په‌نجا فه‌رمووده‌ی سه‌حیح تایبه‌ت به‌ مانگی ڕه‌مه‌زان

ئه‌حكامه‌كان و سوننه‌ته‌كان و فه‌زڵه‌كانی مانگی ڕه‌مه‌زان و به‌ڕۆژووبوون تیایدا

1_ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ذَكَرَ رَمَضَانَ فَقَالَ : ( لا تَصُومُوا حَتَّى تَرَوْا الْهِلالَ وَلا تُفْطِرُوا حَتَّى تَرَوْهُ فَإِنْ غُمَّ عَلَيْكُمْ فَاقْدُرُوا لَهُ ) . رواه البخاري (1906)، ومسلم (1080 ) .

واته‌ : له‌ عبدالله ی كوری عومه‌ره‌وه‌ - ڕه‌زای خوایان لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم باسی مانگی ڕه‌مه‌زانی كرد و فه‌رمووی : به‌رۆژوو مه‌بن هه‌تا مانگ ده‌بینن ؛ وه‌ واز له‌رۆژوو گرتن مه‌هێنن و مه‌یكه‌ن به‌ جه‌ژن هه‌تا مانگ ده‌بینن ؛ وه‌ ئه‌گه‌ر به‌هۆی هه‌ور و بارانه‌وه‌ مانگتان نه‌بینی ئه‌وا ئه‌ندازه‌ی بۆ دابنێن و سی ڕۆژی مانگی ڕه‌مه‌زان ته‌واو بكه‌ن پاشان بیكه‌ن به‌ جه‌ژن .

2_ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( لا تَقَدَّمُوا رَمَضَانَ بِصَوْمِ يَوْمٍ وَلا يَوْمَيْنِ إِلا رَجُلٌ كَانَ يَصُومُ صَوْمًا فَلْيَصُمْهُ ) . رواه البخاري (1914) مسلم (1082) .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ڕۆژێك یان دوو ڕۆژ پێش مانگی ڕه‌مه‌زان به‌ڕۆژوو مه‌بن ته‌نها ئه‌وكه‌سه‌ نه‌بێت كه‌ عاده‌ت و نه‌ریتیه‌تی هه‌موو مانگێك  له‌وڕۆژه‌دا به‌ڕۆژووده‌بێت ئه‌وا با ئه‌و له‌و ڕۆژه‌دا به‌ڕۆژووبێت – بۆ نموونه‌ نه‌ریتیه‌تی كه‌ هه‌موو مانگێك ڕۆژانی دووشه‌م و پێنج شه‌م به‌رۆژوو ده‌بێت یان 13 و 14 و 15 ی مانگی عه‌ره‌بی به‌ڕۆژووده‌بێت - .

3_ عَنْ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : ( مَنْ صَامَ الْيَوْمَ الَّذِي يَشُكُّ فِيهِ النَّاسُ فَقَدْ عَصَى أَبَا الْقَاسِمِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ) . وروى الترمذي (686) والنسائي (2188) ؛ وَصَحَّحَهُ الأَلْبانِي.

واته‌ : له‌ عه‌مماری كوڕی یاسره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك له‌وڕۆژه‌دا به‌ڕۆژووبێت كه‌ خه‌ڵكی لێی به‌گومانه‌ و دڵنیانین كه‌ ئایه‌ كۆتایی مانگی شه‌عبانه‌ یان یه‌كه‌م ڕۆژی ڕه‌مه‌زانه‌ ئه‌وا ئه‌وكه‌سه‌ سه‌رپێچی باوكی قاسمی كردووه‌ صلی الله علیه وسلم .

4_ عَن أَبِي هُرَيرَةَ رَضِي اللهُ عنه قالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم : ( إِذَا جاء رَمَضَانُ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ الجَنَّةِ ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النار ، وَصُفِّدَتِ الشَّيَاطِينُ ) .رواه مسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : كاتێك مانگی ڕه‌مه‌زان هات ده‌رگاكانی به‌هه‌شت ده‌كرێنه‌وه‌ ؛ وه‌ ده‌رگاكانی دۆزه‌خ داده‌خرێن ؛ وه‌ شه‌یاتینه‌كان ده‌به‌سترێنه‌وه‌ .

