سوننه‌ت وايه‌ پارشێو دوابخرێت بۆ نێوان بانگى يه‌كه‌م و بانگى دووه‌م

سوننه ت وايه پارشێو دوابخرێت بۆ نێوان بانگى يه كه م و بانگى دووه م

سوننه ت وايه پارشێو كردن دوا بخرێت بۆ پێش ده ركه وتنى (فه جرى ڕاستگۆ) واته بۆ پێش (بانگى دووه م) به ماوه يه كى كه م ، ئه م سوننه ته ش ـ واته دوا خستنى پارشێو ـ له فه رمووده صه حيحه كانى پێغه مبه ردا (صلی الله علیه وسلم) زۆر ئاشكرا و ڕوونه :

1 ـ ((بَكِّرُوا بِالإِفْطَارِ ، وَأَخِّرُوا السُّحُورَ))( سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم : (1773) وصحيح الترغيب والترهيب رقم : (2835).).واته : زوو به ربانگ بكه ن و پارشێو دوا بخه ن . عن عمرو بن ميمون الأودي قال : (كَانَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ(صلی الله علیه وسلم) أَسْرَعَ النَّاسِ إِفْطَارَاً وَأَبْطَأَهُمْ سُحُورَاً)( رواهُ عبد الرزاق وغيره بإسناد صحيح قالهُ الـحافظ في ((فتح الباري)) : (4 / 253).). واته : صه حابه كانى محمد (صلی الله علیه وسلم) له هه موو خه ڵك زووتر به ربانگيان ده كرد و پارشێويان دواده خست .وقال الـحافظ : (وَفِيهِ حُجَّةٌ لِمَنْ ذَهَبَ إِلَى أَنَّ الْوَقْتَ الَّذِي يَقَعُ فِيهِ الْأَذَانُ قَبْلَ الْفَجْـرِ هُوَ وَقْـتُ السُّحُورِ ، وَهُوَ أَحَدُ الْأَوْجُـه فِي الْمَذْهَب [الشافعي] وَاخْتَارَهُ السُّبْكِيُّ فِي شَرْحِ الْمِنْهَاج وَحَكَى تَصْحِيحه عَنْ الْقَاضِي حُسَيْن وَالْمُتَوَلِّي وَقَطَعَ بِهِ الْبَغَوِيُّ ، وَكَلَام اِبْن دَقِيق الْعِيد يُشْعِرُ بِهِ ... فَبَيَّنَ (صلی الله علیه وسلم) أَنَّ ذَلِكَ لَا يَمْنَع الْأَكْلَ وَالشُّرْبَ بَلْ الَّذِي يَمْنَعهُ طُلُوعُ الْفَجْرِ الصَّادِق ، قَالَ : وَهَذَا يَدُلّ عَلَى تَقَارُبِ وَقْت أَذَان بِلَال مِنْ الْفَجْر اِنْتَهَى ، وَيُقَوِّيهِ أَيْضَاً مَا تَقَدَّمَ مِنْ أَنَّ الْحِكْمَةَ فِي مَشْرُوعِيَّتهِ [أي الأذان الأول] : التَّأَهُّبُ لِإِدْرَاكِ الصُّبْحِ فِي أَوَّلِ وَقْتهَا)( فتح الباري : (2 / 137) .).وه صه حابه به ڕێزه كانى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) به مه به ستى جێبه جێ كردنى ئه م فه رموودانه و په يڕه و كردنى ئه م سوننه ته ى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) ئه وه نده پارشێويان دوا ده خست تا واى لێده هات زۆر په له يان ده كرد له خوادنى پارشێوه كه ياندا بۆ ئه وه ى بگه ن به نوێژى جه ماعه تى به يانيان له گه ڵا پێغه مبه ردا (صلی الله علیه وسلم) : به ڵگه و ده ليل له سه ر ئه مه :عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ (ڕه زای خوای لێبێت) قَالَ : ((كُنْتُ أَتَسَحَّـرُ فِي أَهْلِي ، ثُمَّ تَكُونُ سُرْعَتِي أَنْ أُدْرِكَ السُّجُودَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم))) صحيح البخاري رقم : (1920) ..واته : من له ماڵه وه پارشێوم ده كرد له ناو خێزانه كه مدا ، ئه نجا په له م ده كرد بۆ ئه وه ى بگه م به نوێژى جه ماعه ت له گه ڵ پێغه مبه ردا (صلی الله علیه وسلم) .قال الـحافظ : (قَوْلُهُ : "بَابٌ تَعْجِيلُ السُّحُورِ" : أَيْ الْإِسْرَاعُ بِالْأَكْلِ إِشَارَةً إِلَى أَنَّ السُّحُورَ كَانَ يَقَعُ قُرْبَ طُلُوعِ الْفَجْرِ ... وَإِنَّمَا سَمَّاهُ الْبُخَارِيُّ تَعْجِيلاً إِشَارَةً مِنْهُ إِلَى أَنَّ الصَّحَابِيَّ كَانَ يُسَابِقُ بِسُحُورِهِ الْفَجْرَ عِنْدَ خَوْفِ طُلُوعِهِ وَخَوْفِ فَوَاتِ الصَّلَاةِ بِمِقْدَارِ ذَهَابِهِ إِلَى الْمَسْجِدِ
... قَالَ عِيَاضٌ : مُرَادُ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ أَنَّ غَايَةَ إِسْرَاعِهِ أَنَّ سُحُورَهُ لِقُرْبِهِ مِنْ طُلُوعِ الْفَجْرِ كَانَ بِحَيْثُ لَا يَكَادُ أَنْ يُدْرِكَ صَلَاةَ الصُّبْحِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) وَلِشِدَّةِ تَغْلِيسِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) بِالصُّبْحِ .وَقَالَ اِبْنُ الْمُنَيِّرِ فِي الْحَاشِيَةِ : الْمُرَادُ أَنَّهُمْ كَانُوا يُزَاحِمُونَ بِالسُّحُورِ الْفَجْرَ فَيَخْتَصِرُونَ فِيهِ وَيَسْتَعْجِلُونَ خَوْفَ الْفَوَاتِ).

