چه‌ند ئاداب و ڕه‌وشتێك كه‌ پێويسته‌ فێرى بين و كارى پێ بكه‌ين و مناڵه‌كانمان له‌ سه‌رى ڕابێنين{nl}پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (حق المسلم على المسلم ست : إذا لقيته فسلم عليه و إذا دعاك فأجبه و إذا استنصحك فانصح له و إذا عطس فحمد الله فشمته و إذا مرض فعده و إذا مات فاتبعه ) رواه مسلم واته‌ : ( مافى موسڵمان له‌ سه‌ر موسڵمان شه‌ش =دانه‌يه‌= : ئه‌گه‌ر پێى گه‌يشتى سه‌لامى لێ بكه‌ ، وه‌ ئه‌گه‌ر داوه‌تى كردى وه‌ڵامى ده‌ره‌وه‌ =بڕۆ بۆ داوه‌ته‌كه‌= ، وه‌ ئه‌گه‌ر داواى لێ كردى ئامۆژگارى بكه‌ى شتێكى بۆ ڕوون كه‌يه‌وه‌ =وه‌ك ئه‌وه‌ى پرست پێ بكه‌ ئه‌و پياوه‌ چۆنه‌ تا ژنى بده‌ينێ يان ئه‌و كه‌سه‌ چۆنه‌ شه‌راكه‌تى له‌ گه‌ڵ بكه‌م=ئه‌وه‌ دڵسۆز به‌ بۆى به‌ چاكى ئامۆژگارى بكه‌=چۆنت بۆ خۆت پێ خۆشه‌ ئاوهاش به‌و بڵێ= ، وه‌ ئه‌گه‌ر پژمى و ووتى الحمد لله ئه‌وه‌ تۆ وه‌ڵامى ده‌ره‌وه‌ بڵێ =يرحمك الله= ، وه‌ ئه‌گه‌ر نه‌خۆش كه‌وت سه‌ردانى بكه‌ ، وه‌ ئه‌گه‌ر مرد دواى =جه‌نازه‌كه‌ى= بكه‌وه‌ ).{nl}ئه‌وه‌مافى موسڵمانانه‌ به‌ سه‌ر يه‌كه‌وه‌ ئايا چه‌نده‌ ئێمه‌ى له‌ سه‌رين له‌م سه‌رده‌مه‌مان به‌ داخه‌وه‌ خه‌ريكه‌ ئه‌م مافانه‌مان بير ئه‌چێته‌وه‌ واى لێهاتووه‌ جۆره‌ موسڵمانێك هه‌ن وا ئه‌زانن به‌س ئه‌وان مافيان هه‌يه‌و خه‌ڵك مافى نيه‌ !.{nl}( عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دَخَلَ عَلَى أَعْرَابِيّ يَعُودُهُ قَالَ وَكَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا دَخَلَ عَلَى مَرِيضٍ يَعُودُهُ قَالَ لَا بَأْسَ طَهُورٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَقَالَ لَهُ لَا بَأْسَ طَهُورٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ ) رواه البخاري واته‌ : له‌ عبد الله ى كوڕى عباس خوا لێيان ڕازى بێ ئه‌گێرێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم چووه‌ لاى ئه‌عرابيه‌ك سه‌ردانى كرد له‌ به‌ر نه‌خۆشى وه‌فه‌رمووى : وابوو پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم كه‌ سه‌ردانى نه‌خۆشى بكردبايه‌ ئه‌يفه‌رموو : لَا بَأْسَ طَهُورٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ =هيض نية ثاك بونةوةية ان شاء الله=) .