شێست ( 60 ) فه‌رمووده‌ی سه‌حیح

سه‌باره‌ت به‌ فه‌زڵ و گه‌وره‌یی

كرده‌وه‌ چاكه‌كان

 

وه‌رگێرانی

مامۆستا هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه‌یی

---------

( 1 )

فه‌زڵی نوێژكردن له‌كاتی خۆیدا

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ سَأَلْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ( أَيُّ الْعَمَلِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ قَالَ الصَّلَاةُ عَلَى وَقْتِهَا قَالَ ثُمَّ أَيٌّ قَالَ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ قَالَ ثُمَّ أَيٌّ قَالَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ) . متفق علیه .

واته‌ : له‌ عبدالله ی كوڕی مه‌سعوده‌وه‌ – ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پرسیارم كرد له‌پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ئایه‌ كام كرده‌وه‌ خۆشه‌ویسترین كرده‌وه‌یه‌‌ له‌لای خوای په‌روه‌ردگار ؟ فه‌رمووی : نوێژكردن له‌كاتی خۆی ؛ وتم : ئه‌ی له‌دوای ئه‌و ؟ فه‌رمووی : باش بوون له‌گه‌ڵ دایك و باوك . وتم : ئه‌ی له‌دوای ئه‌و ؟ فه‌رمووی : جیهاد و تێكۆشان له‌پێناو خوای په‌روه‌ردگار .

( 2 )

فه‌زڵی ئارام گرتن له‌سه‌ر ئازار  و ناخۆشیه‌كانی خه‌ڵك

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی  : [ الْمُؤْمِنُ الَّذِي يُخَالِطُ النَّاسَ ، وَيَصْبِرُ عَلَى أَذَاهُمْ ، خير مِنَ الَّذِي لاَ يُخَالِطُ النَّاسَ ، وَلاَ يَصْبِرُ عَلَى أَذَاهُمْ ] . الصحيحة (939) .

واته‌ : ئه‌و باوه‌ڕداره‌ی تێكه‌ڵی خه‌ڵك ده‌كات و ئارام ده‌گرێت له‌سه‌ر ئازار و ناخۆشیه‌كانیان ؛ باشتره‌ له‌و باوه‌ڕداره‌ی تێكه‌ڵی خه‌ڵك ناكا و ئارام ناگرێت له‌سه‌ر ئازار و ناخۆشیه‌كانیان .

( 3 )

فه‌زڵی وتنی ( ئامین ) له‌دوای ئیمام له‌نوێژی جه‌ماعه‌تدا

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی  : ( إذَا أَمَّنَ الإِمَامُ فَأَمِّنُوا , فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ تَأْمِينُهُ تَأْمِينَ الْمَلائِكَةِ : غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ) . متفق عليه .

واته‌ : واته‌ : هه‌ركاتێك ئیمام وتی ئامین ئێوه‌ش بڵێن ئامین ؛ چونكه‌ به‌ڕاستی هه‌ركه‌سێك ئامینه‌كه‌ی یه‌ك بگرێت له‌گه‌ڵ ئامینی فریشته‌كان ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار له‌گوناهه‌كانی ڕابردووی خۆش ده‌بێت .

( 4 )

فه‌زڵی زوو ڕۆییشتن بۆ مزگه‌وت له‌ڕۆژی هه‌ینیدا

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی  : ( مَنْ اغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ , ثُمَّ رَاحَ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَدَنَةً ، وَمَنْ رَاحَ فِي السَّاعَةِ الثَّانِيَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَقَرَةً ، وَمَنْ رَاحَ فِي السَّاعَةِ الثَّالِثَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ كَبْشًا أَقْرَنَ ، وَمَنْ رَاحَ فِي السَّاعَةِ الرَّابِعَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ دَجَاجَةً ، وَمَنْ رَاحَ فِي السَّاعَةِ الْخَامِسَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَيْضَةً ، فَإِذَا خَرَجَ الإِمَامُ حَضَرَتِ الْمَلائِكَةُ يَسْمَعُونَ الذِّكْرَ ) . صحيح البخاري (881) .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك له‌ڕۆژی هه‌ینیدا خۆی بشوات ؛ پاشان – هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ڕۆژدا – خۆی دوا نه‌خات و بڕوات بۆ مزگه‌وت وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ وشترێكی كردبێت به‌خێر ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك له‌ كاتی دووه‌م دا بڕوات بۆ مزگه‌وت وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ مانگایه‌كی كردبێت به‌خێر ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك له‌كاتی سێیه‌مدا بڕوات بۆ مزگه‌وت وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ به‌رانێكی شاخداری كردبێت به‌خێر ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك له‌كاتی چواره‌مدا بڕوات بۆ مزگه‌وت وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ مریشكێكی كردبێت به‌خێر ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك له‌كاتی پێنجه‌مدا بڕوات بۆ مزگه‌وت وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ هێڵكه‌یه‌كی كردبێت به‌خێر ؛ جا هه‌ركاتێك ئیمام هاته‌ ناو مزگه‌وت و ئاماده‌ی وترا خوێندن بوو ؛ ئه‌وكات فریشته‌كان ئاماده‌ ده‌بن و گوێ له‌ وتار ده‌گرن و چی تر فه‌زڵی هاتن بۆ مزگه‌وت نانوسن .

( 5 )

فه‌زڵی نوێژكردن له‌سه‌ر مردوو ؛ وه‌ فه‌زڵی ناشتنی

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [مَنْ شَهِدَ الْجَنَازَةَ حَتَّى يُصَلِّىَ عَلَيْهَا فَلَه قِيرَاطٌ ، وَمَنْ شَهِدَ حَتَّى تُدْفَنَ كَانَ لَهُ قِيرَاطَانِ ، قِيلَ : وَمَا الْقِيرَاطَانِ ؟ قَالَ : مِثْلُ الْجَبَلَيْنِ الْعَظِيمَيْنِ] صحيح البخاري (1325).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك ئاماده‌ی مردوویێك هه‌تا نوێژی له‌سه‌رده‌كات ئه‌وا پاداشتی یه‌ك (قِيرَاط ) ی بۆ هه‌یه‌ ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك له‌دوای نوێژكردن له‌سه‌ر مردووه‌ كه‌ هه‌ر ئاماده‌بێت هه‌تا ده‌نێژێت ئه‌وه‌ پاداشتی دوو (  قِيرَاط ) ی بۆ هه‌یه‌ ؛ وتیان : ( قِيرَاطَان ) چیه‌ ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ؟ فه‌رمووی : به‌ئه‌ندازه‌ و شێوه‌ی دووچیای زۆر گه‌وره‌ - له‌خێر و پاداشت بۆی هه‌یه‌ - .

( 6 )

فه‌زڵی به‌خشین له‌كاتی له‌شساغی و ڕه‌زیلیدا

پیاوێك هاته‌لای پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ( يَا رسولَ اللَّهِ ، أيُّ الصَّدقةِ أعْظمُ أجْراً؟ قَالَ: أنْ تَصَدَّقَ وأنْت صحيحٌ شَحيحٌ تَخْشى الْفقرَ، وتأْمُلُ الْغنى، وَلاَ تُمْهِلْ حتَّى إِذَا بلَغتِ الْحلُقُومَ. قُلت: لفُلانٍ كذا ولفلانٍ كَذَا، وقَدْ كَانَ لفُلان ) .  متفقٌ عَلَيهِ .

واته‌ : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا – صلی الله علیه وسلم – ئایه‌ چ جۆره‌ به‌خشینێك پاداشتی له‌هه‌موو جۆره‌كانی به‌خشین  گه‌وره‌تره‌ ؟ پێغه‌مبه‌ری خوا – صلی الله علیه وسلم – فه‌رمووی :  گه‌وره‌ترین به‌خشین ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ماڵ ببه‌خشی له‌وكاته‌ی له‌شساغ و ڕه‌زیلی و حه‌زت له‌به‌خشین نیه‌ و له‌ هه‌ژاری ده‌ترسی ؛ وه‌ ئومێدی ده‌وڵه‌مه‌ندیت هه‌یه‌ ؛ جا ماڵ به‌خشین دوامه‌خه‌ هه‌تا ئه‌وكاته‌ی ڕۆحت ده‌گاته‌ گه‌رده‌نت و ئینجا بڵێی : بۆ فلانه‌ كه‌س ئه‌وه‌نده‌ ؛ وه‌ بۆ فلانه‌ كه‌س ئه‌وه‌نده‌ ؛ وه‌ بێگومان ماڵه‌كه‌ت له‌دوای خۆت هه‌ر بۆ فلانه‌كه‌س ده‌بێت – واته‌ له‌دواته‌وه‌ ده‌بێت به‌ میرات - .

