چيرۆكى سێ دوعاى گيرابوو له‌ قورئاندا

چيرۆكى سێ دوعاى گيرابوو له قورئاندا

1 ـ دوعاكه ى پێغه مبه ر (أيوب علیه السلام) بۆ لابردنى ئه و زيانانه ى كه پێيگه يشتبوون له نه مانى كه سوكار و ماڵ و سامانى و نه خۆشكه وتنى جه سته ى :

(وَأَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ ) [الأنبياء 83/84] .واته : وه (أيوب) كه له په روه ردگارى پاڕايه وه و بانگى كرد : ئه ى په روه ردگارم من زيانم پێ گه شتووه و تۆيش به به زييترينى به به زييه كانى ئێمه ش وه ڵاميمان دايه وه و ئه و زيانه ى كه پێيگه يشتبوو لامانبرد له سه رى .

2 ـ دوعاكه ى پێغه مبه ر (يونس علیه السلام) بۆ ده رباز بوونى له ته نگانه ى نێو تاريكاييه كانى ده ريا و سكى حوته كه :

(فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ ) [الأنبياء 87 /88] .واته : پێغه مبه ر (يونس علیه السلام) له نێو تاريكاييه كانى نێو ده ريا و سكى حوته كه دا پاڕايه وه و بانگى كرد : خوايه هيچ په رستراوێك نيه شايسته ى په رستن بێت ته نها تۆ نه بێت ، پاكى بۆ تۆ خوايه له هه موو كه مى و نوقوسانيه ك به ڕاستى من يه كێكم له سته مكاران بۆيه لێم خۆشبه ئێمه ش وه ڵاميمان دايه وه و ڕزگارمان كرد له غه م و په ژاره ، وه به و شێـوه يه ئيمانــداران ڕزگار ده كه يــن و له ته نــگــانه ده ريان ده هێنين .

3 ـ دوعاكه ى پێغه مبه ر (زكريا علیه السلام) بۆ منداڵ پێبه خشين :

(وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَى وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ ) [الأنبياء 89/90] .واته : وه (زكريا) كه له په روه ردگارى پاڕايه وه و بانگى كرد : ئه ى په روه ردگارم به ته نيا مه مهێڵه ره وه و تۆش باشترينى جێ پڕكه ره وه كانى
ئێمه ش وه ڵاميمان دايه وه و (ﯡ)ـمان پێبه خشى و خێزانه كه يمان بۆى چاك كرد .

لێره دا ده بينين به هۆى دوعا كردنه وه خواى په روه ردگار :ـ زيانه كانى لابرد له سه ر پێغه مبه ر (أيوب علیه السلام) .

ـ وه پێغه مبه ر (يونس)شى (علیه السلام) له ته نگانه ده رباز كرد .

ـ وه منداڵيشى به خشى به پێغه مبه ر (زكريا علیه السلام) .

چيرۆكى دوعايه كى گيرا

له فه رمووده يه كى صه حيحى پێغه مبه ردا (صلی الله علیه وسلم)

عَنْ أَنَسِ بن مَالِكٍ (ڕه زای خوای لێبێت) قَالَ : ((قَالَتْ أُمُّ سُلَيْمٍ : يَا رَسُولَ اللَّهِ ادْعُ اللَّهَ لأَنَسٍ ، فَقَالَ : اللَّهُمَّ أَكْثِرْ مَالَهُ وَوَلَدَهُ ، وَبَارِكْ لَهُ فِيهِ . قَالَ أَنَسٌ : فَلَقَدْ دَفَنْتُ مِنْ صُلْبِي سِوَى وَلَدِ وَلَدِي خَمْسًا وَعِشْرِينَ وَمِائَةً ، وَإِنَّ أَرْضِي لَيُثْمِرُ فِي السَّنَةِ مَرَّتَيْنِ ، وَمَا فِي الْبَلَدِ شَيْءٌ يُثْمِرُ مَرَّتَيْنِ غَيْرَهَا))( رواه البخاري رقم : (6378) ، ومسلم رقم : (1499) ، والطبرانـي في "الـمعجم الكبير" رقم : (709) واللفظ له ، وانظر : "صحيح الأدب الـمفرد" رقم : (653) و "سلسلة الأحاديث الصحيحة" :  رقم : (141) .) . واته : (أُمُّ سُڵيْم)ى دايكى (أَنَس) وتى : ئه ى پێغه مبه رى خوا له خوا بپاڕێره وه بۆ (أَنَس)ى خزمه تكارت ، ئه ويش فه رمووى : خوايه ماڵ و منداڵى زۆركه و به ره كه تى تێبخه بۆى . (أَنَس) وتى : به ڕاستى له نه وه ى پشتى خۆم جگه له منداڵى منداڵه كانم (واته : جگه له كوڕه زاكانم) سه د و بيست و پێنجـم (125) لێيان ناشتووه ته ناو گۆڕ ، وه به ڕاستى زه ويه كه م له ساڵيكدا دوو جار به ر ده گرێت ، وه هيچ شتێك نىيه له م وڵاته دا دوو جار به ر بگرێت جگه له زه ويه كه ى من نه بێت .ئه مه ش به رهه مى پاڕانه وه بوو له خواى به ده سه ڵات ..

