|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
تووڕه‌بوون – هۆكاره‌كانى و چاره‌سه‌ريه‌كانى (بەشی یەكەم) تووڕه‌بوون – هۆكاره‌كانى و چاره‌سه‌ريه‌كانى پێشەكی تووڕه‌بوون سيفه‌تێكى وايه ئه‌گه‌ر مرۆڤ
به ووردى بيرى لێ بكاته‌وه ، بۆى ده‌رده‌كه‌وێت كه‌وا دوژمنێكى سه‌رسه‌ختى مرۆڤه
، به به‌ڵگه‌ى ئه‌وه‌ى كاتێك ده‌بينين كه‌سێك تووره ده‌بێت ئه‌م توڕه بوونه واى
لێ ده‌كات كه‌وا دڵه‌كه‌ى تێكبچێت و ببێته مايه‌ى هه‌ڵگرتنى ڕق و كينه به‌رامبه‌ر
به‌و كه‌سه‌ى كه لێى تووڕه بووه ، وه زمانه‌كه‌ى تێكده‌دات و ده‌بێته مايه‌ى ئه‌وه‌ى
كه‌وا جنێو و قسه‌ى ناشرين و خراپ به‌كار بهێنێت. تووڕه بوون سيفه‌تێكى ئه‌وه‌نده خراپه
هيچ دۆستێك به خاوه‌نه‌كه‌يه‌وه ناهێڵێت ، وه وا له خاوه‌نه‌كه‌ى ده‌كات كه‌وا
سته‌م له غه‌يرى خۆى بكات به جنێودان و لێدان و كوشتن و ته‌ڵاقدان و تێك چوونى ئه‌من
و ئاسايش له نێو تاك و كۆمه‌ڵگادا . تووڕه بوون جۆره سيفه‌تێكيه دڵ ته‌نگى
و زه‌ليلى و په‌شيمانى بۆ خاوه‌نه‌كه‌ى ده‌هێنێت ، بۆيه پێويسته مرۆڤى ژير زۆر خۆى
بپارێزێت لهم سيفه‌ته خراپه پێش ئه‌وه‌ى تووشى ببێت ، چونكه هه‌روه‌كو ووتراوه:
(الوِقايةُ خَيرٌ مِن العِلاج) واته: خۆپاراستن باشتره له چاره‌سه‌ر كردن ، بۆيه
خۆپاراستن له تووڕه بوون زۆر باشتر و خێرترو ئاسانتره له واز هێنان له تووڕه
بوون ، پێويسته مرۆڤى موسوڵمان خۆى بڕازێنێته‌وه به ڕه‌ووشتى نه‌رم و نيانى بۆ ئه‌وه‌ى
به‌خته‌وه‌ر بێت به خۆشگوزه‌رانى له دونيا و دواڕۆژ ، به‌ڵام تووڕه بوونى ناحه‌ق
هۆكارێكه بۆ په‌شيمانى و سزا له دونياو دواڕۆژ خواى گه‌وره بمانپارێزێت له گشت
سيفه‌تێكى خراپ . به پێويستم زانى هه‌ڵبستم به ئاماده‌كردنى
ئه‌م بابه‌ته به‌سوود و پێويسته كه زۆرێك له موسوڵمانان لێى بێ ئاگان و تێى كه‌وتوون
و شه‌يتان فريوى داون بێ ئه‌وه‌ى بزانن كه ئه‌م سيفه‌ته ناشرينه زۆربه‌ى جار له
شه‌يتانه‌وه‌يه‌و كليلى ده‌رگاى زۆرێك له شه‌ڕ و خراپه‌يه . له‌سه‌ره‌تاى ئه‌م ناميلكه‌يه دا پێناسه‌ى
تووڕه بوونم كردووه ، ئينجا باسى جۆره‌كانى تووڕه بوونم كردووه ، ئينجا باسى ئه‌و
هۆكارانه‌م كردووه كه ده‌بنه مايه‌ى تووڕه بوون ، ئينجا باسى چاره‌سه‌ريه‌كانى
تووڕه بوونم كردووه . داواكارم له خواى گه‌وره ئه‌م بابه‌ته
ببێته مايه‌ى سوودمه‌ندى هه‌موو لايه‌كمان ، چونكه به‌ڕاستى هيچ يه‌كێك له ئێمه
پارێزراونين له تاوان ته‌نها پێغه‌مبه‌رى خوا نه‌بێت ( صلی الله علیه وسلم ) ، به‌ڵام
ئه‌وه‌ى گرينگه هه‌ر كاتێك يه‌كێك له ئێمه تووشى تاوانێك ده‌بێت به په‌له په‌شيمان
ببينه‌وه‌و وازى لێ بهێنن و جارێكى تر دووباره‌ى نه‌كه‌ينه‌وه ، پێغه‌مبه‌رى خوا
( صلی الله علیه وسلم ) ده‌فه‌رموێت: (كُلُّ بَنى آدمَ خطاءٌ وَ خيرُ الخَطَّائِين
التَّوَّابُون) صحيح الجامع: 4515. واته : گشت كوڕێكى ئاده‌م هه‌ڵه و تاوان ده‌كات به‌ڵام باشترين هه‌ڵه‌كار
و تاوانكار ئه‌و كه‌سانه‌ن ته‌وبه ده‌كه‌ن
. پێناسه‌ى تووڕه بوون زانايان بۆ تووڕه بوون چه‌ند پێناسه‌يه‌كيان
كردووه. 1) هه‌ندێكيان ده‌ڵێن : الغَضَبُ: (هُوَ
ثَوَرانُ دَمِ القَلْبِ لِقَصْدِ الإنْتِقامِ ) تاج العروس: 485. واته: تووڕه بوون : بريتيه له هه‌ڵچوونى خوێنى دڵ بۆ مه‌به‌ستى تۆڵه
سه‌ندنه‌وه . 2) وه هه‌ندێكيان ده‌ڵێن: الغَضَبُ: (تَغَيُّرٌ
يَحْصُلُ عندَ ثَوَرانِ دمِ القَلْبِ لإِرادةِ الانْتِقام) التوقيف على مهمات التعاريف:
252. واته: تووڕه‌بوون : گۆڕانكاريه‌كه په‌يدا
ده‌بێت له‌كاتى هه‌ڵچوونى خوێنى دڵ بۆ مه‌به‌ستى تۆڵه سه‌ندنه‌وه . 3) شێخ محمد بن صالح العثيمين (ڕه‌حمه‌تى
خواى گه‌وره‌ى لێبێت) ده‌ڵێت : تووڕه بوون پشكۆيه‌كى ئاگرينه شه‌يتان ده‌يخاته ناو
دڵى نه‌وه‌كانى ئاده‌م ، به‌هۆيه‌وه تووڕه‌يى هه‌ڵده‌ستێت ، وه لاشه‌ى گه‌رم ده‌بێت
، وه ده‌مارى ملى هه‌ڵده‌ستێت ، وه ده‌م و چاوى سور هه‌ڵده‌گه‌ڕێت ، وه قسه‌ى وا
ده‌ڵێت هه‌ندێ جار به خۆشى نازانێت چى ده‌ڵێت به‌هۆى ئه‌قڵ له ده‌ست دانى ، وه كردارى
وا ده‌كات هه‌ندێك جار به ئه‌قلى ده‌ركى پێ ناكات (شرح رياض الصالحين: 1/271 .). جۆره‌كانى تووڕه‌بوون تووڕه‌بوون دابه‌ش ده‌بێت بۆ دوو به‌ش ،
