حه‌ڕاميه‌تى درێژكردنه‌وه‌ى ده‌لينگ بۆ پياوان

حه‌ڕاميه‌تى درێژكردنه‌وه‌ى ده‌لينگ بۆ پياوان

پێناسه‌كان :

أ – الاسبال : إرخاء الشئ من أعلى إلى اسفل . معجم لغة الفقهاء:56 . واته‌ : الاسبال : بريتى يه‌ له‌ به‌ردانه‌وه‌ى شتێك له‌سه‌ره‌وه‌ بۆ خواره‌وه‌ .

ب – الإزار  : هو مَا يسْتُرُ أَسفلَ البَدنِ . تاج العروس من جواهر القاموس :10/43 . واته‌ : الازار : بريتى يه‌ له‌و پۆشاكه‌ى به‌شى خواره‌وه‌ى لاشه‌ داده‌پۆشێت .

ج – الكَعْبَان : العظمان النائتان عِنْدَ مَفْصِل السَّاق والقَدم عَنِ الجَنْبَيْن. النهاية فى غريب الحديث والأثر:4/187 . واته‌ : الكعبان : بريتى يه‌ له‌و دوو ئێسكه‌ ده‌رپه‌ڕيوه‌ى لاى جومگه‌ى قاچ و هه‌ردوو ته‌نيشتى پێ .

به‌ڵگه‌ له‌ فه‌رمووده‌ صه‌حيحه‌كان

 به‌ڵگه‌ى يه‌كه‌م

عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ مَرَرْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ  ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) وَفِى إِزَارِى اسْتِرْخَاءٌ فَقَالَ « يَا عَبْدَ اللَّهِ ارْفَعْ إِزَارَكَ ». فَرَفَعْتُهُ ثُمَّ قَالَ « زِدْ ». فَزِدْتُ فَمَا زِلْتُ أَتَحَرَّاهَا بَعْدُ. فَقَالَ بَعْضُ الْقَوْمِ إِلَى أَيْنَ فَقَالَ أَنْصَافِ السَّاقَيْنِ.صحيح مسلم: 5583 . واته‌ : عبدالله ى كورى إمامى عمر ره‌زاى خوا له‌هه‌مويان بێ ده‌فه‌رموێ چوم بۆلاى پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) وه‌ ده‌لينگه‌كانم درێژبون ، پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) : فه‌رموى ئه‌ى عبدالله ده‌لينگه‌ كانت كورت كه‌وه‌ ، عبدالله ده‌فه‌رموێ  منيش كورتم كردن ئينجا پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى : زياتر كورتيان كه‌ ، منيش زياتر كورتم كردن وه‌ به‌رده‌وام له‌بيرى كورت كردنى ده‌لينگه‌كانم دابوم تاچه‌ندكه‌سێك له‌ قه‌ومه‌كه‌م وتيان ئه‌ى عبدالله تاكوێ كورتت كرد فه‌رموى تاناوه‌راستى قاچم ( واتابستێك سه‌ره‌وه‌ى گوێزينگ) .

به‌ڵگه‌ى دووه‌م

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) إِزْرَةُ الْمُؤْمِنِ إِلَى نِصْفِ السَّاقِ وَلَا حَرَجَ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْكَعْبَيْنِ مَا كَانَ أَسْفَلَ مِنْ الْكَعْبَيْنِ فَهُوَ فِى النَّارِ وَمَنْ جَرَّ إِزَارَهُ بَطَرًا لَمْ يَنْظُرْ اللَّهُ إِلَيْهِ . ( صحيح ) انظر حديث رقم : 921 فى صحيح الجامع . واته‌ : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى : ده‌لينگى باوه‌ڕدار له‌ ناوه‌راستى قاچيتى (واتا بستێك له‌سه‌ره‌وه‌ى گوێزينگ) وه‌ كێشه‌نيه‌ ئه‌گه‌ر له‌بينى گوێزينگو چۆكيش بێ ، به‌ڵام هه‌ر جلێك له‌گوێزينگ بێته‌ خوار بۆ ئاگره‌ (واتا ئه‌و شوێنه‌ى ده‌ لينگى به‌سه‌ردا درێژكراوه‌ته‌وه‌ له‌ خوار گوێزينگ بۆئاگره‌) ، وه‌ هه‌ركه‌سێك جله‌كانى به‌خۆ به‌گه‌وره‌زانينه‌وه‌ درێژبكاته‌وه‌ خواى گه‌وره‌ به‌ چاوى ره‌حمه‌ت سه‌يرى ناكات.

