زيان و مه‌ترسيه‌كانى شيرك و هاوه‌ڵ بڕياردان بۆ خواى گه‌وره‌: به‌شی یه‌که‌م

زيان و مه ترسيه كانى شيرك و هاوه ڵ بڕياردان بۆ خواى گه وره :به شی یه که م

إِنَّ الْحَمْدَ لِلَّهِ نَحْمَدُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا وَسَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا مَنْ يَهْدِهِ اللَّهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلاَ هَادِىَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ. أَمَّا بَعْدُ ...

سوپاس و ستايش بۆ خواى په روه ردگار كه ته مه نى درێژ كردم و ئه م جاره ش به خوێنه رانى خۆشه ويست گه يشتمه وه ، به و ئومێده ى كه بتوانم بابه تێك باس بكه م سودو كه ڵكى هه بێت بۆ هه موو لايه ك (إِنْ شَاءَ الله) .

موسڵمانى خۆشه ويست: كاتێك بير له دروست بوونى بوونه وه رو زينده وه ران ده كه ينه وه ، ئه وا ده بينين بۆ هه ر يه كێكيان ئيش و كارو فه رمانێكيان هه يه و بۆى دانراوه ، جا چ مرۆڤ بێت يان ئاژه ڵ و گياندار، وه يان ميوه و گژوگيا، وه يان شتى بێ ڕووح و بێ گيانه كان، وه يان ئاسمان و زه وى، وه يان ئه ستێره و هه ساره كان، وه يان ده رياو ڕووباره كان، هه موويان خواى گه وره دروستى كردوون و به ديهێناون حيكمه ت و په ند و ئامۆژگارى زۆر گه وره ى تێدايه ، بۆ ئه وانه ى كه بيرۆ هۆشيان ده خه نه كار، چونكه زۆرێك له خه ڵكى بير له و دروستكراوانه ناكه نه وه و زۆر لێى بێئاگان، به ڵام كاتێك مرۆڤ بيرو هۆشى ده خاته كارو ده گه ڕێته وه بۆ سه ره تاى دروست بوونى كاتێك منداڵ و ساوا بووه و پاشان هه رزه كارى و پاشان گه نجى و لاوێتى و پاشان چوونه ساڵه وه و پاشان پير بوون و په ككه وتن، وه له پێش هه موو ئه م قۆناغ و گه شه كردنه دا ته نها ( نُطْفَة ) دڵۆپه يه بووه ، پاشان بووه به هوڵواسراوێك له ناو منداڵداندا، پاشان بووه به منداڵێك و چاوه ڕوانى هاتنه ناو دونيا بووه ، هه روه ها له پێش ئه و هه موو قۆناغ و گه شه كردنه دا هيچ وجوودو شوێنه وارێكى نه بووه ، نه باس و نه هه واڵ، خواى گه وره ده فه رمووێت: ( هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا ) [الإنسان 1/2/3] .واته : ئايا زه مانێك به سه ر مرۆڤه كاندا نه هاتووه كه شتێك نه بووبَت، ناوو ناونيشانێكى نه بووبت؟ چ (باوكه گه وره مان، چ تاكه كانمان، زه مانێك هه بووه كه نه بووين و ناونيشانمان نه بووه )، به ڕاستى ئێمه مرۆڤمان دروستكرد له دڵۆپه ئاوێكى تێكه ڵ (كه ئاوى پياوو ئاوى ئافره ته ) تاكو تاقيى بكه ينه وه ، ئنجا ده ستگاى بيستن و بينينمان پێ به خشى. له وه و دوا ڕێنمونيمان كردو و ئاماده يمان تيا دروستكرد كه به ئازادى ده توانێت ببێته كه سايه تيه كى ئيماندار و خواناس يان بێ باوه ڕ و خوانه ناس.