|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
( فه‌رمووده‌كانی باسی ڕاوكردن ) ( فه‌رمووده‌كانی باسی ڕاوكردن ) عَنْ أَبِي ثَعْلَبَةَ الْخُشَنِيِّ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ - قَالَ ( أَتَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إنَّا بِأَرْضِ قَوْمٍ أَهْلِ كِتَابٍ أَفَنَأْكُلُ فِي آنِيَتِهِمْ؟ وَفِي أَرْضِ صَيْدٍ، أَصِيدُ بِقَوْسِي وَبِكَلْبِي الَّذِي لَيْسَ بِمُعَلَّمٍ، وَبِكَلْبِي الْمُعَلَّمِ. فَمَا يَصْلُحُ لِي؟ قَالَ: أَمَّا مَا ذَكَرْتَ - يَعْنِي مِنْ آنِيَةِ أَهْلِ الْكِتَابِ -: فَإِنْ وَجَدْتُمْ غَيْرَهَا فَلَا تَأْكُلُوا فِيهَا، وَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَاغْسِلُوهَا، وَكُلُوا فِيهَا. وَمَا صِدْتَ بِقَوْسِكَ، فَذَكَرْتَ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ فَكُلْ، وَمَا صِدْتَ بِكَلْبِكَ الْمُعَلَّمِ، فَذَكَرْتَ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ فَكُلْ، وَمَا صِدْتَ بِكَلْبِكَ غَيْرِ الْمُعَلَّمِ فَأَدْرَكْتَ ذَكَاتَهُ فَكُلْ ) . رواه البخاري و مسلم . واته : له ئه‌بی ثه‌عله‌به‌ی خوشه‌نیه‌وه - ره‌زای خوای لێبێت – ده‌ڵێ : هاتم بۆلای پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ؛ وتم : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ئێمه له زه‌وی گه‌لانێكداین خاوه‌ن كتێبی ئاسمانین ؛ ئایه له قاپ و قاچاغی ئه‌واندا شت بخۆین ؟ وه له‌زه‌ویه‌كی ڕاوكردنداین ؛ به كه‌وانه‌كه‌م ڕاوده‌كه‌م وه به‌و سه‌گه‌م فێره ڕاونیه وه به‌و سه‌كه‌ش كه‌وا فێره ڕاوه ؛ ئاگادارم بكه چی له‌وانه بۆ من حه‌لاله ؟ فه‌رمووی : ئه‌وه‌ی كه باست كرد واته له قاپ و قاچاغی خاوه‌ن كتێبه ئاسمانییه‌كان ئه‌گه‌ر جگه له هی ئه‌وانتان ده‌ست كه‌وت ئه‌وه له هی ئه‌واندا مه‌یخۆن ؛ وه ئه‌گه‌ر ده‌ستان نه‌كه‌وت ئه‌وه بیشۆن ئینجا تیایدا بیخۆن ؛ وه ئه‌وه‌ی به كه‌وانه‌كه‌ت ڕاوت كرد و ناوی خوات له‌سه‌ر هێناوه بیخۆ ؛ وه ئه‌وه‌ی به‌سه‌گه فێره ڕاوه‌كه‌ت ڕاوت كرد ناوی خوات له‌سه‌ر هێنا بیخۆ ؛ وه ئه‌وه‌ی كه به‌سه‌گه فێرنه‌كراوه‌كه‌ت ڕاوی ده‌كه‌یت ئه‌گه‌ر فریای سه‌ربرینی كه‌وتی بیخۆ . _ عَنْ هَمَّامِ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ عَدِيِّ بْنِ حَاتِمٍ قَالَ ( قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إنِّي أُرْسِلُ الْكِلَابَ الْمُعَلَّمَةَ، فَيُمْسِكْنَ عَلَيَّ، وَأَذْكُرُ اسْمَ اللَّهِ؟ فَقَالَ: إذَا أَرْسَلْتَ كَلْبَكَ الْمُعَلَّمَ وَذَكَرْتَ اسْمَ اللَّهِ، فَكُلْ مَا أَمْسَكَ عَلَيْكَ قُلْتُ: وَإِنْ قَتَلْنَ؟ قَالَ: وَإِنْ قَتَلْنَ، مَا لَمْ يَشْرَكْهَا كَلْبٌ لَيْسَ مِنْهَا. قُلْتُ: فَإِنِّي أَرْمِي بِالْمِعْرَاضِ الصَّيْدَ، فَأُصِيبُ؟ فَقَالَ: إذَا رَمَيْتَ بِالْمِعْرَاضِ فَخَزَقَ، فَكُلْهُ وَإِنْ أَصَابَهُ بِعَرْضِهِ فَلَا تَأْكُلْهُ ) . رواه البخاري و مسلم . وه له‌هه‌مامی كوڕی حارثه‌وه - ره‌حمه‌تی خوای لێبێت – ئه‌ویش له عه‌دی كوڕی حاته‌مه‌وه - ره‌زای خوای لێبێت – ده‌ڵێ : وتم ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) من سه‌گی فێره ڕاو ده‌نێرم بۆ نێچیر گرتن بۆم ده‌گرن و ناوی خوا ده‌هێنم ؛ فه‌رمووی : كاتێك سه‌گه فێره ڕاوه‌كه‌ت نارد وه ناوی خوات له‌سه‌ر هێنا ئه‌وا ئه‌وه‌ی بۆی گرتی بیخۆ ؛ وتم : ئه‌گه‌ر كوشتیشیان ؟ فه‌رمووی : ئه‌گه‌ر كوشتیشیان ماده‌م سه‌گێكی تری فێرنه‌كراو له‌گه‌ڵیدا به‌ژداری نه‌كه‌ن ؛ وتم : من نه‌قیزه‌كه‌م ده‌گرمه نێچیره‌كه و ده‌شی پێكم ؟ فه‌رمووی : ئه‌گه‌ر نه‌قه‌زیكه‌ت تێگرت و كونی كرد ئه‌وا بیخۆ وه ئه‌گه‌ر به باری پانی پێكای ئه‌وا مه‌یخۆ . _ وَحَدِيثُ الشَّعْبِيِّ عَنْ عَدِيٍّ نَحْوُهُ، وَفِيهِ: ( إلَّا أَنْ يَأْكُلَ الْكَلْبُ، فَإِنْ أَكَلَ فَلَا تَأْكُلْ، فَإِنِّي أَخَافُ أَنْ يَكُونَ إنَّمَا أَمْسَكَ عَلَى نَفْسِهِ. وَإِنْ خَالَطَهَا كِلَابٌ مِنْ غَيْرِهَا فَلَا تَأْكُلْ فَإِنَّمَا سَمَّيْتَ عَلَى كَلْبِكَ، وَلَمْ تُسَمِّ عَلَى غَيْرِهِ ) . وَفِيهِ ( إذَا أَرْسَلْتَ كَلْبَكَ الْمُكَلَّبَ فَاذْكُرْ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ فَإِنْ أَمْسَكَ عَلَيْكَ فَأَدْرَكْتَهُ حَيًّا فَاذْبَحْهُ، وَإِنْ أَدْرَكْتَهُ قَدْ قَتَلَ وَلَمْ يَأْكُلْ مِنْهُ فَكُلْهُ فَإِنَّ أَخْذَ الْكَلْبِ ذَكَاتُهُ ) . وَفِيهِ أَيْضًا ( إذَا رَمَيْتَ بِسَهْمِكَ فَاذْكُرْ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ.» وَفِيهِ «وَإِنْ غَابَ عَنْكَ يَوْمًا أَوْ يَوْمَيْنِ ) . وَفِي رِوَايَةٍ ( الْيَوْمَيْنِ وَالثَّلَاثَةَ فَلَمْ تَجِدْ فِيهِ إلَّا أَثَرَ سَهْمِكَ فَكُلْ إنْ شِئْتَ، فَإِنْ وَجَدْتَهُ غَرِيقًا فِي الْمَاءِ فَلَا تَأْكُلْ فَإِنَّكَ لَا تَدْرِي: الْمَاءُ قَتَلَهُ، أَوْ سَهْمُكَ؟ ) . رواه البخاري و مسلم . واته : له فه‌رمووده‌ی شه‌عبیه‌وه - ره‌حمه‌تی خوای لێبێت – له عه‌دییه‌وه - ره‌زای خوای لێبێت – وه‌ك ئه‌م فه‌رمووده‌یه وه تیایدا هاتووه كه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : مه‌گه‌ر سه‌گه‌كه لێی بخوات ؛ ئه‌گه‌ر خواردی تۆ مه‌یخۆ چونكه من ده‌ترسم بۆخۆی گرتبێت ؛ وه ئه‌گه‌ر جگه له‌خۆی سه‌گی كه‌ی له‌گه‌ڵدا تێكه‌ڵ بوو ئه‌وا مه‌یخۆ چونكه تۆ ناوی خوات له‌سه‌ر سه‌گه‌كه‌ی خۆت بردووه ناوی خوات له‌سه‌ر هی ئه‌و نه‌بردووه . وه له‌م فه‌رمووده‌یه‌دایه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : كاتێك سه‌گه فێركراوه‌كه‌ت نارد نێچیرت بۆ بگرێت ئه‌وا ناوی خوای له‌سه‌ر بێنه ؛ ئه‌گه‌ر نێچیری بۆ گرتیت و پێی گه‌شتیت به زیندوویی ئه‌وا سه‌ری ببره ؛ وه ئه‌گه‌ر پێی گه‌ییشتبیت و كوشتبووی وه لێی نه‌خواردبوو ئه‌وا بیخۆ چوكه گرتنی سه‌گ سه‌ربڕینێتی ؛ وه تیایدا هاتووه : كه فه‌رموویه‌تی : كاتێك تیره‌كه‌ت نا به نێچیرێكه‌وه ناوی خوای له‌سه‌ر بێنه . وه تیایدا هاتووه : كه فه‌رموویه‌تی : ئه‌گه‌رچیش نێچیره‌كه‌ت لێ وون بوو ڕۆژێك یاخود دووڕۆژ . وه له ده‌ربڕینێكی تردا : دوو ڕۆژ وه سێ ڕۆژ هیچ هۆكارێكی كوشتنت پێوه نه‌دیه‌وه جگه له شوێن تیره‌كه‌ی خۆت نه‌بێت ئه‌گه‌ر ویستت بیخۆ ؛ وه ئه‌گه‌ر دۆزیته‌وه له‌ناو ئاو خنكا بوو ئه‌وا مه‌یخۆ چونكه تۆ نازانیت ئاوه‌كه كوشتیتی یاخود تیره‌كه‌ی تۆ . _ عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِيهِ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا - قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - يَقُولُ ( مَنْ اقْتَنَى كَلْبًا - إلَّا كَلْبَ صَيْدٍ، أَوْ مَاشِيَةٍ - فَإِنَّهُ يَنْقُصُ مِنْ أَجْرِهِ كُلَّ يَوْمٍ قِيرَاطَانِ ) . رواه البخاري و مسلم . قَالَ سَالِمٌ: ( وَكَانَ أَبُو هُرَيْرَةَ يَقُولُ أَوْ كَلْبَ حَرْثٍ وَكَانَ صَاحِبَ حَرْثٍ ) . مسلم . واته : له سالمی كوڕی عبدالله ی كوڕی عومه‌ره‌وه ئه‌ویش له‌باوكیه‌وه - ره‌زای خوایان لێبێت – ده‌ڵێ : گوێم له پێغه‌مبه‌ری خوا بوو ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌یفه‌رموو : هه‌ركه‌سێك سه‌گێك ڕابگرێت جگه له‌سه‌گی ڕاو و شوانی نه‌بێت ئه‌وا هه‌موو ڕۆژێك به ئه‌ندازه‌ی دوو شاخ وه‌كو شاخی ئوحود له چاكه‌كانی كه‌م ده‌كات . سالم ده‌ڵێ : ئه‌بو هوره‌یره - ره‌زای خوای لێبێت – ده‌یوت : یاخود سه‌گی كشتوكاڵ ؛ چونكه ئه‌بو هوره‌یره - ره‌زای خوای لێبێت – خۆی خاوه‌نی كشتوكاڵ بوو . _ عَنْ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ - قَالَ ( كُنَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - بِذِي الْحُلَيْفَةِ مِنْ تِهَامَةَ، فَأَصَابَ النَّاسَ جُوعٌ فَأَصَابُوا إبِلًا وَغَنَمًا وَكَانَ النَّبِيُّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - فِي أُخْرَيَاتِ الْقَوْمِ فَعَجِلُوا وَذَبَحُوا وَنَصَبُوا الْقُدُورَ فَأَمَرَ النَّبِيُّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - بِالْقُدُورِ فَأُكْفِئَتْ، ثُمَّ قَسَمَ فَعَدَلَ عَشَرَةً مِنْ الْغَنَمِ بِبَعِيرٍ، فَنَدَّ مِنْهَا بَعِيرٌ فَطَلَبُوهُ فَأَعْيَاهُمْ، وَكَانَ فِالْقَوْمِ خَيْلٌ يَسِيرَةٌ فَأَهْوَى رَجُلٌ مِنْهُمْ بِسَهْمٍ، فَحَبَسَهُ اللَّهُ فَقَالَ: إنَّ لِهَذِهِ الْبَهَائِمِ أَوَابِدَ كَأَوَابِدِ الْوَحْشِ فَمَا نَدَّ عَلَيْكُمْ مِنْهَا فَاصْنَعُوا بِهِ هَكَذَا قُلْتُ: يَا رَسُولُ اللَّهِ، إنَّا لَاقُو الْعَدُوَّ غَدًا، وَلَيْسَ مَعَنَا مُدًى. أَفَنَذْبَحُ بِالْقَصَبِ؟ قَالَ: مَا أَنْهَرَ الدَّمَ، وَذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ، فَكُلُوهُ، لَيْسَ السِّنَّ وَالظُّفْرَ، وَسَأُحَدِّثُكُمْ عَنْ ذَلِكَ، أَمَّا السِّنُّ: فَعَظْمٌ، وَأَمَّا الظُّفْرُ: فَمُدَى الْحَبَشَةِ ) . رواه البخاري و مسلم . واته : له ڕافعی كوڕی خه‌دیجه‌وه - ره‌زای خوای لێبێت – ده‌ڵێ : ئێمه له خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ری خوادا بووین ( صلی الله علیه وسلم ) له ( ذِي الْحُلَيْفَةِ ) كه‌له ( تِهَامَةَ ) یه خه‌ڵكی تووشی برسێتی بوون وه وشتر و مه‌ڕ و ماڵاتێكی زۆریان به‌ده‌ست هێنا ( واته هی جه‌نگ ) وه پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم ) له كۆتایی خه‌ڵكه‌كه‌وه بوو ؛ په‌له‌یان كرد ئاژه‌ڵیان سه‌ربڕی و مه‌نجه‌ڵیان له‌سه‌ر ئاگر دانا ؛ پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمانی كرد به‌وه‌ی له‌ناو مه‌نجه‌ڵه‌كاندایه بیرێژن ؛ پاشان به‌شی كرد ؛ ده مه‌ری به‌رامبه‌ر به یه‌ك وشتر دانا ( واته ئه‌وه‌ی وشترێكی بكه‌وتایه به‌رامبه‌ره‌كه‌ی ده مه‌ری ده‌دایه ) جا وشترێكیان یاخی بوو دوای كه‌وتن به هیلاكی بردن وه له‌ناو خه‌ڵكه‌كه‌دا ئه‌سپێكی كه‌م هه‌بوو ؛ ئینجا پیاوێكیان تیرێكی پێوه‌نا ؛ خوای گه‌وره ڕایگرت ؛ پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووی : ئه‌م ئاژه‌ڵانه یاخی بوونێكیان تێدایه وه‌ك یاخی بوونی كێویه‌كان هه‌ركام له‌وانه لێتان یاخی بوو ئاوای لێ بكه‌ن ؛ ده‌ڵێ وتم : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ئێمه سبه‌ینێ به دوژمن ده‌گه‌ین وه چه‌قۆمان پێ نییه ئایه به‌قامیش حه‌یوان سه‌ربڕین ؟ فه‌رمووی : هه‌رشتێك فیشقه به‌خوێن بكات و ناوی خوای له‌سه‌ر هێندرابێت بیخۆن ؛ جگه له ددان و نینۆك نه‌بێت ؛ وه پێتان ده‌ڵێم ئه‌وانه بۆ نابن چونكه ددان ئێسقانه وه نینۆكیش چه‌قۆی حه‌به‌شیه‌كانه . |
