بالەقوربانیکردندا لەسەرڕێبازی پێغەمبەر(صلی اللە علیە وسلم) بڕۆین

بالەقوربانی کردندا لەسەرڕێبازی پێغەمبەر(صلی اللە علیە وسلم) بڕۆین

بسم الله الرحمن الرحيم

خطبة الحاجة

إن الحمد لله نحمده ونستعينه ونستغفره ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سيئات أعمالنا من يهده الله فلا مضل له ومن يضلل فلا هادي له وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له وأشهد أن محمدا عبده ورسوله.

(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ)آل عمران: ١٠٢

(يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا )النساء: ١

(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا )الأحزاب: ٧٠ - ٧١

أما بعد :

فَأِنّ أَصْدَقَ الْحَدِيْثِ كِتَابُ اللهِ، وَخَيْرَ الْهَدْىِ هَدْىُ مُحَمّدٍ(صلی اللە علیە وسلم) ، وَشَرّ اْلأُمُوْرِ مُحْدَثَاتُهَا، وَكُلّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةً، وَكُلّ ضَلاَلَةِ فِي النّارِ. 

پێشه كى

ئه م ناميلكه يه كه له به ر ده ستت دايه باس له بابه تێكى زۆر گرينگ و به سود ده كات كه يه كێكه له دروشمه كانى ئاينى ئيسلام، ئه ويش بريتيه له (قوربانى كردن) له شه ريعه تى پيرۆزى ئيسلام به و شێوازه ى كه پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم) كردوويه تى و هاوه ڵه به ڕێزه كانى (رەزای خوایان لێبێت) له سه رى ڕۆيشتوون و زانايانى ئه هلى سوننه لێى تێگه يشتون. قوربانى كردن يه كێكه له دروشمه كانى ئاينى پيرۆزى ئيسلام هه روه كو خوداى په روه ردگار ده فه رموێت: (وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ) الحج: ٣٦  واته : ئه و وشتر و وڵاغانه ى كه ده كرێته قوربانى ئێمه كردومانه به دروشمى خوا بۆ ئێوه كه پاداشت و خێرى تێدايه بۆ دونيا و دواڕۆژتان ، هه روه ها خوداى په روه ردگار ده فه رموێت:( ذَٰلِكَ وَمَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ ) الحج: ٣٢ واته : هه ر كه سێك دروشمه كانى خوايى واته ئايينى به گه وره ڕابگرێ ئه وا به ڕاستى نيشانه ى له خواترسى دڵه كانيانه و نيشانه ى ته قواكارانه . إبن دقيق ده فه رمووێت: (لا خلاف أن الأضحية من شعائر الدين)( أحكام الاحكام شرح عمدة الاحكام (2/191) وفتح الباري شرح صحيح البخاري (10/6).). واته : هيچ خيلاف و ڕاى جياواز نيه لاى زانايان كه قوربانى كردن يه كێكه له دروشمه كانى ئايينى پيرۆزى ئيسلام. كه واته به گه وره ڕاگرتنى دروشمى ئايينى ئيسلام و ئه نجام دانى به ڵگه يه له سه ر له خوا ترسان و ته قواو خۆپارێزى دڵه كان ، هه روه كو خوداى په روه ردگار فه رمووێت: (فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ) كه واته پێويسته له سه ر كه سى موسوڵمان هه ڵسێت به ئه نجامدانى ئه م كاره بۆ به رز ڕاگرتنى ئه م دروشمه ئاينيه و خۆپارێزى ته قواى دڵه كان به رامبه ر خوداى په روه ردگار ، وه بێگومان ئه نجامدانى هه ر كارو عيباده تێك پێويستى به زانيارى و چاو ڕۆشنى هه يه له سه ر حه قيقه تى ئه و بابه ته ، بۆيه به ئه ركى سه ر شانى خۆمى ده زانم كه موسڵمانى شارى خۆم و موسڵمانانى هاوزمانى شيرينى كورد وريا و ئاگادار بكه مه وه له م بابه ته گرينگه ده رباره ى چۆنيه تى قوربانى كردن به به ڵگه ى قورئانى پيرۆز و سوننه تى پێغه مبه رى خودا (صلی اللە علیە وسلم) چونكه هه ر كارو كرده وه يه ك له سه ر سوننه تى ئه و نه بێت ئه وا وه رناگيرێ و قه بوڵ ناكرێ له خاوه نه كه ى ئه گه ر مه به ستيشى خوا بێت. جا ئه م ناميلكه يه باس له (حوكم و ئاداب و چۆنيه تى قوربانى كردن) ده كات داواكارم له خوداى په روه ردگار كه بتوانم به جوانترين و باشترين شێواز له سه ر ئه م بابه ته بدوێم بۆ ئه وه ى موسڵمانى كورد فائيده ى لێ بكات و قوربانيه ك ئه نجام بدات كه له سه ر سوننه تى پێغه مبه رى خودا (صلی اللە علیە وسلم) بێت چونكه ئه گه ر له سه ر سوننه تى پێغه مبه رى خودا بوو (صلی اللە علیە وسلم) ئه وا لاى خوداى په روه ردگار قه بووڵ و وه رگيراوه ان شاءالله نه ك قوربانيه ك به گوێره ى عادات و نه ريتى باب و باپيرانبێت.