( 7 )

فه‌زڵ و پاداشتی حه‌ج و عومره‌

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ الْعُمْرَةُ إِلَى الْعُمْرَةِ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُمَا ، وَالْحَجُّ الْمَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلاَّ الْجَنَّةَ ] . صحيح البخاري (1773) .

واته‌ : عومره‌كردن بۆ عومره‌یه‌كی تر ده‌بێته‌ كه‌فاره‌تی گوناهه‌كانی نێوان ئه‌م دوو عومره‌یه‌ ؛ وه‌ ئه‌نجامدانی حه‌جێكی ته‌واو و باش و قه‌بول كراو ؛ پاداشته‌كه‌ی بریتیه‌ له‌ به‌ده‌ست هێنانی به‌هه‌شت

( 8 )

فه‌زڵی ڕواندنی دره‌خت و دانه‌وێڵه‌

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَغْرِسُه غَرْسًا أَوْ يَزْرَعُ زَرْعًا ، فَيَأْكُلُ مِنْهُ طَيْرٌ أَوْ إِنْسَانٌ أَوْ بَهِيمَةٌ ، إِلَّا كَانَ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ ] . صحيح البخاري (2320).

واته‌ : هه‌ر موسڵمانێك دره‌ختێك بڕوێنێت یان دانه‌وێڵه‌ بڕوێنێت ؛ ئینجا له‌به‌رهه‌می ئه‌م دره‌خته‌ یان ئه‌م دانه‌وێڵه‌یه‌ باڵنده‌یه‌ك بیخوات یان مرۆڤێك بیخوات یان ئاژه‌ڵێك بیخوات ؛ ئێلا بۆ ئه‌م موسڵمانه‌ خێر و پاداشت ده‌نوسرێت و بۆی به‌ سه‌ده‌قه‌ حیساب ده‌بێت .

( 9 )

فه‌زڵی ماڵ به‌خشین به‌ نهێنی

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللَّهُ فِى ظِلِّهِ: يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ الإِمَامُ الْعَادِلُ ، وَشَابٌّ نَشَأَ فِى عِبَادَةِ الله ، وَرَجُلٌ قَلْبُهُ مُعَلَّقٌ فِى الْمَسَاجِدِ ، وَرَجُلاَنِ تَحَابَّا فِى اللهِ اجْتَمَعَا عَلَيْهِ وَتَفَرَّقَا عَلَيْهِ ، وَرَجُلٌ طَلَبَتْهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ مَنْصِبٍ وَجَمَالٍ ، فَقَالَ إِنِّى أَخَافُ اللَّهَ ،  وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ بصدقة فأخفاها حَتَّى لاَ تَعْلَمَ شيماله مَا تُنْفِقُ يمينه ، وَرَجُلٌ ذَكَرَ اللَّهَ خَالِيًا فَفَاضَتْ عَيْنَاهُ ] صحيح البخاری .

واته‌ : حه‌وت كه‌س هه‌ن له‌ڕۆژی دواییدا خوای په‌روه‌ردگار له‌ژێر سێبه‌ری عه‌رشی خۆی حه‌شریان ده‌كات ؛ كه‌ له‌وڕۆژه‌دا هیچ سێبه‌رێك نیه‌ جگه‌ له‌سێبه‌ری عه‌ڕشی خوا نه‌بێت ؛  یه‌كه‌میان : پێشه‌وای دادپه‌روه‌ر ؛ دووه‌میان : گه‌نجێك له‌ناو عیباده‌ت و خواپه‌رستی گه‌شه‌ی كردبێت و ته‌مه‌نی گه‌نجایه‌تی به‌عیباده‌ت و خوا په‌رستی به‌سه‌ربردبێت ؛ سێیه‌میان : پیاوێك دڵی گرێ درابێت به‌ مزگه‌وته‌كان  ؛ چواره‌میان : دووپیاو له‌پێناو خوا یه‌كتریان خۆش ده‌وێت و له‌سه‌ر ئه‌م خۆشه‌ویستیه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ كۆببنه‌وه‌ وه‌ له‌یه‌ك جیاببنه‌وه‌ ؛ پێنجه‌میان : پیاوێك ئافره‌تێكی خاوه‌ن پله‌ و پایه‌ و جوانی داوای خراپه‌ی لێ بكات ئه‌ویش پێی بڵێت من له‌خوا ده‌ترسم ؛ شه‌شه‌میان : پیاوێك به‌نهێنی ماڵ ببه‌خشێت و بیشارێته‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌ك ده‌ستی چه‌پ نه‌زانێت ده‌ستی ڕاست چی به‌خشیوه‌ ؛ حه‌وته‌میان : پیاوێك زیكر و یادی خوای په‌روه‌ردگار بكات به‌ ته‌نها و به‌نهێنی ئینجا له‌ترسی خوا چاوه‌كانی فرمیسكی لێ بێته‌ خواره‌وه‌ .

( 10 )

فه‌زڵی عیباده‌ت كردن له‌كاتی ئاژاوه‌ و خراپه‌كاریدا

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ الْعِبَادَةُ فِي الْهَرْجِ كَهِجْرَةٍ إِلَيَّ ] . رواه مسلم .

واته‌ : پاداشتی عیباده‌ت كردن له‌كاتی ئاژاوه‌ و خراپه‌كاریدا وه‌ك پاداشتی كۆچ كردن وایه‌ بۆلای من .

( 11 )

فه‌زڵی خوێندنی سوڕه‌تی الاخلاص .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ (من قرأ (قل هو الله أحد) عشر مَرَّاتٍ بَنَى اللهُ له بيتاً في الجنة)] صحيح الجامع برقم :6472.

واته‌ : هه‌ركه‌سێك 10 جار سوره‌تی الاخلاص ( قل هو الله أحد ) بخوێنێت ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار خانو‌یه‌كی بۆ دروست ده‌كات له‌به‌هه‌شت .

( 12 )

فه‌زڵی خوێندنی سوره‌تی الكهف له‌ڕۆژی هه‌ینیدا .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْكَهْفِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ ، أَضَاءَ لَهُ مِنْ النُّورِ مَا بَيْنَ الْجُمُعَتَيْنِ] صحيح الجامع الصغير وزيادته .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك له‌ڕۆژی هه‌ینیدا سوره‌تی الكهف بخوێنێت ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار بۆی ده‌كات به‌ نوور له‌نێوان هه‌ردوو هه‌ینیدا .

( 13 )

فه‌زڵی له‌به‌ركردنی ( 10 ) ئایه‌تی سه‌ره‌تای سوره‌تی الكهف .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [من حفظ عشر آيات من أول سورة الكهف عُصم من فتنة الدجال] صحيح الجامع الصغير وزيادته .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك ده‌ ئایه‌تی سه‌ره‌تای سوره‌تی كه‌هف له‌به‌ر بكات ؛ ئه‌وا پارێزراو ده‌بێت له‌فیتنه‌ و ئاشووبی ده‌ججال .

( 14 )

فه‌زڵی خوێندنی ئایه‌ت كورسی له‌دوای نوێژه‌ فه‌ڕزه‌كان .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : (مَن قرأَ آيةَ الكُرسيِّ دُبُرَ كلِّ صلاةٍ مكتوبةٍ، لم يمنَعْه مِن دخولِ الجنَّةِ إلَّا الموتُ ) . صحيح الجامع الصغير وزيادته .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك له‌دوای هه‌موو نوێژه‌ فه‌ڕزه‌كان ئایه‌ت كورسی بخوێنێت ؛ ئه‌وا هیچ شتێك بۆی نابێته‌ ڕێگر له‌چوونه‌ به‌هه‌شت ته‌نها مردن نه‌بێت .

( 15 )

فه‌زڵی خوێندنی سوڕه‌تی الكافرون له‌كاتی خه‌وتن .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : (إذا أخذتَ مَضجعَك منَ اللَّيلِ فاقرَأْ {قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ} ثُمَّ نَمْ على خاتمتِها فإنَّها براءةٌ منَ الشِّركِ ) . صحيح الجامع الصغير وزيادته .

واته‌ : ئه‌گه‌ر به‌شه‌و چویته‌ سه‌رجێگاكه‌ت و پاڵكه‌وتی ئه‌وا سوره‌تی {قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ} بخوێنه‌ ؛ پاشان له‌دوای خوێندنی ئه‌م سوڕه‌ته‌‌ بخه‌وه‌ ؛ به‌ڕاستی خوێندنی ئه‌م سوڕه‌ته‌ باوه‌ڕدار ده‌پارێزێت له‌ شه‌ریك بۆخوادانان .