كه واته مه به ست و ئامانج له دروست بوونى مرۆڤى بێده سه ڵات ئه وه يه كه خواناس و سوپاس گوزار بێت، وه به ته نهايى خواى گه وره بپه رستێت و به ندايه تيش هه ر بۆ ئه و ئه نجام بدات، خواى گه وره ده فه رمووێت: ( وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ) [الذاريات 56]  واته : جنۆكه و ئاده ميزادم دروست نه كردووه ته نها بۆ ئه وه نه بێت كه من بپه رستن و فه رمانبه ردارم بن . بۆيه گه وره ترين گوناه و تاوان و سته م، ئه وه يه كه مرۆڤ هاوه ڵ و شه ريك بۆ خوا بڕيار بدات، له كاتێكدا كه ته نها خواى گه وره دروستى كردووه و ڕزق و ڕۆزيشى هه ر به ده ست ئه وه ، له گه ڵ ئه وه شدا هه رچى له ئاسمان و سه ر زه وييه بۆى موسه خه رو ژێر بار كردووه ، وه پێغه مبه رو نردراوى خۆى ڕه وانه كردووه و كتێبيشى بۆ ناردوون .به ڵى گه وره ترين گوناهو تاوان هاوه ڵ و شه ريك بۆ خوا بڕياردانه ، به وه ى كه غه يرى خوا بكه يته شه ريك و يه كسانى خوا له تايبه تمه ندێتيه كانى په روه ردگاريه تيدا. ياخود شتێك له تايبه تمه ندێتيه كانى په روه ردگارێتى پاڵ بده يته غه يرى خوا، وه ك دروست كردن و ژياندن و مراندن و به ڕێوه بردنى بونه وه رو ڕزق و ڕۆزى دانء، شه رع و ياسا بۆ دانان و، فه رمان پآكردن و، سودو زيان به ده ست بوون و، وێنه ى ئه مانه .به ڵام چۆن خواى گه وره يه كسان ده كرێت له گه ڵ هه ر شتێكدا كه هه موو ئه وانه ى له ئاسمان و زه وييدان ته نها له ژێر ده سه ڵاتى خواى گه وره دايه .بێگومان ئه م ڕاستى و حه قيقه ته له ڕۆژى دواييدا له هاوه ڵ بڕيارده ران ئاشكرا ده بێت كه به په رستراوه كانيان ده ڵێن: ( تَاللَّهِ إِنْ كُنَّا لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ إِذْ نُسَوِّيكُمْ بِرَبِّ الْعَالَمِينَ ) [ الشعراء 97/98].واته : سوێندبه خوا ئێمه له گومڕاييه كى ئاشكرادا بوين كه ئێوه مان ده كرده يه كسانى خوا . وه بێگومان نه يانكردبونه يه كسانى خوا، له وه دا كه بڵێن ئه وانيش به ديهێنه رمانن و ڕزق و ڕۆزى ده رو زيندوكه رو مرێنه رمانن!، به ڵكو له خۆش ويستن و ملكه چ بون و زه ليلى بۆ نواندن و په رستن بۆكردندا كردبووياننه هاوه ڵ و يه كسانى خوا . به ڵى گه وره ترين گوناهو تاوانه هاوه ڵ و شه ريك بۆ خوا بڕياردان، هه ربۆيه خواى گه وره به هه شتى له سه ر حه رام كردوون، ده فه رمووێت: ( إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا ) [النساء 116] .واته : خواى گه وره له كه سێك خۆش نابێت كه هاوه ڵى بۆ بڕيار دابێت ( وه به و حاڵه وه مردبێت و ته وبه ى نه كردبێت له كاتێكدا ترسناكى هاوه ڵ بڕياردانى بۆ ڕوون كرابێته وه و به ڵگه ى خواى گه وره ى بۆ باس كرابێت و به رده وام بوو بێت له سه رى )، به ڵام له هه موو تاوانێك خۆش ده بێت كه له خوار شيرك و هاوه ڵ بڕياردانه وه بێت بۆ ئه و كه سه ى كه خۆى ويستى لێيه ، وه هه ركه سێك هاوه ڵ و شه ريك بۆ خوا دابنێ ئه وه گوناه و بوهتان و درۆيه كى گه وره ى كردووه .  هه روه ها ده فه رمووێت: (إِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصَارٍ ) [المائدة 72] .واته : بێ گومان هه ركه سێك هاوه ڵ و شه ريك بۆ خواى گه وره بڕيار بدات، ئه وا خواى گه وره به هه شتى له سه ر حه رام كردووه ، وه شوێنى ناو ئاگرى دۆزه خه ، وه كه سانى هاوه ڵ بڕيارده ر بۆ خواى گه وره هيچ پشتيوان و سه رخه رێكيان نييه تا له ئاگرى دۆزه خ ڕزگاريان بكات.