(پێناسه ى قوربانى) - تعريف الأُضحية -:

الأضحية: هي ما يُذبَح من النَّعَم يوم النحر وأيام التشريق تقربًا إلى الله تعالى. واته : قوربانى سه ربڕينى ئه و حه يوانه يه كه له ڕۆژى جه ژنى قوربان و ڕۆژانى (ته شريق) دا به مه به ستى نزيك بوونه وه له خوداى په روه ردگار ئه نجام ده درێت((التشريق) مه به ست پێى چوار ڕۆژى جه ژنى قوربانه .).

حوكمى قوربانى كردن – حكم الأُضحية -:

له گه ڵ ئه وه ى كه وا ڕاو بۆچونى جياواز هه يه سه باره ت به حوكمى قوربانى ، ئايا واجبه يان سوننه ته ده توانين بڵێين بۆچونى زانايان سه باره ت به قوربانى كردن سێ بۆچوونى جياواز هه يه :

1- كۆمه ڵێك له زانايان ده فه رموون: سوننه تێكى موئه كه ده يه واته ته ئكيد لێكراوه و به رده وام پێغه مبه رى خودا (صلی اللە علیە وسلم) و هاوه ڵانى (ڕه زاى خوداى په روه ردگاريان لێبێت) كه مته رخه ميان لێ نه كردووه و به رده وام كردوويانه ئه مه ش بۆچوونى زاناى پايه به رز(ئيمامى شافعى و ئيمامى ئه حمه د و ئه بوو يوسف و محمد)ه ، وه زۆربه ى هاوه ڵان و تابعى ئه م بۆچونه يان هه بووه .

2- وه كۆمه ڵى دووه م ده فه رموون: واجبه و پێويسته له سه ر هه موو موسوڵمانێك موقيم بێت يان موسافر ئه مه ش بۆچونى (ئيمامى مالك و ربيعه و ئه وزاعى و له يپى كورى سه عده ).

3- كۆمه ڵى سێيه م ده فه رموون: واجبه له سه ر كه سێكى موقيم واته له شارى خۆى بێت موسافر نه بێت واته جياوازى له گه ڵ تاقمى دووه م ته نها ئه وه يه كه له سه ر موسافر واجب نيه به ڵكو له سه ر كه سێكى موقيم واجبه ئه مه ش بۆچوونى (ئيمامى ابو حنيفه )يه . - به ڵام بۆچونى ڕاست و دروست به گوێره ى ئايه ت و فه رمايشته صه حيحه كانى پێغه مبه رى خودا (صلی اللە علیە وسلم) و ووته ى زانايان ئه وه يه كه واجب بێت والله أعلم.