 

( 16 )

فه‌زڵی وێرد و دوعای دوای ده‌ست نوێژ .

پێغه‌مبه‌ری خوا – صلی الله علیه وسلم – فه‌رمویه‌تی : [ من تَوَضَّأ فَأحْسن الْوضُوء ثمَّ قَالَ : أشهد أَن لَا إِلَه إِلَّا الله وَحده لَا شريك لَهُ وَأَن مُحَمَّدًا عَبده وَرَسُوله ، اللَّهُمَّ اجْعَلنِي من التوابين واجعلني من المتطهرين . فتحت لَهُ ثَمَانِيَة أَبْوَاب الْجنَّة يدْخل من أَيهَا شَاءَ] . صحيح الجامع الصغير وزيادته .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك به‌جوانترین شێوه‌ ده‌ست نوێژ بگرێت ؛ پاشان بڵێت : ( أشهد أَن لَا إِلَه إِلَّا الله وَحده لَا شريك لَهُ وَأَن مُحَمَّدًا عَبده وَرَسُوله ، اللَّهُمَّ اجْعَلنِي من التوابين واجعلني من المتطهرين ) . ئه‌وا هه‌ر هه‌شت ده‌رگای به‌هه‌شتی بۆ ده‌كرێته‌وه‌ له‌كامیانی بوێت ده‌چێته‌ ژووره‌وه‌ .

( 17 )

فه‌زڵی دوو ڕكه‌عه‌ت نوێژی سوننه‌ت له‌ ‌دوای ده‌ست نوێژ .

پێغه‌مبه‌ری خوا – صلی الله علیه وسلم – به‌ بیلالی فه‌رموو : [يا بلالُ بِمَ سَبَقْتَنِي إِلَى الْجَنَّةِ ؟ مَا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ قَطُّ إِلاَّ سَمِعْتُ خَشْخَشَتَكَ أَمَامِي ، فَأَتَيْتُ عَلَى قَصْرٍ مُرَبَّعٍ مُشَرَّفٍ مِنْ ذَهَبٍ ، فَقُلْتُ : لِمَنْ هَذَا الْقَصْرُ ؟ فَقَالُوا : لِرَجُلٍ مِنَ الْعَرَبِ ، فَقُلْتُ : أَنَا عَرَبِيٌّ ، لِمَنْ هَذَا الْقَصْرُ ؟ قَالُوا : لِرَجُلٍ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ ، قُلْتُ : أَنَا مُحَمَّدٌ ، لِمَنْ هَذَا الْقَصْرُ ؟ قَالُوا : لِعُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ ، فَقَالَ بِلاَلٌ : يَا رَسُولَ اللهِ ، مَا أَذَّنْتُ قَطُّ إِلاَّ صَلَّيْتُ رَكْعَتَيْنِ ، وَمَا أَصَابَنِي حَدَثٌ قَطُّ إِلاَّ تَوَضَّأْتُ وصليتُ ركعتين ، فقال بهذا) صحيح الجامع حديث رقم 7894.

واته‌ : ئه‌ی بیلال به‌ چ شتێك تۆ پێش كه‌وتیه‌وه‌ له‌ به‌هه‌شت ؛ به‌ڕاستی هیچ كاتێك نه‌چوومه‌ته‌ ناو به‌هه‌شت ئیلا له‌به‌رده‌م خۆم گوێم له‌ خشه‌ی پێیه‌كانت بووه‌ ؛ له‌ناو به‌هه‌شتدا چووم بۆلای كۆشكێكی چورگۆشه‌ و به‌رز كه‌ له‌زێر دروست كرابوو ؛ ووتم : ئایه‌ ئه‌م كۆشكه‌ بۆ كێیه‌ ؟ وتیان : بۆ پیاوێكه‌ له‌عه‌ڕه‌ب ؛ وتم : من عه‌ره‌بم ؛ ئایه‌ ئه‌م كۆشكه‌ بۆ كێیه‌ ؟ وتیان : بۆ پیاوێكه‌ له‌ ئوممه‌تی موحه‌ممه‌د – صلی الله علیه وسلم -  ؛ وتم : من موحه‌ممه‌دم ؛ ئایه‌ ئه‌م كۆشكه‌ بۆ كێیه‌ ؟ وتیان : بۆ عومه‌ری كوڕی خه‌تتابه‌ - ڕه‌زای خوای په‌روه‌ردگاری لێبێ - ؛ ئینجا بیلال وه‌ڵامی پێغه‌مبه‌ری خوای دایه‌وه‌ - صلی الله علیه وسلم – كاتێك پێی فه‌رموو ئه‌ی بیلال به‌هۆی چیه‌وه‌ له‌پێش مندا ده‌ڕۆییشتی له‌به‌هه‌شت ؟ فه‌رمووی : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم هیچ جار بانگم نه‌داوه‌ ئیلا دوو ڕكه‌عه‌ت نوێژم له‌دوای كردووه‌ ؛ وه‌ هه‌ركاتێك ده‌ست نوێژم شكابێت ئیلا ده‌ست نوێژم گرتۆته‌وه‌ و دوو ڕكه‌عه‌ت نوێژم له‌دوای كردووه‌ ؛ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : كه‌واته‌ به‌هۆی ئه‌م دوو ڕكه‌عه‌ته‌وه‌یه‌ كه‌ به‌ به‌رده‌وامی له‌دوای بانگ و ده‌ست نوێژ كردووته‌ بۆیه‌ له‌پێش من له‌ناو به‌هه‌شتدا ده‌ڕۆییشتی ! .

( 18 )

فه‌زڵی وتنی (الله أكبر كبيراً والحمد لله كثيراً و سبحان الله بكرةً وأصيلاً ) له‌دوای ته‌كبیره‌ی ده‌ست پێكردنی نوێژ ؛ پێش خوێندنی سوڕه‌تی فاتیحه‌ .

عبدالله ی كوڕی عومه‌ر – ڕه‌زای خوای لێبێت - فه‌رمویه‌تی : [ بَيْنَمَا نَحْنُ نُصَلِّى مَعَ رَسُولِ اللَّهِ a إِذْ قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيرًا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرًا وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلاً. فَقَالَ رَسُولُ مَنِ الْقَائِلُ كَلِمَةَ كَذَا وَكَذَا قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ أَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ عَجِبْتُ لَهَا فُتِحَتْ لَهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ] صحيح مسلم .

واته‌ : جارێكیان ئێمه‌ له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم نوێژمان ده‌كرد ؛ له‌ناكاو پیاوێك وتی : ( اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيرًا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرًا وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلاً ) پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : كێ بوو ئه‌م زیكره‌ی خوێند ؟ پیاوێك وتی : من بووم ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ؛ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : زۆر سه‌رسام بووم به‌م زیكره‌ ! هه‌موو ده‌رگاكانی ئاسمانی بۆكرایه‌وه‌ .

( 19 )

فه‌زڵی وتنی (رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ ، حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ ) له‌دوای هه‌ستانه‌وه‌ له‌ ڕكوع .

ڕیفاعه‌ی كوڕی ڕافع – ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : [ كُنَّا يَوْمًا نُصَلِّي وَرَاءَ النَّبِيِّ a ، فَلَمَّا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ الرَّكْعَةِ ، قَالَ : سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ ، قَالَ رَجُلٌ وَرَاءَهُ : رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ ، حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ ، فَلَمَّا انْصَرَفَ ، قَالَ : مَنِ الْمُتَكَلِّمُ ؟ قَالَ : أَنَا ، قَالَ : رَأَيْتُ بِضْعَةً وَثَلاَثِينَ مَلَكًا يَبْتَدِرُونَهَا ، أَيُّهُمْ يَكْتُبُهَا أَوَّلَ ] . صحيح البخاري (1/202(799).

واته‌ : رۆژێكیان له‌دوای پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم نوێژمان ده‌كرد ؛ جا كاتێك سه‌ری به‌رز كرده‌وه‌ له‌ركوع ؛ فه‌رمووی : ( سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ )؛ پیاوێك له‌دوای پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ( رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ ، حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ ) ؛ كاتێك پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم نوێژی ته‌واو كرد فه‌رمووی : كێ بوو ئه‌م زیكره‌ی خوێند ؟ پیاوه‌كه‌ وتی : من بووم ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ؛ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : سی و ئه‌وه‌نده‌ فریشته‌یه‌م بینی په‌له‌یان ده‌كرد له‌نووسینی پاداشتی ئه‌م زیكره‌ ؛ هه‌ر یه‌ك له‌م فریشتانه‌ هه‌وڵی  ئه‌وه‌ی ده‌دا كه‌ ئه‌ویان یه‌كه‌م كه‌س بێت له‌نوسینی پاداشتی ئه‌م زیكره‌ .

