چۆنێتى ده‌ست نوێژ شۆرين بۆ نوێژ

چۆنێتى ده ست نوێژ شۆرين بۆ نوێژ

ده ست نوێژ: مه رجێكى سه ره كييه بۆ قه بوڵ بوونى نوێژ، وه هه ر كه سێك ده ست نوێژى نه بێت ئه وا نوێژه كه ى قه بوڵ نابێت. هاوه ڵى خۆشه ويست (عَبْد اللَّه بن عُمَرَ(ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت: پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى: (لاَ تُقْبَلُ صَلاَةٌ بِغَيْرِ طُهُور) أَخْرَجَهُ مُسْلِمٌ (557) .  واته : نوێژى هيچ كه س قه بوڵ نابێت ئه گه ر به ده ست نوێژه وه نه بێت، له فه رمووده يه كى تردا پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى: (لاَ صَلاَةَ لِمَنْ لاَ وُضُوءَ لَهُ) صَحيح: أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد(101) وَابن ماجة(399) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (7514). واته : نوێژى هيچ كه س ته واو نييه ئه گه ر ده ست نوێژى له گه ڵدا نه بێت.

1- بوونى نيه ت (النِّيَّة):

هاوه ڵى خۆشه ويست (عُمَرَ بن الَخطّاب(ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت: پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى: (إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ) أَخْرَجَهُ الْبُخَارِيُّ (1)و مُسْلِمٌ (4904) .  واته : به دڵنيايى هه موو كرده وه و په رستشه كان به نيه ته ، به ڵام ده بێت نيه ت به دڵ ئه نجام بدرێت، ووتنى نيه ت به زووبان، پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) نه ى ووتووه به ڵكو زياد كراوه له دينداو تازه داهێنراوه (برِوانة: ثةرتوكى (رَوْضَةُ الطَّالِبِينَ) (1/224). ).

2- ناوى خوا هێنان (التَّسْمِيَة):

پێويسته له سه ره تاى ده ست نوێژدا(بِسْمِ اللَّهِ )بكرێت، هاوه ڵى خۆشه ويست(أَبُو هُرَيْرَة (ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت، پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى: (لاَ وُضُوءَ لِمَنْ لَمْ يَذْكُرِ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ)صَحيح: أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد(102) وَابن مَاجَة(397) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (7514).  واته : ده ست نوێژى هيچ كه س ته واو نييه ئه گه ر ناوى خواى لێ نه هێنێت.

3- شۆرينى هه ردوو ناو له پى ده ست (غَسْل الْيَدَيْنِ):

شۆردنى هه ردوو ناو له پى ده ست سوننه ته له سه ره تاى ده ست نوێژدا. هاوه ڵى خۆشه ويست(الْمِقْدَام بْن مَعْدِيكَڕب(ڕه زای خوای لێبێت)ده فه رمووێ: (أُتِىَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) بِوَضُوءٍ فَتَوَضَّأَ فَغَسَلَ كَفَّيْهِ) صَحيح: أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد(121) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني. واته : شتێكيان بۆ پێغه مبه ر(صلی الله علیه وسلم) هێنا ئاوى تيابووپاشان ده ست نوێژى گرت و هه ردوو ده ستى شۆرى .

4- سيواك كردن (التَّسوُّكِ)

سوننه ته له گه ڵ ده ست نوێژ سيواك بكرێت، هاوه ڵى خۆشه ويست (أَبُو هُرَيْرَة (ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت: پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى: (لَوْلاَ أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِى لأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ مَعَ كُلِّ وُضُوءٍ)صَحيح: أَخْرَجَه أَحْمَد(10186) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (5317).  واته : ئه گه ر له سه ر ئوممه ته كه م ناڕه حه ت نه بوايه ئه وا فه رمانم پێده كردن له گه ڵ هه موو ده ست نوێژێكدا سيواكيان بكردايه .

5- ئاو له ده م ڕادان (الْمَضْمَضَة):

پێويسته له كاتى ده ست نوێژدا ئاو بكرێته ناو ده م و پاشان ده ربكرێته وه هاوه ڵى خۆشه ويست (عَلِىٍّ(ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت:  ( أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) تَوَضَّأَ فَمَضْمَضَ ثَلاَثًا) صَحيح: أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد(100) وَابن مَاجَة(404) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني. واته : پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) ده ست نوێژت شۆري و سێ جار ئاوى له ده مى ڕادا .