به ڵگه له سه ر واجبێتى قوربانى كردن به ڵگه له قورئانى پيرۆز (الأدلة من الكتاب)

1- خوداى په روه ردگار ده فه رموێت:( فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ )الكوثر: ٢ واته : ئه ى محمد (صلی اللە علیە وسلم) نوێژى جه ژنى قوربان بكه و له دواى نوێژكردن قوربانى بكه و حه يوان سه ربڕه بۆ خوداى خۆت، كه واته خوداى په روه ردگار صيغه ى ئه مر به كار دێنێت ده فه رمووێت: (وَانْحَرْ ) واته : سه رى حه يوان ببڕه و قوربانى ئه نجام بده ، ئێمه ش قاعيده يه كمان به ده سته وه يه كه زانايان ده فه رموون: (الأمر يقتضى الوجوب) هه ر فه رمان و ئه مرێك له قورئانى پيرۆز و سوننه تى پێغه مبه رى خودا (صلی اللە علیە وسلم) هاتبێ ماناى واجب ده گه يێنێ.

2- خوداى په روه ردگار ده فه رموێ و ئه مر ده كات به پێغه مبه رى خودا (صلی اللە علیە وسلم) ( قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) الأنعام: ١٦٢ واته : ئه ى محمد (صلی اللە علیە وسلم) بڵێ به ڕاستى نوێژه كه مء قوربانيه كه م و ژيان و مردنم هه مووى بۆ خواى په روه ردگارى جيهانه .

3- خوداى په روه ردگار ده فه رمووێت: ( وَلِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَكًا لِّيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ )الحج: ٣٤ واته : بۆ هه ر ميلله تێكى ئيماندارى پێش ئێوه به رنامه يه ك و ڕێ و شوێنێكمان بۆ داناون كه قوربانى بكه ن و له كاتى سه ربڕينى حه يوانه كه ش ناوى خواى له سه ر بنێن له وه ى كه پێمان به خشيون له ئاژه ڵ و ماڵاته كانتاندا. كه واته قوربانى خوداى په روه ردگار داى نابوو له سه ر هه موو قه ومانى پێش ئيسلاميش هه روه كو چۆن له سه ر ئێمه ى داناوه كه واته ئه وه فه هم ده كرێ له ئايه ته كه كه خوداى په روه ردگار كردوويه تى به يه كێك له و دروشمه گه وره ئايينيه كه هه موو موسڵمانان له سه رى ڕۆيشتوون و كردويانه بۆيه ده بێ ئێمه ش زۆر پارێزگارى لێ بكه ين و كه مته رخه مى نه كه ين ، ئه م دروشمه ڕاگيراوى بكه ين و بيهێڵينه وه به رده وام.