 ( 20 )

فه‌زڵی پارێزگاری كردن و به‌رده‌وام بوون له‌ سه‌ر سوننه‌ته‌ ڕه‌واتیبه‌كان .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : ( مَن صلَّى اثنتَي عشرةَ ركعةً في يومٍ وليلةٍ ؛ بُنِي له بهن بيتٌ في الجنة ) . رواه مسلم .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك دوازده‌ ڕكه‌عه‌ت نوێژی سوننه‌ت له‌شه‌و و ڕۆژێكدا ئه‌نجام بدات ؛ ئه‌وا به‌هۆیه‌وه‌ خانویه‌كی له‌به‌هه‌شت بۆ دروست ده‌كرێت .

سوننه‌ته‌ ڕه‌واتیبه‌ موئه‌ككه‌ده‌كان بریتین له‌ ( دوو ڕكه‌عه‌ت پێش نوێژی به‌یانی ؛ وه‌ 4 ڕكه‌عه‌ت پێش نوێژی نیوه‌ڕۆ وه‌ دوو ڕكه‌عه‌ت له‌دوای ؛ وه‌ دوو ڕكه‌عه‌ت له‌دوای نویژی مه‌غریب ؛ وه‌ دوو ڕكه‌عه‌ت له‌دوای نوێژی عیشا ) .

 

( 21 )

فه‌زڵی پارێزگاری كردن له‌ چوار ڕكه‌عه‌ت له‌پێش نوێژی نیوه‌ڕۆ وه‌ چوار ڕكه‌عه‌ت له‌دوای . 

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ من حَافظ عَلَى أَربع رَكْعَات قبل الظّهْر وَأَرْبع بعْدهَا حرمه الله عَلَى النَّار ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك پارێزگاری بكات له‌ ئه‌نجامدانی چوار ڕكه‌عه‌ت له‌پێش نوێژی نیوه‌ڕۆ وه‌ چوار ڕكه‌عه‌ت له‌دوای ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار ئه‌وكه‌سه‌ حه‌ڕام ده‌كات له‌سه‌ر ئاگر .

( 22 )

فه‌زڵی ئه‌نجامدانی چوار ڕكه‌عه‌ت نوێژی سوننه‌ت له‌پێش نوێژی عه‌سر .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [رَحِمَ اللّهُ امْرءًا صَلّى قَبْلَ الْعَصْرِ أَرْبَعًا] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : ڕه‌حمه‌تی خوا له‌وكه‌سه‌ی چوار ڕكه‌عه‌ت نوێژی سوننه‌ت له‌پێش نوێژی عه‌سر ده‌كات .

( 23 )

فه‌زڵی شه‌و نوێژ كردن .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [مَنْ قَامَ بِعَشْرِ آيَاتٍ لَمْ يُكْتَبْ مِنَ الْغَافِلِينَ ، وَمَنْ قَامَ بِمَئَةِ آيَةٍ كُتِبَ مِنَ الْقَانِتِينَ ، وَمَنْ قاَمَ بِأَلْفِ آيَةٍ كُتِبَ مِنَ الْمُقَنْطِرِينَ] (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك هه‌ڵسێت ده‌ ئایه‌ت له‌شه‌ونوێژدا بخوێنێت ئه‌وا ناوی ئه‌وكه‌سه‌ له‌ په‌رتووكی بێ ئاگاكاندا نانوسرێت ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك هه‌ڵسێت سه‌د ئایه‌ت بخوێت له‌شه‌ونوێژدا ئه‌وا ناوی ئه‌وكه‌سه‌ له‌په‌رتووكی گوێرایه‌ڵ و ملكه‌چه‌كان ده‌نوسرێت ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك هه‌ڵسێت هه‌زار ئایه‌ت بخوێنێت له‌شه‌ونوێژدا ئه‌وا ناوی ئه‌وكه‌سه‌ ده‌نوسرێت له‌په‌رتووكی ئه‌وكه‌سانه‌ی كه‌ خاوه‌ن پاداشتی زۆرن .

( 24 )

فه‌زڵی ئه‌نجامدانی نوێژی سوننه‌ت به‌ نهێنی .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : ( صَلَاةُ الرَّجُلِ تَطَوُّعًا حَيْثُ لَا يَرَاهُ النَّاسُ تَعْدِلُ صَلَاتَهُ عَلَى أَعْيُنِ النَّاسِ خَمْسًا وَعِشْرِينَ ) . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : نوێژی سوننه‌تی ئه‌وپیاوه‌ی به‌نهێنی ئه‌نجامی ده‌دات به‌وشێوه‌یه‌ی كه‌ خه‌ڵك نایبینێت ؛ پاداشتی به‌ بیست و پێنج پله زیاتره‌ له‌ونوێژه‌ی كه‌ له‌پێش چاوی خه‌ڵك ئه‌نجامی ده‌دات ‌ .

( 25 )

فه‌زڵی نوێژی چێشته‌نگاو .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [من صلى الضحى أربعا ، وقبل الأولى أربعا ، بني له بيت في الجنة] (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك چوار ڕكه‌عه‌ت نوێژی چێشته‌نگاو بكات ؛ وه‌ چوار ڕكه‌عه‌ت سوننه‌تی پێش نوێژی نیوه‌ڕۆ بكات ؛ ئه‌وا خانویه‌كی له‌به‌هه‌شت بۆ دروست ده‌كرێت .

 

( 26 )

فه‌زڵی گه‌یاندنی ڕیزه‌كانی نوێژ و پڕكردنه‌وه‌ی كه‌لێنه‌كان .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ إِنَّ اللَّهَ وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى الَّذِينَ يَصِلُونَ الصُّفُوفَ ، وَمَنْ سَدَّ فُرْجَةً رَفَعَهُ اللَّه بِهَا دَرَجَةً ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : خوای په‌روه‌ردگار و فریشته‌كان سه‌ڵه‌وات ده‌ده‌ن له‌سه‌ر ئه‌وكه‌سانه‌ی ڕیزه‌كانی نوێژ ده‌گه‌یه‌نن به‌یه‌ك و كه‌لێنه‌كان پڕ ده‌كه‌نه‌وه‌ ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك كه‌لێنێك له‌كه‌لێنه‌كانی ڕیزی نوێژ پڕبكاته‌وه‌ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار پله‌یه‌كی پێ به‌رز ده‌كاته‌وه‌ .

( 27 )

فه‌زڵی زۆر سوجده‌ بردن بۆ خوای په‌روه‌ردگار .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَا مِنْ عَبْدٍ يَسْجُدُ لِلَّهِ سَجْدَةً إِلاَّ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا حَسَنَةً وَحط بِهَا سَيِّئَةً ، وَرَفَعَ لَهُ بِهَا دَرَجَةً ، فَاسْتَكْثِرُوا مِنَ السُّجُودِ ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هیچ به‌نده‌یه‌ك نیه‌ له‌به‌نده‌كانی خوای په‌روه‌ردگار سوجده‌یه‌ك ببات بۆخوای په‌روه‌ردگار ئیلا خوای په‌روه‌ردگار چاكه‌یه‌كی بۆ ده‌نوسێت وه‌ خراپه‌یه‌كی لێ ده‌سڕێته‌وه‌ ؛ وه‌ پله‌یه‌كی پێ به‌رز ده‌كاته‌وه‌ ؛ جا بۆیه‌ زۆر سوجده‌ به‌ر‌ن بۆ خوای په‌روه‌ردگار .

( 28 )

فه‌زڵی دوو ڕكه‌عه‌ت نوێژی سوننه‌ت له‌ دوای خۆر ده‌ركه‌وتن .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ صَلَّى الْفَجْرَ فِي جَمَاعَةٍ ، ثُمَّ قَعَدَ يَذْكُرُ اللَّهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ ، ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ ، كَانَتْ لَهُ كَأَجْرِ حَجَّةٍ وَعُمْرَةٍ ،: تَامَّةٍ ، تَامَّةٍ ، تَامَّةٍ ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك نوێژی به‌یانی به‌جه‌ماعه‌ت بكات ؛ پاشان دابنیشێت زیكر و یادی خوا بكات هه‌تا خۆر ده‌رده‌كه‌وێت ؛ پاشان دوو ڕكه‌عه‌ت نوێژ بكات ؛ ئه‌وا پاداشتی حه‌ج و عومره‌یه‌كی ته‌واو ته‌واوی  بۆ هه‌یه‌ .