تووڕه بوونى خراپ ، وه تووڕه بوونى چاك . 1) تووڕه بوونى خراپ : تووڕه بوونى خراپ بريتيه له‌و توڕه‌بوونه‌ى
كه‌وا له شه‌ريعه‌تى ئيسلامدا نه‌هى لێكراوه‌و به خراپ دانراوه‌و يه‌كێكه له ڕه‌وشته
خراپه‌كان . ئه‌م جۆره تووڕه بوونه له شه‌يتانه‌وه‌يه‌و
به‌مه‌به‌ستى تۆڵه سه‌ندنه‌وه له نه‌فس و ئه‌زيه‌ت دانى به‌رامبه‌ره به ناحه‌ق
وه ڕه‌ت كردنه‌وه‌ى حه‌ق ، ئه‌م جۆره تووڕه بوونه زۆر زيانى هه‌يه به‌سه‌ر تاك
و كۆمه‌ڵه‌وه ، هه‌ر ئه‌م جۆره تووڕه بوونه‌يه پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه
وسلم ) نه‌هى لێكردووه و ئامۆژگارى كردووين به‌خۆ به دوور خستنمان لێيه‌وه ، جارێكيان
پياوێك هاته لاى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ووتى: ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى
خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ئامۆژگاريم بكه؟ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه
وسلم ) پێى فه‌رموو: (لا تَغْضَب فَرَدَّدَ مِراراً قال: لا تَغْضَب) صحيح البخاري:
6116. واته: تووڕه مه‌به ، ئه‌م پياوه چه‌ند
جارێك داواى ئامۆژگارى له پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌كرد ، پێغه‌مبه‌ريش
( صلی الله علیه وسلم ) هه‌موو جار هه‌ر پێى ده‌فه‌رموو تووڕه مه‌به . ئينجا ئه‌و پياوه ووتى: (فَفَكَّرتُ حينَ قال رسول الله ( صلی الله
علیه وسلم ) ماقال: فإذا الغَضَب يجمع الشرَّ كُلَّه) صحيح الترغيب والترهيب:
2746. واته: ئه‌و كاته‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی
الله علیه وسلم ) ئه‌و ئامۆژگاريه‌ى كردم بيرم كرده‌وه بۆم ده‌ركه‌وت كه‌وا تووڕه
بوون هه‌موو خراپه‌يه‌ك كۆده‌كاته‌وه . ده‌بينين پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) خۆى لهم جۆره تووڕه
بوونه به دوور خستووه‌و نه‌رم و نيانى لهم كاتانه‌دا به‌كار هێناوه ، بۆ ئه‌وه‌ى
گشت موسوڵمانان چاوى لێ بكه‌ن و شوێنى بكه‌ون و خۆيان به دوور بگرن لهم جۆره تووڕه
بوونه. بۆ نموونه چه‌ند فه‌رمووده‌يه‌كى صحيح
باس ده‌كه‌ين سه‌باره‌ت به نه‌رم و نيانى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم
) ، وه خۆ به دوور خستنى لهم جۆره تووڕه بوونه نادروسته ، ئه‌گه‌ر هه‌ر يه‌كێك
له ئێمه له شوێنى پێغه‌مبه‌رى خوا باين ( صلی الله علیه وسلم ) له‌وانه‌يه تووڕه
بباين و به‌سه‌ر نه‌فسى خۆمان دا زاڵ نه‌باين . 1.عَنْ عَائِشَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهَا
؛ أن يهودياً أَتَوُا النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالُوا: السَّامُ
عَلَيْكُمْ، فَقَالَتْ عَائِشَةُ: وَعَلَيْكُمْ، وَلَعَنَكُمُ اللَّهُ، وَغَضِبُ اللَّهُ
عَلَيْكُمْ. قَالَ: " مَهْلًا يَا عَائِشَةُ! عَلَيْكِ بِالرِّفْقِ، وَإِيَّاكِ
وَالْعُنْفَ وَالْفُحْشَ". قَالَتْ: أَوَ لَمْ تَسْمَعْ مَا قَالُوا؟ قَالَ:
" أَوَ لَمْ تَسْمَعِى مَا قُلْتُ؟ رَدَدْتُ عَلَيْهِمْ، فَيُسْتَجَابُ لِى فِيهِمْ،
وَلَا يُسْتَجَابُ لهم فيّ"(صحيح) صحيح الأدب المفرد : 236/311 . واته: عائيشه‌ى دايكى باوه‌ڕداران (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) ووتى:
هه‌ندێك له جووله‌كه‌كان هاتنه لاى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ، ووتيان
مردنتان له‌سه‌ر بێت ، عائيشه ووتى : مردن له‌سه‌ر ئێوه بێت ، وه نه‌فره‌ت و تووڕه
بوونى خواتان لێبێت ، پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووى : له‌سه‌ر
خۆ ئه‌ى عائيشه ! نه‌رم و نيان به ، وه ووشياربه له توندى و قسه‌ى ناشرين و خراپ
، عائيشه ووتى : ئايه تۆ نه‌تبيست ئه‌وه‌ى ووتيان ؟ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووى : ئه‌ى تۆش نه‌تبيست
چيم پێ ووتن ؟ وه‌ڵامم دانه‌وه‌و پێم ووتن (وعليكم) واته: له‌سه‌ر ئێوه‌ش بێت مردن
، خواى گه‌وره دوعاى من به‌سه‌ر ئه‌وانه‌وه قبوڵ ده‌كات ، به‌ڵام دوعاى ئه‌وان وه‌ڵام
نادرێته‌وه‌و قه‌بووڵ نابێت بۆيان به‌سه‌ر منه‌وه . 2.عن عائشة رضى الله عنها ، قالت :(مَا
