ئه‌و شتانه‌ى كه‌ پێويسته‌ ڕۆژووان لێ ى دوور بكه‌وێته‌وه‌

ئه و شتانه ى كه پێويسته ڕۆژووان لێ ى دوور بكه وێته وه

بزانه ـ ئه ى به نده ى سه ركه وتوو بۆ گوێڕايه ڵى په روه ردگار پايه به رز ـ كه ڕۆژووان ئه و كه سه يه ئه ندامه كانى به ڕۆژوو بن له تاوان و زمانيشى له درۆكردن و ووته ى پڕو پووچ و ناڕه وا ، وه خۆشى بگرێته وه له خواردن و خواردنه وه و جووت بوون له گه ڵ خێزانى ، ئه گه ر قسه يشى كرد ووته يه ك ناڵێ روشێنه رى ڕۆژووه كه ى بێت ، وه كرده وه يه كيش ناكات ڕۆژووه كه ى به تاڵ بكاته وه ، به و شێوه يه ده بينين ووته و كرده وه شى چاك ده بێت . ئه مه يه ئه و ڕۆژووه يه ى كه خواى په روه ردگار و پێغه مبه ره كه ى (صلی الله علیه وسلم) له موسوڵمانان ده يانه وێ ئه نجامى بده ن ، نه ك ته نها خۆ گرتنه وه له خواردن و خواردنه وه و ئاره زووه كان ، چونكه ڕۆژوو : ڕۆژوو گرتنى ئه ندامه كانه له تاوان و خۆگرتنه وه يه له خواردن و خواردنه وه ، هه ر وه كو چۆن خواردن و خواردنه وه ڕۆژوو به تاڵ ده كاته وه به هه مان شێوه تاوانكردنيش پاداشته كانى ده بڕێت و به رهه مه كانى له ناو ده بات و واى لێ ده كات هاوشێوه بێ له گه ڵ ئه و كه ســـه ى كه ڕۆژووى نه گرتووه . هه روه ها ده بينين پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) موسوڵمانى ڕۆژووانى هانداوه خۆى بڕازێنێته وه به جوانترين و باشترين ڕه وشت و ، دوريش بكه وێته وه له ووته ى بێ نرخ و خراپ و هاوار كردن و درێژه دادڕى ، جا ئه گه ر ئه م كرده وه خراپانه ى كه قه ده غه كراون له سه ر موسوڵمانان له ڕه مه زاندا و جگه له ڕه مه زاندا داوايان لێ كراوه لێ يان دوور بكه ونه وه له هه موو كاتێكدا ، به ڵام قه ده غه كردنى له ڕه مه زاندا و له كاتى ئه نجامدانى فه رزى ڕۆژوودا زياتر جه ختى له سه ر كراوه .بۆيه له سه ر هه موو موسوڵمانێكى ڕۆژووان پێويسته دوور بكه وێته وه له ئه و كرده وانه ى ئه بنه هۆى ڕوشاندنى ڕۆژووه كه ى بۆ ئه وه ى سوود له ڕۆژووه كه ى وه ربگرێت و هۆى له خوا ترسانى بێ ، ئه و له خوا ترسانه ى كه خواى په روه ردگار باسى لێ وه ده كات و ده فه رمووێ : ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) [البقرة : 183]. چونكه ڕۆژوو ڕێگه يه كه بۆ له خوا ترسان ، له به ر ئه وه ى ڕێگره له به رامبه ر (نه فس) بۆ زۆر له و تاوانانه ى كه (نه فس) ئه يه وێ ئه نجامى بدات ، پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) ده فه رمووێ : " الصَّوْمُ جُنَّةٌ " (تقدم تخريجه : في التعليقة رقم : (8) .) ، له پێشيشدا به تێرو ته سه لى باسمان لێ وه كردووه له به شى ( چاكه كانى ڕۆژوو ) دا . ئێستايش ـ براى موسوڵمان ـ ئه و كاره ناڕه وايانه ت بۆ ئاشكرا ده كه ين كه پێويسته به ئاگا بێت لێيان بۆ ئه وه ى فه رمان به نه كردنيان بكه يت و خۆتيش بپارێزيت له وه ى بكه ويته داويانه وه ، خوايش له شاعير خۆش بێ كه ده فه رمووێ :