5_ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( إِذَا كَانَ أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ، صُفِّدَتْ الشَّيَاطِينُ وَمَرَدَةُ الْجِنِّ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ فَلَمْ يُفْتَحْ مِنْهَا بَابٌ، وَفُتِّحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ فَلَمْ يُغْلَقْ مِنْهَا بَابٌ، وَيُنَادِي مُنَادٍ يَا بَاغِيَ الْخَيْرِ أَقْبِلْ وَيَا بَاغِيَ الشَّرِّ أَقْصِرْ، وَلِلَّهِ عُتَقَاءُ مِنْ النَّارِ، وَذَلكَ كُلُّ لَيْلَةٍ ) . رواه الترمذي و ابن ماجه  وصححه الألباني .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : كاتێك بوو به‌ یه‌كه‌م‌ شه‌وی مانگی ڕه‌مه‌زان ئه‌وا شه‌یاتین و جنۆكه‌ خراپه‌كاره‌كان ئه‌به‌سترێنه‌وه‌ ؛ وه‌ ده‌رگاكانی دۆزه‌خ داده‌خرێن  هیچ ده‌رگایه‌كی ناكرێته‌وه‌ ؛ وه‌ ده‌رگاكانی به‌هه‌شت ده‌كرێنه‌وه‌ هیچ ده‌رگایه‌كی داناخرێت ؛ وه‌ بانگبێژێك بانگ ده‌كات ئه‌ی ئه‌وكه‌سه‌ی خێر و چاكه‌ت ده‌وێت وه‌ره‌ بۆ ئه‌نجامدانی خێر و چاكه‌ ؛ وه‌ ئه‌ی ئه‌وكه‌سه‌ی شه‌ڕ و خراپه‌ت ده‌وێ وازبێنه‌ و ته‌وبه‌ بكه‌ ؛ خوای په‌روه‌ردگار خه‌ڵكانێك ڕزگار ده‌كات له‌ ئاگر ؛ ئه‌وه‌ش له‌ هه‌موو شه‌وه‌كانی مانگی ڕه‌مه‌زانه‌ .

6- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( أَتَاكُمْ رَمَضَانُ شَهْرٌ مُبَارَكٌ، فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَلَيْكُمْ صِيَامَهُ، تُفْتَحُ فِيهِ أَبْوَابُ السَّمَاءِ، وَتُغْلَقُ فِيهِ أَبْوَابُ الْجَحِيمِ، وَتُغَلُّ فِيهِ مَرَدَةُ الشَّيَاطِينِ، لِلَّهِ فِيهِ لَيْلَةٌ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ مَنْ حُرِمَ خَيْرَهَا فَقَدْ حُرِمَ ) . رواه أحمد (9213)، والنسائي (2106) وصححه الألباني في "صحيح النسائي" (1992) .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : مانگی ڕه‌مه‌زان هات بۆتان كه‌ مانگێكی زۆر پڕخێر و به‌ره‌كه‌ته‌ ؛ خوای په‌روه‌ردگار ڕۆژووی ئه‌ومانگه‌ی له‌سه‌رتان فه‌رز كردووه‌ ؛ له‌و مانگه‌دا ده‌رگاكانی ئاسمان ده‌كرێنه‌وه‌ ؛ وه‌ ده‌رگاكانی دۆزه‌خ داده‌خرێن ؛ وه‌ شه‌یاتینه‌كان ده‌به‌سترێنه‌وه‌ ؛ له‌و مانگه‌دا شه‌وێك هه‌یه‌ كرده‌وه‌ی چاك تیایدا خێرتر و باشتره‌ له‌ كرده‌وه‌ی هه‌زار مانگ ؛ جا هه‌ركه‌سێك له‌خێری ئه‌مشه‌وه‌ بێ به‌ش بێت ئه‌وا بێگومان له‌خێر و پاداشتێكی زۆر گه‌وره‌ و مه‌زن بێ به‌ش بووه‌ .

7_ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ : أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقُولُ : ( الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَالْجُمْعَةُ إِلَى الْجُمْعَةِ وَرَمَضَانُ إِلَى رَمَضَانَ مُكَفِّرَاتٌ مَا بَيْنَهُنَّ إِذَا اجْتَنَبَ الْكَبَائِرَ ) . رواه مسلم (233) .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ئه‌یفه‌رموو : نێوان پێنج نوێژه‌ فه‌ڕزه‌كه‌ وه‌ هه‌ینی بۆ هه‌ینی وه‌ ڕه‌مه‌زان بۆ ڕه‌مه‌زان كه‌فاره‌تی گوناه و تاوانه‌كانی نێوانیانن ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كه‌ خۆی له‌گوناه و تاوانی گه‌وره‌ پاراستبێت  .