رَأَيْتُ رَسُولَ الله ( صلی الله علیه وسلم )َ مُنْتَصِرًا مِنْ مَظْلَمَةٍ ظُلِمَهَا
قَطُّ مَا لَمْ يُنْتَهَكْ مِنْ مَحَارِمِ اللَّهِ شَيْءٌ فَإِذَا انْتُهِكَ مِنْ مَحَارِمِ
الله تعالى شَيْءٌ كَانَ مِنْ أَشَدِّهِمْ فِى ذَلِكَ غَضَبًا ...) (صحيح) مختصر الشمائل:
300 .واته: عائيشه‌ى دايكى باوه‌ڕداران (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) ووتى: هه‌رگيز
پێغه‌مبه‌رى خوام نه‌بينيوه ( صلی الله علیه
وسلم ) خۆى سه‌ر بخات له‌سه‌ر سته‌مێك كاتێك به‌رامبه‌رى كرا بوايه ئه‌گه‌ر پێشێلى
سنووره‌كانى خواى گه‌وره‌ى تيانه‌بوايه ، به‌ڵام هه‌ر كاتێك پێشێلى سنورێك له سنوره‌كانى
خواى گه‌وره بكرايه ئه‌وه پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له هه‌موو
كه‌سێك زياتر تووڕه ده‌بوو . 3. عن أَنَس بْن مَالِكٍ يَقُولُ: دَخَلَ
رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) يَوْمًا الْمَسْجِدَ وَعَلَيْهِ رِدَاءٌ
نَجْرَانُّى غليظٌ فَقَالَ لَهُ أَعْرَابِيٌّ مِنْ خَلْفِهِ ، وَأَخَذَ بِجَانِبِ ردَائِهِ
فَاجْتَبَذَهُ حَتَّى أثرتِ الصَّنِفَةُ فِى صَفْحِ عُنُقِ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله
علیه وسلم ) ـ وَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ! أَعْطِنَا مِنْ مَالِ اللَّهِ الَّذِى عِنْدَكَ
فَالْتَفَتَ إِلَيْهِ وَتَبَسَّمَ ( صلی الله علیه وسلم ) وقال: (مُرُوا لَهُ) صحيح
التعليقات الحسان على صحيح ابن حبان : 6341 . واته: ئه‌نه‌سى كوڕى مالك (ڕه‌زاى خاى گه‌وره‌ى لێبێت) ده‌ڵێت: ڕۆژێكيان
پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) هاته ناو مزگه‌وت پۆشاكێكى ئه‌ستوورى شارى
نه‌جرانى له‌به‌ر بوو ، پياوێكى ده‌شته‌كى له دواى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه
وسلم ) يه‌كسه‌ر لايه‌كى پۆشاكى پێغه‌مبه‌رى خواى به توندى ڕاكێشا و شوێنه‌وارى ڕاكێشانى
ئه‌م پۆشاكه ئه‌ستووره له ملى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌رچوو
، وه ووتى: ئه‌ى محمد ! له‌و ماڵه‌ى خواى گه‌وره‌مان بدێ كه له لاته ، پێغه‌مبه‌رى
خوا ( صلی الله علیه وسلم ) به زه‌رده‌خه‌نه‌وه ئاووڕى لێدايه‌وه‌و فه‌رمووى فرمان
بكه‌ن به‌و كاربه‌ده‌ستانه‌ى كه‌وا ماڵى گشتيان له ژێر ده‌سته به‌دانى به‌شێك له‌و
ماڵه به‌م پياوه . 4.عَن أنس قَالَ بَيْنَمَا نَحْنُ فِى الْمَسْجِدِ
مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) إِذْ جَاءَ أَعْرَابِيٌّ فَقَامَ يَبُولُ
فِى الْمَسْجِدِ فَقَالَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) مَهْ
مَهْ. قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) « لاَ تُزْرِمُوهُ دَعُوهُ
». فَتَرَكُوهُ حَتَّى بَالَ. ثُمَّ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم
) دَعَاهُ فَقَالَ لَهُ « إِنَّ هَذِهِ الْمَسَاجِدَ لاَ تَصْلُحُ لِشَيْءٍ مِنْ هَذَا
الْبَوْلِ وَلاَ الْقَذَرِ إِنَّمَا هِىَ لِذِكْرِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَالصَّلاَةِ
وَقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ ». أَوْ كَمَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم
) قَالَ فَأَمَرَ رَجُلاً مِنَ الْقَوْمِ فَجَاءَ بِدَلْوٍ مِنْ مَاءٍ فَشَنَّهُ عَلَيْهِ
) صحيح مسلم:687 . واته: ئه‌نه‌سى كوڕى مالك (ڕه‌زاى خواى
گه‌وره‌ى لێبێت) ووتى: جارێكيان ئێمه له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌رى خوا بووين ( صلی الله علیه
وسلم ) له مزگه‌وت ، له‌ناكاو پياوێكى ده‌شته‌كى هات و ميزى له‌ناو مزگه‌وت كرد ،
هاوه‌ڵانى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) پێيان ووت وا مه‌كه وا مه‌كه
، پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) پێيانى فه‌رموو: ميزى پێ مه‌بڕن ، وازى
لێ بهێنن ، وازيان لێ هێنا هه‌تا ميزه‌كه‌ى ته‌واو كرد ، پاشان پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی
الله علیه وسلم ) بانگى ئه‌و پياوه‌ى كرد و پێى فه‌رموو : ئه‌م مزگه‌وتانه ناشێن
بۆ ميز تيا كردن و پيس كردنى ، به‌ڵكو مزگه‌وته‌كان ته‌نها بۆ يادكردنى خواى گه‌وره
و نوێژكردن و خوێندنه‌وه‌ى قورئانه ، ئينجا فرمانى كرد به پياوێك به هێنانى دۆڵكه‌يه‌ك
ئاو ، پياوه‌كه ئاوه‌كه‌ى هێناو ڕشتى به‌سه‌ر ميزه‌كه‌وه ، بۆ ئه‌وه‌ى ميزه‌كه بچێته
ژێرخاك و شوێنه‌كه پاك ببێته‌وه . به‌ڕێزان ئه‌م چوار فه‌رمووده‌يه‌ى باسمان
كرد به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر ڕه‌وشت جوانى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) وه تووڕه
نه‌بوونى له پێناو سه‌رخستنى نه‌فسى خۆى ، يان تووڕه نه‌بوونى له‌وكات و شوێنانه‌ى
كه پێويست به تووڕه بوون ناكات ، به‌ڵام پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم
) له‌و كاتانه‌ى پێشێلى سنوره‌كانى خواى گه‌وره بكرايه تووڕه ده‌بوو ، إن شاءالله
دواى كه‌مێكى تر به به‌ڵگه باسى ده‌كه‌ين . كه‌واته تووڕه بوون له پێناو دونياو نه‌فس و هه‌واو ئاره‌زوو دروست
نيه ، به‌ڵام له پێناو خواى گه‌وره له‌كات و شوێنى خۆى دروسته . 2) تووڕه‌بوونى چاك و دروست : تووڕه‌بوونى چاك ودروست : بريتى يه له‌و
تووڕه‌بوونه‌ى كه‌وا له پێناو خواى گه‌وره‌يه ، له‌وكاتانه‌ى پێشێلى سنوره‌كانى خواى
گه‌وره ده‌كرێت ، ئه‌م جۆره تووڕه بوونه به‌رهه‌مێكه له‌به‌رهه‌مه‌كانى ئيمان
، چونكه هه‌ر كه‌سێك لهم كاتانه‌دا تووڕه نه‌بێت ئه‌وه به‌ڵگه‌يه له‌سه‌ر لاوازى
ئيمانى . ئه‌م جۆره تووڕه بوونه دروسته به به‌ڵگه‌ى
قورئان و سوننه‌ت ، بۆنموونه به‌ڵگه له قورئان ، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ
وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ ۚ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ) التوبة: 73. واته: ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر ( صلی
الله علیه وسلم ) تێ بكۆشه له پێناو خواى گه‌وره به‌رامبه‌ر به بێ باوه‌ڕان و
دوو ڕووان ، وه توند و ڕه‌ق به به‌رامبه‌ريان . وه سه‌باره‌ت به وه‌سفى باوه‌ڕداران ده‌فه‌رموێت : (مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ
اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ
ۖ ) الفتح : 29. واته : محمد نێردراوى خوايه وه ئه‌و كه‌سانه‌ى له‌گه‌ڵينى له باوه‌ڕداران
تووندن به‌سه‌ر بێ باوه‌ڕانه‌وه ، وه به سۆزوو به‌زه‌يين له نێوان يه‌كتره‌وه
. وه هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به تووڕه‌بوونى
پێغه‌مبه‌ر موسى (علیەالسلام) به‌رامبه‌ر به قه‌ومه‌كه‌ى ، كاتێك له كێوى توور گه‌ڕايه‌وه
ناويان بينى گوێله‌كه‌يه‌كيان به زێر دروست كرد بوو و ده‌يان په‌رست جگه له خوا
، كاتێك ئه‌م كرداره شركيه‌ى له قه‌ومه‌كه‌ى بينى زۆر تووڕه بوو ، خواى گه‌وره
له باسى پێغه‌مبه‌ر موسى و گه‌له‌كه‌ى دا ده‌فه‌رموێت: (وَلَمَّا رَجَعَ مُوسَيٰ إِلَيٰ قَوْمِهِ غَضْبَانَ
أَسِفًا قَالَ بِئْسَمَا خَلَفْتُمُونِى مِن بَعْدِى ۖ أَعَجِلْتُمْ أَمْرَ رَبِّكُمْ
ۖ وَأَلْقَى الْأَلْوَاحَ وَأَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ ۚ قَالَ ابْنَ
أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِى وَكَادُوا يَقْتُلُونَنِى فَلَا تُشْمِتْ بِىَ
الْأَعْدَاءَ وَلَا تَجْعَلْنِى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ) الاعراف: 150. واته: كاتێك پێغه‌مبه‌ر موسى (علیەالسلام) له كێوى توور گه‌ڕايه‌وه
بۆ لاى قه‌ومه‌كه‌ى زۆر تووڕه‌و خه‌فه‌تبار بوو ، فه‌رمووى خراپترين كردارتان كردووه
له دواى من كه په‌رستنى غه‌يرى خوايه ، ئايه ئه‌وه په‌له‌تان كرد و ئارامتان نه‌گرت
له‌سه‌ر فرمانى خواى گه‌وره كه مانه‌وه‌م بوو له كێوى توور بۆ ماوه‌ى چل ڕۆژ بۆ
وه‌رگرتنى ته‌وڕات ، پێغه‌مبه‌ر موسى (علیەالسلام) كاتێك بينى گوێله‌كه‌يه‌ك ده‌په‌رستن
و ڕه‌قس و سه‌ماى له ده‌ورى ده‌كه‌ن ، له‌به‌ر خاترى خواى گه‌وره تووڕه بوون گرتى
و ئه‌م پارچه له‌وحانه‌ى كه ته‌وراتى تيا نوسرا بوو فڕه‌يدا به‌هۆى زۆرى تووڕه بوونى