4- خوداى په روه ردگار ده فه رموێت: ( وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا ) الحج: ٣٦ واته : ئێمه سه ربڕينى حه يوان و ئاژه ڵه كانمان بۆ قوربانى كردون به نيشانه و دروشمى ئايينى بێگومان خێرى زۆرى بۆتان هه يه هه ر له دابه ش كردنى گۆشته كه به سه ر فه قيران و خزم و دراوسێ هه روه ها له كاتى كڕين و فرۆشتنى حه يوانه كانيش خێرى ترى تێدايه بۆ كڕيار و فرۆشيار كه كڕين و فرۆشتن ده جوڵێنێت و لايه نێكى گرينگى ووڵات به ره و پێش ده بات كه بوارو لايه نى ئابورى ووڵاته ، وه پاداشتى قيامه تى و خێرى ئه وێشى تيايه وه له كاتى سه ر بڕينى حه يوانه كه خوداى په روه ردگار فه رمانيان پێ ده كات ناوى خواى په روه ردگارى له سه ر بێنن ، بۆيه شه يخولئيسلام ئيبن و ته يميه له مجموع الفتاوى هه ر چوار ئايه ته كه دێنێته وه و ده يكاته به ڵگه له سه ر واجبيه تى قوربانى و ده فه رموێت: (وأَمَّا الأضحيَّة وجوبها أيضاً فإنها من أعظم شعائر الاسلام وهي النسكُ العامُّ في جميع الأمصارِ والنسك مقرون بالصلاة في قوله تعالى: قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) الأنعام: ١٦٢ وقد قال تعالى:( فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ) الكوثر: ٢ فأمر بالنحر كما أمر بالصلاة ، وقال تعالى( وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا الحج: وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا) الحج: ٣٦ وهي من ملة ابراهيم الذي أُمرنا باتباع ملَّتِهِ عليه السلام(مجموع الفتاوى (23/162).). واته : شێخ الإسلام إبن تيميه ده فه رمووێت: هه روه ها قوربانيش واجبه چونكه يه كێكه له دروشمه كانى ئايينى ئيسلام ئه ويش ئه وه يه كه له هه موو وڵاتێكى ئيسلامى ئاژه ڵه كان سه ر ده بڕدرێن، وه خواى گه وره قوربانى ونوێژى به يه كه وه هێناوه له دوو شوێندا كه ده فه رمووێت:( فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ) الكوثر: ٢ واته : نوێژ بۆ په روه ردگارى خۆت بكه و قوربانى ئه نجام بده له دواى نوێژى جه ژن (قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي) واته : ئه ى محمد (صلی اللە علیە وسلم) بڵێ نوێژم وه حه يوان سه ربڕينم بۆ خوداى په روه ردگاره ، بۆيه خوداى په روه ردگار ئه مر ده كات به قوربانى كردن هه روه كو چۆن ئه مر ده كات به نوێژكردن ، وه ده فه رمووێت ئه وه دينى پێغه مبه ر ابراهيم بووه (عليه السلام) وه خوداى په روه ردگاريش ئه مرمان پێ ده كات كه شوێن دين و ڕێبازى پێغه مبه ر ئيبراهيم بكه وين (عليه الصلاة والسلام) ئه مه كۆمه ڵێك به ڵگه له قورئانى پيرۆز كه ته ئكيد ده كاته وه له كردنى و به گه وره ڕاگرتنى ئه م دروشمه ئاينييه وه ئه مه ش تێگه يشتنى زاناى پايه به رز ابن تيميه بووه بۆ ئه م ئايه تانه و ده يكاته به ڵگه به ده ستيه وه بۆ واجبيه تى قوربانى كردن

به ڵگه له سوننه ت – الأدلة من السنة:

1. عن عبدالرحمن الأعرج عن ابى هريرة ان رسول الله(صلی اللە علیە وسلم) قال ( مَنْ كانَ لَهُ سَعَةٌ وَلَمْ يُضحِّ فَلاَ يَقْرَبنَّ مُصَلاَّنا)( - أخرجه احمد (1/321) وابن ماجه (3123) والحاكم (2/349)وقال شيخ الالبانى في سنن ابن ماجه حديث حسن.) واته : هه ركه سێك تواناى هه بێت و قوربانى نه كات بانزيك نوێژى جه ژنمان نه كه وێت .

وقال الإمام الشوكانى (ووجه الاستدلال به ذاسعةٍ عن قربان المصلَّى إذا لم يضح دل على أنه قد ترك واجباً)( السبيل الجرار المتدفق على حدائق الازهار للامام الشوكانى :(3/228) الطبعة الثالثة.) واته : كاتێك كه پێغه مبه ر(صلی اللە علیە وسلم)
نه هى ده كات له نزيك بوونه وه له جێگاى نوێژى جه ژنى قوربان كه تواناى هه بێت و قوربانى نه كات ئه مه ئه وه ئه گه يێنآ كه وازى له واجبێك هێناوه .

2. عن مخنف بن سليم قال :ونحن وقوف مع رسول الله (صلی اللە علیە وسلم) بعرفات قال: يأيها الناس إنَّ على كَلِّ أهْلِ بَيْتِ في كَلِ عامٍ أُضحية....)( رواه ابو داود رقم (2788)وقال الالبانى حديث حسن.)واته : ئه ى خه لكينه پێويسته له سه ر هه موو خاوه ن مالێك و خێزانێك له هه موو ساڵێك دا قوربانى بكات.

قال المباركفورى في شرح هذا الحديث (في كل عام أضيحة....) أي واجب عليهم وقد أحتج بهذا الحديث :من قال بوجوب الأضحية(تحفة الأخوذى بشرح جامع الترمذى كتاب الأضاخى عن رسوالله(صلی اللە علیە وسلم) (5/96)الطبعة دار الفيحاء.) واته : واجبه له سه رتان قوربانى بكه ن له هه موو سالێك, وه ئه وانه ى ئه لێن واجبه پشت به م فه رموده يه ئه به ستن و ئه مه يه به ڵگه يان.