تێبینی : ئه‌م دوو ڕكه‌عه‌ت نوێژه‌ چاره‌گێك له‌دوای خۆرده‌ركه‌وتن ده‌كرێت واته‌ ئه‌وكاته‌ی خۆر به‌ئه‌ندازه‌ی ڕه‌محێك به‌رز ده‌بێته‌وه‌ ؛ چونكه‌ یه‌كێك له‌وكاتانه‌ی دروست نیه‌ نوێژی تیادا بكرێت بریتیه‌ له‌سه‌ره‌تای خۆر ده‌ركه‌وتن ؛ بۆیه‌ ده‌بێت كه‌مێك به‌رز بێته‌وه‌ ئینجا سوننه‌ته‌ ئه‌م دوو ڕكه‌عه‌ت نوێژه‌ بكرێت .

( 29 )

فه‌زڵی گه‌ییشتن به‌ ته‌كبیره‌ی ئیحرام له‌نوێژی جه‌ماعه‌تدا چل ڕۆژ به‌دوای یه‌كدا .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ من صَلَّى لله أَرْبَعِينَ يَوْمًا فِي جمَاعَة يدْرك التَّكْبِيرَة الأولَى ، كُتِبَ لَهُ براءتان : بَرَاءَة من النَّار ، وَبَرَاءَة من النِّفَاق ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك له‌پێناو خوا چل ڕۆژ نوێژی جه‌ماعه‌ت بكات و بگات به‌ ته‌كبیره‌ی یه‌كه‌م ؛ ئه‌وا بۆ ئه‌وكه‌سه‌ دوو ڕزگاربوون ده‌نوسرێت ؛ ڕزگاربوونێك له‌ ئاگر ؛ وه‌ ڕزگاربوونێك له‌ دووڕوویی .

( 30 )

فه‌زڵی باشترین نوێژ له‌نوێژه‌ فه‌ڕزه‌كان له‌لای خوای په‌روه‌ردگار .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ أفضل الصلوات عند الله صلاة الصبح يوم الجمعة في جماعة ] . السلسلة الصحيحة (4/1566).

واته‌ : باشترین نوێژ له‌لای خوای په‌روه‌ردگار نوێژی به‌یانیه‌ له‌ڕۆژی هه‌ینیدا به‌جه‌ماعه‌ت .

 

( 31 )

فه‌زڵی زیكری (سُبْحَانَ اللهِ الْعَظِيمِ وَبِحَمْدِهِ ) .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ قَالَ : سُبْحَانَ اللهِ الْعَظِيمِ وَبِحَمْدِهِ ، غُرِسَتْ لَهُ نَخْلَةٌ فِي الْجَنَّةِ ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك بڵێت (سُبْحَانَ اللهِ الْعَظِيمِ وَبِحَمْدِهِ ) ؛ ئه‌وا دارخورمایه‌كی بۆ ده‌ڕوێندرێت له‌به‌هه‌شت  .

( 32 )

فه‌زڵی زیكری كه‌فاره‌تی مه‌جلیس .

 پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ من قال : سبحان الله وبحمده سبحانك اللهم وبحمدك ، أشهد أن لا إله إلا أنت أستغفرك وأتوب إليك فإن قالها في مجلس ذكر ، كانت كالطابع يطبع عليه ، ومن قالها في مجلس لغو كانت كفارة له ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته) .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك له‌دوای مه‌جلیسی زیكر بڵێت : (سبحان الله وبحمده سبحانك اللهم وبحمدك ، أشهد أن لا إله إلا أنت أستغفرك وأتوب إليك ) ئه‌وا وه‌كو ئه‌وه‌ وایه‌ ئه‌و زیكره‌ی له‌م مه‌جلیسه‌ كراوه‌ له‌سه‌ر په‌رتوكێك چاپ كرابێت ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك ئه‌م زیكره‌ له‌دوای مه‌جلیسی قسه‌ی هه‌ڵه‌ ونادروست بڵێت ئه‌وا بۆی ده‌بێت به‌كه‌فاره‌تی قسه‌ هه‌ڵه‌ و نادروسته‌كانی .

( 33 )

فه‌زڵی زیكری (سُبْحَانَ اللهِ ، وَالْحَمْدُ للهِ ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ ، وَاللهُ أَكْبَرُ ) .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ إِنَّ (سُبْحَانَ اللهِ ، وَالْحَمْدُ للهِ ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ ، وَاللهُ أَكْبَرُ) ، تَنْفُضُ الْخَطَايَا ، كَمَا تَنْفُضُ الشَّجَرَةُ وَرَقَهَا ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : به‌ڕاستی زیكری (سُبْحَانَ اللهِ ، وَالْحَمْدُ للهِ ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ ، وَاللهُ أَكْبَرُ ) گوناهه‌كان هه‌ڵده‌وه‌رێنێت ؛ وه‌ك چۆن دره‌خت گه‌ڵاكانی هه‌ڵده‌وه‌رێنێت .

( 34 )

فه‌زڵی زیكری ( سُبْحَانَ اللهِ ) .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی :  [ أَيَعْجِزُ أَحَدُكُمْ أَنْ يَكْسِبَ كُلَّ يَوْمِ ، أَلْفَ حَسَنَةٍ ؟  يُسَبِّحُ الله مِائَةَ تَسْبِيحَةٍ ، فَيُكْتَبُ الله لَهُ بها أَلْفُ حَسَنَةٍ ، أَوْ يُحَطُّ عَنْهُ أَلْفُ خَطِيئَةٍ ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : ئایه‌ یه‌كێك له‌ئێوه‌ ناتوانێت هه‌موو ڕۆژێك هه‌زار چاكه‌ به‌ده‌ست بێنێت ؟ ئه‌گه‌ر سه‌د جار بڵێت ( سُبْحَانَ اللهِ ) ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار هه‌زار چاكه‌ی بۆ ده‌نوسێت ؛ یان هه‌زار خراپه‌ی لێ ده‌سڕێته‌وه‌ .

( 35 )

فه‌زڵی زیكری (لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، فِي يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ كَانَتْ لَهُ عَدْلَ عَشْرِ رِقَابٍ وَكُتِبَتْ لَهُ مِائَةُ حَسَنَةٍ وَمُحِيَتْ عَنْهُ مِائَةُ سَيِّئَةٍ وَكَانَتْ لَهُ حِرْزًا مِنْ الشَّيْطَانِ يَوْمَهُ ذَلِكَ حَتَّى يُمْسِيَ ، وَلَمْ يَأْتِ أَحَدٌ أَفْضَلَ مِمَّا جَاءَ بِهِ إِلَّا أَحَدٌ عَمِلَ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ ] . (متفق عليه).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك له‌ڕۆژێكدا سه‌د جار بڵێت ( لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) ئه‌وا وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ ده‌ كۆیله‌ی ئازاد كردبێت ؛ وه‌ سه‌د چاكه‌ی بۆ ده‌نوسرێت ؛ وه‌ سه‌د خراپه‌ی لێ ده‌سڕێته‌وه‌ ؛ وه‌ بۆی ده‌بێت به‌ پارێزگاریه‌ك له‌شه‌یتان له‌ته‌واوی ئه‌م ڕۆژه‌دا هه‌تا ئێواره‌ ؛ وه‌ هیچ كه‌سێك كرده‌وه‌ی له‌و باشترنیه‌ ته‌نها كه‌سێك نه‌بێت كه‌ له‌و زیاتر ئه‌م زیكره‌ی كردبێت .

 

( 36 )

فه‌زڵی زیكر و یادی خوای په‌روه‌ردگار .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ أَعْمَالِكُمْ , وَأَزْكَاهَا عِنْدَ مَلِيكِكُمْ , وَأَرْفَعِهَا لِدَرَجَاتِكُمْ , وَخَيْرٍ لَكُمْ مِنْ إِعْطَاءِ الذَّهَبِ وَالْوَرِقِ , وَخَيْرٍ لَكُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّكُمْ فَتَضْرِبُوا رِقَابَهُمْ وَيَضْرِبُونَ رِقَابَكُمْ ؟ قالوا بلى يا رسول الله – قال: ذِكْرُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ] . (حديث صحيح ، انظر: حديث رقم ، 2629 في صحيح الجامع .