{nl}سه‌ردانى نه‌خۆش پاداشتێكى گه‌ورى هه‌يه‌و مافى موسڵمانه‌ به‌سه‌ر موسڵمان به‌و مه‌رجه‌ى ئاداب و ڕه‌وشتى ئيسلامى تێدا فه‌رامۆش نه‌كرێ ببێته‌ مايه‌ى دڵ خۆش كردنى نه‌خۆشه‌كه‌ نه‌ك ئه‌زێت دانى به‌ قسه‌ى ناخۆش و ئاژاوه‌ نانه‌وه‌ له‌ به‌ر ده‌رگاى خه‌سته‌خانه‌كان ! وه‌ سوننه‌ته‌ دوعا بۆ نه‌خۆشه‌كه‌ بكه‌ين بڵێين لَا بَأْسَ طَهُورٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلْ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَلْيَقُلْ لَهُ أَخُوهُ أَوْ صَاحِبُهُ يَرْحَمُكَ اللَّهُ فَإِذَا قَالَ لَهُ يَرْحَمُكَ اللَّهُ فَلْيَقُلْ يَهْدِيكُمُ اللَّهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ ) رواه البخاري واته‌ : ( ئه‌گه‌ر يه‌كێك له‌ ئێوه‌ پژمى با بڵێ الْحَمْدُ لِلَّهِ وه‌ با براكه‌ى يان هاوڕێكه‌ى بڵێ ێرْحَمُكَ اللَّهُ. ئه‌گه‌ر پێى ووت يَرْحَمُكَ اللَّهُ با بلَيَ : يَهْدِيكُمُ اللَّهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ) .{nl}ئه‌وه‌ سوننه‌تى پێغه‌مبه‌رى خوايه‌ صلى الله عليه وعلى اله وسلم به‌ داخه‌وه‌ خه‌ڵكى ئه‌مه‌يان له‌ بير چۆته‌وه‌ كه‌ كه‌سێ ئه‌پژمێ ئه‌ڵێن چاك ئه‌بێ ان شاء الله يان ئه‌ڵێن سه‌برى هێنا وه‌ وا ئه‌زانن يه‌ك جار پژمين خراپه‌و دووان باشه‌ په‌نا به‌ خوا ئه‌وه‌ش هه‌ر يه‌كێكه‌ له‌و هه‌موو خورافاته‌ى تر كه‌ له‌ ناو موسڵمانان بڵاو بۆته‌وه‌ با ئه‌وه‌ى ئه‌م فه‌رموودانه‌ ئه‌خوێنێته‌وه‌ به‌ ئه‌ركى سه‌ر شانى خۆى بزانێ تا خه‌ڵكى تريش فێر بكاو پێيان ڕابگه‌يه‌نێ . {nl}{nl}{nl}{nl}وه‌ له‌ =ابو هريره‌= خواى لێ ڕازى بێ ئه‌فه‌رموێ : كه‌ پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم وابوو ( إذا عطس وضع يده أو ثوبه على فيه و خفض بها صوته ) صحيح الجامع 4755 واته‌ : ( كه‌ بپژميبا ده‌ستى يان جلى ئه‌خسته‌ سه‌ر ده‌مى وه‌ ده‌نگى پێ نزم ئه‌كرده‌وه‌ ) .{nl}وه‌ له‌=عبد الله بن بسر= خوا لێى ڕازى بێ ئه‌فه‌رموێ : كه‌ پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم وابوو ( إذا أتى باب قوم لم يستقبل الباب من تلقاء وجهه ولكن من ركنه الأيمن أو الأيسر ويقول السلام عليكم السلام عليكم ) صحيح الجامع 4638 واته‌ : ( ئه‌گه‌ر بهاتبايه‌ لاى ده‌رگاى قه‌ومێك =ماڵێك= ئه‌وه‌ به‌رامبه‌رى ده‌رگا نه‌ده‌وه‌ستا و ڕووى تێ نه‌ده‌كه‌رد به‌ڵكو له‌ لاى ڕاستى يان چه‌پى ده‌رگا ئه‌وه‌ستا وه‌ ده‌يفه‌رموو : السلام عليكم السلام عليكم ) .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( لا تأذنوا لمن لم يبدأ بالسلام ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 817 واته‌ : ( ئيزنى كه‌سێ مه‌ده‌ن كه‌ به‌ سه‌لام ده‌ست پێ نه‌كا ) .{nl}( عن رجل من بني عامر أنه استأذن على النبي صلى الله عليه وعلى اله وسلم وهو في بيت فقال : ألج ؟ فقال النبي صلى الله عليه وعلى اله وسلم : اخرج إلى هذا فعلمه الاستئذان ؛ فقل له : قل : السلام عليكم أأدخل ؟ . فسمعه الرجل فقال : السلام عليكم ؛ أأدخل ؟ فأذن له النبي صلى الله عليه وعلى اله وسلم فدخل ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 819 واته‌ : ( له‌ پياوێك له‌ نه‌وه‌ى عامر كه‌ ئيزنى خواستووه‌ له‌ پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌ويش له‌ ماڵ بووه‌ =وا ئيزنى خواست= ووتى : بێمه‌ ژووره‌وه‌ ؟ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم فه‌رمووى : بڕۆ ده‌ره‌وه‌ بۆ لاى ئه‌و كه‌سه‌ فێرى ئيزن خواستنى بكه‌ چۆنه‌ پێى بڵێ : با بڵێ : السلام عليكم بێمه‌ ژووره‌وه‌ ؟ . پياوه‌كه‌ ئه‌مه‌ى بيست ووتى : السلام عليكم بێمه‌ ژووره‌وه‌ ؟ جا پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئيزنى دا و هاته‌ ژووره‌وه‌ ) .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( إذا استأذن أحدكم ثلاثا فلم يؤذن له فليرجع ) متفق عليه واته‌ : ( ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌ ئێوه‌ ئيزنى خواست سێ جاران ئيزنيان نه‌دا با بگه‌ڕێته‌وه‌ ) .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( لو أن امرءا اطلع عليك بغير إذن فحذفته بحصاة ففقأت عينه لم يكن عليك جناح ) رواه البخاري مسلم واته‌ : ( ئه‌گه‌ر كه‌سێك سه‌يرى =ناو ماڵت بكا= به‌ بێ ئيزن جا به‌ردێكى تێبگريت و چاوى پێ بڕژێنى ئه‌وه‌ گوناهت له‌ سه‌ر نيه‌ ) .{nl}چه‌نده‌ ئه‌و ده‌رده‌ بڵاوه‌ له‌ ناومان كه‌سانێك له‌ سه‌ر بانه‌كانيانه‌وه‌ ئه‌ڕواننه‌ ناو ماڵى خه‌ڵكى يان له‌ سه‌ر ده‌رگا يان له‌ سه‌ر ديوار با بزانين ئه‌وه‌ تاوانێكه‌و ئه‌گه‌ر خاوه‌ن ماڵ چاوى ئه‌و كه‌سه‌ى كوێر كرد به‌ به‌ردێك هيچى له‌ سه‌ر نيه‌ به‌ڵام دياره‌ ئه‌وه‌ بۆ كه‌سێك كه‌ ماڵى خۆى دا پۆشيبێ نه‌ك ده‌رگاى واڵا كردبێ و لۆمه‌ى خه‌ڵكيش بكا .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( إذا شرب أحدكم فلا يتنفس في الإناء فإذا أراد أن يعود فلينح الإناء ثم ليعد إن كان يريد ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 386 واته‌ ( ئه‌گه‌ر يه‌كێك له‌ ئێوه‌ خوارديه‌وه‌ =ئاوو يان هه‌ر شتێكى تر= {nl}{nl}{nl}ئه‌وه‌ با له‌ ناو جامه‌كه‌ =په‌رداخ دۆلكه‌ يان هه‌رشتێكى تر= هه‌ناسه‌ نه‌دا له‌ ناو جامه‌كه‌ جا ئه‌گه‌ر ويستى دووباره‌ بيخواته‌وه‌ با جامه‌كه‌ دوور خاته‌وه‌ له‌ ده‌مى هه‌ناسه‌ بداو بۆى بگه‌ڕێته‌وه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌يه‌وێ ) .