سوودى ئه م فه رموودانه :

له م فه رموودانه وه ئه وه مان بۆ ده رده كه وێت كه وا له سوننه تى پێغه مبه ردا (صلی الله علیه وسلم) پارشێو دوا ده خرێت ، و له هيچ فه رمووده يه كيشدا نه يفه رمووه (با موسڵمانان خۆيان له خواردن و خواردنه وه بگرنه وه به ماوه يه ك پێش ده ركه وتنى فه جر يان پێش بانگ !!!) .بۆيه قه ده غه كردنى موسڵمانان له خواردن و خواردنه وه به ناوه ى (ئيمساكه وه ) بيدعه يه و پێچه وانه ى سوننه تى پيرۆزى پێغه مبه رى خوايه (صلی الله علیه وسلم) .قال الـحافظ ابن حجر فـي (شرح صحيح البخاري) : (تَنْبِيهٌ : مِنْ الْبِدَع الْمُنْكَرَة مَا أُحْدِثَ فِي هَذَا الزَّمَان مِنْ إِيقَاع الْأَذَان الثَّانِي قَبْل الْفَجْر بِنَحْوِ ثُلُثِ سَاعَةٍ فِي رَمَضَان ، وَإِطْفَاء الْمَصَابِيح الَّتِي جُعِلَتْ عَلَامَةً لِتَحْرِيـمِ الْأَكْل وَالشُّرْب عَلَى مَنْ يُرِيد الصِّيَام زَعْمَاً مِمَّنْ أَحْدَثَهُ أَنَّهُ لِلِاحْتِيَاطِ فِي الْعِبَادَة وَلَا يَعْلَم بِذَلِكَ إِلَّا آحَاد النَّاس ، وَقَدْ جَرَّهُمْ ذَلِكَ إِلَى أَنْ صَارُوا لَا يُؤَذِّنُونَ إِلَّا بَعْد الْغُرُوب بِدَرَجَةٍ لِتَمْكِينِ الْوَقْت زَعَمُوا ، فَأَخَّرُوا الْفِطْر وَعَجَّلُوا السُّحُور وَخَالَفُوا السُّنَّةَ ، فَلِذَلِكَ قَلَّ عَنْهُمْ الْخَيْر كَثِيرٌ فِيهِمْ الشَّرُّ ، وَاَللَّهُ الْمُسْتَعَان) فتح الباري : (4 / 253 ـ 254) ..واته : بيرخستنه وه يه ك : يه كێك له و بيدعه خراپانه ى كه له سه رده مه دا داهێنراوه : ئه نجام دانى بانگى دووه مى به يانيانه پێش فه جر به سآيه كى سه عاتێك [واته : (20) بيست ده قيقه ] له ڕه مه زاندا ، هه روه ها كوژاندنه وه ى چراكان  كه كراونه ته به ڵگه بۆ قه ده غه كردنى خواردن و خواردنه وه له سه ر ئه و كه سه ى كه ده يه وێت به ڕۆژوو بێت ، به گومانى ئه وانه ى كه ئه م بيدعه يه يان داهێناوه كه وا ئه مه (خۆ پارێزى و ئيحتياگ) بوونى تێدايه له عيباده تدا ، وه كه س نازانێت ئه مه بيدعه يه ئيللا دانه دانه يه ك له خه ڵك نه بێت ، وه ئه م كاره داهێنراوانه ڕايكێشاون به ره و لاى ئه وه ى : كه بانگ نه ده ن تا دواى خۆر ئاوا بوون به ئه ندازه يه ك بۆ دڵنيابوون له هاتنى كاتى به ربانگ به ته واوى به گومانى بۆگه نى خۆيان ، بۆيه به مه ش : به ربانگيان دواخست و په له شيان كرد له پارشێو كردندا و پێچه وانه ى سوننه ت بوونه وه .بۆيه ده بينيت چاكه و خێريان تێدا كه مه و خراپه يان تێدا زۆره ...

