مردنى خه‌ديجه‌ى كچى خوه‌يلد

مردنى خه ديجه ى كچى خوه يلد

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

ئيبن و ئيسحاق ده فه رموێت:(خه ديجه و ئه بوطالب له يه ك ساڵدا مردن . به مردنى خه ديجه ناخۆشيه كانى له سه ر پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) زيادى كرد چونكه ياريده ده رێكى ڕاستگۆيانه بوو بۆ ئيسلام و بۆ پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
) (1).

ئيمامى حاكم ده فه رموێت: (مردنى خه ديجه دواى ئه بوطالب بوو به سێ ڕۆژ ) (2).

به ڵام ئيبن وجه وزى ده فه رموێت: ((ئه بوطالب و خه ديجه مردن ماوه ى
نێوانيان ته نها مانگێك و پێنج ڕۆژبوو ناڕحه تى وموسيبه ت زۆر سه خت بوو له سه ر پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
تا ناچار بو ته نها له ماڵه وه بێت و نه يه ته ده رێ وه قوڕه يش ئه وه ى كه نه يان ده وێرا پێشتر بيكه ن به رامبه رى
له وه به دواوه ئه نجاميان دا)) (3)، بۆيه پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
ده فه رموێت: ((مازالت قريش
كاعة حتى توفى ابو طالب)) واته : (قوڕه يش هه مويان ترسنۆك بوون به رامبه رم تاكو ئه بوطالب مرد)(4).

خه ديجه ى
خێزانى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
ماوه يه كى زۆر ژيانى له گه ڵ پێغه مبه ر دا (صلی الله علیه وسلم)
بردۆته سه ر وهيچ ژنێكى به سه ردا نه هێناوه ، وه هه موو مناڵه كانى ته نها له وئافره ته به ڕێزه يه ، بێ گومان زۆر به چاكه باسى ده كرد، وه له چاكێتى دا خواى گه وره پله ى تايبه تى بۆ داناوه ، له ئه بوهوره يره وه (ڕه زای خوای لێبێت)ده فه رموێت: (جبريل عليه السلام ) هات بۆلاى پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) وه فه رمووى ئه ى موحه مه د ئه وه خه ديجه يه دێت بۆ ئێره قاپێكى پێه خواردنى تيايه (يان ئاو) ئه گه ر هات بۆ لات سه لامى پێبگه يه نه له لايه ن خواوه وه لايه ن منيشه وه (واته :خوا سه لام له خه ديجه ده كات وه سه لامى منيشى پێ بگه يه نه ) وه مژده شى به رێ به كۆشكێك له به هه شتدا كه ناڕه حه تى و غه لبه غه ڵبى تيانى يه ) (5)، خه ديجه ش له وه ڵامدا فه رمووى : (خواى گه وره سه لامه و سه لاميش له جبريل بێت وه سه لام وڕحمه ت وبه ره كه ت له تۆش بێت ئه ى پێغه مبه رى خوا) (6)، هه روه ها خه ديجه (رچى الله عنها) يه كێكه له هه ره ئافره ته به ڕێزه كانى
ئه هلى به هه شت له دونيادا.


له ئيبن عه باسه وه (ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رموێت: (پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) چوار هێڵى كێشا له زه ويداو ئنجا فه رموى ئه زانن ئه م چوار هێڵه چين؟ ووتمان : خواو و پێغه مبه رى خوا باشتر ده زانن . فه رمووى: ((افضل نساء اهل الجنة خديجة بنت خويلد، و فاطمة بنت محمد، و مريم بنت عمران، و اسية بنت مزاحم امراءة فرعون)) واته : (چاكترين ئافره تانى ئه هلى به هه شت خه ديجه ى كچى خوه يلد و فاتيمه ى كچى محمد ومه ريه مى كچى عمران و ئاسياى كچى مزاحمى ژنى فرعه ونه ) (7) .

بێگومان پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) هه رگيز باسى خه ديجه ى فه رامۆش نه كردووه و له يادى نه چووه و زۆر جاريش لاى عائيشه گێڕاويه تى يه وه ، عائيشه (رضى الله عنها ) ده فه رموێت: ((كاتێك پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
باسى خه ديجه ى بكردايه زۆر به چاكى باسى ده كرد ، منيش ڕۆژێك توڕه بووم له و قسه يه ووتم : ئه وه ئه وه نده بۆ باسى ده كه يت ئافره تێكى لێو سورى پير بوو خواى گه وره له وه چاكترى پێ به خشيويت، پێغه مبه ريش (صلی الله علیه وسلم)
فه رمووى : ((أبدلني الله خيراً منها؟ قد آمن بي إذ كفر بي الناس، وصدقني إذ كذبني الناس، و واستني بمالها إذ حرمني الناس، و رزقني الله أولادها و حرمني أولاد الناس)) واته : خواى گه وره له وه چاكترى پێ به خشيوم؟ باوه ڕى پێ هێنام كاتێ هه موو خه ڵكان باوه ڕيان پێ نه هێنام و به ڕاستى خستمه وه كاتێ هه موو خه ڵكان به درۆيان خستمه وه ، به ماڵ و به نه فسى خۆى پشگيرى كردم كاتێ خه ڵكان دژم
وه ستان وه خواى گه وره له و مناڵى پێ به خشيم وه له هيچ ژنێكى تر مناڵى پێ نه به خشيم) (8)، هه روه ها پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) وه ك
ڕێزگرتنێك له خه ديجه ڕێزى له خزم و دۆسته كانيشى ده گرت له دواى مردنى ..