به‌ڵگه‌ى سێيه‌م

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ ، رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قَالَ : مَا أَسْفَلَ مِنَ الْكَعْبَيْنِ مِنَ الإِزَارِ فَفِى النَّارِ.صحيح البخاري: 5787 . واته‌ : له‌ئه‌بى هوڕه‌يڕه‌وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) له‌ پێغه‌مبه‌رى خواوه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : هه‌ر ده‌لينگێك له‌خوار گوێزينگ بێ له‌ ئاگردايه‌ .

به‌ڵگه‌ى چواره‌م

عن سالم عَن أبيه عَن النبى ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قال ((الإسبالً فى الإزارِ وَالقَميصِ وَالعِمَامةِ مَن جرَّ مِنها شيئاَ خًيَلاءَ لَم يَنظًرِالله يَومَ القيامة. صحيح ابن ماجة(3576) . واته‌: له‌سالمه‌وه‌ ، ئه‌ويش له‌باوكيه‌وه‌ ده‌گێرێته‌وه‌ كه‌  پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمويه‌تى: ده‌لينگ درێژى له‌ (شلوارو) ياخود ئه‌وپۆشاكه‌ى له‌به‌شى خواره‌وه‌ له‌به‌رده‌كرێت وه‌(قه‌ ميس)واتا جل داشه‌وه‌(عمامه‌)واتا جه‌مه‌دانى ياخود پێچ كه‌ له‌سه‌رده‌نرێت كه‌ ئه‌مه‌يان هندێك كه‌س ئه‌وزياده‌يه‌ى كه‌وه‌كوكلكى جه‌مه‌دانيه‌ زۆردرێژده‌ كاته‌وه‌ تاكوله‌ زه‌وى ده‌خشێت , هه‌ركه‌سێك شتێك له‌مانه‌ى درێژكرده‌وه‌ به‌مه‌به‌ستى خۆبه‌گه‌وره‌زانى ، خوداى گه‌وره‌ ته‌ماشاى ناكات به‌چاوى ره‌حمه‌ت .

به‌ڵگه‌ى پێنجه‌م

عن إبنِ عُمَرَ رَضِىَ الله عَنهُما ، أن النَبِى ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قال ((مَن جَر َثَوبَهُ خُيَلاءَ لَم يَنظُرِ اللهَ إلَيهِ يَومَ القيامة)) فقال أبوبَكرٍ ! يارسول الله ، إنَ أحَدَشِقَى إزارى يسَتَرخى إلا أن أتَعَاهَدَهُ . فقال رَسول الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) إنَكَ لَستَ مِمَن يَفعَلُه ُخيلاء. بخاري.5784 ، مسلم.2085 .  واته‌: عبدالله ى كورى عومه‌ر ره‌زاى خواى لێ بێ فه‌رموى ، پێغمبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى  هه‌ ركه‌سێك جله‌كانى درێژبكاته‌وه‌ به‌ خۆبه‌گه‌وره‌ زانى خواى گه‌وره‌ له‌رۆژى قيامه‌ت سه‌يرى ناكات) ئه‌بوبه‌كر فه‌رموى : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) من يه‌كێك له‌ ده‌لينگه‌كانم درێژده‌بێته‌وه‌ مه‌گه‌رهه‌ڵى كێشمه‌وه‌ ، پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى هى تۆ بۆخۆبه‌گه‌وره‌زانين نيه‌ .

ـ  ئه‌گه‌ر كه‌سێك بڵێ كه‌وايه‌ ئه‌گه‌ر به‌ خۆبه‌گه‌وره‌ زانى نه‌بێ ئاسايه‌ من پێت ده‌ڵێم ئه‌ گه‌ ر تۆش ده‌ لينگێكت درێژده‌كه‌ى وه‌ يه‌كێكيش كورت ده‌كه‌ى ئاسايه‌ چونكه‌ ابوبكر ده‌فه‌رموێ يه‌كێك له‌ده‌لينگه‌كانم ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌يه‌ له‌سه‌رئه‌وه‌ى كه‌ ئيمام شتێكى وه‌كوشلوارى كوردى خۆمانى له‌پێ بوه‌ دولينگ بوه‌، زاناى پايه‌به‌رز (ابن حجرى عسقلانى) له‌ ((فةتح البارى شةرح صحيح البوخارى ))داده‌فه‌رموێ. امامى ابوبكر خۆى جله‌كانى كورتبونه‌ به‌ڵام له‌به‌ر لاوازى جه‌سته‌ى جله‌كانى به‌لايه‌ك دا شۆرده‌بون)) .