6- ئاو له لوت ڕادان (الإ سْتِنْشَاق): پێويسته له كاتى ده ست نوێژدا ئاو بكرێته ناو لوت پاشان ده ربكرێته وه ،هاوه ڵى خۆشه ويست (أَبُو هُرَيْرَة (ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت: پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى: (وَإِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُكُمْ فَلْيَجْعَلْ فِى أَنْفِهِ مَاءً ثُمَّ لْيَنْتَثِرْ)أَخْرَجَهُ الْبُخَارِيُّ (162) و مُسْلِمٌ (559) . واته : ئه گه ر كه سێك له ئێوه ده ستنوێژى شۆرى ئه وا با ئاو بكاته ناو لوتى و پاشان ده رى بكاته وه وه سوننه ته سێ جار دووباره ى بكاته وه .هاوه ڵى خۆشه ويست (عَلِىٍّ(ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت:(أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) تَوَضَّأَ ... وَاسْتَنْشَقَ ثَلاَثًا ) واته : پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) ده ست نوێژت شۆری و سێ جار ئاوى له لوتى ڕادا .

7- شۆرينى ده م وچاو (غَسْل الْوَجْه):

شۆرينى ده م و چاو ڕوكنێكه له ده ست نوێژ هه ركه سێك نه ى شۆرێت ده ست نوێژه كه ى به تاڵه ، په روه ردگار ده فه رمووێت:( فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ)المائدة: 6)واته : ڕوومه تءده م و چاوتان بشۆرن، سوننه ته سێ جار دوو باره بكرێته وه هاوه ڵى خۆشه ويست(الْمِقْدَام بْن مَعْدِيكَرِب(ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت (أُتِىَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه وسلم) بِوَضُوءٍ فَتَوَضَّأَ...وَغَسَلَ وَجْهَهُ ثَلاَثاً)صَحيح: أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد(121) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني. واته : ئاوى ده ست نوێژيان بۆ پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) هێنا جا كاتێك كه ده ست نوێژى گرت سێ جار ڕوومه ت و ده م و  چاوى شۆرىپێويسته پياوان ده ست بخه نه ناو ڕيشيانه وه و ژێر چه ناگه يان ته ڕبكه ن. هاوه ڵى خۆشه ويست (أَنَس بْن مَالِك (ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت: (أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه وسلم) كَانَ إِذَا تَوَضَّأَ أَخَذَ كَفًّا مِنْ مَاءٍ فَأَدْخَلَهُ تَحْتَ حَنَكِهِ فَخَلَّلَ بِهِ لِحْيَتَهُ وَقَالَ هَكَذَا أَمَرَنِى رَبِّى )صَحيح: أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد(145) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (4696).  واته : پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه وسلم) ده ست نوێژى بگرتايه ئه وا به چنگى ئاوى بۆ ژێر چه ناگه ى ده بردو ده سته كانيشى ده خسته ناوڕيشى، وه ده ى فه رموو: به م شێوه يه په روه ردگارم فه رمانى پێكردوم.

8- شۆرينى هه ردوو ده ست له گه ڵ ئانيشكه كان(غَسْلَ الْيَدَيْنِ إِلَى الْمَرَافِق):

شۆرينى هه ردوو ده ست تاكوئانيشكه كان ڕوكنێكه له ده ست نوێژ هه ركه سێك نه ى شۆرێت ده ست نوێژه كه ى به تاڵه ، خواى په روه ردگار ده فه رمووێت:(وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ) واته : هه ردوو ده ستان بشۆرن له گه ڵ ئانيشكتان.سوننه ته سێ جار دووباره بكرێته وه ، هاوه ڵى خۆشه ويست(الْمِقْدَام بْن مَعْدِيكَرِب(ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت: (أُتِىَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه وسلم) بِوَضُوءٍ فَتَوَضَّأَ.وَغَسَلَ ذِرَاعَيْهِ ثَلاَثًا)صَحيح: أَخْرَجَهُ أَبُو دَاوُد(121) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني..  واته : ئاوى ده ست نوێژيان بۆپێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) هێنا جا كاتێك ده ست نوێژى گرت سێ جــــار باڵى شۆرى، وه سوننه ته له پێشدا لاى ڕاست بشۆردرێت، هاوه ڵى خۆشه ويست(أَبُو هُرَيْرَة (ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت، پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى: ( إِذَا تَوَضَّأْتُمْ فَابْدَءُوا بِمَيَامِنِكُمْ )صَحيح: أَخْرَجَهُ ابن ماجة (402) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (454).  واته : ئه گه ر ده ست نوێژتان شۆرى ئه وا له پێشدا لاى ڕاسته وه ده ست پێ بكه ن، پاشان لاى چه پ. هه روه ها دايكى باوه ڕداران(عَائِشَةَ-رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا) ده فه رمووێت: (كَانَ النَّبِىُّ(صلی الله علیه وسلم) يُعْجِبُهُ التَّيَمُّنُ فِى تَنَعُّلِهِ وَتَرَجُّلِهِ وَطُهُورِهِ وَفِى شَأْنِهِ كُلِّهِ) مُتَّفَق عَلَيْهِ . واته : پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) پێش خستنى لاى ڕاستى پێ خۆش بوو، له پێڵاو له پێكردن و سه ر شانه كردن و خۆ شۆرين و ده ست نوێژ گرتندا، وه له هه موو كاره كانى تريدا.