8_ عنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ، وَمَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ) . رواه البخاري ومسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان به‌رۆژووبێت به‌ ئیمان و چاوه‌ڕوانكردنی ئه‌جر و پاداشته‌وه‌  ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار له‌ گوناهه‌كانی ڕابردووی خۆش ده‌بێت ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك شه‌وی قه‌در به‌ ئیمان و چاوه‌ڕوانكردنی ئه‌جر و پاداشته‌وه‌ زیندوو بكاته‌وه‌ به‌ ئه‌نجامدانی كرده‌وه‌ی چاك  ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار له‌ گوناهه‌كانی ڕابردووی خۆش ده‌بێت .

9_ عنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ) . رواه البخاري ومسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك شه‌وانی مانگی ڕه‌مه‌زان زیندوو بكاته‌وه‌ به‌ ته‌راویح كردن و ئه‌نجامدانی كرده‌وه‌ی چاك ؛ وه‌ باوه‌ڕی پێی هه‌بێت و چاوه‌ڕوانی  پاداشت بكات ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار له‌ گوناهه‌كانی ڕابردووی خۆش ده‌بێت .

10_ عَنْ عَائِشَةَ أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ ـ رضى الله عنها – ( أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم صَلَّى ذَاتَ لَيْلَةٍ فِي الْمَسْجِدِ فَصَلَّى بِصَلاَتِهِ نَاسٌ، ثُمَّ صَلَّى مِنَ الْقَابِلَةِ فَكَثُرَ النَّاسُ، ثُمَّ اجْتَمَعُوا مِنَ اللَّيْلَةِ الثَّالِثَةِ أَوِ الرَّابِعَةِ، فَلَمْ يَخْرُجْ إِلَيْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم، فَلَمَّا أَصْبَحَ قَالَ ‏ "‏ قَدْ رَأَيْتُ الَّذِي صَنَعْتُمْ وَلَمْ يَمْنَعْنِي مِنَ الْخُرُوجِ إِلَيْكُمْ إِلاَّ أَنِّي خَشِيتُ أَنْ تُفْرَضَ عَلَيْكُمْ ‏"‏، وَذَلِكَ فِي رَمَضَانَ‏ ) . رواه البخاري .

واته‌ : له‌ عائیشه‌ی‌ دایكی باوه‌ڕدارانه‌وه‌ – ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم شه‌وێكیان له‌مزگه‌وت شه‌ونوێژی كرد و هه‌ندێك له‌ هاوه‌ڵانیش له‌دوایه‌وه‌ شه‌ونوێژیان كرد ؛ پاشان پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم شه‌وی دواتریش له‌ناو مزگه‌وت شه‌ونوێژی كردوو  خه‌ڵكی زۆرتر كۆبووه‌وه‌ ؛ پاشان له‌شه‌وی سێیه‌م یان چواره‌م خه‌ڵكی زیاتر كۆبووه‌وه‌ ؛ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم له‌ ماڵ نه‌چووه‌ ده‌ره‌وه‌ و نه‌چوو پێش نوێژیان بۆ بكات ؛ كاتێك به‌یانی داهات فه‌رمووی : بینیم كه‌ چۆن بۆ ته‌راویح و شه‌ونوێژكردن له‌ مزگه‌وت كۆبووبوونه‌وه‌ ؛ وه‌ هیچ شتێك نه‌بووه‌ڕێگر له‌وه‌ی بێم پێش نوێژیتان بۆ بكه‌م ته‌نها له‌ترسی ئه‌وه‌نه‌بێت كه‌ له‌سه‌رتان فه‌رزببێت – پاشان كه‌مته‌رخه‌می تیادا بكه‌ن و جێ به‌جێی نه‌كه‌ن -  ؛ ئه‌مه‌ له‌مانگی ڕه‌مه‌زان بوو .‌

11_ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله عليه وسلم : ( أَفْضَلُ الصِّيَامِ بَعْدَ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ الْمُحَرَّمُ، وَأَفْضَلُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الْفَرِيضَةِ صَلَاةُ اللَّيْلِ) .  رواه مسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ( گه‌وره‌ترین ڕۆژوو له‌ دوای ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زان ڕۆژووی مانگی خوای په‌روه‌ردگاره‌  (موحه‌ڕه‌م)  ؛ وه‌ گه‌وره‌ترین نوێژیش له‌دوای نوێژه‌فه‌ڕزه‌كان شه‌ونوێژه .