چيرۆكى دوعاى گيرا بوو له دووان له صه حابه كانى پێغه مبه ره وه (صلی الله علیه وسلم)

1 ـ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ (ڕه زای خوای لێبێت) قَالَ : ((شَكَا أَهْلُ الْكُوفَةِ سَعْدًا إِلَى عُمَرَ (ڕه زای خوای لێبێت)
فَعَزَلَهُ وَاسْتَعْمَلَ عَلَيْهِمْ عَمَّارًا ، فَشَكَوْا حَتَّى ذَكَرُوا أَنَّهُ لاَ يُحْسِنُ يُصَلِّي ، فَأَرْسَلَ إِلَيْهِ فَقَالَ : يَا أَبَا إِسْحَاقَ إِنَّ هَؤُلاَءِ يَزْعُمُونَ أَنَّكَ لاَ تُحْسِنُ تُصَلِّي ؟! قَالَ أَبُو إِسْحَاقَ : أَمَّا أَنَا وَاللَّهِ فَإِنِّي كُنْتُ أُصَلِّي بِهِمْ صَلاَةَ رَسُولِ اللَّهِ (ڕه زای خوای لێبێت) مَا أَخْرِمُ عَنْهَا ، أُصَلِّي صَلاَةَ الْعِشَاءِ فَأَرْكُدُ فِي الأُولَيَيْنِ وَأُخِفُّ فِي الأُخْرَيَيْنِ ، قَالَ : ذَاكَ الظَّنُّ بِكَ يَا أَبَا إِسْحَاقَ ، فَأَرْسَلَ مَعَهُ رَجُلاً أَوْ رِجَالاً إِلَى الْكُوفَةِ ، فَسَأَلَ عَنْهُ أَهْلَ الْكُوفَةِ ، وَلَمْ يَدَعْ مَسْجِدًا إِلاَّ سَأَلَ عَنْهُ ، وَيُثْنُونَ مَعْرُوفًا ، حَتَّى دَخَلَ مَسْجِدًا لِبَنِي عَبْسٍ ، فَقَامَ رَجُلٌ مِنْهُمْ يُقَالُ لَهُ أُسَامَةُ بْنُ قَتَادَةَ يُكْنَى أَبَا سَعْدَةَ قَالَ : أَمَّا إِذْ نَشَدْتَنَا فَإِنَّ سَعْدًا كَانَ لاَ يَسِيرُ بِالسَّرِيَّةِ ، وَلاَ يَقْسِمُ بِالسَّوِيَّةِ ، وَلاَ يَعْدِلُ فِي الْقَضِيَّةِ . قَالَ سَعْدٌ : أَمَا وَاللَّهِ لأَدْعُوَنَّ بِثَلاَثٍ : اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ عَبْدُكَ هَذَا كَاذِبًا ، قَامَ رِيَاءً وَسُمْعَةً فَأَطِلْ عُمْرَهُ ، وَأَطِلْ فَقْرَهُ ، وَعَرِّضْهُ بِالْفِتَنِ . وَكَانَ بَعْدُ إِذَا سُئِلَ يَقُولُ : شَيْخٌ كَبِيرٌ مَفْتُونٌ ، أَصَابَتْنِي دَعْوَةُ سَعْدٍ . 
قَالَ عَبْدُ الْمَلِكِ : فَأَنَا رَأَيْتُهُ بَعْدُ قَدْ سَقَطَ حَاجِبَاهُ عَلَى عَيْنَيْهِ مِنَ الْكِبَرِ ، وَإِنَّهُ لَيَتَعَرَّضُ لِلْجَوَارِي فِي الطُّرُقِ يَغْمِزُهُنَّ))( صحيح البخاري رقم : (755) .). واته : خه ڵكى كوفه شكات و سكاڵاى (سه عد)يان كرد له لاى (عومه ر) و ئه ويش لايبرد و (عه ممارى) كرده كاربه ده ستيان ، جا ئه وه نده سكاڵايان كرد تاوه كو ئه وه شيان باس كرد كه وا نازانێت نوێژ بكات ، ئه ويش ناردى به دوايدا و فه رمووى : ئه ى (باوكى ئيسحاق) ئه وانه ده ڵێن تۆ نازانێت نوێژ بكه يت ؟! (باوكى ئيسحاق)يش فه رمووى : سه باره ت به من سوێند به خوا نوێژم بۆيان ده كرد وه كو نوێژه كه ى پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه وسلم) و هيچم لـێى كه م نه كردووه ، نوێژى عيشام ده كرد جا له دوو ركاتى يه كه مدا خوێندنه وه كه م درێژ ده كرده وه و له دوو ركاتى كۆتاييدا كورتم ده كرده وه ، (عومه ر)يش فه رمووى : هه ر به و شێوه يه ئێمه ش گومانت پێده به ين ئه ى (باوكى ئيسحاق) ، ئه نجا پياوێك يان چه ند پياوێكى نارد له گه ڵيدا بۆ كوفه ، ئه نجا پرسيارى كرد له خه ڵكى كوفه سه باره ت به (سه عد) ، وه هيچ مزگه وتێكى نه هێشته وه ئيللا پرسيارى كرد له خه ڵكه كه ى سه باره ت به (سه عد) ، ئه وانيش هه موويان به چاكه ستايشيان كرد ، تاوه كو ڕۆيشته نێو مزگه وتى (بَنِى عَبْس) و له وێ پياوێكيان هه ستا كه پێى ده وترا : (أُسَامَةُ بْنُ قَتَادَةَ) و نازناوى (أَبُو سَعْدَة) بوو وتى : له به ر ئه وه ى داوات لێمان كرد قسه بكه ين بۆيه ده ڵێم : به ڕاستى (سه عد) ده سته سه ربازى به ڕآنه ده كرد بۆ جيهاد ، وه به يه كسانى شته كانى دابه شنه ده كرد ، وه دادوه ر نه بوو له يه كلايى كردنه وه ى كێشه كاندا .