به‌ڵگه‌ى شه‌شه‌م

عنِ ابن عمرَ(رضى الله عنهما))قال:قال رسول الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم )(( مَن جَرَّثوبَهُ خُيَلاءَ لم ينظُرِ الله إليهِ يوم الِقيامةِ)) فقالت أمُّ سَلَمَةَ :فكيفَ تصنعُ النساءُ بِذُيوُلِهِنَ؟قال((يُرخينَ شِبراً)) قالت إذا تنكَشِفَ أقدامُهُنَ. قال ((فيُرخِينَه ذِراعاً لا يَزِدنَ)) . أخرجه الترمذي(1731) ، والنسائي(5336) وصححه العلامة الالبانى رحمه الله في((الثمرالمستطاب))ص((319)) . واته‌ : عبدالله ى كورى إمامى عومه‌ر (ره‌زاى خوا له‌ هه‌ مويان بێ ) ده‌فه‌رموێ پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى: هه‌ركه‌سێك جله‌كانى به‌ مه‌به‌ستى خۆبه‌گه‌وره‌زانيه‌وه‌درێژ بكاته‌وه‌ خواى گه‌وره‌ له‌رۆژى قيامه‌ت سه‌يرى ئه‌ وكه‌سه‌ناكات (أمُّ سَڵمَه‌َ) وتى ئه‌ى ژنان چيبكه‌ن ؟ فه‌رموى بستێك له‌ گوێزينگ ده‌ى هێنه‌ خوار , (أمُّ سَلَمَةَ) فه‌رموى ئه‌گه‌ر پێيه‌ كانيان به‌ده‌ركه‌وت پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى : باباڵێك له‌ژێرگوێزينگيانه‌وه‌ بێت باله‌وه‌نده‌ زياتردرێژى نه‌كه‌نه‌وه‌ .

به‌ڵگه‌ى حه‌وته‌م

عن أبى هريرة (رضى الله عنه) ، أنَ رَسولَ الله ِ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قال (( لايَنظُرِ اللهَ يَومَ القِيامَة إلى مَن جَرَ إزاره بَطَراً )) . بخارى .5788 , مسلم.2087. واته‌  : له‌ ئه‌بو هوڕه‌يڕه‌وه‌ (خواى گه‌وره‌ى لێبێت) فه‌رمووى : پێغه‌مبه‌ ر( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى : خواى گه‌وره‌ له‌رۆژى قيامه‌ تدا سه‌يرى كه‌سێك ناكات كه‌ جله‌كانى به‌خۆ به‌ گه‌وره‌ زانى نه‌وه‌ درێژبكاته‌وه‌ .    

به‌ڵگه‌ى هه‌شته‌م

وعن أبى ذَر (رضى الله عنه) عن النبى ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قالَ (( ثَلاثَةٌ لايُكَلِيمُهُمُ الله يَوما لقيامَة ولايَنظُرُ إليهِم ولا يُزَكيهِم ولَهم عذابٌ اليم)) فقَرأها رسول الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ثَلاثَ مِرارِ ن قال أبو ذرّ: خابو وخسيروا ، مَن هُم يارسول الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قال:( المسبلُ إزارهُ ، والمنانُ ، والمُنِفقُ سِلعَتَهُ بالحَلِفَ الكاذب) . رواهُ مسلم(106) . واته‌ : له‌ أبى ذَره‌وه‌ (ره‌زاى خواى لێ بێ) فه‌رموى : پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى :  سێ كه‌س هه‌ن خواى گه‌وره‌ له‌ رۆژى قيامه‌ت قسه‌ يان له‌ گه‌ڵ ناكات ، وه‌ به‌ چاوى ره‌حمه‌ت سه‌ يريان ناكات ، وه‌ پاكيان ناكاته‌وه‌ له‌ گوناه‌ ، وه‌ سزايێكى زۆر به‌ ئێشيان بۆ ئاماده‌ كراوه‌, پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) سێ كه‌سى ژمارد ، أبى ذَر ، وتى دۆراوو خه‌ ساره‌ت مه‌ندن كێن ئه‌وانه‌ ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى .ده‌لينگ درێژ ، وه‌ئه‌ وكه‌سه‌ى چاكه‌ ده‌كات وه‌ منه‌تى له‌سه‌ر ده‌كات ، وه‌ ئه‌وكه‌سه‌ى شتومه‌كى خۆى ده‌فرۆشێت به‌ سوێندى به‌ درۆ .