، پاشان پرچ و ڕيشى براكه‌ى هاڕونى ڕاده‌كێشا بۆ لاى خۆى ، ئينجا هاڕون (علیەالسلام)
فه‌رمووى : ئه‌ى كوڕى دايكم ئه‌م خه‌ڵكه منيان بێ ده‌سه‌ڵات و لاواز كرد ، نزيك بوو
بشم كوژن ، دوژمنانم پێ خۆش مه‌كه ، با وانه‌زانن من به كردارى ئه‌وان ڕازى بوومه
، وه له كه‌سانى سته‌مكارم حيساب مه‌كه . وه زۆر به‌ڵگه هه‌يه له فه‌رمووده
صه‌حيحه‌كانى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌سه‌ر توڕه‌بوونى چاك و دروست
، به پشتيوانى خواى گه‌وره هه‌ندێك لهم فه‌رموودانه ده‌خه‌ينه ڕوو: 1.عَن جَابِرٍ: (أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ
رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَتَى رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) بِنُسْخَةٍ
مِنَ التَّوْرَاةِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ هَذِهِ نُسْخَةٌ مِنَ التَّوْرَاةِ
فَسَكَتَ فَجَعَلَ يقْرَأ وَوجه رَسُول الله يَتَغَيَّرُ فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ ثَكِلَتْكَ
الثَّوَاكِلُ مَا تَرَى مَا بِوَجْهِ رَسُولِ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) فَنَظَرَ
عُمَرُ إِلَى وَجْهِ رَسُولِ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) فَقَالَ أَعُوذُ بِاللَّه
من غضب الله وَغَضب رَسُوله ( صلی الله علیه وسلم ) رَضِينَا بِاللَّهِ رَبًّا وَبِالْإِسْلَامِ
دِينًا وَبِمُحَمَّدٍ نَبِيًّا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ):
" وَالَّذِى نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَوْ بَدَا لَكُمْ مُوسَى فَاتَّبَعْتُمُوهُ
وَتَرَكْتُمُونِى لَضَلَلْتُمْ عَنْ سَوَاءِ السَّبِيلِ وَلَوْ كَانَ حَيًّا وَأَدْرَكَ
نُبُوَّتِى لَاتَّبَعَنِي) (حسن)مشكاة المصابيح: 194 . واته: جابر ده‌ڵێت : عومه‌رى كوڕى خه‌تاب (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت)
هاته لاى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) نووسخه‌يه‌كى ته‌وراتى پێبوو ،
ووتى : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ئه‌مه نوسخه‌يه‌كه له ته‌ورات
، پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) كاتێك ئيمامى عومه‌رى ئاوا بينى بێ ده‌نگ
بوو هيچ قسه‌يه‌كى نه‌كرد ، پاشان ئيمامى عومه‌ر ده‌ستى كرد به خوێندنه‌وه‌ى ئه‌م
نوسخه‌يه له ته‌وڕات ، وه ده‌م و چاوى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم
) سور هه‌ڵده‌گه‌ڕاو ده‌گۆڕا له توڕه‌ييان ، كاتێك ئيمامى ئه‌بوبه‌كر بينى ده‌م و
چاوى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) گۆڕاوه به ئيمامى عومه‌رى فه‌رموو
ڕۆڕۆت بۆ بكه‌ن و نه‌مينيت ، تۆ نابينيت ڕوخسارى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه
وسلم ) چى به‌سه‌ر هاتووه ، ئيمامى عومه‌ر سه‌يرى ڕوخسارى پێغه‌مبه‌رى خواى كرد (
صلی الله علیه وسلم ) ، كاتێك بينى گۆڕاوه فه‌رمووى په‌نا ده‌گرم به‌خواى گه‌وره
له تووڕه‌بوونى خواو پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ڕازين كه (الله) په‌روه‌ردگار
و په‌رستراومان بێت ، وه ئاينى ئيسلام دينمان بێت ، وه محمد ( صلی الله علیه وسلم
) پێغه‌مبه‌رمان بێت . ئينجا پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه
وسلم ) فه‌رمووى سوێند به‌وه‌ى گيانى محمدى به ده‌سته ئه‌گه‌ر موسى (علیەالسلام)له ناوتان ده‌ركه‌وێت ، پاشان شوێنى
بكه‌ون و واز له من بهێنن ، ئه‌وه به ته‌ئكيد ئێوه گومڕا ده‌بن و له ڕێگاى ڕاست
لا ده‌ده‌ن ، ئه‌گه‌ر ئێستا موسى (علیەالسلام)زيندوو
بوايه وه گه‌يشتبا به پێغه‌مبه‌رايه‌تى من ئه‌وه به ته‌ئكيد شوێنم ده‌كه‌وت . 2. عَنْ أَبِى مَسْعُودٍ الْأَنْصَارِيِّ
قَالَ : قَالَ رَجُلٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَا أَكَادُ أُدْرِكُ الصَّلَاةَ مِمَّا
يُطَوِّلُ بِنَا فُلَانٌ فَمَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ ( صلی الله علیه وسلم ) فِى مَوْعِظَةٍ
أَشَدَّ غَضَبًا مِنْ يَوْمِئِذٍ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّكُمْ مُنَفِّرُونَ
