پلان و ستراتیجی ئازادكردنی قودس له‌لایه‌ن سه‌ركرده‌ی كورد

سه‌ڵاحه‌ددینی ئه‌ییوبی  – ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت –

صه‌لیبیه‌كان ( بیتُ المقدسیان ) داگیر كرد له‌ساڵی 492 ی كۆچی .

چه‌ند جیلێك له‌ موسڵمانان هه‌وڵی ئازادكردنیاندا .

یه‌كه‌م كه‌س كه‌ هه‌وڵی ئازادكردنیدا ( عمادُ الدین زنكی )  بوو كه‌ دامه‌زرێنه‌ری ده‌وڵه‌تی زنكی بوو .

وڵاتی شام ئه‌وكات پارچه‌ پارچه‌ و جیا جیا بوو ؛ وه‌ وڵاتی میصر له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی شیعه‌ فاتیمیه‌كان بوو .

چۆنیه‌تی ستراتیجی و پلانی ئازادكردنی قودس له‌لایه‌ن ( عماد الدین زنكی ) یه‌وه‌ - ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت -  :

یه‌كه‌میان : یه‌ك بوونی وڵاتی شام .

دووه‌میان : یه‌ك بوونی وڵاتی میصر و شام .

سێیه‌میان : ڕووكردنه‌ فه‌له‌ستین و ئازادكردنی .

..... یه‌كه‌میان - یه‌ك بوونی وڵاتی شام .

عمادالدین – ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت -  سه‌ره‌تای پلانی ئازادكردنی فه‌له‌ستینی به‌ ئازادكردنی شاری ئورفه‌ ده‌ست پێكرد  كه‌ گه‌وره‌ترین ئیماڕاتی فه‌ڕه‌نجه‌ بوو .

له‌دوای كوژرانی عمادالدین ؛ نورالدینی زنكی كه‌ ده‌كاته‌ كوڕی عماد الدین ده‌سه‌ڵاتی گرته‌ ده‌ست بۆ ته‌واوكردنی پلانی ئازادكردنی قودس .

نوره‌ددین بۆ جێگیركردنی ده‌سه‌ڵاتی گرنگی به‌ شیمالی وڵاتی شامدا به‌تایبه‌تی حه‌له‌ب .

به‌ره‌و هه‌رێمێكی نزیكی بیت المقدس به‌رێ كه‌وت به‌ڵام ڕووبه‌ڕووی فه‌رنجیه‌كان نه‌بووه‌وه‌ به‌هۆی بێ توانایی و  ئاماده‌نه‌بوونی ته‌واوی له‌شكره‌كه‌ی بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یان .

بۆیه‌ شاره‌ په‌رته‌وازه‌كان  و قه‌ڵایه‌كانی موسڵمانانی له‌ژێر ده‌ستی ئه‌میره‌كان ده‌رهێناو گشتی هێنایه‌ ژێر ده‌سڵاتی خۆی و ده‌سه‌ڵاتی خۆی جێگیركرد له‌ ولاتی شام و شیمالی عیراق .

دووه‌م پلانی بریتی بوو له‌ یه‌ك بوون و یه‌كخستنی وڵاتی میصر و شام .

وڵاتی میصر ئه‌وكات له‌ژێرده‌سڵاتی شیعه‌ فاتیمیه‌ دژبه‌یه‌كه‌كان بوو .

نوره‌ددین هێزێكی بۆ میصر نارد به‌سه‌ركردایه‌تی أسَدُالدین شێركۆ و سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یووبی بۆ یه‌كخستنی ولاتی شام و میصر .

ئه‌م له‌شكره‌ دلی خه‌ڵكی زیاتر بۆلای خۆی راكێشا له‌دوای ڕێگری كردنیان له‌ له‌شكری فه‌ره‌نجیه‌ صه‌لبیه‌كان بۆ داگیركردنی میصر .

حاكمی ده‌وڵه‌تی فاتمی  به‌ناوی (عاضد الفاطمي ) اسدالدین شێركۆی كرد به‌وه‌زیری ده‌وڵه‌ت ؛ وه‌ له‌دوای ئه‌ویش سه‌لاح الدینی ئه‌ییوبی .

له‌دوای مردنی (عاضد ) سه‌لاحه‌ ددینی ئه‌ییوبی – ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت -  حوكمی میصر و ده‌وڵه‌تی زندی له‌ وڵاتی شام  گرته‌ ده‌ست .

... پلانی سێیه‌م ڕووكردنه‌ فه‌له‌ستین و ئازادكردنی ..

نوره‌ددین له‌شكری ئاماده‌كرد بۆ جه‌نگ كردن به‌رامبه‌ر صه‌لیبیه‌كان ؛ له‌ ئه‌نجامدا صه‌لیبیه‌كان پاشه‌كشه‌یه‌یان كرد له‌ زیاتر له‌ په‌نجا شار  .

به‌ڵام پێش ئازادكردنی فه‌له‌ستین نوره‌ددین – ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت -  وه‌فاتی كرد .

ئینجا سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یووبی ده‌سه‌لاتی ته‌واوی گرته‌ ده‌ست و فیتنه‌ی ئه‌میره‌ دژبه‌یه‌كه‌كانی كۆتایی پێ هێنا .

سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یوبی ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت  به‌سه‌ر فه‌ره‌نجیه‌ صه‌لیبیه‌كان سه‌ركه‌وت له‌چه‌ند شوێنێك به‌ناوی ( مرج العیون ) وه‌ ( بانیاس ) ؛ له‌م جه‌نگه‌دا سه‌ركرده‌ فه‌ره‌نجیه‌ سه‌لیبیه‌كانی به‌دیل گرت و قه‌ڵاكانی وێرانكردن له‌شوێنێك به‌ناوی ( صه‌فه‌د ) .

پاشان پێویست بوو له‌سه‌ری هیز و ده‌سه‌لاتی صه‌لیبه‌كان بشكێنێت له‌شوێنێك به‌ناوی ( حِطِين ) بۆ ئه‌وه‌ی ئازادكردنی قودسی بۆ ئاسان بێت .

جه‌نگی ( حِطِين ) له‌ساڵی 583 ی كۆچی ڕویدا .

هه‌ردوو له‌شكر له‌ ده‌شتایی چیای ( حِطِين ) له‌رۆژئاوای ده‌ریاچه‌ی ته‌به‌ڕی  به‌یه‌ك گه‌ییشتن .

ژماره‌ی سه‌ربازه‌كانی سه‌لاح الدین نزیكه‌ی 25 هه‌زار جه‌نگاوه‌ربوو ؛ وه‌ ژماره‌ی له‌شكری دوژمن نزیكه‌ی 63 هه‌زار سه‌ربازبوو .

سه‌لاح الدین له‌م جه‌نگه‌دا سه‌رچاوه‌كانی ئاوی خسته‌ ژێر ده‌سه‌لاتی خۆی ؛ وه‌ صه‌لیبه‌كان پاشه‌كشه‌یان كرد بۆ دواوه‌ به‌هۆی تێنووبوون و ماندویه‌تیان .

ئینجا بایه‌كی به‌هێز  به‌روه‌ڕووی صه‌لیبیه‌كان هه‌ڵی كرد و سه‌لاحه‌ددین فه‌رمانی كرد به‌ سوتاندنی گژووگیای به‌رده‌میان ؛ له‌ئه‌نجامدا صه‌لیبیه‌كان زیاتر تێنویان بوو و به‌ره‌ و دواوه‌ پاشه‌كشه‌یان كرد و ڕایان كرد .

له‌م جه‌نگه‌دا 30 هه‌زار جه‌نگاوه‌ر له‌ فه‌ره‌نجیه‌ سه‌لیبیه‌كان  كوژرا ؛ وه‌ 30 هه‌زار جه‌نگاوه‌ریشیان لێ به‌دیل گیرا .

له‌دوای جه‌نگی ( حِطِين ) شاره‌كانی ژێر ده‌سه‌لاتی فه‌ره‌نجیه‌ سه‌لیبیه‌كان یه‌ك به‌دوای یه‌ك ‌روخا و ده‌كه‌وته‌ ژێر ده‌سه‌لاتی سه‌لاح الدین ئه‌یووبی ؛ ئینجا به‌ره‌و( نابلوس ) ڕۆییشت ئینجا به‌ره‌و ( عه‌سقه‌لان ) ئینجا به‌ره‌و ( ره‌مله‌ ) .

ئینجا له‌دوای خۆئاماده‌كردنێكی ته‌واو به‌ره‌و قودس به‌ڕێ كه‌وت له‌ 15 ی مانگی ڕه‌جه‌ب گه‌مارۆی شاری قودسی دا .

سه‌لاح الدین گه‌مارۆی قودسیدا و ژماره‌ی جه‌نگاوه‌ره‌ موسلمانه‌كان له‌ كورد و عه‌ڕه‌ب و توركمان نزیكه‌ی ( 60000)  شێست هه‌زار جه‌نگاوه‌ربوو .

بۆ ماوه‌ی 12 ڕۆژ جه‌نگ و گه‌مارۆدان به‌رده‌وام بوو .

فه‌ڕه‌نجیه‌ صه‌لیبیه‌كان زۆر به‌توندی به‌رگریان ده‌كرد .

ئینجا به‌فه‌رمانی سه‌لاحه‌ددین شووره‌ی شار ڕوخێندرا .

ئینجا قائیدی صه‌لیبیه‌كان داوای ئاشته‌وایی و راگرتنی جه‌نگی كرد و خۆیاندا به‌ده‌سته‌وه‌ .

شاری قودس ئازادكرا له‌رۆژی جومعه‌دا له‌ 27 ی ڕه‌جه‌بی ساڵی 588 ی كۆچی .

سه‌لاح الدین ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت یه‌كه م نوێژی جومعه‌ی له‌ مزگه‌وتی ( قبة الصخرة )  ئه‌نجامدا ؛ له‌دوای داگیركردنی له‌لایه‌ن صه‌لیبیه‌كانه‌وه به‌‌ نزیكه‌ی 90 ساڵ .

وه‌رگێڕانی : مامۆستا هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه یی .

8 / شعبان / 1442 – 22 / 3 / 2021‌