كورته ى ئه م بابه تانه ى سه ره وه :

* فه جر دوو جۆره :

1 ـ فه جرى درۆزن يان درۆزنه فه جر (الفجر الكاذب) ، له گه ڵ ده ركه وتنى ئه م جۆره دا بانگى يه كه مى به يانيان ده درێت ، وه له م بانگه دا بانگده ر دواى ووتنى (حَيَّ على الفلاح) سوننه ت وايه دوو جار بڵێت : (الصلاةُ خَيرٌ من النوم) .وه ده ركه وتنى ئه م جۆره ى فه جر و بانگى يه كه مى به يانيان خواردن و خواردنه وه له سه ر ڕۆژووان حه رام و قه ده غه ناكات ، و به ڵگه و نيشانه ش نىيه بۆ هاتنى كاتى نوێژى به يانيان به سوننه ت و فه رزه وه ، به ڵكو سوننه ت وايه پارشێو له نێوان ئه م بانگه و بانگى دووه مدا بكرێت .

2 ـ فه جرى ڕاستگۆ (الفجر الصادق) ، له گه ڵ ده ركه وتنى ئه م جۆره دا بانگى دووه مى به يانيان ده درێت ، وه له م بانگه دا نابێت بانگده ر دواى ووتنى (حَيَّ على الفلاح) دوو جار بڵێت : (الصلاةُ خَيرٌ من النوم) ، چونكه ده بێت به بيدعه .ئه مه له سه رده مى (ابن حجر)دا بووه كه له ساڵـى (773)ى كۆچى له دايك بووه و له ساڵـى (852)ى كۆچيش مردووه ڕه حمه تى خواى لێبێت ، به ڵام ئێستا ئه م بيدعه يه له ووڵاتى خواماندا نه ماوه و ووتنى : (الإمساك ، الإمساك ...) يان ووتنى : (ڕه حمه تى خواتان لێبێت ده ست له خواردن و خواردنه وه هه ڵبگرن) جێگاى ئه م بيدعه يه ى گرتووه ته وه !!! وه ده ركه وتنى ئه م جۆره ى فه جر و بانگى دووه مى به يانيان خواردن و خواردنه وه له سه ر ڕۆژووان حه رام و قه ده غه ده كات ، و به ڵگه و نيشانه شه بۆ هاتنى كاتى نوێژى به يانيان به سوننه ت و فه رزه وه .

* له به ر لادانى بيدعه چىيه كان له سوننه تى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) ئه م بيدعانه ى خواره وه داهێنراون :

1 ـ قورئان خوێندن به مه به ستى ووريا كردنه وه ى موسڵمانان و به ئاگاهێنانه وه يان له خه و بۆ پارشێو كردن له ڕه مه زاندا .