فَمَنْ صَلَّى بِالنَّاسِ فَلْيُخَفِّفْ فَإِنَّ فِيهِمْ الْمَرِيضَ وَالضَّعِيفَ وَذَا
الْحَاجَةِ ) صحيح البخاري: 90 . واته: باوكى مه‌سعودى ئه‌نصارى ووتى :
پياوێك ووتى : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) هه‌ندێك جار ناگه‌م به
نوێژى جه‌ماعه‌ت و خۆم دوا ده‌خه‌م به‌هۆى درێژكردنه‌وه‌ى نوێژى فڵانه كه‌سه بۆمان
(زانايان ده‌ڵێن: ئه‌م پياوه معاژى كوڕى جبل بووه ، نوێژى زۆر درێژ ده‌كرده‌وه له
كاتى پێش نوێژى دا) ، كاتێك پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) گوێ بيستى سكاڵاى
ئه‌م پياوه بوو ، باوكى مه‌سعود ده‌ڵێت : هه‌رگيز پێغه‌مبه‌رى خوام نه‌بينيوه ( صلی
الله علیه وسلم ) له‌كاتى ئامۆژگارى كردنى دا ئه‌وه‌نده تووڕه بوبێت به ئه‌ندازه‌ى
ئه‌م ڕۆژه ، فه‌رمووى : ئه‌ى خه‌ڵكينه به‌ڕاستى هه‌ندێك له ئێوه به دوور خه‌ره‌وه‌ى
خه‌ڵكين (له خواپه‌رستى به تايبه‌تى نوێژى جه‌ماعه‌ت) ، هه‌ر كه‌سێك پێش نوێژى كرد
بۆ خه‌ڵكى با پێش نوێژيه‌كه‌ى كورت و ئاسان بكات ، چونكه له نێو خه‌ڵكى دا هه‌يه
كه‌سانى نه‌خۆش و بێهێزو خاوه‌ن كار و پێويستين . 3. عَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ، عَنْ أَبِيهِ،
عَنْ جَدِّهِ، قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) عَلَى أَصْحَابِهِ،
وَهُمْ يَخْتَصِمُونَ فِى الْقَدَرِ، فَكَأَنَّمَا يُفْقَأُ فِى وَجْهِهِ، حَبُّ الرُّمَّانِ
مِنَ الْغَضَبِ، فَقَالَ: «بِهَذَا أُمِرْتُمْ، أَوْ لِهَذَا خُلِقْتُمْ، تَضْرِبُونَ
الْقُرْآنَ بَعْضَهُ بِبَعْضٍ، بِهَذَا هَلَكَتِ الْأُمَمُ قَبْلَكُمْ» قَالَ: فَقَالَ:
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرٍو، مَا غَبَطْتُ نَفْسِى بِمَجْلِسٍ تَخَلَّفْتُ فِيهِ عَنْ
رَسُولِ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم )، مَا غَبَطْتُ نَفْسِى بِذَلِكَ الْمَجْلِسِ
وَتَخَلُّفِى عَنْهُ ) ( حسن صحيح ) المشكاة
98 . واته: عه‌مرى كوڕى شوعه‌يب له باوك و
باپيرى ده‌گێڕێته‌وه‌و ده‌ڵێت : پێغه‌مبه‌رى
خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌رچوو بۆ لاى هاوه‌ڵانى ، كاتێك ئه‌وانى بينى له مشت
و مڕ دان سه‌باره‌ت به قه‌زاو قه‌ده‌ر ده‌م و چاوى له توڕه‌ييان ئه‌وه‌نده سوور
هه‌ڵگه‌ڕا وه‌كو ئه‌وه وابوو ده‌نكى هه‌نارى به ده‌م و چاوى ته‌قێنرابێت ، فه‌رمووى
به‌م مشت و مڕو مناقه‌شه‌يه فرمانتان پێكراوه يان بۆ ئه‌وه دروست كراون ، هه‌ندێكتان
قورئان بۆ يه‌كترى ده‌هێننه‌وه ، به‌م كرداره گه‌لانى پێش ئێوه له‌ناو چوون ، عبدالله
ى كوڕى عه‌مر ووتى : خۆزگه لهم مه‌جليسه‌يه نه‌بوامه‌و نه‌هاتبام بۆى. هۆكاره‌كانى تووڕه بوون 1. (العُجُب) : واته: سه‌رسام بوونى مرۆڤ به ئه‌قڵ و بۆ چوون
و كرداره‌كانى خۆيه‌وه ، ئه‌م سيفه‌ته هۆكاريكه
له هۆكاره‌كانى تووڕه‌بوون ، بۆيه پێويسته مرۆڤى موسوڵمان هه‌رگيز سه‌رسامى بۆچوون
و كردارو گووفتاره‌كانى نه‌بێت ، بۆ ئه‌وه‌ى له‌و كاتانه‌ى پێچه‌وانه‌ى بۆچوون و كرداره‌كانى
ده‌كرێت تووڕه‌بوون نه‌يگرێت و تووشى هه‌ڵه‌و تاوان نه‌بێت . 2. (المراء) : واته : موناقه‌شه‌ى تووند
و بێ سوود ، به‌ڕێزان ئه‌و موناقه‌شه‌يه‌ى كه‌وا بێ سووده‌و دووره له نه‌رم و نيانى
هۆكارێكه بۆ تووره‌بوونى مرۆڤ ، بۆيه پێويسته مرۆڤى موسولمَان خۆى به‌دوور خات لهم
جۆره موناقه‌شانه بۆ ئه‌وه‌ى تووشى تووڕه بوون نه‌بێت ، پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله
علیه وسلم ) ده‌فه‌رموويت: ( أَنَا زَعِيمٌ بِبَيْتٍ فِى رَبَضِ الْجَنَّةِ لِمَنْ
تَرَكَ الْمِرَاءَ وَإِنْ كَانَ مُحِقًّا...) حسن صحيح الترغيب والترهيب :2648 . واته : من كه‌فيلم به‌خانوويه‌كى زۆر گه‌وره له‌لايه‌كى به‌هه‌شت بۆ
ئه‌و كه‌سه‌ى واز له‌موناقه‌شه دێنێت له‌كاتێدا كه له‌سه‌ر حه‌قيشه . 3. (المزاح) : واته : گاڵته كردن ، گاڵته
كردنى له‌سنوور ده‌رچوو هۆكارێكه بۆ تووڕه‌بوون و دروست بوونى ناخۆشى . 4. (الفقر) : واته: فه‌قيرى ، زۆر جار
كه‌مده‌رامه‌تى ده‌بێته مايه‌ى تووڕه‌بوونى خاوه‌نه‌كه‌ى به تايبه‌تى له‌و كاتانه‌ى