12_ عَنْ أَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ (رَضِيَ اللهُ عَنهُما ) قَالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) يَقُولُ : ( بُنِىَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ : شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدَاً رَسُولُ اللهِ ، وَإِقَامِ الصَّلاَةِ ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ ، وَحَجِّ الْبَيْتِ ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ ) . رواه البخاري ومسلم .

واته‌ : له‌ باوكی عبدالرحمن ه‌وه‌ عبدالله ی كوڕی عومه‌ری كوڕی خه‌تاب – ڕه‌زای خوایان لێبێت – فه‌رمووی ؛ گوێم له‌ پێغه‌مبه‌ری خوابوو صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی :  : ئيسلام بنيات نراوه‌ له‌سه‌ر پێنج پايه‌ : شايه‌تيدان به‌وه‌ى كه‌وا هيچ په‌رستراوێك نييه‌ شايسته‌ى په‌رستن بێت جگه‌ له‌ خوا وه‌ شایه‌تیدان به‌وه‌ی كه‌  (مُحمَّد ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) نێردراوی خوايه‌ ، وه‌ ئه‌نجامدانى نوێژ ، وه‌ زه‌كاتدان ، وه‌ حه‌ج كردنى ماڵى خوا ، وه‌ ڕۆژووى ڕه‌مه‌زان .

13_ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله عليه وسلم : ( رغِمَ أَنفُ رجلٍ ذُكِرتُ عندَهُ فلم يصلِّ عليَّ، ورَغِمَ أنفُ رجلٍ دخلَ علَيهِ رمضانُ ثمَّ انسلخَ قبلَ أن يُغفَرَ لَهُ، ورغمَ أنفُ رجلٍ أدرَكَ عندَهُ أبواهُ الكبرَ فلم يُدْخِلاهُ الجنَّةَ ) . رواه الترمذي وصححه الألباني .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : لووتی ئه‌وكه‌سه‌ به‌خۆڵدا بچێ كاتێك باسی منی له‌لا ده‌كرێت سه‌ڵه‌واتم له‌سه‌رنادات ؛ وه‌ لووتی ئه‌وكه‌سه‌ به‌خۆلدا بچێ كاتێك مانگی ڕه‌مه‌زانی پێ ده‌گات پاشان ئه‌م مانگه‌ ته‌واوبێت پێش ئه‌وه‌ی له‌گوناهه‌كانی ببوردرێت ؛ وه‌ لووتی ئه‌وكه‌سه‌ به‌ خۆڵدا بچێ كاتێك دایك و باوكی له‌لا به‌ساڵاده‌چن و نایخه‌نه‌ به‌هه‌شت .

14_ عن سهلِ بنِ سعدٍ - رضي اللَّه عنهُ - عن النَّبِيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قَالَ : ( إِنَّ فِي الجَنَّة بَاباً يُقَالُ لَهُ: الرَّيَّانُ، يدْخُلُ مِنْهُ الصَّائمونَ يومَ القِيامةِ، لاَ يدخلُ مِنْه أَحدٌ غَيرهُم، يقالُ: أَينَ الصَّائمُونَ؟ فَيقومونَ لاَ يدخلُ مِنهُ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ، فإِذا دَخَلوا أُغلِقَ فَلَم يدخلْ مِنْهُ أَحَدٌ ) .  متفقٌ عَلَيْهِ .

واته‌ : له‌ سه‌هلی كوڕی سه‌عده‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : به‌ڕاستی له‌ناو به‌هه‌شتدا ده‌رگایه‌ك هه‌یه‌ پێی ده‌وترێت ڕه‌ییان ؛ ته‌نها ڕۆژووگران له‌م ده‌رگایه‌ ده‌چنه‌ ناو به‌هه‌شت له‌ ڕۆژی دواییدا ؛ هیچ كه‌سێك له‌م ده‌رگایه‌ ناچێته‌ ژووره‌وه‌ جگه‌ له‌وان ؛ ئه‌وترێت : له‌كوێن ئه‌وانه‌ی به‌ڕۆژوو ده‌بوون ؟ ڕۆژووگران هه‌ڵده‌ستن و جگه‌ له‌وان هیچ كه‌سێكی تر له‌م ده‌رگایه‌وه‌ ناچێته‌ ژووره‌وه‌ ؛ كاتێك چوونه‌ ژووره‌وه‌ ده‌رگاكه‌ داده‌خرێت و هیچ كه‌سێكی تر له‌م دارگایه‌وه‌ ناچێته‌ ژووره‌وه‌ .