به‌ڵگه‌ى نۆيه‌م

عَن ابنِ عُمَرَرضى اللهُ عَنهُما أَنَّ رسولَ اللهِ ((صل الله عليه وسلم))قال (( بَينَما رَجُلٌ مِمَّن كانَ قَبلَكُم يَجُرُ إزاره مِن الخُيَلاء خَسَفَ بهِ فَهوَ يَتَجَلجَل فى الأرض إلى يَوم القِيامة)) . صحيح الترغيب والترهيب(صحيح)2913 . واته‌ : له‌عبدالله ى كورى عومه‌ره‌وه‌ (ره‌زاى خوا له‌هه‌مويان بێت ) ده‌فه‌رموێ پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى پياوێك له‌قه‌ومه‌كانى پێش ئێوه‌ ده‌لينگه‌كانى به‌مه‌به‌ستى خۆبه‌گه‌وره‌ زانينه‌وه‌ درێژده‌كرده‌وه‌ ، خوای گه‌وره‌ له‌زه‌ويدا برديه‌خوار ،  ئه‌م پياوه‌ تاكورۆژى قيامه‌ت به‌رده‌وام له‌زه‌ويدا رۆده‌چێ .

به‌ڵگه‌ى ده‌يه‌م

عَنْ أَبِى جُرَيِّ جابرِ بنِ سُلَيْم (رضى الله عنه),عَنِ النَّبيِّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قَالَ: (( رَاَيتُ رَجُلاً يَصدُرُ النَّاسُ عَن رَأيِهِ,لايَقولُ شَيئاً إلاَّ صَدَرُوا عَنْهُ قُلْتُ)) :مَن هذَا؟ قالوا:رَسُولُ الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قُلْتُ: عَلَيْكَ السلامُ يارَسولَ اللهِ ـ مَرَّتَيْنِ ـ قالَ((لاتَقُلْ عَلَيْكَ السَّلامُ,عَلَيْكَ السَّلامُ تَحِيةُ المَوتَي,قُلْ:السَّلامُ عَلَيك)) قالَ:قُلْتُ:أنْتَ رَسُولُ اللهِ؟قالَ ((أَنا رَسُلُ اللهِ الذى إذَا أَصابَكَ ضُرٌفَدَعَوْتَهُ كَشَفَهُ عَنْكَ,وَإذَا أصابَكَ عامُ سَنَةٍ فَدَعَوتَهُ أنْبَتَهَالَكَ,وَإذَا كُنْتَ بأرضِ قَفْرٍ أو فَلاةٍ فَضَلَّتْ رَاحِلَتُكَ فَدَعَوتَهُ رَدَّهَاعَلَيكَ )) قَالَ:قُلْتُ:اعْهَدْ إِليَّ.قَالَ:((لاتَسُبَّنَّ أَحَدًا))قَالَ:فَماسَبَبتُ بَعْدَهُ حُرًّا وَلاعَبْدًا,وَلابَعِيرًا وَلاشاةً.((وَلا تَحقِرَنَّ مِنْ المَعرُوفِ شَيئًا,وَأَنْ تُكَلِّمَ أَخَاكَ وَأنتَ مُنبَسِطٌ إليهِ وَجْهُكَ,إنَّ ذلكَ مِنَ المَعرُوفِ,وَارفَعْ إزَارَكَ إلى نِصْفِ السَّاقِ,فإنْ أبَيتَ فإلى الكَعبَينِ ، وَإيَّاكَ وَإسْبَالَ الإزَارِ,فَإنَّهَا مِنَ المَخِيلَةِ,وَإنَّ اللهَ لا يُحِبُّ المَخِيلَةَ,وَإنْ امْرُؤٌ شَتَمَكَ وَعَيَّرَكَ بِمَا يَعْلَمُ فِيكَ فَلا تَعَيِّرهُ بِمَا تَعْلَمُ فِيهِ فَإنَّمَا وَبَالُ ذلكَ عَلَيهِ)) رَواه أبوداودَ(4084),وَالتِّرمِذِيُّ (2721)بِإسْنادٍ صَحيحٍ,وقَالَ التِّرْمِذِيُّ:حَديثٌ حَسَنٌ صَحيحٌ.