واته‌ : ئایه‌ هه‌واڵتان پێ نه‌ده‌م به‌ باشترینی كرده‌وه‌كانتان ؛ وه‌ پاكترینیان له‌لای پادشاتان ؛ وه‌ ‌به‌رزترینیان له‌كرده‌وه‌كانتان ؛ وه‌ باشتر بۆتان له‌به‌خشینی زێڕ و زیو ؛ وه‌ باشتر بۆتان له‌وه‌ی بگه‌ن به‌ دوژمنتان له‌گه‌رده‌نیان بده‌ن و له‌گه‌رده‌نتان بده‌ن ؟ وتیان : به‌ڵی ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم پێمان بڵێ ئه‌مه‌ چ كرده‌وه‌یه‌كه‌ ؛ فه‌رمووی : زیكر و یادی خوای په‌روه‌ردگار .

( 37 )

فه‌زڵی گه‌یاندنی په‌یوه‌ندی خزمایه‌تی – صیله‌ی ڕه‌حم - .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُبْسَط لَهُ فِي رِزْقه وَيُنْسَأ لَهُ فِي أَثَره فَلْيَصِلْ رَحِمه ] . صحيح الادب المفرد.

واته‌ : هه‌ركه‌سێك پێی خۆشه‌ خوا ڕزقی زیاد بكات ؛ وه‌ ته‌مه‌نی درێژبكات ئه‌وا با سه‌ردانی خزمه‌كانی بكات .

( 38 )

فه‌زڵی زیكری چوونه‌ ناو بازاڕ .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : ( مَنْ دَخَلَ السُّوقَ ، فَقَالَ : لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ ، وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الحَمْدُ ، يُحْيِي وَيُمِيتُ ، وَهُوَ حَيٌّ لاَ يَمُوتُ ، بِيَدِهِ الخَيْرُ ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ ، وَمَحَا عَنْهُ أَلْفَ أَلْفِ سَيِّئَةٍ ، وَرَفَعَ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَةٍ ) . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك چووه‌ ناو بازاڕ و وتی : ( لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ ، وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الحَمْدُ ، يُحْيِي وَيُمِيتُ ، وَهُوَ حَيٌّ لاَ يَمُوتُ ، بِيَدِهِ الخَيْرُ ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار هه‌زار هه‌زار چاكه‌ی بۆ ده‌نوسێت ؛ وه‌ هه‌زار هه‌زار خراپه‌ی لێ ده‌سڕێته‌وه‌ ؛ وه‌ هه‌زار هه‌زار پله‌ی به‌رز ده‌كاته‌وه‌ .

( 39 )

فه‌زڵی سه‌ڵه‌وات دان له‌سه‌ر پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [مَنْ صَلَّى عَلَيَّ صَلاةً وَاحِدَةً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ عَشْرَ] ( رواه مسلم).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك سه‌ڵه‌واتێكم له‌سه‌ر بدات ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار ده‌ سه‌ڵه‌واتی له‌سه‌ر ده‌دات .

( 40 )

فه‌زڵی وتنی (  رَضِيتُ بِاللهِ رَبًّا ، وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا ، وَبِمُحَمَّدٍ نبياً ) .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [مَنْ قَالَ : رَضِيتُ بِاللهِ رَبًّا ، وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا ، وَبِمُحَمَّدٍ نبياً ، وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ] (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك بڵێت : (  رَضِيتُ بِاللهِ رَبًّا ، وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا ، وَبِمُحَمَّدٍ نبياً ) ؛ ئه‌وا به‌هه‌شتی بۆ واجب ده‌بێت .

_ رَضِيتُ بِاللهِ رَبًّا . واته‌ : ڕازیم الله په‌روه‌ردگارم بێت ؛ وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا . واته‌ : ڕازیم ئیسلام ئایینم بێت ؛ وَبِمُحَمَّدٍ نبياً . واته‌ : ڕازیم محمد صلی الله علیه وسلم پێغه‌مبه‌رم بێت .

 

( 41 )

فه‌زڵی دوعاكردن بۆ برای موسڵمان به‌نهێنی .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ دَعَا لأَخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ ، قَالَ الْمَلَكُ الْمُوَكَّلُ بِهِ : آمِينَ ، وَلَكَ بِمِثْله ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك به‌ نهێنی دوعای خێر بۆ براكه‌ی بكات ؛ ئه‌وا فریشته‌یه‌كی تایبه‌ت به‌دوعاكردن ؛ ئه‌ڵێت : ئامین ؛ وه‌ ئه‌و شته‌ش بۆتۆ بێت كه‌ بۆ براكه‌ت داوا له‌خوا ده‌كه‌ی .

( 42 )

فه‌زڵی به‌رگری كردن له‌برای موسڵمان به‌نهێنی – بێ ئه‌وه‌ی ئه‌و ئاگای لێ بێت - .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ ذَبَّ عَنْ عرض أخِيهِ بِالْغَيْبَةِ ، كَانَ حَقًّا عَلَى اللهِ أنْ يُعْتِقَهُ مِنَ النَّارِ ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك به‌رگری بكات له‌ برا موسڵمانه‌كه‌ی به‌نهێنی ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار له‌سه‌ر خۆی واجب كردووه‌ ئه‌م كه‌سه‌ ڕزگار بكات له‌ ئاگر .

( 43 )

فه‌زڵی لادانی ئه‌زیه‌ت و ناڕه‌حه‌تی له‌سه‌ر ڕێگای موسڵمانان .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : ( مَن أَخرَجَ مِن طَرِيقِ المُسلِمِينَ شَيئاً يُؤذِيهِم كَتَبَ الله لَهُ بِهِ حَسَنَةً وَمَن كَتَبَ لَهُ عِندَهُ حَسَنَةً أَدخَلَهُ بِهَا الجَنّة ) . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك ئه‌زیه‌ت و ناڕه‌حه‌تی له‌سه‌ر ڕێگای موسڵمانان لابه‌رێت ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار چاكه‌یه‌كی بۆ ده‌نوسێت ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك له‌لای خوا چاكه‌یه‌كی بۆ نوسرا ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار ده‌یخاته‌ به‌هه‌شت .

( 44 )

فه‌زڵی مۆڵه‌تدان به‌ قه‌رزدار یان لێ خۆشبوونی .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ نَفَّسَ عَنْ غَرِيمِهِ ، أَوْ مَحَا عَنْهُ ، كَانَ فِي ظِلِّ الْعَرْشِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ] . (صحيح الجامع الصغير وزيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك مۆڵه‌ت و ماوه‌ بدات به‌ قه‌رزداره‌كه‌ی ؛ یان له‌قه‌رزه‌كه‌ی خۆش بێت ؛ ئه‌وا ئه‌وكه‌سه‌ له‌ڕۆژی دواییدا له‌ژێر سێبه‌ری عه‌ڕشی خوا ده‌بێت .

( 45 )

فه‌زڵی گه‌ڕان به‌دوای به‌ده‌ست هێنانی زانستی شه‌رعیدا .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ سَلَكَ طَرِيقًا يَلْتَمِسُ فِيهِ عِلْمًا ، سَهَّلَ اللهُ لَهُ طَرِيقًا إِلَى الْجَنَّةِ ، وَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ لَتَضَعُ أَجْنِحَتَهَا رِضًا لِطَالِبِ الْعِلْمِ ، وَإِنَّ طَالِبَ الْعِلْمِ يَسْتَغْفِرُ لَهُ مَنْ فِي السَّمَاءِ وَالأَرْضِ ، حَتَّى الْحِيتَانِ فِي الْمَاءِ ، وَإِنَّ فَضْلَ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ ، كَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَى سَائِرِ الْكَوَاكِبِ ، إِنَّ الْعُلَمَاءَ هُمْ وَرَثَةُ الأَنْبِيَاءِ ، إِنَّ الأَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَارًا وَلاَ دِرْهَمًا ، إِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْمَ ، فَمَنْ أَخَذَهُ أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ ] . ( صحيح الجامع الصغير و زيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك ڕێگایه‌ك بگرێته‌ به‌ر بۆ به‌ده‌ست هێنانی زانستی شه‌رعی ؛ ئه‌وا حوای په‌روه‌ردگار ڕێگایه‌كی بۆ ئاسان ده‌كات بۆ چوونه‌ به‌هه‌شت ؛ وه‌ به‌ڕاستی فریشته‌كان باڵه‌كانیان داده‌نێن و نزم ده‌كه‌ن بۆ ڕازی بوون و رێزیان بۆ داواكه‌ری زانستی شه‌رعی ؛ به‌ڕاستی داواكه‌ری زانستی شه‌رعی هه‌موو شتێك له‌ئاسمان و زه‌وی دوعای بۆ ده‌كات ؛ هه‌تا نه‌هه‌نگ له‌ناو ئاودا دوعای بۆ ده‌كات ؛ وه‌ فه‌زڵی كه‌سی زانا له‌سه‌ر كه‌سێك كه‌ خواپه‌رسته‌ - به‌ڵام زانا نیه‌ - وه‌ك فه‌زڵی مانگ وایه‌ له‌سه‌ر هه‌موو هه‌ساره‌كانی تر ؛ به‌ڕاستی زانایان میرات گری پێغه‌مبه‌رانن – سه‌لامی خوایان لێبێت - ؛ وه‌ پێغه‌مبه‌ران زێڕ و زیویان له‌دوای خۆیان به‌جێ نه‌هێشتووه‌ ؛ به‌ڵكو زانستی شه‌رعیان به‌جێهێشتووه‌ ؛ جا هه‌ركه‌سێك ئه‌م زانسته‌ وه‌ربگرێت ئه‌وا شتێكی زۆر به‌سوود و گران به‌های وه‌رگرتووه‌ و به‌ده‌ست هێناوه‌ .