15_  عن أبي سعيدٍ الخُدْرِيِّ - رَضِيَ الله تعالى عنه - عن النبيِّ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم أنَّه قال : ( مَن صَامَ يومًا فِي سَبيلِ الله ، باعَدَ اللهُ وَجْهَهُ عنِ النَّارِ سَبْعِينَ خَرِيفًا ) . رواه البخاري ومسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌بو سه‌عیدی خودریه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك ڕۆژێك له‌ پێناو خوا به‌ڕۆژوو بێت ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار حه‌فتا پایز – واته‌ حه‌فتا ساڵ -  ڕووی له‌ ئاگر دوور ده‌خاته‌وه‌ .

16_ عَن ابنِ عَباس رَضِيَ اللهُ عنهما قال : قال رسولُ الله صلى الله عليه وسلم : ( عُمرةٌ في رمضانَ تعدِلُ حَجَّةً ) . رواه البخاري .

واته‌ : له‌ ئیبن عه‌بباسه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : عومه‌ره‌یه‌ك له‌ مانگی ڕه‌مه‌زان پاداشتی هاوشێوه‌ی حه‌ج كردنێكه‌ .

17_ عَن ابنِ عَباس رَضِيَ اللهُ عنهما قال : ( كان رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليهِ وسلَّم أجودَ الناسِ بالخيرِ ، وكان أجودَ ما يكون في شهرِ رمضانَ حتى ينسلِخَ ، فيأتيه جبريلُ فيعرضُ عليه القرآنَ ، فإذا لقِيَه جبريلُ كان رسولُ اللهِ أجودَ بالخيرِ من الرِّيحِ الْمُرسَلَةِ  ) . رواه البخاري ومسلم .

واته‌ : له‌ ئیبن عه‌بباسه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم له‌هه‌موو خه‌ڵكی به‌خشنده‌ تربوو ؛ وه‌ له‌مانگی ڕه‌زان زیاتر ده‌یبه‌خشی هه‌تا مانگه‌كه‌ ته‌واو ده‌بوو ؛ له‌م مانگه‌دا فریشته‌ جبریل – سه‌لامی خوای له‌سه‌ربێت - ده‌هاته‌ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم به‌یه‌كه‌وه‌ پێداچوونه‌وه‌ی  قورئانیان  ده‌كرد  ؛  جبریل – سه‌لامی خوای له‌سه‌ربێت – كاتێك به‌ پێغه‌مبه‌ری خوا ده‌گه‌ییشت صلی الله علیه وسلم ؛  پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ئه‌وه‌نده‌ ماڵی ده‌به‌خشی له‌بایه‌كی خێرا خێراتربوو .

18_ عنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ ؛ قالَ رَسولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ : ( قالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ : كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ له، إلَّا الصِّيَامَ؛ فإنَّه لي، وأَنَا أجْزِي به، والصِّيَامُ جُنَّةٌ، وإذَا كانَ يَوْمُ صَوْمِ أحَدِكُمْ فلا يَرْفُثْ ولَا يَصْخَبْ، فإنْ سَابَّهُ أحَدٌ أوْ قَاتَلَهُ، فَلْيَقُلْ: إنِّي امْرُؤٌ صَائِمٌ. والذي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بيَدِهِ، لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ مِن رِيحِ المِسْكِ. لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ يَفْرَحُهُمَا: إذَا أفْطَرَ فَرِحَ، وإذَا لَقِيَ رَبَّهُ فَرِحَ بصَوْمِهِ ) . صحيح البخاري .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : خوای په‌روه‌ردگار فه‌رمووی : هه‌موو كرده‌وه‌ی كوڕی ئاده‌م بۆخۆیه‌تی ته‌نها ڕۆژوو نه‌بێت ؛ ڕۆژوو بۆمه‌ ؛ وه‌ من پاداشتی ڕۆژووی ده‌ده‌مه‌وه‌ ؛ ڕۆژوو قه‌ڵغان و پارێزه‌ره‌ ؛ ئه‌گه‌ر یه‌كێك له‌ئێوه‌ به‌رۆژوو بوو ئه‌وا با قسه‌ی نه‌شیاو نه‌كات و ده‌نگی به‌رز نه‌كاته‌وه‌ ؛ وه‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێك جنێوی پێدا یان شه‌ڕی له‌گه‌ڵ كرد ؛ ئه‌وا با بڵێت : من كه‌سێكی به‌ڕۆژووم ؛ سوێند به‌وخوای گیانی منی به‌ده‌سته‌ ؛ بۆنی ده‌می ڕۆژووه‌وان له‌لای خوای په‌روه‌ردگارخۆشتره‌ له‌بۆنی مسك ؛ بۆ ڕۆژووه‌وان دووخۆشی هه‌یه‌ پێیان دڵخۆش ده‌بێت : كاتێك فتار ده‌كاته‌وه‌ دڵخۆش ده‌بێت ؛ وه‌ كاتێك ده‌گات به‌ په‌روه‌ردگاری ئه‌وا به‌ ڕۆژووه‌كه‌ی دڵخۆش ده‌بێت .