وَصَحَحَهُ العلامة البانى رَحِمهُ الله في((الصحيحة))(1109). واته‌ : له‌جابرى كورى سوله‌يمه‌وه‌ (ره‌زاى خواى لێبێت) له‌پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) وتى: ديتم پياوێك قسه‌ى بۆخه‌ڵك ده‌كرد ،  وه‌هيچ شتێكى نه‌ده‌وت ئيلا خه‌ڵك لێى وه‌رده‌گرت ، وتم: ئه‌مه‌ كێيه‌؟ وتيان : ئه‌مه‌ پێغه‌مبه‌رى خوايه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) وتم: له‌سه‌رت بێت سلام ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خودا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ).دوجار.وتى((مه‌ڵێ له‌سه‌رت بێت سه‌لام ، له‌سه‌رت بێت سه‌لام سه‌لامى مردوه‌,بڵێ : سه‌لامت له‌سه‌ربێت)) وتى: وتم : تۆ پێغه‌مبه‌رى خواى ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم )؟ وتى((من پێغه‌مبه‌رى خوام ئه‌وخوايه‌ى ئه‌گه‌رتوشى ناخۆشيێك بوى داواى لێ بكه‌ى له‌سه‌رت لاده‌بات ، وه‌ئه‌گه‌ر وشكه‌ ساڵيت توشبو داواى لێ بكه‌ى زه‌ويت بۆ ده‌روێنێته‌وه‌، وه‌ئه‌گه‌ر له‌ده‌شتێكى چۆله‌وانى بوى باربه‌ره‌كه‌ت ون كرد داواى لێ بكه‌ى بۆت ده‌گه‌رێنێته‌وه‌)) وتى: وتم: په‌يمانم له‌گه‌ڵبكه‌. وتى : ((جوێن به‌كه‌س مه‌ده‌)) وتى: دواى ئه‌وه‌ جوێنم نه‌دا نه‌به‌مرۆڤى ئازاد نه‌به‌مرۆڤى كۆيله‌ ، نه‌به‌ حوشتر نه‌به‌ بزن( ئاژه‌ڵ). ((وه‌هيچ شتێك له‌چاكه‌ به‌كه‌م مه‌زانه‌ ، وه‌ئه‌گه‌ر به‌قسه‌كردنێكيش بێت له‌گه‌ڵ براكه‌ت به‌روێكى كراوه‌ ، به‌دڵنيايه‌وه‌ ئه‌مه‌ له‌چاكه‌يه‌ ، وه‌ده‌لينگت كورت بكه‌وه‌ تاكو ناوه‌راستى قاچت ، ئه‌گه‌ر ويستت تاكو گوێزينگ ، ئاگاداربه‌ له‌ده‌لينگ درێژى ، له‌به‌ره‌وه‌ى له‌خۆبه‌گه‌وره‌زانيه‌وه‌يه‌, وه‌خواى گه‌وره‌ خۆبه‌گه‌وره‌زانانى خۆش ناوێ ، ئه‌گه‌ر كه‌سێك قسه‌يه‌كى ناخۆشى پێ وتى يان ره‌خنه‌يه‌كى لێ گرتى كه‌له‌تۆدا ده‌ى زانى (بۆنمونه‌ پێت بڵێت تۆچاوت ئاوهايه‌ ياخود قاچت ئاوهايه‌ ياخود باڵات ئاوهايه‌)) ، تۆ ره‌خنه‌ له‌ومه‌گره‌ به‌وه‌ى كه‌ له‌ودا ده‌يزانى ، ئه‌مه‌ بۆى ده‌بێ به‌تاوان به‌سه‌رخۆيه‌وه‌.