عرفت الشر لا للشرِّ لكن لتوقيه

ومن لم يعرف الشر من الخير يفع فيه

1 ـ ووته ى درۆ :

له ( أبو هريره ) وه (ڕه زای خوای لێبێت) ده گێڕنه وه فه رموويه تى : پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى : " مَنْ لَم يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ وَالعَمَلَ بِه ِفَلَيْسَ للهِ ـ عز وجل ـ حَاجَةً أنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَه "( أخرجه البخاري : ( 4 / 99 ) رقم : ( 1903 ) .). واته : ئه گه ر ڕۆژووان واز نه هێنێ له ووته ى درۆ و كرده وه پێ كردنى ، خواى به تواناو گه وره پێويستى به وه نىيه واز له خواردن و خواردنه وه كه ى بێنێت .

2 ـ ووته ى پڕ و پوچ و بێسود :

له ( أبو هريره ) وه (ڕه زای خوای لێبێت)ده گێڕنه وه فه رموويه تى : پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) فه رمووى : " لَيْسَ الصَّيامُ مِنْ الأكلِ والشُّرْابِ ، إنَّمَا الصَّيام مِن اللغْوِ وَ الرَّفَثِ ، فَإِنْ سَابَّكَ أحَدٌ أو جَهِلَ عَلَيْكَ فَقُلْ : إنّي صَائِمٌ "( أخرجه ابن خزيمة رقم : ( 1996 ) ، والحاكم : ( 1 / 430 – 431 ) ، وسنده صحيح .). واته : ڕۆژوو ته نها خۆگرتنه وه نيه له خواردن و خواردنه وه ، به ڵكو ڕۆژوو بريتى يه له خۆگرتنه وه له ووته ى پڕوپوچ و بێ سوود ، وه ئه گه ر هاتوو كه سێك جوێنى پێ داى يان نه زانينێكى ( كرده وه يه كى نه فامانه ى ) به رامبه رت ئه نجامدا ( واته : هه ڵه يه كى به رامبه رت كرد ) ئه وا پێ بڵێ : من به ڕۆژووم ، من به ڕۆژووم . بۆيه ده بينين هه ڕه شه ى توند له لايه ن پێغه مبه ره وه (صلی الله علیه وسلم) دراوه له و كه سانه ى ئه م خراپانه ئه نجام ده ده ن ، پێغه مبه رى ڕاستگۆ و به ڕاست دانراو له لايه ن خواوه ، ئه و پێغه مبه ره ى كه به پێى ئاره زووه كانى هيچ ووته يه ك ناڵێ ، ده فه رمووێ : " رُبَّ صَائِمٍ حَظُّةُ مِنْ صِيَامِهِ الجُوعُ وَالعَطَشْ "( أخرجه ابن ماجه : ( 1 / 539 ) ، والدارمي : ( 2 / 211 ) ، وأحمد : ( 2 / 441 و 273 )). واته : زۆر ڕۆژووان هه يه ته نها برسێتى و تينويه تى بۆ ده مێنێته وه . هۆكارى ئه وه ش ئه وه يه ئه و كه سه ى ئه و كرده وانه ئه نجام ده دات له ڕاستى ڕۆژوو تێ نه گه شتووه كه خواى په روه ردگار فه رمانى پێ كردووه و سزايشى ده دات به و كرده وانه ى به بێبه ش كردنى له ئه جر و پاداشتى ڕۆژووه كه ى(وانظر ( اللؤلؤ والمرحبان فيما اتفق عليه الشيخان ) رقم : ( 707 ) ، و ( رياض الصالحين ) رقم : ( 1215 ) .). هه ر له به ر ئه وه شه زانايانى پێشينه پياو چاكه كان (سه له فى ساڵح) ى ئه م ئوممه ته جياوازيان كردووه له نێوان قه ده غه كردنێك تايبه ت بێ به خودى په رستنه كه وه و به تاڵى بكاته وه ، له گه ڵ قه ده غه كردنێك تايبه ت نه بێ به خودى په رستنه كه وه و به تاڵى ناكاته وه (راجع لهذا ( جامع العُلوم والـحِكَم ) ص : ( 58 ) لابن رجب .).

(مافی گشت موسڵمانێکه بۆ سودوه رگرتن و بڵاو کردنه وه ی گشت بابه ته کانی ماڵپه ڕی فه رمووده )