وه كاتێك له قورئان ورد ده بينه وه ، ئه وا ده بينين خواى گه وره ئاگادارى كردووينه ته وه له هاوه ڵ بڕياردان و شيرك، وه فه رمانيشى پێكردووين به يه كتا په رستى ئه ميش له به ر ئه وه يه كه يه كتا په رستى نه چووێنين به هاوه ڵ بڕياردانه وه و تێكه ڵيان نه كه ين، بۆ نموونه ده فه رمووێت: ( يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ )[البقرة 21].واته : ئه ى خه ڵكينه په روه ردگارى خۆتان بپه رستن، ئه مه فه رمانه به يه كتا په رستى، وه هۆكاره كه شى له به ر ئه وه يه كه (الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ )[البقرة 21 /22].  واته : ئه و زاته ى كه ئێوه و پێشينانى ئێوه شى به دى هێناوه و دروستى كردووه ، بۆ ئه وه ى ڕێبازى خواناسی و ته قوا و پارێزكارى بگرنه به ر . هه ر ئه وزاته زه وى كردووه به فه رش و جێگاى نيشته جێ بوون و ژيان بۆتان، وه ئاسمانى وه كو سه قفێك به سه رتانه وه ڕاگير كردووه و هه ر له ئاسمانيشه وه ئاوى بۆ باراندوون، جا به هۆيه وه جۆره ها به رهه مى ( دره خت و گژوگياى ) به ده رهێناوه تا ببێته ڕزق و ڕۆزى بۆتان .پاشان باسى يه كتا په رستى و هۆكاره كانى خۆ پاراستن له هاوه ڵ بڕياردانى كردووه كه ده فه رمووێت: ( فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ) [البقرة 22].واته : شه ريك و هاوه ڵ بۆ خوا بڕيار مه ده ن، كه خۆشتان ده زانن په رستراو ده بێت به ديهێنه ر بێت .عبدوڵڵاى كوڕى عه باس (خواى لێ ڕازى بێت) فه رموويه تى: ( الأَنْدَادُ هُوَ الشِّرْكُ، أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ عَلَى صَفَاةٍ سَوْدَاءَ فِي ظُلْمَةِ اللَّيْلِ، وَهُوَ أَنْ يَقُولَ: وَاللَّهِ، وَحَيَاتِكَ يَا فُلانَةُ، وَحَيَاتِي، وَيَقُولُ: لَوْلا كَلْبُهُ هَذَا لأَتَانَا اللُّصُوصُ، وَلَوْلا الْبَطُّ فِي الدَّارِ لأَتَى اللُّصُوصُ، وَقَوْلُ الرَّجُلِ لِصَاحِبِهِ: مَا شَاءَ اللَّهُ وَشِئْتَ، وَقَوْلُ الرَّجُلِ: لَوْلا اللَّهُ وَفُلانٌ، لا تَجْعَلْ فِيهَا فُلانًا ؛ فَإِنَّ هَذَا كُلَّهُ بِهِ شِرْكٌ ) رَواهُ مُسلِم [7666].وشه ى (الأَنْدَادُ) ئه و هاوه ڵ و شه ريك بۆ خوا بڕياردانه يه كه شاراوه تره له بينين و هه ست كردن به شوێن پێى مێروله يه كى ڕه ش له سه ر به ردێكى ڕه ش له شه وێكى تاريكدا. وه كو ئه وه ى ده وترێت: به خوا وه به گيانى تۆ ئه ى فڵانه كه س، وه به گيانى خۆم، يان بوترێت: ئه گه ر ئه و سه گه نه بوايه ئه م شه و دز ده هاته سه رمان، يان بووترێت: ئه گه ر ئه و مراوييه له ماڵه وه نه بوايه ئه م شه و دز ده هاته سه رمان، وه يان وته ى ئه و پياوه ى به هاوڕێكه ى ده ڵێت: خوا حه زكات و تۆش حه زكه يت، وه يان وته ى ئه و پياوه ى ده ڵێت: ئه گه ر خواو تۆ فڵانه كه س نه بوايه ، نابێت فڵانه كه سى تێ بخرێت، چونكه هه ر شتێك بووترێت و بدرێته پاڵ ناوى خواى گه وره ئه بێته جۆرێك له و شيركه شاراوه يه .هه روه ها خواى گه وره له حه ديسى قودسيدا فه رموويه تى: « قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَنَا أَغْنَى الشُّرَكَاءِ عَنِ الشِّرْكِ مَنْ عَمِلَ عَمَلاً أَشْرَكَ فِيهِ مَعِى غَيْرِى تَرَكْتُهُ وَشِرْكَهُ » بڕوانه : تَفْسِير اِبْن كَثِيرٍ [ 1/76]، وه تَفْسِير اِبْن أَبِي حَاتِم [ 1/58].