به‌ ديار نه‌مانى بازنه‌ى خۆر كاتى به‌ربانگ دێت

به ديار نه مانى بازنه ى خۆر كاتى به ربانگ دێت

موسڵمانى به ڕێز ئه وه بزانه كه وا به خۆر ئاوا بوون و ديار نه مانى بازنه ى خۆر كاتى به ربانگ دێت و ڕۆژووان ده توانێت ڕۆژووه كه ى بشكێنێت و به ربانگ بكات ئه گه ر چى سورايى شه فه قيش به ئاسمانه وه بێت و
بانگيشى نه دابێت .به ڵگه و ده ليل له سه ر ئه مه : ئه و فه رمووده يه ى سه ره وه يه كه وا پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه وسلم) له گه ڵ خۆر ئاوابووندا داواى ئاوى كرد بۆ به ربانگ كردن ، له گه ڵ ئه وه شدا كه هێشتا ئاسمان زۆر ڕووناك بوو تا ئه و سوونه ره ى كه صه حابه يه ك ووتى : ئه ى پێغه مبه رى خوا هێشتا ڕۆژت له سه ره و چاوه ڕوان بكه تا شه و دێت ، به ڵام پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه وسلم) هه ر به رده وام داواى ئاوى كرد تا ئه ويش ئاوى پێداو به ربانگى كرد (صلی الله علیه وسلم) . وه ده بينين پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه وسلم) ته نها به ديار نه مانى بازنه ى خۆر داواى ئاوى كرد بۆ به ربانگ و چاوه ڕوانى بانگ دانى نه كرد و نه يفه رموو بيلال هه ڵسه بانگ بده تا به ربانگ بكه ين ، چونكه بانگ دان ئاگادار كردنه وه يه بۆ هاتنى كاتى نوێژ و كۆبوونه وه ى موسڵمانان بۆ نوێژى جه ماعه ت ، واته ئه گه ر خۆر ئاوا بوو و بازنه ى خۆر ديار نه ما به ئاسمانه وه ئه وا به ربانگ دكرێت ئه گه ر چى بانگيشى نه دابێت ، وه ئه وه ش بزانه ئه و هاوه ڵه ى كه له م فه رمووده يه دا ئاوى دا به پێغه مبه ر (صلی الله علیه وسلم) بيلالـى بانگده ر بوو (ڕه زای خوای لێبێت) . واعلم أنَّ الإمام البخاري بوَّبَ للـحديثين السابقين بقولهِ رحمهُ الله : (باب : مَتَى يَحِلُّ فِطْرُ الصَّائِمِ ، وَأَفْطَرَ أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ حِينَ غَابَ قُرْصُ الشَّمْسِ). واته : (أبو سعيد الـخدري (ڕه زای خوای لێبێت)) كه صه حابىيه كى پێغه مبه رى خوايه (صلی الله علیه وسلم) له كاتى ديار نه مانى بازنه ى خۆردا به ربانگى ده كرد . وقال الحافظ في شرحهِ : (قَوْلُهُ : "وَأَفْطَرَ أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ حِينَ غَابَ قُرْصُ الشَّمْسِ " ، وَصَلَهُ سَعِيد بْن مَنْصُور وَأَبُو بَكْر اِبْن أَبِي شَيْبَة مِنْ طَرِيق عَبْد الْوَاحِد بْن أَيْمَن عَنْ أَبِيهِ قَالَ : "دَخَلْنَا عَلَى أَبِي سَعِيد فَأَفْطَرَ وَنَحْنُ نَرَى أَنَّ الشَّمْس لَمْ تَغْرُبْ " ، وَوَجْه الدَّلَالَة مِنْهُ أَنَّ أَبَا سَعِيد لَمَّا تَحَقَّقَ غُرُوبَ الشَّمْس لَمْ يَطْلُبْ مَزِيدَاً عَلَى ذَلِكَ وَلَا اِلْتَفَتَ إِلَى مُوَافَقَة مَنْ عِنْده عَلَى ذَلِكَ ، فَلَوْ كَانَ يَجِبُ عِنْده إِمْسَاكُ جُزْءٍ مِنْ اللَّيْل لاشْتَرَكَ الْجَمِيع فِي مَعْرِفَة ذَلِكَ ، وَاَللَّهُ أَعْلَمُ) فتح الباري شرح صجيج البخاري : (4 / 249 ـ 250) ..قال النووي : (مَعْنَى الْحَدِيث : أَنَّ رَسُول اللَّه (صلی الله علیه وسلم)وَأَصْحَابه كَانُوا صِيَامًا ، وَكَانَ ذَلِكَ فِي شَهْر رَمَضَان ، كَمَا صَرَّحَ بِهِ فِي رِوَايَة يَحْيَى بْن يَحْيَى : "فَلَمَّا غَرَبَتْ الشَّمْس أَمَرَهُ النَّبِيّ (صلی الله علیه وسلم)بِالْجَدْحِ لِيُفْطِرُوا" فَرَأَى الْمُخَاطَب آثَار الضِّيَاء وَالْحُمْرَة الَّتِي بَعْد غُرُوب الشَّمْس فَظَنَّ أَنَّ الْفِطْر لَا يَحِلُّ إِلَّا بَعْد ذَهَاب ذَلِكَ ، وَاحْتَمَلَ عِنْده أَنَّ النَّبِيَّ (صلی الله علیه وسلم)لَمْ يَرَهَا ، فَأَرَادَ تَذْكِيرَهُ وَإِعْلَامَهُ بِذَلِكَ ، وَيُؤَيِّد هَذَا قَوْله : " إِنَّ عَلَيْكَ نَهَارَاً " لِتَوَهُّمِهِ أَنَّ ذَلِكَ الضَّوْء مِنْ النَّهَارِ الَّذِي يَجِبُ صَوْمهُ ، وَهُوَ مَعْنَى " لَوْ أَمْسَيْت " أَيْ تَأَخَّرْتَ حَتَّى يَدْخُل الْمَسَاءُ ، وَتَكْرِيرهُ الْمُرَاجَعَة لِغَلَبَةِ اِعْتِقَاده عَلَى أَنَّ ذَلِكَ نَهَار يَحْرُم فِيهِ الْأَكْلُ ... وَفِي هَذَا الْحَدِيث : .. بَيَان اِنْقِضَاء الصَّوْم بِمُجَرَّدِ غُرُوب الشَّمْس وَاسْتِحْبَاب تَعْجِيل الْفِطْر)( شرح صحيح مسلم : (7 / 211) .وقال الـحافظ : (وَفِي حَدِيثَيْ الْبَاب مِنْ الْفَوَائِد : بَيَانُ وَقْتِ الصَّوْم وَأَنَّ الْغُرُوب مَتَى تَحَقَّـقَ كَفَى ، وَفِيهِ إِيـمَاءٌ إِلَى الزَّجْرِ عَنْ مُتَابَعَـةِ أَهْلِ الْكِتَاب فَإِنَّهُمْ يُؤَخِّرُونَ الْفِطْرَ عَنْ الْغُرُوب) فتح الباري : (4 / 249 ـ 252) . .

(مافی گشت موسڵمانێکه بۆ سودوه رگرتن و بڵاو کردنه وه ی گشت بابه ته کانی ماڵپه ڕی فه رمووده )