ـ لێره‌دا پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) نه‌ يفه‌رمو ئه‌ى جابر ئه‌گه‌ربه‌خۆبه‌گه‌وره‌ زانيه‌وه‌ نه‌بێ كێشه‌نيه‌ به‌ڵكو زۆرجه‌خت له‌ مه‌سه‌له‌كه‌ ده‌كاته‌وه‌ چونكه‌ ئه‌م مه‌سه‌له‌يه‌ زۆرگرينگه‌ به‌لاى پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) وه‌هه‌روه‌ها له‌م فه‌رموده‌يه‌دا(پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) پێمان ده‌ڵێت هه‌موده‌لينگ درێژيه‌ك له‌خۆبه‌گه‌وره‌زانيه‌وه‌يه‌ ، چونكه‌ ئه‌گه‌ر به‌خۆبه‌گه‌وره‌ زانيوفيز زلى يه‌وه‌ نه‌بێ ئه‌وه‌ گوێرايه‌ڵى پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ت ده‌كه‌يت ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ).

به‌ڵگه‌ى يازده‌

عنَ المُغِيرَةِ بنِ شُعبَةَ ، قالَ : رأَيتُ رسولَ اللهَّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) أَخَذَ بحُجزَةِ سُفيانَ بنِ سُهَيلٍ ، فقالَ ((يَاسُفيَانُ ، لاتُسبِل إِزَارَكَ ، فإِنَ اللهَّ لَا يَنظُرُ إِلى المُسبِلين)). صحيح لغيره ـ ((الصحيحة))(4004),(التعليق الرغيب)3/98 . واته‌ : موغيره‌ى كورى شوعبه‌( ره‌زاى خواى لێبێ)ده‌فه‌رموێ : پێغه‌مبه‌رم بينى ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) توند سوفيانى كورى ئه‌بى سوهه‌يلى گرتبو پێى فه‌رمو (ئه‌ى سوفيان ده‌لينگه‌ كانت درێژنه‌كه‌ى ، خواى گه‌وره‌ سه‌يرى ده‌لينگ درێژه‌كان ناكات .

به‌ڵگه‌ى دوازده‌

عَن حُذَ يفَةَ بنِ اليَمانِ قالَ:أَخَذَ رسولَ اللهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) بِعَضَلَةِ ساقِى أَوساقِهِ فَقالَ ((هذَا مَو ضِعُ الإِزَارِ فإِن أَبَيت فأَسفَل فإِن أَبَيت فَلا حَقَ لِلإِزارِ فى الكَعبَين)) . صحيح 99 ، مختصر الشمائل المحمدية . واته‌ : حوزه‌يفه‌ى كورى يه‌مان ( ره‌زاى خواى لێبێ)فه‌رموى : پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) عه‌زه‌ڵياتى قاچى يان قاچه‌ كانى خۆى گرت ، فه‌ رموى ئه‌مه‌ شوێنى ده‌لينگه‌ ئه‌گه‌ر ويستت زياتر بى هێنه‌ خوار به‌ڵام به‌هيچ شێوه‌يه‌ك دروست نيه‌ ده‌لينگ بگاته‌ گوێزينگ(واتا ده‌بێ له‌گوێزينگ به‌روسه‌ره‌وه‌بێ) .

به‌ڵگه‌ى سێزده‌

وه‌له‌ فه‌رموده‌ى (حُصَينِ بنِ عبدِالرَّحمَنِ السُّلمِيِّ:عنْ عَمرِو بنِ مَيمُونِ) . لةصحيح:6878 ، التعليقات الحسان على صحيح ابن حبان ، دا هاتوه‌ كاتێك كه‌ ئيمامى عومه‌ر لێى درا له‌لايه‌ن (أبولوْ لوئى مه‌جوسى ) كه‌ به‌سه‌ختى بريندارى كرد كاتێك كه‌ويستيان هه‌ندێك شيرى بده‌نێ له‌ شوێنى برينه‌كه‌ى هاته‌ده‌ره‌وه‌ بۆيه‌ ئه‌وكات زانيان كه‌ ئيمام ده‌مرێت بۆيه‌ خه‌ڵكى ده‌سته‌ ده‌سته‌ ده‌هاتن بۆلاى وه‌ ستايشيان  ده‌كرد له‌سه‌ر كاره‌ گرانبه‌هاكانى له‌ئيسلامدا ، له‌وكات گه‌نجێك هات بۆلاى ئيمام وه‌ ستايشى ئيمامى كرد ئينجا گه‌نجه‌كه‌ چوه‌ده‌ره‌وه‌ ئيمامى عومه‌ر ره‌زاى خواى لێبێ ديتى ده‌لينگه‌ كانى ئه‌وگه‌نجه‌ له‌زه‌وى ده‌خشا بۆيه‌ ئيمام وتى ئه‌م گه‌نجه‌م بۆبگێرنه‌وه‌ كاتێك گه‌نجه‌كه‌ هاته‌ ژوره‌وه‌ ئيمام پێى فه‌رمو((يَااْبنَ أَخِى إِرْفَعْ ثَوْبَكَ فَإنَّهُ أَنقَى لِثَوبِكَ وَأَتقَى لِرَبِّكَ)) واته‌ ((ئه‌ى كورى براكه‌م ده‌لينگه‌ كانت كورت بكه‌وه‌ چونكه‌ چاكتروخاوێنتره‌ بۆجله‌كانت ، وه‌ته‌قواى خوات زياتر ده‌بێت)) .