واته : من له هه موو شه ريكه كان بێ پێويست ترو ده وڵه مه ند ترم، جا له به ر ئه وه هه ر كه سێ كارێك (عيباده تێك) بۆ من ئه نجام بدات و يه كێكى تريش بكاته هاوه ڵ و شه ريكم تيايدا له نيه ت و مه به ستى ئه وه من واز ده هێنم له و كه سه خۆيشى و شيرك و هاوه ڵه كه يشى ( واته من هيچ به شێكى كرده وه كه ى لێ قه بوڵ ناكه م و به عه بدى خۆشمى دانانێم له و كرده وانه دا )وه هه روه ها پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه وسلم) قه ده غه و ڕێگرى لێ كردووين له هاوه ڵ بڕياردان بۆ خواى گه وره ، به وه ى كه ده فه رمووێت: « لاَ تُشْرِكْ بِاللَّهِ شَيْئًا وَإِنْ قُطِّعْتَ أَوْحُرِّقْتَ » حَديثٌ حَسَنٌ: رَوَاهُ ابن مَاجَه[4170] وَحَسنهُ الشَّيْخ الألباني في صَحِيح الترغِيب والتَرهيب[570] وَفِي الِمشكاة [61] وَفِي الإرواء[2026] .واته : هاوه ڵ بۆ خوا بڕيار نه ده ى ئه گه ر له ت له ت كرايت يان سوتێنراى .

خوێنه رى خۆشه ويست: هه ندێك له خه ڵكى وا گومان ده به ن كه ئاگادار كردنه وه و باسكردنى هاوه ڵ بڕياردان و شيرك بۆ گه ل و نه ته وه يه ك كه به ڕواڵه ت و ئاشكرا يه كتا په رست بن گونجاوو شياو نييه ، بێگومان ئه م بۆ چوونه ش هه ڵه يه ، چونكه قورئان هه مووى وه شه ريعه تيش، بۆ ئه وه هاتووه كه به شێوه يه ك خوا بپه رسترێت كه شايسته ى خواى گه وره بێت، وه ئاگادار كه ره وه و ڕوونكه ره وه يشه له شێوازو ڕێبازى هاوه ڵ بڕيارده ران، وه قورئانى پيرۆز هاتووه بۆ ئاگادار كردنه وه ى هاوه ڵ بڕيار ده ران له هاوه ڵه كانيان، وه بۆ ئه وه ى ڕێنمونيان بكات و به ره و يه كتا په رستياى و ڕزگار بوونيان ببات، خواى گه وره ده فه رمووێت: ( فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ وَلَا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آَخَرَ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ ) [الذاريات 50/51].واته : به په له بن بۆ به ده ست هێنانى ڕه زامه ندى خوا، (بۆ هه رچى په روه ردگار پێى خۆشه )، دڵنيابن كه من ( واته پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) له لايه ن خواوه ترسێنه رێكى ئاشكراو ڕوونم بۆ ئێوه ، وه له گه ڵ خوادا هيچ په رستراوو به هاوه ڵێك بۆ خوا دامه نێن، چونكه من به ڕاستى نێردراوێك و ترسێنه رى ئاشكرام بۆتان له لايه ن خواوه .هه روه ها هه موو پێغه مبه رێك به گه ل و نه ته وه كه ى وتووه : (اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ )[الأعراف 59].واته : هه ر خوا بپه رستن و به ندايه تى ته نها بۆ ئه و ئه نجام بده ن، چونكه جگه له و زاته خوايه كى ترتان نييه .  هه روه ها ده فه رمووێت: ( وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ ) [الأنبياء 25]واته : ئه ى موحه ممه د (صلی الله علیه وسلم) ئێمه پێش تۆ هيچ پێغه مبه رێكمان نه ناردووه ئيللا وه حيمان بۆ ناردووه تا ڕوونى بكاته وه بۆ خه ڵكى كه هيچ په رستراوێكى حه ق و ڕاسته قينه نييه ته نها خواى گه وره نه بێت، وه من (خواى گه وره ) به تاكو ته نها بناسن و بم په رستن. وه له ئايه تێكى تردا ده فه رمووێت: ( وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ )[النحل 36].