3.عن الاسود بن قيس سمعت جندب بن سفيان البَجَلىَّ قال:(شهدتُ النبـي (صلی اللە علیە وسلم) يوم النحر قال:من ذَبَحَ
قَبلَ أنْ يُصلِّى فَليُعِدْ مكانها أُخرى,وَمنَ لَم يَذبَح فَليَذبَح) صحيح رواه البخارى(5562)ومسلم (1960) .
واته :پێغه مبه رم (صلی اللە علیە وسلم) بينى له ڕۆژى جه ژنى قورباندا فه رمووى: هه ركه سێك قوربانى كردووه پێش ئه وه ى نوێژى چه ژن بكات با له جياتى ئه و قوربانيه كى تر بكاته وه وه ئه وكه سه يش نه يكردووه (واته قوربانى ) با بيكات .

وقال الحافظ ابن حجر العسقلانى رحمه الله (وقد استدل بهذا الأمر في قوله (فليذبح مكانها أُخرى,ومن لم يذبح فليذبح)من قال بوجوب الاضحيه.( فتح البارى شرح صحيح البخارى (10/27).) واته : تێه گه يشتن له و فه رمانه ى پێغه مبه ر(صلی اللە علیە وسلم) كه فه رموويه تى (سه ربرين له شوێنى دانه يه كى تر, وه ئه وه ى سه رى نه بڕيوه باسه رى ببرێت) به ڵگه يه له سه ر واجبيێتى قوربانى كردن .

حيكمه ت له ئه نجامدانى قوربانى

1- په يڕه وكردن و زيندوو كردنه وه ى، يه كێكه له درووشمه كانى ئايينى پيرۆزى ئيسلام وه به ده ست هێنانى پاداشته به ئه نجامدانى قوربانى.

2- دڵ خوشكردنى كه س و كار و منداڵ و خێزان و دراوسێ و خزمان و هه ژاران به تايبه تى به دابه شكردنى گۆشتى قوربانى به سه رياندا.

3- زيندووكردنه وه ى ياده وه رى قوربانييه كه ى پێغه مبه ر ئيبراهيم (عليه الصلاة والسلام)

قوربانى به چى ده كرێت- ممّ تكون الآضحية-

قوربانى ته نها به وشترو مانگاو مه ڕو بزن ده كرێت, به هيچ ئاژه ڵێكى تر ناكرێت.

خواى گه وره ده فه رمووێت:( وَلِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنسَكًا لِّيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ ) الحج: ٣٤ واتە: بؤ هەموو ئوممه تێك قوربانى كردنمان داناوه بۆ ئه وه ى ناوى خوا بێنن له كاتى سه ربڕين له سه ر ئه و ئاژه ڵانه ى خوا پێيداون.وه ووشه ى(اڵانعام) واته :وشتر,مانگا,مه ڕ,بزن, هه روه كو ئيمامى شه وكانى فه رموويه تى له په رتوكى(فتح القدير)

وشترو مانگا بۆ چه ند كه س ده بێت و ته مه نيان چه ندبێت

دروسته (10)كه س به شدار بن له كردنى وشترێك به قوربانى, هه روه ها مانگايه ك بۆ حه وت كه س , عن إبن عباس (رەزای خوای لێبێت)قال :كنا مع رسوالله(صلی اللە علیە وسلم) في سَفَرٍ فَحَضَرَ الأضحى فا شْترَكنا في البقرة سبعةً وفي البعيرةِ عشرةَ)( صحيح راواه الترمذى برقم(1501)).واته : ئێمه له سه فه رێكدا له گه ڵ پێغه مبه رى خودابوين(صلی اللە علیە وسلم) جه ژنى قوربان ئاماده بوو,جا به هاوبه شى و شه ريكى گايێكمان ده كرده قوربانى به حه وت كه س وه  ووشترێكمان ده كرده قوربانى به ده كه س.وه هه روه ها مه ڕێك يان بزنێك بۆ پياوێك و خاو خێزانه كه ى ده بێت هه روه كو إبن القيم ده فه رمووێت: (وكان هديه (صلی اللە علیە وسلم) : أن الشاة تُجزئ عن الرجل وعن أهل بيته، ولو كثر عددهم) زاد المعاد لابن القيم الجوزى (2/323)واته : له ڕێنماييه كانى پێغه مبه ر(صلی اللە علیە وسلم) وابوه  مه ڕێك يان بزنێك دروسته بكرێته قوربانى له جياتى پياوێك و ماڵ و منداڵه كانى هه رچه نده ژماره يان زۆربێت.