بير له‌ژيانى خۆى و كه‌سێكى ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌كاته‌وه ، به‌ڵام پێويسته كه‌سى فه‌قير
ئارام بگرێت و تووڕه‌بوون ڕووى تێنه‌كات ، با بير له‌پاداشتى فه‌قيرى بكاته‌وه‌و ئاووڕێك
له‌ژيانى پێغه‌مبه‌رى خۆشه‌ويستمان بداته‌وه ، جارى وا هه‌بووه دوو مانگ ئاگر له‌ماڵيان
هه‌ڵنه‌كراوه بۆ شيو لێنان به هۆى كه‌م ده‌رامه‌تيان ، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ڕازى بووه
به‌م قيريه و شوكرى خواى كردووه . 5. (الألم و الإرهاق و المرض والجوع )
: واته : ئازار و ماندووبوون و نه‌خۆشى و برسيه‌تى ، هه‌ريه‌ك لهم چوار سيفه‌ته‌ش
هۆكارێكن بۆ تووره‌بوون ، بۆيه پێويسته مرۆڤى باوه‌ردار لهم چوار حاڵه‌ته‌ش دانبه‌خۆى
بگرێت و تووڕه نه‌بێت ، چونكه تووره‌بوون زيانى زۆرى هه‌يه‌و په‌شيمانى به‌دوايه
. 6. (الرؤية والاستماع إلى مايكرهُ الانسانُ
ويبغضُه) : واته : بينين و بيستنى ئه‌و شتانه‌ى مرۆڤ پێى ناخۆشه و ڕقى لێيه‌تى ،
پێويسته مرۆڤى موسوڵمان خۆى به‌دووربخات له‌بينين و بيستنى ئه‌و شتانه‌ى ده‌بنه مايه‌ى
تووڕه‌بوونى ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر تواناى خۆبه‌دوور خستنى نه‌بوو ئه‌وه بائاگادارى خۆى
بێت و تووڕه نه‌بێت و ده‌ست و زمانى خۆى بگرێت . 7. ( الخلافات الزوجية ) : واته : ناكۆكيه‌كانى
نێوان ژن و مێرد ، زۆر جار به‌هۆى چه‌ند ناكۆكيه‌ك له‌نێوان ژن و مێرددا تووڕبوون له‌نيوانياندا
درووست ده‌بيت و كێشه ده‌كه‌وێته نێوانيان ، بۆيه پێويسته ژن و مێرده‌كان له‌كاتى بوونى هه‌ر ناكۆكيه‌ك دان به‌خۆياندا بگرن
و تووڕه نه‌بن ، چونكه بێگومان هه‌موومان ده‌زانين تووڕه‌بوون زيان و په‌شيمانى به‌دوايه
. 8. مصاحبة الأشرار) موارد الظمآن لدروس
الزمان: 4/558. : واته : هاوڕێيه‌تى كردنى كه‌سانى خراپه‌كار
، ئه‌و كه‌سانه‌ى جياوازى ناخه‌نه نێوان تووڕه‌بوونى چاك و خراپ ، تووڕه‌بونيان به‌رامبه‌ر
به خه‌ڵكى له‌سه‌ر شتى بێ نرخ به ئازايه‌تى و پياوه‌تى ده‌زانن ، به‌ڵام له ڕاستيدا
ئه‌مه لاوازى و خراپى يه. بۆيه پێويسته موسوڵمانان خۆيان لهم جۆره
كه‌سانه به دوور بگرن كه سيفه‌تى تووڕه بوونى خراپيان تێدايه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌م
جۆره نه‌خۆشيه نه‌گرنه‌وه كه لهم جۆره كه‌سانه دا هه‌يه. 9. گوێ بيست بوونى قسه‌كانى ئه‌و كه‌سه‌ى
نه‌ميمه له نێو خه‌ڵكيدا ده‌كات و قسه ده‌هێنێت و ده‌بات بۆ نانه‌وه‌ى تووڕه‌يى
و ئاژاوه له نێو خه‌ڵكى : كه‌سى وا هه‌يه هه‌ر كاتێك گوێبيستى قسه‌يه‌كى ناخۆش بوو
يه‌كسه‌ر تووڕه ده‌بێت بێ ئه‌وه‌ى لێكۆڵينه‌وه له‌سه‌ر ڕاستيه‌تى ئه‌م قسه‌يه بكات
، ئاخۆ ئه‌م قسه‌يه ڕاسته يان درۆيه ، بۆيه پێويسته موسوڵمانان په‌له نه‌كه‌ن
له تووڕه بونيان كاتێك كه‌سێكى ئاوا خراپ و فاسق قسه له نێوان خه‌ڵكى ده‌هێنێ و
ده‌بات ، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: ( يَا
أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَن تُصِيبُوا
قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَيٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ ) الحجرات: 6. واته: ئه‌ى ئه‌و كه‌سانه‌ى باوه‌ڕتان هێناوه ئه‌گه‌ر كه‌سێكى فاسق هه‌واڵێكى
بۆ هێنان ، لێكۆڵينه‌وه‌ى بۆ بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى تووشى هه‌ڵه نه‌بن به‌رامبه‌ر كه‌سانێك
به نه‌زانين ، پاشان له‌سه‌ر هه‌ڵه‌و كرداره‌كه‌تان په‌شيمان ببنه‌وه . 10. ناكۆكيه‌كانى نێوان دوكاندارو فرۆشياره‌كان
: زۆر جار فرۆشياره‌كان له يه‌كتر تووڕه
ده‌بن به هۆى ڕاكێشانى كڕيارى يه‌كتريان ، وه نزم كردنه‌وه‌ى نرخى شتوومه‌كه‌كانيان
له دژى يه‌كتريان ، به‌ڕاستى ئه‌م كرداره كردارێكى ناشه‌رعى و نامرۆڤانه‌يه ، پێويسته
فرۆشياران له‌كاتى كڕين و فرۆشتندا زيان له يه‌كترى نه‌ده‌ن و با له خوا بترسن . پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌فه‌رموێت: (ولا تناجَشُوا
، ولا تباغضوا ، ولا تدابروا ، ولا يبيع بغضكم على بيع بعض ، وكونوا عباد الله إخواناً...)