 

( 46 )

فه‌زڵی زاڵ بوون به‌سه‌ر تووڕه‌بوون .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : (مَنْ كَظَمَ غَيْظًا وهوَ قادِرٌ على أنْ يُنْفِذَهُ ؛ دعاهُ اللهُ سبحانَهُ على رُؤوسِ الخَلائِقِ ( يومَ القيامةِ حتى يُخَيِّرَهُ مِن الحُورِ العِينِ ما شاءَ ) . صحيح الترغيب .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك تووڕه‌بوونی بخواته‌وه‌ له‌كاتێكدا توانای هه‌یه‌ ده‌ریبڕێت و جێ به‌جێی بكات ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار له‌ڕۆژی دواییدا له‌به‌رده‌م هه‌موو خه‌ڵكی بانگی ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی كام له‌حۆریه‌كانی به‌هه‌شتی بوێت بۆخۆی هه‌ڵبژێرێت .

( 47 )

فه‌زڵی نه‌رم و نیانی و له‌سه‌رخۆیی .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : ( مَنْ كان سهْلًا هيِّنًا لَيِّنًا ، حرَّمَهُ اللهُ على النَّارِ ) . ( صحيح الجامع الصغير و زيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك ئاسان و له‌سه‌رخۆ و نه‌رم و نیان بێت ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار حه‌ڕامی ده‌كات له‌سه‌ر ئاگر .

( 48 )

فه‌زڵی داوا نه‌كردنی هیچ شتێك له‌خه‌ڵكی .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : ( من يتكفَّلْ لي ألاَّ يسأل الناس شيئًا أتكفَّل له بالجنة ) .  (صحيح الجامع الصغير وزيادته) .

واته‌ : كێ په‌یمانم پێ ده‌دات داوای هیچ شتێك له‌خه‌ڵكی نه‌كات بۆ ئه‌وه‌ی منیش په‌یمانی چوونه‌ به‌هه‌شتی پێ بده‌م .

( 49 )

فه‌زڵی دروست كردنی مزگه‌وت .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ بَنَى لِلَّهِ مَسْجِدًا ، وَلَوْ كَمَفْحَصِ قَطَاةٍ لِبَيْضِهَا ، بَنَى اللَّهُ لَهُ بَيْتًا فِى الْجَنَّةِ ] . ( صحيح الجامع الصغير و زيادته).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك له‌پێناو خوا مزگه‌وتێك دروست بكات ؛ ئه‌گه‌رچی به‌ئه‌ندازه‌ی هێڵانه‌ی باڵنده‌ی ( قَطَاةٍ ) بێت ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار خانویه‌كی له‌به‌هه‌شت بۆ دروست ده‌كات .

( 50 )

فه‌زڵی به‌ڕۆژووبوون و خواردن به‌خشین و قسه‌ی نه‌رم و نیان و شه‌ونوێژكردن .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ إِنَّ فِي الْجَنَّةِ غُرَفًا ، يُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنَهَا ، وَبَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا ، أَعَدَّهَا اللهُ تعالى لِمَنْ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وتابع الصيام ، وَأَفْشَى السَّلاَمَ ، وَصَلَّى بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَامٌ ] . (صحيح الجامع الصغير و زيادته).

واته‌ : به‌ڕاستی له‌ناو به‌هه‌شتدا هه‌ندێك ژوور هه‌ن ؛ ده‌ره‌وه‌یان له‌ناوه‌وه‌ ده‌بینرێت ؛ وه‌ ناوه‌وه‌یان له‌ده‌ره‌وه‌ ده‌بینرێت ؛ خوای په‌روه‌ردگار ئاماده‌ی كردوون بۆ ئه‌وكه‌سانه‌ی خواردن ده‌به‌خشن ؛ وه‌ زۆر ڕۆژووی سوننه‌ت ده‌گرن ؛ وه‌ سه‌لام له‌ناو خه‌ڵكدا بڵاو ده‌كه‌نه‌وه‌  ؛ وه‌ به‌شه‌و شه‌ونوێژ ده‌كه‌ن له‌كاتێكدا خه‌ڵكی خه‌وتوون .

 

( 51 )

فه‌زڵی به‌خێوكردنی منداڵی بێ باوك .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ أَنَا وَكَافِلُ الْيَتِيمِ فِي الْجَنَّةِ هَكَذَا ، وَقَالَ بِإِصْبَعَيْهِ السَّبَّابَةِ وَالْوُسْطَى ] . صحيح الأدب المفرد.

واته‌ : من و به‌خێوكه‌ری منداڵی بێ باوك له‌به‌هه‌شتدا ئاواینه‌ ؛ په‌نجه‌ی شایه‌تمان و ناوه‌ڕاستی له‌یه‌ك نزیك كرده‌وه‌ .

( 52 )

فه‌زڵی كوشتنی مارمێلكه‌ .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَنْ قَتَلَ وَزَغَةً فِي أَوَّلِ ضَرْبَةٍ كتب له مائة حسنة ، و من قتلها في الضربة الثانية ، فله كذا و كذا حسنة ، و إن قتلها في الضربة الثالثة ، فله كذا و كذا حَسَنَةٍ ] . (صحيح الجامع الصغير و زيادته :6460).

واته‌ : هه‌ركه‌سێك به‌یه‌كه‌م لێدان مارمێلكه‌یه‌ك بكوژێت ئه‌وا سه‌د چاكه‌ی بۆ ده‌نوسرێت ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك به‌دووه‌م لێدان بیكوژێت ئه‌وا ئه‌وه‌نده‌ و ئه‌وه‌نده‌ پاداشتی بۆ هه‌یه‌ ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك به‌سێیه‌م لێدان بیكوژێت ؛ ئه‌وا ئه‌وه‌نده‌ و ئه‌وه‌نده‌ پاداشتی بۆ هه‌یه‌ .

( 53 )

فه‌زڵی سه‌لام كردن و قسه‌ی نه‌رم ونیان و باش له‌گه‌ڵ خه‌ڵك .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ إنَّ مِنْ مُوجِبَاتِ الْمَغْفِرَةِ : بَذْلَ السَّلَامِ وَحُسْنَ الْكَلَامِ ] . (صحيح الترغيب والترهيب).

واته‌ : ئه‌وهۆكارانه‌ی ده‌بنه‌ سڕێنه‌وه‌ تاوانه‌كان بریتین له‌ : سه‌لام كردن و قسه‌ی باش و نه‌رم نیان له‌گه‌ڵ خه‌ڵك .

( 54 )

فه‌زڵی زۆر وتنی ( أستغفر الله ) .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ طُوبَى لِمَنْ وَجَدَ فِى صَحِيفَتِهِ اسْتِغْفَارًا كَثِيرًا ] . (صحيح الجامع الصغير ويادته).

واته‌ : خۆشی و كامه‌رانی بۆ ئه‌وكه‌سه‌ی له‌نامه‌ی كرده‌وه‌كانی ئیستیغفاری زۆر ده‌بینێت .

( 55 )

فه‌زڵی پاڕانه‌وه‌ له‌خوا به‌ دوعای پێغه‌مبه‌ر یونس علیه السلام .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : (دَعْوَةُ ذِي النُّونِ إِذْ دَعَا وَهُوَ فِي بَطْنِ الحُوتِ : لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ، فَإِنَّهُ لَمْ يَدْعُ بِهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ فِي شَيْءٍ قَطُّ إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ  ) . صحيح الترغيب والترهيب" .