19_ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( الصِّيَامُ جُنَّةٌ فَلا يَرْفُثْ وَلا يَجْهَلْ وَإِنْ امْرُؤٌ قَاتَلَهُ أَوْ شَاتَمَهُ فَلْيَقُلْ إِنِّي صَائِمٌ مَرَّتَيْنِ ) . رواه البخاري (1894)، ومسلم (1151) .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ڕۆژوو قه‌ڵغان و پارێزه‌ره‌ ؛ ئه‌گه‌ریه‌كێك له‌ ئێوه‌ به‌ڕۆژوو بوو ئه‌وا با قسه‌ی نه‌شیاو نه‌كات و ده‌نگی به‌رز نه‌كات ؛ وه‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێك شه‌ڕی له‌گه‌ڵ كرد یان جنێوی پێدا ئه‌وا با دووجار بڵێت : من به‌ڕۆژووم من به‌ڕۆژووم .

20_ عنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ ؛ قالَ رَسولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ : ( ربَّ صائمٍ ليسَ لَه من صيامِه إلَّا الجوعُ وربَّ قائمٍ ليسَ لَه من قيامِه إلَّا السَّهرُ ) . رواه ابن ماجه وصححه الألباني .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : زۆر ڕۆژووگر هه‌یه‌  هیچ پاداشتی بۆنیه‌ له‌ڕۆژووه‌كه‌یدا ته‌نها برسی بوون نه‌بێت ؛ وه‌ زۆرشه‌ونوێژخوێن هه‌یه‌ هیچ پاداشتی بۆنیه‌ له‌ شه‌ونوێژه‌كه‌یدا ته‌نها شه‌ونخوونی نه‌بێت .

21_ عنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ ؛ قالَ رَسولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ : ( من لم يدَعْ قولَ الزُّورِ والعملَ بِهِ ، فليسَ للَّهِ حاجةٌ فِي أَنْ يدَعَ طعامَهُ وشرابَهُ ) . رواه البخاري .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك واز له‌ قسه‌ی خراپ و كرده‌وه‌ی خراپ نه‌هێنێت ؛ ئه‌وا خوای په‌روه‌ردگار پێویستی به‌وه‌نیه‌ ئه‌وكه‌سه‌ ته‌نها خۆی برسی و تێنوو بكات و واز له‌خواردن و خواردنه‌وه‌ بێنێت .

22_ عَن حَفصةَ رضي الله عنها عَن النبي صلى الله عليه وسلم قال : ( من لم يبيِّتِ الصِّيامَ قبلَ الفَجرِ، فلا صيامَ لَهُ ) . رواه النسائي وصححه الألباني .

واته‌ : له‌ حه‌فصه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك پێش بانگی به‌یانی نیه‌تی به‌ڕۆژووبوونی نه‌بووبێت ئه‌وا ڕۆژووی بۆنیه‌ و ڕۆژوه‌كه‌ی قه‌بول نیه‌  .