صحيح مسلم: 6706.واته: له‌كاتى كڕين و فرۆشتندا فێڵ له يه‌كتر مه‌كه‌ن ، هيچ يه‌كێك
له ئێوه پاره‌ى زۆر به شتێك نه‌دات به مه‌به‌ستى ئه‌وه‌ى كه‌سێكى تر لهم شوێنه
پاره‌ى زياترى پێ بدات ، (واته: كه‌سى يه‌كه‌م ئه‌وه‌ى له‌سه‌ره‌تا پاره‌يه‌كى زۆر
به شتێك ده‌دات مه‌به‌ستى ئه‌وه نيه بيكڕێَت به‌ڵكو مه‌به‌ستى ئه‌وه‌يه فێڵ له
غه‌يرى خۆى بكات و واى لێ بكات پاره‌ى زياترى
پێ بدات) ، وه ڕقتان له يه‌كتر نه‌بێته‌وه ، وه پشت له يه‌كتر مه‌كه‌ن ، وه هه‌ندێكتان
كڕين و فرۆشتن به‌سه‌ر هه‌ندێكتانه‌وه مه‌كه‌ن (بۆ نموونه كاتێك كه‌سێك نيازى كڕينى
شتێكى هه‌يه و معامه‌له‌ى ده‌كات با كه‌سێكى تر نه‌چێت معامه‌له و داواى كڕينى ئه‌و
شته بكاتك كه كه‌سى يه‌كه‌م هێشتا وازى له معامه‌له‌كه‌ى نه‌هێناوه‌و نيزاى كڕينى
شته‌كه‌يه‌تى) ، ئه‌ى به‌نده‌كانى خواى گه‌وره ببن به براى يه‌كترى و سته‌م و زوڵم
له يه‌كترى مه‌كه‌ن. 11. يه‌كتر به كه‌م دانان و ناوو ناتۆره‌ى
ناشيرن له يه‌كترينان (منهاج الرسول ( صلی الله علیه وسلم ) : 41): زۆر جار ئه‌م كرداره ناشه‌رعى و نادروسته ده‌بێته
مايه‌ى تووڕه بوونى مرۆڤه‌كان ، بۆيه پێويسته موسوڵمانان له خوا بترسن و يه‌كتر
به كه‌م دانه‌نێن و ناو و ناتۆره‌ى ناشرين له يه‌كترى نه‌نێن ، خواى گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ
مِّن قَوْمٍ عَسَيٰ أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِّن نِّسَاءٍ عَسَيٰ
أَن يَكُنَّ خَيْرًا مِّنْهُنَّ ۖ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا
بِالْأَلْقَابِ ۖ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ ۚ وَمَن لَّمْ يَتُبْ
فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ) الحجرات:
11. واته: ئه‌ى ئه‌و كه‌سانه‌ى باوه‌ڕتان هێناوه
با هيچ پياوێك پياوێكى تر به كه‌م دانه‌نێت و گاڵته‌ى پێ نه‌كات ، چونكه له وانه‌يه
ئه‌و كه‌سه‌ى گاڵته‌ى پێ كراوه و به كه‌م دانراوه زۆر به‌ڕێز تر و باشتر بێت له‌و
كه‌سه‌ى گاڵته‌ى پێ ده‌كات ، وه با هيچ ئافره‌تێك گاڵته به ئافره‌تێكى تر نه‌كات
، چونكه له‌وانه‌يه ئه‌و ئافره‌ته‌ى گاڵته‌ى پێكراوه زۆر باشتر و خێر تر بێت له‌و
ئافره‌ته‌ى گاڵته‌ى پێكردووه ، وه يه‌كترى عه‌يب دار مه‌كه‌ن ، وه بانگى يه‌كترى
مه‌كه‌ن به ناو و ناتۆره‌ى ناشيرن ، خراپترين شت بۆ ئێوه ئه‌وه‌يه له وه‌سفى باوه‌ڕدارى
بگۆڕێن بۆ وه‌سفى فاسقى ، چونكه ئه‌گه‌ر مرۆڤ ئه‌م كردارانه‌ى كرد كه خواى گه‌وره
نه‌هى لێكردووه ئه‌وه ده‌بێت به فاسق (تفسير القرآن للعثيمين: 7/27). بەشی یەكەم ... نوسین و ئامادەكردنی مامۆستا . هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه‌يى |