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم وابوو : ( كان إذا شرب تنفس ثلاثا ، و قال : هو أهنأ و أمرأ و أبرأ ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 387 واته‌ : ( ئه‌گه‌ر ئاوى بخواردبايه‌وه‌ سێجار هه‌ناسه‌ى ئه‌دا و به‌ سێ جار ئه‌يخوارد وه‌ ئه‌يفه‌رموو : ئه‌وه‌ باشتره‌ بۆ توێنێتوو شكاندن وه‌ پارێزه‌ر تره‌ له‌ نه‌خۆشى و نۆش تره‌ ) .{nl}سبحان الله هيچ شتێك نيه‌ سوودى دونياو قيامه‌تمانى تێدا بێ ئيللا پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم بۆمانى ڕوون كردۆته‌وه‌ چه‌نده‌ نه‌خۆشى توشى خه‌ڵكى ئه‌بن به‌هۆى جێبه‌جێ نه‌كردنى ئه‌و سوننه‌تانه‌ ، به‌ ڕاستى پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم بۆ ئێمه‌ له‌ خۆمان دڵسۆز تر بووه‌{nl}چه‌نده‌ى شاره‌زاى فه‌رمووده‌ت ئه‌بم ئه‌زانم تۆ دڵسۆزيت چاكه‌ى ئێمه‌ت ئه‌وێ ڕووى ڕه‌شه‌ ئه‌وه‌ى خۆشتى نه‌وێ نه‌فامه‌ ئه‌وه‌ى دواى فه‌رمووده‌ت ناكه‌وێ .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (انظروا إلى من هو أسفل منكم و لا تنظروا إلى من هو فوقكم فهو أجدر أن لا تزدروا نعمة الله عليكم) متفق عليه واته‌ : ( سه‌يرى ئه‌وانه‌ بكه‌ن كه‌ له‌ ژێر ئێوه‌ن =له‌ نيعمه‌ته‌كان و ده‌وڵه‌مه‌ندى و هێزيان= وه‌ سه‌يرى ئه‌وانه‌ى سه‌رخۆتان مه‌كه‌ن =كه‌ خوا له‌ ئێوه‌ زياترى دونيا پێ به‌خشيون= ئه‌وه‌ شايان تره‌ بۆتان تا نيعمه‌تى خوا به‌ سه‌رتانه‌وه‌ به‌ كه‌م نه‌زانن ) . {nl}ئه‌وه‌ چاره‌سه‌رى زياتر له‌ نيوه‌ى نه‌خۆشيه‌ ده‌رونيه‌كانه‌ ! كه‌ دياره‌ زۆربه‌ى له‌ ئه‌نجامى بيركردنه‌وه‌ دروست ئه‌بێ .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (إذا كنتم ثلاثة فلا يتناجى اثنان دون الآخر حتى تختلطوا بالناس من أجل أن ذلك يحزنه) متفق عليه واته‌ : ( ئه‌گه‌ر ئێوه‌ سێ كه‌س بوون ئه‌وه‌ با دوانتان {nl}قسه‌ نه‌كه‌ن به‌ نهێنى له‌ گه‌ڵ يه‌ك =پسكه‌ پسك بكه‌ن= بێجگه‌ له‌ وى تر =كه‌ ئه‌وى تر به‌شدار نه‌كه‌ن به‌ ته‌نيا بمێنێته‌وه‌= هه‌تا تێكه‌ڵ ئه‌بنه‌وه‌ به‌ خه‌ڵك له‌ به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌مه‌ توشى خه‌فه‌تى ئه‌كا ) .