ئه و عه يبانه چين كه قوربانى پێ دروست نيه

1. نابێت كوێربێت

2. نابێت نه خۆش بێت نه خۆشيه كى ديار.

3. نابێت شه ل بێت.

4. نابێت لاواز بێت لاوازيه ك كه ئێسكه كانى مۆخى تێدانه بێت و هيچ گۆشتى پێوه نه بێت.عن البراء بن عازب قال: قال (صلی اللە علیە وسلم) :(لا يُضحَّى بالعرجاء بيِّنٌ ظلعها ولا بالعوراء بيِّن عورها ولا بالمريضة بين مرضها ولا بالعجفاء التى لاتنفى)( صحيح رواه الترمذى برقم(1497)).واته : نابێ قوربانى بكرێت به وڵاغێكى شه ل كه شه ليه كه ى دياربێت وه به كوێرێك كه كوێريه كه ى دياربێت وه  به نه خۆشێك كه نه خۆشيه كه ى دياربێت وه به لاوازيه ك كه ئێسكه كانى مۆخى تێدانه بێت.ئه مه ئه و چوار خاڵه يه كه پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم)باسى كردوه و به عه يب ده چێت و قوربانى پێوه دروست نيه به ڵام ئه گه ر هاتوو حه يوانێك گوێى كون كرابوو يان شه ق كرابوو يان قۆچى شكابوو يان كلكى په رابوو ئه مانه هيچى به عه يب ناچن و هيچى تێدانيه و ده بێت والله أعلم.

كاتى سه ربرين

پێويسته قوربانى دواى نوێژى جه ژنى قوربان بكرێت و ئه نجام بدرێت, هه ركه سێك پێش نوێژى جه ژن قوربانى بكات ئه وا به قوربانى حساب ناكرێت به ڵكو ده بێته خێر و صه ده قه بۆ خاوه نه كه ى. عن البراء (رەزای خوای لێبێت) قال سمعت رسول الله(صلی اللە علیە وسلم) يَخطُبُ فقال(إن أوَّل مانبدأ من يَومنا هذا أن نَصَلِّي ثم نَرْجَعْ فَننحَرْ فَمَنْ فعل هذا فَقَد أصاب سُنَّتَنَا ,ومن نَحَرَ فإنما هو لحمٌ يُقَدِّمُهُ لأهله ليس من النسك في شيء)( صحيح رواه البخارى برقم(5560)).واته : يه كه م شت كه ئه مرۆ ده ستى پێ ده كه ين نوێژى جه ژن ده كه ين, پاشان ده گه ڕێينه وه ئينجا قوربانى ده كه ين و حه يوان سه ر ده بڕين,جا هه ركه سێك ئاواى كرد ئه وا له سه ر سوننه ت و ڕێبازى ئێمه يه ,به ڵام هه ركه سێ پێش نوێژى جه ژن سه رى بڕيوه ئه وا ته نها گۆشتى پێشكه ش به كه سوكارى خۆى كردووه و به قوربانى بۆى ناژمێردرێت. هه روه ها ئه م قوربانيه كردنى به رده وام ده بێت تاكوو ڕۆژى دووه م و سێيه مى دواى ڕۆژى جه ژن كه پێيان ده وترێت(أيام التشريق).به ڵام سوننه ت وايه له يه كه م ڕۆژى جه ژن بكرێت دواى هاتنه وه له نوێژى جه ژن وه له كاتى سه ربرينى حه يوانه كه ته نها ده لێيت: (بسم الله و الله اكبر )