2 ـ نه مانى بانگى يه كه مى به يانيان و گۆڕينه وه ى به بيدعه ى :

3 ـ زيكر و ته سبيحات ووتن چه ند جارێك به م شێوازه : (أستغفر الله ، سبحان الله ، الحمد لله ، لا إله إلاَّ الله ، الله أكبر ، لا حول ولا قوة إلاَّ بالله العظيم) .

4 ـ ووتنى بيدعه ى : (الإمساك ، الإمساك يا أمة محمدٍ الإمساك) يان

ده ڵێن : (ڕه حمه تى خواتان لێبێت ده ست له خواردن و خواردنه وه هه ڵبگرن) ئه مه ش زياتر تايبه ته به مانگى ڕه مه زانه وه ، و به مه ش زۆرێك له موسڵمانان مه حروم و قه ده غه ده كه ن له پارشێو كردن له سه ر سوننه ت .

5 ـ پێش خستنى بانگى دووه مى به يانيان له كاتى ده ركه وتنى (فه جرى ڕاستگۆ) ، به ڵكو بۆ پێش ده ركه وتنى (دڕۆزنه فه جر)يش به ئه ندازه يه ك !!!

ئه مه ش بووه ته هۆى به تاڵ بوونه وه ى نوێژى به يانيانى زۆرينه ى موسڵمانان به سوننه ت و فه رزيشه وه چونكه له كاتى خۆيدا ئه نجامى ناده ن .له ڕاستيدا خراپترين و ترسناكترين شوێنه وار و ئاكامى ئه م كاره ى جاهيل و بيدعه چىيه كان ئه وه يه نوێژى به يانيانى زۆرينه ى هه ره زۆرى موسڵمانان له كاتى خۆيدا ئه نجام نادرێت و ڕووبه ڕووى به تاڵابوونه وه ى ده كه ن به سوننه ت و فه رزه وه ! ئه مه ش ته نها له به ر لادانيانه له په يڕه و كردنى ئايه تى : (وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ) البقرة 187) وه له به ر لادايانه له جآبه جآكردنى ئه م فه رمووده يه ى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) كه فه رموويه تى : ((وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَعْتَرِضَ لَكُمُ الأَحْمَرُ)) . وه پشت به ستن به و (ڕۆژمێر و ته قيوم)ـانه ى كه دانراون بۆ ديارى كردنى سه ره تاى كاتى هاتنى نوێژه كان ـ كه هه ندێكيان پێش چه ندين ساڵه دانراوه ـ له جياتى په يڕه و كردنى ئه و ئايه ته و جێبه جێكردنى ئه و فه رمووده يه ى كه باسكران بووه ته هۆى ئه م لادانه له سوننه تى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) و ئه نجام نه دانى نوێژى به يانيان له كاتى خۆيدا . بۆيه ئامۆژگارى بانگده ران ده كه ين كه وا له سه ر سوننه تى پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) بانگ بده ن دواى ده ركه وتنى سپيايى و سورايى فه جر و گوآ به لۆمه ى لۆمه كاران نه ده ن . وه ئامۆژگارى موسڵمانانيش به گشتى ده كه م كه وا نوێژى به يانيان ئه نجام نه ده ن تا كاتى ده ركه وتنى (فه جرى ڕاستگۆ) به ده ركه وتنى سپيايى و سورايى فه جر له به ره ى ڕۆژهه ڵاته وه ، بۆ ئه وه ى نوێژه كانيان به تاڵ نه بێته وه ، چونكه به ده ركه وتنى سپيايى و سورايى فه جر كاتى نوێژى به يانيان دێت وه ك له ئايه ته كه ى سوره تى (البقره ) و فه رمووده پيرۆزه كانى پێغه مبه ردا (صلی الله علیه وسلم) ڕوون كراوه ته وه .هه روه ها پێش خستنى بانگى دووه مى به يانيان بووه ته هۆى بيدعه ى :

6 ـ پێش خستنى پارشێو كردن .

(پوخته ى كاتى پارشێو و به ربانگ كردن له سه رده مى پێغه مبه ردا (صلی الله علیه وسلم))

(مافی گشت موسڵمانێکه بۆ سودوه رگرتن و بڵاو کردنه وه ی گشت بابه ته کانی ماڵپه ڕی فه رمووده )