{nl}ئه‌وه‌ بۆمان ده‌ر ئه‌خا كه‌ دروست نيه‌ موسڵمان بخه‌ينه‌ خه‌فه‌ته‌وه‌و شتێ بكه‌ين كه‌ ئازارى بدا ئه‌وه‌ش دياره‌ كه‌ دوو كه‌س پسكه‌ پسك بكه‌ن كه‌سى سێهه‌م گومانى بۆ دروست ئه‌بێ و شه‌يتانيش له‌ بۆسه‌ دايه‌ ، چه‌ندين ڕق و قينه‌ى به‌ينى خه‌ڵك ئه‌وه‌ هۆيه‌كه‌يه‌تى ! ده‌ با له‌ ووردو درشتمان بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ئه‌و ئيسلامه‌ پاكه‌ كه‌ به‌خته‌وه‌رى دونياو قيامه‌تمان بۆ مسۆگه‌ر ئه‌كات وه‌ ته‌نها هۆيه‌ بۆ بڵاو بوونه‌وه‌ى خۆشه‌ويستى و ته‌بايى .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( لا تقولوا : ما شاء الله و شاء فلان ، و لكن قولوا : ما شاء الله ثم شاء فلان ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 137 واته‌ : ( مه‌ڵێن : خوا ويستى له‌ سه‌ربێ و فلان ويستى له‌ سه‌ربێ ، به‌ڵكو بڵێن خوا ويستى له‌ سه‌ربێ پاشان فلان ويستى له‌ سه‌ر بێ =يانى ويستى كه‌سێكى تر مه‌هێننه‌ ڕزى ويستى خوا به‌ڵكو ويستى هه‌موو كه‌سێك له‌ پاش ويستى خوايه‌ ) .{nl}{nl}زۆر كه‌س زمانيان ناپارێزن وا ئه‌زانن قسه‌ كردن ئه‌و گرنگيه‌ى نيه‌ با بزانين وه‌ك له‌ پێشتريش باسى زمانمان كردووه‌ كه‌ قسه‌ گرنگى زۆرى هه‌يه‌ بۆى هه‌يه‌ به‌ قسه‌يه‌ك بچيه‌ به‌هه‌شت وه‌ بۆشى هه‌يه‌ به‌ قسه‌يه‌ك بچيه‌ ناو ئاگر ، ئه‌وه‌ لاى خه‌ڵكيش ئه‌هه‌ميه‌تى نه‌بێ به‌ڵام لاى خوا گه‌وره‌يه‌ كه‌ كه‌سێ بڵێ خواو تۆ بتانه‌وێ ! ويستى خواو كه‌سێك به‌ يه‌كه‌وه‌ بلكێنێ ، ئه‌بێ بڵێين خوا بيه‌وێ پاشان تۆ يان فلان ، نابێ كه‌سێك بێنيته‌ ڕيزى خوا ئه‌و باسه‌ش ان شاء الله زياتر له‌ شه‌رحى كتاب التوحيد ڕوون ئه‌كه‌يه‌نه‌ به‌ پشتيوانى خوا .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( لو يعلم المار بين يدي المصلي ماذا عليه لكان أن يقف أربعين خيرا له من أن يمر بين يديه ) رواه البخاري و مسلم واته‌ : ( ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ى له‌ پێشى نوێژكه‌رێك ئه‌ڕوا بيزانيايه‌ چى له‌ سه‌ره‌ ئه‌وه‌ ئه‌گه‌ر چل =ساڵ يان مانگ يان رۆژ الله اعلم= بوه‌ستابايه‌ بۆى چاكتر بوو له‌وه‌ى كه‌ له‌پێشى نوێژكه‌رێكه‌وه‌ بڕوات ) .{nl}له‌ زۆر له‌ مزگه‌وته‌كان يان له‌ ماڵيش كه‌ يه‌كێك نوێژ ئه‌كا ئه‌بينى خه‌ڵك به‌ پێشى ئه‌ڕوات ئه‌وه‌ تاوانه‌و با ئاگادار بين .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (من سمع رجلا ينشد ضالة في المسجد فليقل لا ردها الله عليك فإن المساجد لم تبن لهذا ) رواه مسلم واته‌ : ( ئه‌گه‌ر كه‌سێك بيستى پياوێك له‌ مزگه‌وت بانگى ئه‌وه‌ ئه‌كا كه‌ شتێكى لێ وون بووه‌ با بڵێ خوا بۆتى نه‌گێڕێته‌وه‌ به‌ ته‌ئكيد مزگه‌وته‌كان بۆ ئه‌وه‌ دروست نه‌كراون ) .