عائيشه (رضى الله عنها) ده فه رمووێت :(دڵپيس نه بووم به رامبه ر به يه كێ له خێزانه كانى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
ئه وه نده ى كه دڵپيس بووم به رامبه ر به خه ديجه هه رچه نده نه شم دى بوو له ژيانمدا، به ڵام له به ر ئه وه ى پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) زۆر جار باسى ده كرد وه هه ندێ جار ئه گه ر مه ڕى سه ر بڕيايه پارچه پارچه ى ده كرد و ده ينارد
بۆ هاوڕێكانى خه ديجه وه هه ندێ جاريش پێم ده ووت: ده ڵێ ى ئافره ت نى يه له سه ر دنيادا ته نها خه ديجه نه بێت؟،
پێغه مبه ريش (صلی الله علیه وسلم)
ده يفه رموو ((خه ديجه ئاوهابوو ئاوهابوو وه هه تا مناڵيشم لێ ى هه بوو)(9).

دواى مردنى خه ديجه ، پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
عائيشه ى كچى ئه بوبه كرى ماره كرد وه نه يگوێزايه وه ، به ڵام سه وده ى كچى زه معه ى ماره كردو له وێ گوێزايه وه پێش ئه وه ى عائيشه بهێنێت، وه خواى گه وره سێ جار عائيشه ى نيشانى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
دا وه له خه ودا له پێش ماره كردنى يه وه فريشته يه ك
له پارچه يه ك ئاوريشمدا هێناويه تى بۆ پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) .

خاتوو عائشه ده فه رموێت: (پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم)
پێ ى ووتم: ((اريتك في المنام ثلاث ليال، جاءني بك الملك في سرقة من حرير، فيقول : هذه امراتك فاكشف عن وجهك (الثوب)) فاذا انت هي، فاقول : ان يك هذا من عندالله يمضه)) واته :
تۆم بينى له خه و دا سێ شه و و فريشته يه ك تۆى ده هێنا بۆ لام له ناو پارچه
ئاورێشمێكدا و ده يووت:
ئا ئه مه خێزانه كه ته ، منيش ئاوريشمه كه م به سه ر ده م و چاوته وه لا ده برد و ته ماشام ده كرد
تۆ بويت، منيش ده مووت:
ئه گه ر ئا ئه مه لاى خواوه بێت ده ى هێنێته دى)(10)

(1) أنظر: سيرة ابن هشام (2/26)، و الطبري في (التأريخ) ( 2/343).

(2) أنظر: ابن سعد في (الطبقات) (8/18).

(3) أنظر: المنتظم لابن الجوزي (3/11).

(4) أخرجه: الحاكم (2/622) و صححه على شرط مسلم و وافقه الذهبـي ، و قال الشيخ الألباني في (صحيح السيرة ) ( 31): إسناده جيد.

(5) أخرجه: البخاري (3820)، و مسلم (6223)، و أحمد في (المسند) ( 2/231) و في (الفضائل )(1588) و قال محققه: إسناده صحيح، و ابن أبي شيبة( 12/133)، و الحاكم (3/185) و صححه و وافقه الذهبـي، و الطبراني في (الكبير)( 23/10)، و ابن حبان (7009)
و قال محققه: إسناده صحيح على شرط الشيخين.

(6) أخرجه: النسائي في (الكبرى) ( 8359)، و قال الشيخ مقبل في (الصحيح المسند مما ليس في الصحيحين )

( 116): حديث حسن.

(7) أخرجه: أحمد
في (المسند) ( 1/293) (2668) وقال محققه : اسناده صحيح ، و في (الفضائل ) (250)، و النسائي في (الكبرى ) (8364)، و الطحاوي في (مشكل الآثار) (148)، و أبو يعلى (2722 )، و الطبراني في (الكبير ) ( 11928)، و ابن حبان (7010) و قال محققه: إسناده صحيح ، و قال الحافظ في (الفتح) ( 6/583): إسناده صحيح .

(ژیان نامه ی پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) له قورئان و فه رمووده صه حیحه کاندا)


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~