واته : به بى گومان ئيمه بۆ ناو هه موو گه ل و نه ته وه يه ك پێغه مبه رى خومان ڕه وانه كردووه ، تا خواى گه وره به تاكو ته نها بپه رستن و دوور بكه ونه وه له په رستنى تاغوت .وه ئاگادار كردنه وه ش تايبه ت نييه ته نها به هاوه ڵ بڕيارده ران و بێ باوه ڕان، به ڵكو خواى گه وره باوه ڕدارانيشى لێ ئاگادر كردووه ته وه ، ئه ويش له به ر ئه وه يه كه ئيمانيان دامه زراوترو پته وتر بێت، ده فه رمووێت: ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا آَمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآَخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا ) [النساء 136].واته : ئه ى ئه وانه ى باوه ڕتان هێناوه ، به رده وام و دامه زراو بن له سه ر باوه ڕه كه تان، به وه ى كه باوه ڕتان هێناوه به خواى گه وره و پێغه مبه ره كه ىء ئه و كتێبه (قورئانه )ى كه دايبه زاندووه بۆ سه ر پێغه مبه ره كه ى، وه به و كتێبانه ى كه پێشتر دايبه زاندووه ، جا هه ر كه سێك باوه ڕى نه بێت به خواو مه لائيكه ته كان و كتێبه كان و پێغه مبه ران و ڕۆژى دوايى، ئه وا به ڕاستى گومڕاو سه رلێشێواێكى ته واوه .هه روه ها له ئايه تێكى تردا ده فه رمووێت: ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآَمِنُوا بِرَسُولِهِ )[الحديد 28].واته : ئه ى ئه و كه سانه ى كه باوه ڕتان هێناوه له خوا بترسن و پارێزگاربن و باوه ڕى پته و بهێنن به پێغه مبه ره كه ى .ئه مه ش له كاتێكدا كه مرۆڤى باوه ڕدار خواى گه وره هيدايه ت و ڕێنمونى كردووه بۆ ڕێگاى ڕاستى ئيسلام، وه له گه ڵ ئه وه شدا له هه موو ڕكاعه تێكى نوێژه كانيدا ده ڵێت: ( اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ ) [الفاتحة 6].واته : ئه ى خوايه ڕێنمونييمان بكه بۆ ڕێگه ى ڕاست .وه هه ر له به ر ئه وه ى كه هاوه ڵ بڕياردان گوناه و تاوانێكى گه وره يه خواى گه وره پێغه مبه رانيشى ئاگادار كردووه ته وه لێى كه مه عصوميشن له گوناه و تاوان، وه ك ده فه رمووێت: ( وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَنْ لَا تُشْرِكْ بِي شَيْئًا )[الحج 26].واته : ئه ى موحه ممه د (صلی الله علیه وسلم) بيريان بخه ره وه كاتێك شوينى كه عبه مان ديارى كرد بۆ ئيبراهيم، ئنجا دواى ته واو بوونى فه رمانمان پێدا كه هيچ جۆره هاوه ڵ و شه ريكێكم بۆ بڕيار نه دات .وه هه روه ها له دواى ئه وه ى كه خواى گه وره باسى هه ندێك له پێغه مبه ران ده كات له قورئاندا، ئنجا ده فه رمووێت:( وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ) [الأنعام: 88] .واته : ئه گه ر ئه وان ( پێغه مبه ران) هاوه ڵ و شه ريك بۆ خواى گه وره بڕيار بده ن، ئه وا هه رچى كارو كرده وه يان هه يه هه مووى پوچ و به تاڵ ده بێته وه .زانايان فه رموويانه : (فَإِذَا كَانَ يُنْهَى عَنْ الشِّرْك مَنْ لا يُمْكِن أَنْ يُبَاشِرهُ فَكَيْفَ بِمَنْ عَدَاهُ) .