به‌ڵگه‌ى چوارده‌

عَن عَمرو بن الشريد عن أبيه أن النبى ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) (( تَبَع رَجُلاًمِن ثَقيف,يَجُرُإِزارهُ فأَسرَع إِليه أَو هرول فى أَثرِهِ حَتى أَخَذَ ثَوبَهُ فقالَ , (إِرفَع إِزاركَ) قالَ فَكَشَفَ الرَجُلُ عَن رُكبَتيهِ فقالَ : يارسولَ الله إِنى أحنف تصطكَ ركبتاى فقالَ:إرفَع إزارك فإن كلُ خلقَ اللهِ عزَوَجَل حسن .فمارؤى ذلك الرَجل بعد إلا إزاره يصيبُ أنصاف ساقَيه أوإلى أنصاف ساقيه)) . السلسلة الصحيحة.(1441) . واته‌ : له‌ عه‌مرى كورى شه‌ريد كه‌ له‌ باوكى ده‌گێرێته‌وه‌و ده‌فه‌رموێ : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) دواى كه‌سێك كه‌وت له‌ (ثقيف)كه‌ شوێنێكه‌ له‌مه‌دينه‌ , كه‌ ده‌لينگه‌كانى درێژبون به‌خێراى چوبۆلاى يان شوينى كه‌وت به‌راكردنه‌وه‌ تاكو جله‌ كانى گرتن وه‌پێى وت (ده‌لينگه‌كانت كورت بكه‌وه‌ ) وتى پياوه‌كه‌ چۆكه‌كانى به‌ده‌رخستن وه‌ وتى يارسول الله( صلی الله‌ علیه‌ وسلم )  من((هه‌ردوقاچه‌كانم خوارن وه‌ له‌گه‌ڵ خواريه‌كه‌ش زۆرله‌يه‌ك نزيكن واتا شه‌رمى ده‌كرد خه‌ڵك قاچه‌ كانى ببينێ)) به‌ڵام  پێغه‌مبه‌ر ، فه‌رموى ده‌لينگه‌كانت كورت كه‌وه‌ چونكه‌ دروستكراوه‌كانى خودا هه‌موويان جوانن ، له‌دواى ئه‌مه‌ ئه‌م پياوه‌ ده‌لينگه‌كانى كورت كرده‌وه‌ تاكو ناوه‌راستى قاچى وه‌له‌وه‌ درێژترى نه‌كرده‌وه‌ .

حوكمى پۆشاك درێژى بۆ ژێر گوێزينگ به‌بێ خۆبه‌زلزانين

زانايان فه‌رموويانه‌ پۆشاك درێژى بۆ ژێر گوێزينگ سه‌باره‌ت به‌ پياوان حه‌ڕامه‌ له‌به‌ر قه‌ولى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) كه‌ فه‌رموويه‌تى : (مَا أَسْفَلَ مِنَ الْكَعْبَيْنِ مِنَ الإِزَارِ فَفِى النَّارِ) . صحيح البخارى : 5787 . واته‌ : له‌ئه‌بى هوڕه‌يڕه‌وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) له‌ پێغه‌مبه‌رى خواوه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : هه‌ر ده‌لينگێك له‌خوار گوێزينگ بێ له‌ ئاگردايه‌ . وه‌ فه‌رموويه‌تى :( ثَلاثَةٌ لايُكَلِيمُهُمُ الله يَوما لقيامَة ولايَنظُرُ إليهِم ولا يُزَكيهِم ولَهم عذابٌ اليم)) فقَرأها رسول الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ثَلاثَ مِرارِ ، قال أبو ذرّ:خابو وخسيروا ، مَن هُم يارسول الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قال:المسبلُ إزارهُ ، والمنانُ ، والمُنِفقُ سِلعَتَهُ بالحَلِفَ الكاذب) . رواهُ مسلم(106)  .واته‌ : له‌ أبى ذَره‌وه‌ (ره‌زاى خواى لێ بێ) فه‌رموى : پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى:  سێ كه‌س هه‌ن خواى گه‌وره‌ له‌ رۆژى قيامه‌ت قسه‌ يان له‌ گه‌ڵ ناكات ، وه‌ به‌ چاوى ره‌حمه‌ت سه‌ يريان ناكات ، وه‌ پاكيان ناكاته‌وه‌ له‌ گوناه‌ ، وه‌ سزايێكى زۆر به‌ ئێشيان بۆ ئاماده‌ كراوه‌, پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) سێ كه‌سى ژمارد ، أبى ذَر ، وتى دۆراوو خه‌ ساره‌ت مه‌ندن كێن ئه‌وانه‌ ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى .ده‌لينگ درێژ ، وه‌ئه‌ وكه‌سه‌ى چاكه‌ ده‌كات وه‌ منه‌تى له‌سه‌ر ده‌كات ، وه‌ ئه‌وكه‌سه‌ى شتومه‌كى خۆى ده‌فرۆشێت به‌ سوێندى به‌ درۆ .