واته‌ : دوعای پێغه‌مبه‌ری یونس سه‌لای خوای لێبێت له‌ناو زگی حوتدا : (لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ ) ؛ هیچ موسڵمان نیه‌ به‌م دوعایه‌ له‌خوا بپارێته‌وه‌ ئیلا خوای په‌روه‌ردگار وه‌ڵامی ده‌داته‌وه‌ .

( 56 )

فه‌زڵی موسڵمانه‌ هه‌ژاره‌كان له‌ڕۆژی دواییدا .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ قُمْتُ عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ ، فَكَانَ عَامَّةُ مَنْ دَخَلَهَا الْمَسَاكِينَ ، وَأَصْحَابُ الْجَدِّ مَحْبُوسُونَ ، غَيْرَ أَنَّ أَصْحَابَ النَّارِ قَدْ أُمِرَ بِهِمْ إِلَى النَّارِ ، وَقُمْتُ عَلَى بَابِ النَّارِ ، فَإِذَا عَامَّةُ مَنْ دَخَلَهَا النِّسَاءُ ] . (متفق عليه ).

واته‌ : له‌به‌رده‌م ده‌رگای به‌هه‌شت وه‌ستام ؛ بینیم زۆربه‌ی ئه‌وای چوونه‌ته‌ ناوی هه‌ژاره‌كان بوون ؛ وه‌ خاوه‌ن ماڵ و ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ڕاگیرابوون و لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كرا ؛ وه‌ فه‌رمان كرابوو  ئه‌هلی دۆزه‌خ بخرێنه‌ ناو ئاگر ؛ وه‌ له‌سه‌ر ده‌رگای دۆزه‌خ وه‌ستام بینیم زۆربه‌ی ئه‌وكه‌سانه‌ی چوونه‌ته‌ ناوی ئافره‌تان بوون .

( 57 )

فه‌زڵی پشت به‌ستن به‌خوا داوای ڕوقیه‌ نه‌كردن له‌خه‌ڵك .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ عُرِضَتْ عَلَيَّ الْأُمَمُ فَجَعَلَ يَمُرُّ النَّبِيُّ مَعَهُ الرَّجُلُ ، وَالنَّبِيُّ مَعَهُ الرَّجُلَانِ ، وَالنَّبِيُّ مَعَهُ الرَّهْطُ ، وَالنَّبِيُّ لَيْسَ مَعَهُ أَحَدٌ ، وَرَأَيْتُ سَوَادًا كَثِيرًا سَدَّ الْأُفُقَ ، فَرَجَوْتُ أَنْ تَكُونَ أُمَّتِي ، فَقِيلَ هَذَا مُوسَى وَقَوْمُهُ ، ثُمَّ قِيلَ لِي : انْظُرْ ، فَرَأَيْتُ سَوَادًا كَثِيرًا سَدَّ الْأُفُقَ ، فَقِيلَ لِي انْظُرْ هَكَذَا وَهَكَذَا ، فَرَأَيْتُ سَوَادًا كَثِيرًا سَدَّ الْأُفُقَ ، فَقِيلَ هَؤُلَاءِ أُمَّتُكَ وَمَعَ هَؤُلَاءِ سَبْعُونَ أَلْفًا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ " ، " هُمُ الَّذِينَ لَا يَتَطَيَّرُونَ ، وَلَا يَسْتَرْقُونَ ، وَلَا يَكْتَوُونَ ، وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ " ، فَقَامَ عُكَّاشَةُ بْنُ مِحْصَنٍ ، فَقَالَ : ادْعُ اللهَ أَنْ يَجْعَلَنِي مِنْهُمْ ، قَالَ: اللَّهُمَّ اجْعَلْه مِنْهُمْ ، ثم قام رجل فقال : ادْعُ اللهَ أَنْ يَجْعَلَنِي مِنْهُمْ ،  فَقَالَ : سَبَقَكَ بِهَا عُكَاشَةُ ] . متفق عليه .

واته‌ : ئوممه‌تانم نیشاندرا ؛ پێغه‌مبه‌رێكم بینی ته‌نها یه‌ك پیاوی له‌گه‌ڵ ده‌ڕۆییشت ؛ وه‌ پێغه‌مبه‌رێكم بینی ته‌نها دوو پیاوی له‌گه‌ڵ بوو ؛ وه‌ پێغه‌مبه‌رێكم بینی چه‌ند كه‌سێكی كه‌می له‌گه‌ڵ بوو ؛ وه‌ پێغه‌مبه‌رێكم بینی هیچ كه‌سی له‌گه‌ڵ نه‌بوو ؛ وه‌ ڕه‌شایه‌كی زۆرم بینی له‌خه‌ڵك كه‌ ئاسۆیان گرتبوو ؛ ئومێدم ده‌كرد ئوممه‌تی من بن ؛ به‌ڵام وتیان ئه‌وه‌ موسا و گه‌له‌كه‌یه‌تی ؛ پاشان پێم وترا : سه‌یربكه‌ ؛ ڕه‌شایه‌كی زۆرم بینی له‌خه‌ڵك كه‌ ئاسۆیان گرتبوو ؛ پێم وترا : ئاوا و ئاوا سه‌یر بكه‌ ؛ ڕه‌شایه‌كی زۆرم بینی له‌خه‌ڵك كه‌ ئاسۆیان گرتبوو ؛ وترا ئه‌وانه‌ ئوممه‌تی تۆن وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ هه‌فتا هه‌زار كه‌س ده‌چنه‌ به‌هه‌شت به‌بێ لێ پێچینه‌وه‌ ؛ ئه‌وكه‌سانه‌ن كه‌ باوه‌ڕیان به‌ باڵنده‌ هه‌ڵفڕین نیه‌ بۆ شووم و گه‌شبینی ؛ وه‌ داوای ڕوقیه‌ له‌هیچ كه‌سێك ناكه‌ن ؛ وه‌ له‌كاتی نه‌خۆشیدا بۆچاره‌سه‌ری خۆیان كه‌وی و داغ ناكه‌ن ؛ وه‌ ته‌نها پشت به‌خوای په‌روه‌ردگار ده‌به‌ستن ؛ عوكاشه‌ی كوڕی میحصه‌ن هه‌ستا و وتی : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم بۆم له‌خوا بپاڕێوه‌ من یه‌كێك بم له‌وان ؟ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : خوای عوكاشه‌ بكه‌ی به‌یه‌كێك له‌وان ؛ پاشان پیاوێكی تر هه‌ستایه‌وه‌ و وتی : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم بۆم له‌خوا بپاڕێوه‌ من یه‌كێك بم له‌وان ؟ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : عوكاشه‌ پێش تۆ كه‌وت له‌م داواكردنه‌دا‌ .

( 58 )

فه‌زڵی ڕه‌وشت جوانی .

‌ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ مَا شَىْءٌ أَثْقَلُ فِى مِيزَانِ الْمُؤْمِنِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ خُلُقٍ حَسَنٍ ] . صحيح الادب مفرد.

واته‌ : هیچ شتێك له‌ته‌رازووی باوه‌ڕدار له‌ڕۆژی دواییدا قوڕستر نیه‌ له‌ ڕه‌وشت جوانی .

( 59 )

فه‌زڵی بانگدان .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : [ لَا يَسْمَعُ مَدَى صَوْتِ الْمُؤَذِّنِ جِنٌّ وَلَا إِنْسٌ وَلَا شَيْءٌ إِلَّا شَهِدَ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ] . ( رواه البخاري ).

واته‌ : هه‌رشتێك ده‌نگی بانگ بێژ ببیستێت جا ئه‌وشته‌ چ جنۆكه‌ بێت یان مرۆڤ بێت یان هه‌رشتێكی تر بێت ئیلا له‌ڕۆژی دواییدا شایه‌تی بۆ ده‌دات .

( 60 )

فه‌زڵی وتنی ( لا إله الا الله ) له‌سه‌ره‌مه‌رگدا .

پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمویه‌تی : (مَنْ كَانَ آخِرُ كَلَامِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ ) . (صَحِيح)، مشكاة المصابيح .

واته‌ : هه‌ركه‌سێك كۆتا قسه‌ی ( لا إله الا الله ) بێت ده‌چێته‌ به‌هه‌شت .

 

وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبه وسلم

وه‌رگێڕانی : مامۆستا هه‌ڵگورد مصطفى گه‌لاڵه‌یی .

10 / 6 / 2021