9- ده ستى ته ڕ به سه ردا هێنان(مَسْح الرَّأْس):

ده ستى ته ڕ به سه ردا هێنان (مَسْح) رِوكنێكه له ده ست نوێژ هه ركه سێك ئه نجامى نه دات ده ست نوێژه كه ى به تاڵه ، خواى په روه ردگار ده فه رمووێت:(وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ)(المائدة: 6) واته : ده ستى ته ڕ به سه رتانا بهێنن .وه ده بێت مه سح كردن هه موو سه ربگرێته وه ، هاوه ڵى خۆشه ويست(عَبْد اللَّه بْن يَزِيد (ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت: پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) ده سته كانى ته ڕ ده كردوو به سه ريد ده هێنا، جا له پێشى سه رييه وه ده ستى پێ ده كرد تاپشتى سه رى، پاشان هه ردوو ده ستى ده گێڕايه وه بۆ ئه و شوێنه ى كه لێيه وه ده ستى پێكردبوو(صَحيح: أَخْرَجَه التِّرْمِذِي (32) ابن مَاجَة(434) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي مِشْكَاة الْمَصَابِيح(393). ).

10- ده ستى ته ڕ به ناو گوێچكه دا هێنان (مَسْحِ الأُذُنَيْنِ):

ده بێت هه ردوو ده ست ته ڕبكرێتء پاشان ناو هه ردوو گوێچكه ى پێ ته ڕ بكرێت، هاوه ڵى خۆشه ويست(أَبُو أُمَامَةَ((ڕه زای خوای لێبێت)) ده فه رمووێ: پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى:(الأُذُنَانِ مِنَ الرَّأْسِ)صَحيح: أَخْرَجَه التِّرْمِذِي (37) ابن مَاجَة(444) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني في الصَّحِيحَة (36).  واته : هه ردوو گوێ به شێكه له سه ر.وه ده بێت ناو گوێچكه ی ده ره وه ى پێ ته ڕ بكرێت .

11- شۆرينى هه ردووپێ له گه ڵ قوله پێ (غَسْلِ الرِّجْلَيْنِ إِلَى الْكَعْبَيْنِ):

شۆرينى هه ردوو پێ له گه ڵ قوله پێه كان ڕوكنێكه له ده ست نوێژ هه ركه سێك نه ى شۆرێت ده ست نوێژه كه ى به تاڵه ، خواى په روه ردگار ده فه رمووێت:(وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ)(المائدة: ٦ (واته : هه ردوو پێتان بشۆرن له گه ڵ  قوله پێتان، وه پێويسته په نجه ى ده ست بخرێته ناو په نجه ى پێيه كانه وه بۆ ئه وه ى نێوان په نجه كان ته ڕبێت، هاوه ڵى خۆشه ويست (لَقِيطِ بْنِ صَبْرَةَ (ڕه زای خوای لێبێت) ده فه رمووێت: پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه وسلم) فه رموويه تى: (إِذَا تَوَضَّأْتَ فَخَلِّلِ الأَصَابِعَ)صَحيح: أَخْرَجَه التِّرْمِذِي (38) وَصَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (453).  واته : ئه گه رده ست نوێژت شۆرى بۆ نوێژ ئه وا په نجه كانى ده ستت بخه ره ناو په نجه كانى پێته وه .

ئاماده كردنى مامۆستا -أبوبكر أحمد قادر-- پێداچونه وه ى مامۆستا . صلاح الدين عبد الكريم

(مافی گشت موسڵمانێکه بۆسود وه رگرتن و بڵاو کردنه وه ی گشت بابه ته کانی ماڵپه ڕی فه رمووده )