{nl}مزگه‌وت بۆ ئه‌وه‌ نيه‌ وه‌ك ئه‌بينين له‌ وڵاتى خۆمان به‌كارى ئه‌هێنن بۆ بانگه‌شه‌ى ئه‌وه‌ى كه‌ ئه‌وه‌مان بزر بووه‌ يان دوعاى ئه‌وه‌ى كه‌ فلان مناڵى به‌ ئاسانى ببێ ئه‌وه‌ هه‌م شتێ خيلاف به‌ سوننه‌ته‌و تاوانه‌و نه‌هى لێكراوه‌ هه‌م ئه‌بێته‌ هۆى بێزار كردنى خه‌ڵكى به‌ ده‌نگى سه‌ماعه‌كان و ئه‌بێته‌ هۆى ڕق بوونه‌وه‌يان له‌ مزگه‌وت .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (لا صلاة بحضرة طعام و لا هو يدافعه الأخبثان) رواه مسلم واته‌ : ( نوێژ نيه‌ له‌ كاتى خواردن ئاماده‌يه‌ وه‌ له‌و كاته‌ى كه‌ كه‌سێ ته‌نگاو بێ =پێويست بێ بچێته‌ سه‌ر ئاو ته‌نگاوى زۆرى بۆ هێنابێ= ) .{nl}زۆر كه‌س وا ئه‌زانێ ئه‌گه‌ر نه‌هێڵێ ده‌ست نوێژى بشكێ به‌ يه‌ك ده‌ست نوێژ چه‌ندين نوێژ بكا ئه‌وه‌ پاداشتى زياتره‌ ! نا وانيه‌ سوننه‌ته‌ بۆ هه‌موو نوێژێك ده‌ست نوێژ بشۆينه‌وه‌ ، ئه‌بينى هه‌ر سه‌لامى دايه‌وه‌ ڕا ئه‌كات بۆ سه‌ر ئاو ! نوێژه‌كه‌ى نه‌زانى چۆن كرد ئه‌وه‌ ئه‌و نوێژه‌ نوێژ نيه‌ ئه‌وه‌ش فه‌رمووده‌ى پێغه‌مبه‌رى خوايه‌ صلى الله عليه وعلى اله وسلم ، وه‌ بيستومه‌و بينيومه‌ جارى وا كه‌ نان حازر بووه‌ ووتويانه‌ فه‌رموون نانه‌كه‌ سارد ئه‌بێته‌وه‌ كه‌چى كه‌سێك ناهاتووه‌ به‌ بيانوى ئه‌وه‌ى نوێژه‌كه‌ى پێ گرنگ تره‌ ! خۆى وايه‌ نوێژ گرنگ تره‌ به‌ڵام له‌و كاته‌ى نان ئاماده‌ بێ ئه‌بێ نانه‌كه‌ بخۆى ئينجا نوێژه‌كه‌ گرنگى زياتر ئه‌بێ بۆ ئه‌وه‌ى بيرت هه‌ر لاى نوێژه‌كه‌ بێ ، نه‌ك په‌له‌ په‌ل بكه‌ى ده‌نوكى به‌ په‌له‌ له‌ ئه‌رز بده‌ى پاشان ڕاكه‌ى بۆ نانه‌كه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ى له‌ ڕه‌مه‌زانا خه‌ڵكێك وا ئه‌كات.{nl}{nl}{nl}{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (لا يقيم الرجل الرجل من مجلسه ثم يجلس فيه ولكن تفسحوا وتوسعوا) . متفق عليه واته‌ : ( با پياوێ پياوێ هه‌ڵنه‌ستێنێ له‌ جێگاى خۆى پاشان له‌ جێگاى دانيشێ به‌ڵكو مه‌جليسه‌كه‌تان فراوان بكه‌ن و جێگه‌ى يه‌كتر بكه‌نه‌وه‌ ) .{nl}وه‌ هاتووه‌ له‌ انس ى كوڕى مالك خوا لێى ڕاززى بێ ئه‌فه‌رموێ : ( ما كان في الدنيا شخص أحب إليهم رؤية من رسول الله صلى الله عليه وسلم و كانوا إذا رأوه لم يقوموا له ، لما كانوا يعلمون من كراهيته لذلك ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 358 واته‌ : ( =هاوه‌ڵه‌كان=كه‌س له‌ دونيا نه‌بوو كه‌ بينينى له‌لايان خۆشه‌ويستر بێ له‌ پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم وه‌ ئه‌يان بينى له‌ به‌رى هه‌ڵ نه‌ده‌ستانه‌وه‌ ، له‌ به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌يانزانى كه‌ پێى ناخۆشه‌ له‌ به‌رى هه‌ڵ بستنه‌وه‌ ) .