(سه عد)يش فه رمووى : سوێند به خوا سێ دوعات لـێده كه م :

خوايه ئه گه ر ئه م به نده يه ت درۆ ده كات و بۆ خۆده رخستن و ناوبانگ ده ركردن هه ستا ئه وا : ته مه نى درێژ كه ، وه زۆر هه ژار و نه دارى كه ، وه تووشى كێشه و گرفتى بكه . جا دواى ئه وه ئه گه ر پرسياريان لـێبكردايه ت و بيانوتايه ت چۆنيت ؟ ده يووت : من پياوێكى به ساڵا چووى ته مه ن گه وره ى تووش بووى گرفتارم ، دوعاكه ى (سه عد) گيرا بوو لێم و پێكامى . (عَبْدُ الْمَلِك) ده ڵێت : من دواى ئه وه بينيم له پيرى و گه وره ييدا هه ردوو برۆى شۆڕبووببونه وه بۆ سه رى هه ردوو چاوى ، وه له سه ره ڕێگاكاندا ڕێى ده گرت به كچان و ئاماژه ى بۆيان ده كرد به چاو لـێقرپاندن و برۆ لـێهه ڵته كاندن و ده ست بۆ بردن .

2 ـ وَعَنْ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ : أَنَّ أَرْوَى بِنْتَ أُوَيْسٍ ادَّعَتْ عَلَى سَعِيدِ بْنِ زَيْدٍ أَنَّهُ أَخَذَ شَيْئًا مِنْ أَرْضِهَا ، فَخَاصَمَتْهُ إِلَى مَرْوَانَ بْنِ الْحَكَمِ .

فَقَالَ سَعِيدٌ : أَنَا كُنْتُ آخُذُ مِنْ أَرْضِهَا شَيْئًا بَعْدَ الَّذِي سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) ؟!

قَالَ : وَمَا سَمِعْتَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) ؟

قَالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) يَقُولُ : "مَنْ أَخَذَ شِبْرًا مِنَ الأَرْضِ ظُلْمًا طُوِّقَهُ إِلَى سَبْعِ أَرَضِينَ" .

فَقَالَ لَهُ مَرْوَانُ : لاَ أَسْأَلُكَ بَيِّنَةً بَعْدَ هَذَا .

فَقَالَ : اللَّهُمَّ إِنْ كَانَتْ كَاذِبَةً فَعَمِّ بَصَرَهَا وَاقْتُلْهَا فِي أَرْضِهَا .