عن انس بن مالك قال(ضحى النبيُّ بكبشين أمْلَحَيْن فَرَأيَتُهُ واضحاً قَدَمهُ على صفا حهما يُسمي وَيُكَبِّر فذبحهما بيده) (صحيح رواه البخارى برقم(5588) ومسلم برقم (1966).).واته :پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم) دوو به رانى سپى و ڕه شى كرد به قوربانى جا بينيم پێى خستبووه سه ر لاى ملى هه ردووكيان و ده يووت: (بسم الله و الله اكبر ),ئينجا سه رى هه‌ردووكيانى بڕی، كه واته سوننه ت وايه به ده ستى خۆت سه رى ببڕى.

ئايه دروسته خاوه نى قوربانيه كه له گۆشتى قوربانيه كه ى بخوات؟؟

به ڵێ دروسته خاوه نى قوربانيه كه له گۆشتى قوربانيه كه بخوات و هه ڵى بگرێت و به شێكى به سه ر خه ڵكيدا دابه ش بكات . عن سلمة بن الأكوع قال: قال: (صلی اللە علیە وسلم) (كُلُوا وأطعموا وادَّخِروا....)( صحيح رواه البخارى برقم(5569).).واته :پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم) فه رمووى بيخۆن و بيكه ن به چێشت و خواردن و به شێكيشى هه ڵبگرن) عن عائشة (رضى الله عنها)عن النبـي (صلی اللە علیە وسلم)قال (كلوا وادَّخروا وتصدقوا)( صحيح رواه مسلم برقم (1872).). واته پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم) فه رموى بيخۆن و هه ڵى بگرن و بيبه خشن.

كه واته له م دوو فه رمووده يه ى پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم) به ده رده كه وێت كه فه رمان به سێشت ده كات :

1.خۆى لێى بخوات خێزان و منداڵه كانيشى به هه مان شێوه ,ئه مه ش سونه ته .

2.دروسته خاوه نى قوربانيه كه به شێك له قوربانيه كه هه ڵبگرێت,ئه مه ش دروسته .

3.وه پێويستيشه به شێكيش ببه خشێت به سه ر خه ڵك.

وه سوننه ت وايه ئه و كه سه ى ده يه وێت حه يوان سه رببرێت و قوربانى بكات له بيدايه تى مانگى (ذوالحجة) واته ده رۆژ پێش كردنى قوربانيه كه موو و نينۆكى خۆى لانه دات. عن أم سلمة ان النبي (صلی اللە علیە وسلم) قال: (إذا دخلت العشر وأراد أحدكم أن يضحي فلا يمس من شعره وبشره شيئاً)( صحيح رواه مسلم برقم (1977).) وفي رواية (ولايقلمن ظفراً)( صحيح رواه مسلم برقم (1977)) واته : كاتێك چوونه ناو مانگى (ذى الحجة) ده ڕۆژى حاجيان وه هه ريه كێك له ئێوه ويستى قوربانى بكات با ده ستكارى خۆى و مووه كانى و نينۆكه كانى نه كات.

وأخر دعوانا أن الحمدلله رب العالمين وصلي الله علي نبينا محمد وعلي الة وصحبة وسلم.

سه رچاوه كان

1. تةفسيرى (إبن كثير )

2. صحيح البخارى

3. صحيح مسلم

4. سنن الترمذى

5. سنن إبن ماجة

6. سنن ابى داود

7. فتح البارى شرح صحيح البخارى للإمام ابن حجر العسقلانى رحمه الله.

8. شرح صحيح مسلم للإمام النووي رحمه الله.

9. تحفة الأحوذى بشرح جامع الترمذى للإمام المباركفوري رحمه الله.

10. السيل الجرار للإمام الشوكانى رحمه الله.

11. صفة الاضحية في عهد النبي (صلی اللە علیە وسلم)
محمد عبدالرحمن لطيف حفظه الله.

(نوسینی مامۆستا سالارچۆمانی )

http://www.fermude.com/fermude%201433/w/fermude.gif

مافی ئێوەشە بۆ بڵاوکردنەوەی گشت بابەتە کانی ماڵپەڕی فەرموودە