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( من أحب أن يتمثل له الناس قياما ، فليتبوأ مقعده من النار ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 357 واته‌ : ( هه‌ر كه‌سێك پێى خۆش بێ كه‌ خه‌ڵك هه‌ڵسن بۆى ئه‌ويش دانيشێ ئه‌وه‌ با جێگه‌ى خۆى له‌ ئاگر ئاماده‌ بكات ) .{nl}ئيتر ئه‌وه‌ بۆمان ده‌ر كه‌وت كه‌ عاده‌تێكى چه‌نده‌ چه‌وته‌ كه‌ بڵاوه‌ له‌ ناومان ، له‌ به‌ر هه‌ڵسانه‌وه‌ بووه‌ته‌ جۆرێك له‌ خووى خه‌ڵكى كه‌ له‌به‌رى هه‌ڵنه‌ستى لێت توڕه‌ ئه‌بێ و قسه‌ت له‌ گه‌ڵ ناكا! نازانێ ئه‌و له‌ پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم به‌ڕێز تر نيه‌ كه‌سيش له‌ به‌رى هه‌ڵنه‌ده‌ستا و قبوڵيشى نه‌بوو كه‌س له‌ به‌رى هه‌ڵسێت .{nl} وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( إذا أكل أحدكم الطعام فلا يمسح يده حتى يلعقها أو يلعقها و لا يرفع صحفة حتى يلعقها أو يلعقها ، فإن آخر الطعام فيه بركة ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 391 واته‌ : ( ئه‌گه‌ر كه‌سێ له‌ ئێوه‌ خواردنى خوارد با ده‌ستى نه‌سڕێته‌وه‌ هه‌تا ئه‌يلێسێته‌وه‌ يان ئه‌دا به‌ كه‌سێك =له‌ مناڵه‌كانى بيلێسێته‌وه‌= وه‌ با قاپه‌كه‌ى هه‌ڵنه‌گرێ تا ئه‌يلێسێته‌وه‌ يان ئه‌دا به‌ كه‌سێك =له‌ مناڵه‌كانى بيلێسێته‌وه‌= ، كۆتايى خواردن به‌ره‌كه‌تى تيايه‌ ) . {nl}به‌ره‌كه‌ت له‌ خواردن نيه‌ ئه‌مه‌ قسه‌ى زۆر له‌ خه‌ڵكيه‌ ده‌با بزانن هۆيه‌كه‌ى چيه‌ !.{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (لا يشربن أحد منكم قائما) رواه مسلم واته‌ : ( با كه‌سێك له‌ ئێوه‌ به‌ وه‌ستان =ئاو= نه‌خواته‌وه‌ ) .{nl}ئه‌وه‌ش موسيبه‌تێكى تره‌ توشمان بووه‌ كه‌ به‌ داخه‌وه‌ كه‌م كه‌س گوێ به‌و فه‌رموودانه‌ ئه‌دات و گرنگى پێ ئه‌ده‌ن با بزانين هه‌موو ده‌رده‌ سه‌ريه‌ك توشمان بووه‌ هۆيه‌كه‌ى ئه‌وه‌يه‌ گرنگى به‌ دينه‌كه‌مان ناده‌ين و جێبه‌جێى ناكه‌ين .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (كلوا و اشربوا و تصدقوا و البسوا في غير إسراف و لا مخيلة ) صحيح الجامع 4505 واته‌ : ( بخۆن و بخۆنه‌وه‌ وه‌ سه‌ده‌قه‌ بكه‌ن و له‌ به‌ر بكه‌ن به‌ بێ زێده‌ ڕۆيى كردن له‌ سه‌رف كردن وه‌ به‌ بێ خۆ به‌ گه‌وره‌ زانى و فيز كردن به‌ سه‌ر خه‌ڵك ) .{nl}{nl}{nl}{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : (يا غلام إذا أكلت فقل : بسم الله و كل بيمينك و كل مما يليك) سلسلة الاحاديث الصحيحة 344 واته‌ : ( ئه‌ى ڕۆڵه‌ ئه‌گه‌ر خواردت بڵێ : بسم الله وه‌ به‌ ده‌ستى ڕاستت بخۆ وه‌ له‌وه‌ى پێشه‌ خۆت بخۆ ) .