|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
چیرۆكی بوخت نه‌صه‌ر چیرۆكی بوخت نه‌صه‌ر
پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموویه‌تی : چوار پادشا حوكمڕانی هه‌موو دونیایان كردووه ؛ دووانیان باوه‌ڕداربوون ؛ وه دوانی تریان بێ باوه‌ڕبوون ؛ باوه‌ڕداره‌كان بریتین له پێغه‌مبه‌ر سوله‌یمان و ذولقه‌رنه‌ین ؛ وه بێ باوه‌ره‌كان بریتین له نه‌مرود و بوخت نه‌صه‌ر .
ئایه بوخت نه‌صه‌ر كێیه ؟ بوخت نه‌صه‌ر یه‌كێكه له پادشا بێ باوه‌ره‌كانی كلدان كه له بابل له عیراق حوكمی ده‌كرد ؛ به‌یه‌كێك له به‌هێزترین پادشاكانی بابل و بیلادی رافیده‌ین داده‌نرێت ؛ له‌سه‌ر ده‌می ئه‌ودا ئیمپراتۆریه‌تی كلدانی بابلی له به‌هێزترینی ئیمپراتۆریه‌تیه‌كان بوو ؛ وه چواره‌مینی ئه‌و پادشایانه‌یه كه حوكمی هه‌موو زه‌ویان كردووه ؛ 634 هه‌زار ساڵ پێش میلاد له‌دایك بووه ؛ له بابل په‌رستگایه‌كی زۆر گه‌وره‌ی دروست كردبوو به‌ناوی عه‌شتار ده‌پرسترا جگه له خودای تاك و ته‌نها .
ئه‌وترێت له‌سه‌رده‌می ئه‌م پادشایه زانستی ئه‌ندازیاری زۆر پێش كه‌وتوو بووه و چه‌ندین كاری بیناسازی جوان و سه‌رنج راكیش له‌وڵاته‌كه‌ی كراوه ؛ وڵاتی بابل له‌جوانترینی ولاتانی ئه‌وكات بووه .
پێشه‌وا ته‌به‌ری – ره‌حمه‌تی خوای لێبێت – له‌ته‌فسیره‌كه‌یدا فه‌رموویه‌تی : بوخت نه‌صه‌ر ئه‌و پادشا بابلیه‌یه كه گه‌مارۆی وڵاتی جوله‌كه‌كانیدا له قودس وه هه‌یكه‌لی پیرۆزی جوله‌كه‌كانی وێران كرد ؛ وه جووله‌كه‌كانی به‌دیل برد بۆ عیراق . وه سوپای میصریه‌كان و ئاشوریه‌كانی به‌یه‌كه‌وه تێك و پێك شكاندووه له سالی 605ی پێش میلاد .
بێگومان زالبوونی بوخت نه‌صه‌ر به‌سه‌ر جووله‌كانی قودس سزایه‌ك بووه له سزاكانی خوا بۆ جووله‌كه‌كان به‌هۆی گوناه و تاوان و سته‌م و ده‌ست درێژیان ؛ مێژوو نوسان و موفسیرانی قورئانی پیرۆز باسیان كردووه .
خوای په‌وره‌ردگار له‌قورئانی پیرۆزدا له‌سووره‌تی ئیسراء فه‌رموویه‌تی : ( وَقَضَيْنَا إِلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا . فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ ۚ وَكَانَ وَعْدًا مَفْعُولًا ) . اللاسراء : 4 -5. واته : جاهه‌ر له‌وكتێبه‌ی ته‌وراته‌دا ، یان له (لوح المحفوظ)دا ئاگاییمان به نه‌وه‌ی ئیسرائیل دا كه به ڕاستی ئێمه له(ئه‌زه‌ل)دا ده‌زانین : ئێوه‌له زه‌ویدا دووجار فه‌سادو گێره شێوێنی ده‌كه‌ن وناهه‌قیی به‌رامبه‌ر خه‌ڵك ده‌كه‌ن، به‌ڵێ وابوو، ئه‌وه‌بوو جاری یه‌كه‌میان هه‌ستان (زه‌كه‌ریا) پێغه‌مبه‌ریان كوشت، ئینجا له‌تۆڵه‌ی ئه‌وه‌دا خوای گه‌وره (بوخت نه‌صه‌ر)ی به‌سه‌ریاندا زاڵكردو، كوشتارێكی زۆری لێكردن و (بيت المقدس)یشی وێران كرد ؛ جاری دووه‌میشیان (یه‌حیا) پێغه‌مبه‌ریان كوشت ، خوایش دیسانه‌وه دوژمنی خۆیانی به‌سه‌ریاندا زاڵكردو دووباره كوشتارێكی زۆری لێكردن و، حه‌فتا هه‌زاریشیان لێ دیل كران، پاشان به‌ڕاستی به‌سه‌ر خه‌ڵكی ئه‌و كاته‌دا یاخیی ده‌بن و سه‌رده‌كه‌ون، به‌سه‌ركه‌وتنێكی زۆر گه‌وره‌و، گه‌شه‌ده‌كه‌ن و ده‌سه‌ڵات به ده‌ست ده‌گرن، ئه‌وجا بادی هه‌واده‌بن و خه‌ڵكی ده‌چه‌وسێننه‌وه‌و خوایش تووره ده‌بێ لێتان ) . ئینجا هه‌ر كه كاتی تۆڵه‌ی یه‌كێك له دووانه‌كه هاته‌پێش، بۆ ئه‌وه‌ی بیانگرین و سزایان بده‌ین به‌نده زۆر ئازاو تایبه‌تییه‌كانی خۆمان (جالووت) نارده سه‌رتان كه به‌ڕاستی له‌جه‌نگدا خاوه‌ن هه‌ڵمه‌تی توندو تیژو به‌ووزه بوون ئه‌وانیش به‌ناو گشت وڵاتدا، ته‌نانه‌تی به‌ناو ماڵه‌كانیشتاندا -ماڵ به ماڵ- گه‌ڕان بۆ گرتنی تاوانباره‌كانتان ؛وه ئه‌م بڕیاری له‌ناوبردن و تۆڵه‌یه‌تان ، بڕیارێكه له‌لایه‌ن خواوه دراو جێبه‌جێش بوو . وه‌رگێڕانی : مامۆستا هه‌ڵگورد مسته‌فا گه‌ڵاڵه‌یی . 6/11/2023 م |