قَالَ : فَمَا مَاتَتْ حَتَّى ذَهَبَ بَصَرُهَا ثُمَّ بَيْنَا هِيَ تَمْشِي فِي أَرْضِهَا إِذْ وَقَعَتْ فِي حُفْرَةٍ فَمَاتَتْ))( صحيح مسلم رقم : (4110) .).واته : (أَرْوَى بِنْتَ أُوَيْس) شكاتى كرد له (سَعِيدِ بْنِ زَيْد) كه وا به شێك له زه ويه كه يى بردووه ، بۆيه كێشه كه يانى برد بۆ لاى (مَرْوَانَ بْنِ الْحَكَم) ـ كه له كاته دا فه رمانڕه واى مه دينه بوو ـ . (سَعِيد) فه رمووى : ئايا من به شێك له زه ويه كه ى ده به م له پاش ئه وه ى كه بيستوومه له پێغه مبه رى خواوه (صلی الله علیه وسلم) ؟! (مَرْۆان) وتى : چيت بيستووه له پێغه مبه رى خواوه (صلی الله علیه وسلم) ؟ (سَعِيد) فه رمووى : بيستووه له پێغه مبه رى خواوه (صلی الله علیه وسلم) ده يفه رموو : هه ر كه سێك بيستێك له زه وى كه سێكى تر به سته م ببات ئه وا تا حه وت ته به قه ى زه وى ده كرێته گه ردنى له ڕۆژى دواييدا . (مَرْۆان) به (سَعِيد)ى وت : دواى ئه م فه رمووده يه داواى به ڵگه ى ترت لێناكه م . ئه نجا (سَعِيد) فه رمووى : خوايه ئه گه ر ئه م ئافره ته درۆ ده كات ئه وا چاوى كوێر كه و له نێو زه ويه كه ى خۆيدا بيكوژه . فه رمـووى : جا ئـه و ئافـره ته نه مــرد تاوه كـو چاوى له ده سـت دا ئه نجا ڕۆژێكيان به نێو زه ويه كه يدا ڕێى ده كرد و له ناكاودا كه وته نێو چاڵێكه وه و مرد .

وفي رواية أخرى :

عَنْ سَعِيدِ بْنِ زَيْدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ نُفَيْلٍ : ((أَنَّ أَرْوَى خَاصَمَتْهُ فِي بَعْضِ دَارِهِ فَقَالَ : دَعُوهَا وَإِيَّاهَا فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) يَقُولُ : مَنْ أَخَذَ شِبْرًا مِنَ الأَرْضِ بِغَيْرِ حَقِّهِ طُوِّقَهُ فِي سَبْعِ أَرَضِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . اللَّهُمَّ إِنْ كَانَتْ كَاذِبَةً فَأَعْمِ بَصَرَهَا وَاجْعَلْ قَبْرَهَا فِي دَارِهَا . قَالَ : فَرَأَيْتُهَا عَمْيَاءَ تَلْتَمِسُ الْجُدُرَ تَقُولُ : أَصَابَتْنِي دَعْوَةُ سَعِيدِ بْنِ زَيْدٍ . فَبَيْنَمَا هِي تَمْشِي فِي الدَّارِ مَرَّتْ عَلَى بِئْرٍ فِى الدَّارِ فَوَقَعَتْ فِيهَا فَكَانَتْ قَبْرَهَا))( صحيح مسلم رقم : (4109) ، وأصله في البخاري دون القصة رقم : (2452) .). واتة : (سَعِيدِ بْنِ زَيْد) فه رموويه تى : (أَرْوَى) كێشه ى بۆى درووست كرد و سكاڵاى لـێكرد سه باره ت به هه ندێك له زه ويه كه ى ، ئه ويش فه رمووى : وازبێنن له خۆى و زه ويه كه ش چونكه من بيستووه له پێغه مبه رى خواوه (صلی الله علیه وسلم) ده يفه رموو : هه ر كه سێك بيستێك له زه وى كه سێكى تر به ناحه ق ببات ئه وا تا حه وت ته به قه ى زه وى ده كرێته گه ردنى له ڕۆژى دواييدا . خوايه ئه گه ر ئه م ئافره تـه درۆ ده كات ئه وا چاوى كوێـر كه و زه ويه كه يى بۆ كه ره گۆڕه كه ى . ده ڵێت : ئه و ئافره ته م بينى به كوێرى ده ستى ده گرت به ديواره كانه وه و ده يوت : دوعاكه ى (سه عيدى كوڕى زه يد) گيرا بوو لێم و پێكامى . ئه نجا ڕۆژێكيان به نێو زه ويه كه يدا ڕێى ده كرد و به سه ر بيرێكدا تێپه ڕى كه له نێو زه وييكه دا بوو له ناكاودا كه وته نێويه وه و مرد .

والسلامُ عليكم ورحمةُ الله وبركاته ...

ئاماده کردنی : مامۆستا محمد عبد الرحمن لطيف