{nl}ئه‌بێ كه‌سێكمان بينى له‌ مناڵان فێرى بكه‌ين چۆن نان ئه‌خوا به‌ تايبه‌تى مناڵى خۆمان .{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( ليأكل أحدكم بيمينه و ليشرب بيمينه و ليأخذ بيمينه و ليعط بيمينه ، فإن الشيطان يأكل بشماله و يشرب بشماله و يعطي بشماله و يأخذ بشماله ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 1236 واته‌ : ( با هه‌ر يه‌كێك له‌ ئێوه‌ به‌ =ده‌ستى= ڕاسته‌ى بخوا وه‌ به‌ =ده‌ستى= ڕاسته‌ى بخواته‌وه‌ وه‌ با به‌ =ده‌ستى= ڕاسته‌ى =شت= وه‌ر بگرێ وه‌ به‌ =ده‌ستى= ڕاسته‌ى =شت= بدات= ، به‌ ته‌ئكيد شه‌يتان به‌ چه‌په‌ى ئه‌خوات وه‌ به‌ چه‌په‌ى ئه‌خواته‌وه‌ و به‌ چه‌په‌ى ئه‌دات و به‌ چه‌په‌ى وه‌ر ئه‌گرێ ) . {nl}جا كێ هه‌يه‌ حه‌ز ئه‌كا به‌ شه‌يتان بچێت ؟!{nl}وه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه‌فه‌رموێ : ( إذا انتعل أحدكم فليبدأ باليمنى وإذا نزع فليبدأ بالشمال لتكن اليمنى أولهما تنعل وآخرهما تنزع ) متفق عليه واته‌ : ( ئه‌گه‌ر هه‌ر يه‌كێك له‌ ئێوه‌ پێڵاوى خسته‌ پاى =له‌به‌رى كرد= ئه‌وه‌ با به‌ ڕاسته‌ ده‌ست پێ بكات وه‌ كه‌ دايكه‌ند با به‌ چه‌په‌ ده‌ست پێ بكات با ڕاسته‌ يه‌كه‌ميان بێ له‌خستنه‌ پاو=له‌به‌ركردن= وه‌ با ئاخير بێ له‌ داكه‌ندن =له‌به‌ر كردنه‌وه‌ى=) . {nl}وه‌ له‌ = سلمه‌ بن اڵاكوع = خوا لێى ڕازى بێ ئه‌فه‌رموێ : ( أن رجلا أكل عند رسول الله صلى الله عليه وسلم بشماله فقال : " كل بيمينك " قال : لاأستطيع . قال: " لا استطعت " . ما منعه إلا الكبر قال : فما رفعها إلى فيه ) رواه مسلم واته‌ : ( پياوێك لاى پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم به‌ چه‌په‌ى خواردى پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم فه‌رمووى به‌ ڕاسته‌ت بخۆ . ووتى ناتوانم . پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم فه‌رمووى : هه‌ر نه‌توانى . ئه‌و كابرايه‌ هيچ مه‌نعى نه‌كرد ئه‌مه‌ بكا خۆ به‌ گه‌وره‌ زانين نه‌بێ =سلمه‌= ئه‌ڵێ : ئيتر نه‌يتوانى ده‌ستى به‌رز كاته‌وه‌ بۆ ده‌مى ) .{nl}ئه‌مه‌ زۆر كه‌س پێى ئه‌ڵێى به‌ ڕاسته‌ نان بخۆ خۆى به‌زل ئه‌زانێ ! ئه‌ڵێ بابه‌ كه‌ى ئه‌وه‌ گرنگه‌ شتى ترى گرنگ زۆره‌ ! يان بيانوى پوچ ئه‌هێنێته‌وه‌ ئێمه‌ش هه‌ر ئه‌ڵێين ئه‌وه‌ فه‌رمانى پێغه‌مبه‌رى خوايه‌ صلی الله‌علیه‌وسلم{nl}(نووسینی باوکی حارس)