واته : ئه گه ر ڕێگرى له كه سانێك (پێغه مبه ران) كرابێت كه هه گيز ناتوانن شيرك و هاوه ڵ بڕيارى بده ن بۆ خواى گه وره ، ئه ى ئه بێت حاڵى جگه له وان چۆن بێت كه ( خه ڵكى ئاسايين و پێغه مبه ر نيين).وه پێغه مبه ر ئيبراهيم (علیه السلام ده يفه رموو: (رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آَمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ ) [إبراهيم 35] .واته : ئه ى په روه ردگار ئه م شاره (مه ككه ) بكه به شارێكى ئارام و ئاسايش، وه خۆمء كوڕه كانم بپارێزه و دورمان بخه ره وه له وه ى كه بته كان بپه رستين .ئه و ئيبراهيمه ى كه بته كانى به ده ستى خۆى شكاند، وه خۆى به رى كرد له گه ل و نه ته وه كه ى، وه خواى گه وره كردى به پێشه نگ و پێشه وا بۆ خوا په رستان، خواى گه وره ده فه رمووێت: ( قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآَءُ مِنْكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاءُ أَبَدًا حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ )[الممتحنة 4].واته : ئه ى ئيمانداران به ڕاستى له ئيبراهيم و ئه وانه ى له گه ڵيدا بوون نمونه يه كى چاك خراوه ته پێش چاوتان، كه به گه له كه ى خۆيانيان وت: ( دواى چه ندها ساڵ بانگه واز ) به ڕاستى ئێمه بێزارو به رين له ئێوه و له و شتانه ش كه له جياتى خوا ده يان په رستن، ئێمه باوه ڕمان به و دين و ئاينه ى ئێوه نييه ، وه ئيتر دوژمنايه تی و كينه بۆ هه ميشه له نێوانمان دا به رپا بووه تاكو ئه و كاته ى باوه ڕ به خواى تاكو ته نها ده هێنن .هه روه ها خواى گه وره هه واڵى پێداوين كه ئه و تاكه ئوممه ت و گه لێك بوو ڕێگرى له هاوه ڵ بڕياردان شيرك ده كرد، خواى گه وره ده فه رمووێت: ( إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ) [النحل 120] .واته : به ڕاستى ئيبراهيم ئوممه تێك بوو فه رمانبه ردار بوو بۆ خوا، وه لاده ر بوو له هه موو ئاينێكى ناهه ق و هه رگيز له هاوه ڵ بڕيار ده ران نبووه .ئه و ئيبراهيمه ى كه گه له كه ى خستيه ناو ئاگره وه له به ر ئه وه ى بته كانى شكاندو ڕێگرى له هاوه ڵ بڕياردان و شيرك ده كرد، خواى گه وره ده فه رمووێت: ( فَرَاغَ عَلَيْهِمْ ضَرْبًا بِالْيَمِينِ فَأَقْبَلُوا إِلَيْهِ يَزِفُّونَ قَالَ أَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ قَالُوا ابْنُوا لَهُ بُنْيَانًا فَأَلْقُوهُ فِي الْجَحِيمِ فَأَرَادُوا بِهِ كَيْدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الْأَسْفَلِينَ ) [الصافات 93/ 98]. واته : به ده ستى كه وته لێدانيان جا ورده وردى كردن، جگه له بته گه وره كه يان وه كاتێك گه له كه ى زانيان به په له به رو ئيبراهيم هاتن، ئه ويش وتى: ئايا ئێوه بتانێك ده په رستن كه خۆتان ده يتاشن و دروستى ده كه ن، له كاتێكدا خوا به ديهێنه رى خۆتان و ئه و بتانه يه ، كه دروستان كردوون، وتيان: بينايه كى به رزى بۆ درووست بكه ن و قڕى بكه ن له ئاگرو بيخه نه ناو ئاگره كه وه ، ويستيان بيكوژن به پيلان به ڵام ئێمه ئه وانمان ژێر خست .

(نوسینی مامۆستا ابوبکر احمد)

(مافی گشت موسڵمانێکه بۆسود وه رگرتن و بڵاو کردنه وه ی گشت بابه ته کانی ماڵپه ڕی فه رمووده )