ئه‌م دوو فه‌رمووده‌يه‌ ماناى گشتيه‌تى ده‌ده‌ن هه‌ر كه‌سێك به‌ خۆبه‌زلزانى يان به‌ غه‌يرى خۆبه‌زلزانى ده‌لينگى درێژ بكاته‌وه‌ تووشى سزاى خواى گه‌وره‌ ده‌بێت و حه‌ڕامێكى ئه‌نجام داوه‌ ، چونكه‌ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) به‌ گشتيه‌تى باسى كردووه‌ ، به‌ڵام سزاكه‌يان فه‌رقه‌ ، هه‌ر كه‌سێك ده‌لينگه‌كه‌ى به‌زلزانينه‌وه‌ درێژ بكاته‌وه‌ ئه‌وه‌ تاوانى گه‌وره‌تره‌ و سزاى گه‌وره‌تره‌ له‌ به‌ر قه‌ولى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) كه‌ فه‌رموويه‌تى : (مَن جَرثَوبَهُ خُيَلاءَ لَم يَنظُرِ اللهَ إلَيهِ يَومَ القيامة) . بخاري.5784 ، مسلم.2085 . واته‌ : هه‌ ركه‌سێك جله‌كانى درێژبكاته‌وه‌ به‌ خۆبه‌گه‌وره‌ زانى خواى گه‌وره‌ له‌رۆژى قيامه‌ت سه‌يرى ناكات) .

وه‌ ئه‌و كه‌سه‌ش به‌بێ خۆبه‌زلزانين درێژبكاته‌وه‌ هه‌ر تاوان باره‌ و شايه‌سته‌ى سزاى خواى گه‌وره‌يه‌ له‌به‌ر قه‌ولى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) كه‌ فه‌رموويه‌تى : (مَا أَسْفَلَ مِنَ الْكَعْبَيْنِ مِنَ الإِزَارِ فَفِى النَّارِ) . صحيح البخارى : 5787 . واته‌ : له‌ئه‌بى هوڕه‌يڕه‌وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) له‌ پێغه‌مبه‌رى خواوه‌ صلى الله عليه‌ وسلم فه‌رمووى : هه‌ر ده‌لينگێك له‌خوار گوێزينگ بێ له‌ ئاگردايه‌ .

وه‌ فه‌رموويه‌تى : (( ثَلاثَةٌ لايُكَلِيمُهُمُ الله يَوما لقيامَة ولايَنظُرُ إليهِم ولا يُزَكيهِم ولَهم عذابٌ اليم)) فقَرأها رسول الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ثَلاثَ مِرارِ , قال أبو ذرّ:خابو وخسيروا,مَن هُم يارسول الله ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قال:المسبلُ إزارهُ,والمنانُ,والمُنِفقُ سِلعَتَهُ بالحَلِفَ الكاذب] . رواهُ مسلم(106)  . واته‌ : له‌ أبى ذَره‌وه‌ (ره‌زاى خواى لێ بێ) فه‌رموى : پێغه‌مبه‌ر( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رموى :  سێ كه‌س هه‌ن خواى گه‌وره‌ له‌ رۆژى قيامه‌ت قسه‌ يان له‌ گه‌ڵ ناكات ، وه‌ به‌ چاوى ره‌حمه‌ت سه‌ يريان ناكات ، وه‌ پاكيان ناكاته‌وه‌ له‌ گوناه‌ ، وه‌ سزايێكى زۆر به‌ ئێشيان بۆ ئاماده‌ كراوه‌ ، پێغه‌مبه‌ر( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) سێ كه‌سى ژمارد ، أبى ذَر ، وتى دۆراوو خه‌ ساره‌ت مه‌ندن كێن ئه‌وانه‌ ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى: ده‌لينگ درێژ ، وه‌ئه‌ وكه‌سه‌ى چاكه‌ ده‌كات وه‌ منه‌تى له‌سه‌ر ده‌كات ، وه‌ ئه‌وكه‌سه‌ى شتومه‌كى خۆى ده‌فرۆشێت به‌ سوێندى به‌ درۆ .

له‌م دوو فه‌رمووده‌يه‌ ده‌لينگ درێژى په‌يوه‌ست نه‌كردووه‌ به‌ خۆزلزانين  (مجموع فتاوى العلامة عبد العزيز بن باز رحمه الله :6/383).

ئامادەكردنی مامۆستا : هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه‌يى