23_ عَن عائشةَ رضي اللهُ عنها قالتْ : ( دَخَلَ عَلَيَّ النبيُّ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ ذَاتَ يَومٍ فَقالَ : هلْ عِنْدَكُمْ شيءٌ ؟ فَقُلْنَا : لَا، قالَ : فإنِّي إذَنْ صَائِمٌ ثُمَّ أَتَانَا يَوْمًا آخَرَ فَقُلْنَا : يا رَسولَ اللهِ ، أُهْدِيَ لَنَا حَيْسٌ فَقالَ : أَرِينِيهِ ، فَلقَدْ أَصْبَحْتُ صَائِمًا فأكَلَ ) . صحيح مسلم .

واته‌ : له‌ عائیشه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : ڕۆژێكیان پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم هاته‌ ماڵه‌وه‌م فه‌رمووی : ئایه‌ هیچ خواردنێكتان له‌لا هه‌یه‌ ؟ وتمان : نه‌خێر ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ؛ فه‌رمووی : كه‌واته‌ ئه‌وا من به‌ڕۆژووم ؛ پاشان ڕۆژێكی تر هاته‌لامان ؛ وتمان : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ؛ تریته‌ی خورما و ڕونمان به‌داری بۆ هاتووه‌ ؛ فه‌رمووی : كا نیشانم بده‌ ؛ فه‌رمووی : به‌یانیم كرده‌وه‌ به‌رۆژووبووم ؛ ڕۆژوه‌كه‌ی شكاند و خواردنه‌كه‌ی خوارد  .

_ له‌م فه‌رمووده‌یه‌ بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ڕۆژووی سوننه‌ت دروسته‌ به‌بێ ئه‌وه‌ی شه‌و نیه‌ت هه‌بوبێت به‌رۆژووببی ؛ وه‌ دروسته‌ له‌هه‌ركاتێكی ڕۆژدا له‌كاتی پێویست رۆژووه‌ سوننه‌ته‌كه‌ت  بشكێنی و به‌تاڵی بكه‌یته‌وه‌ .

24_ عَنْ عائشةَ وَ أُمْ سَلَمَةَ رَضِيَ اللهُ عنهما : (أنَّ رسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم كان يُدرِكُه الفجرُ وهو جُنبٌ مِن أهلِه ثمَّ يغتسِلُ ويصومُ ) . رواه البخاري ومسلم .

واته‌ : له‌ عائیشه‌ و ئوم سه‌له‌مه‌وه‌ - ڕه‌زای خوایان لێبێت – فه‌رموویانه‌ : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم بانگی به‌یانی به‌سه‌رداده‌هات له‌كاتێكدا خۆشوشتنی له‌شگرانی له‌سه‌ربوو ؛ پاشان خۆی ده‌شوشت و به‌ڕۆژوو ده‌بوو .

25_ عن أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( تَسَحَّرُوا فَإِنَّ فِي السَّحُورِ بَرَكَةً ) . رواه البخاري (1923)، ومسلم (1059) .

واته‌ : له‌ ئه‌نه‌سی كوڕی مالیكه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : پارشێوبكه‌ن چونكه‌ به‌ڕاستی له‌ پارشێوكردندا به‌ره‌كه‌ت هه‌یه‌ .

26_ عَنْ عَمْروِ بْنِ العاص رَضِي اللهُ عنه أَنَّ رسولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قالَ : ( فَصْلُ مَا بَيْنَ صِيَامِنَا وَصِيَامِ أَهْلِ الْكِتَابِ ، أَكْلَةُ السَّحَرِ) رواه مسلم (1096) .

واته‌ : له‌ عه‌مری كوڕی عاصه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : جیاوازی له‌ نێوان ڕۆژووی ئێمه‌ و ڕۆژووی جووله‌كه‌ و گاوره‌كان ؛ خواردنی پارشێوه‌ .

27_ عَنْ أَنَسٍ عَنْ زَيْدِ بْنِ ثَابِتٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : (  تَسَحَّرْنَا مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ قَامَ إِلَى الصَّلاةِ قُلْتُ كَمْ كَانَ بَيْنَ الأَذَانِ وَالسَّحُورِ قَالَ قَدْرُ خَمْسِينَ آيَةً ) . روى البخاري (1921) .

واته‌ : ئه‌نه‌س له‌ زه‌یدی كوڕی ثابته‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – ده‌گێڕێته‌وه‌ و فه‌رمووی : پارشێومان له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا كرد صلی الله علیه وسلم ؛ پاشان هه‌ستا بۆ نوێژ ؛ وتم : ئایه‌ ئه‌ندازه‌ی نێوان بانگ و پارشێو چه‌ند بوو ؟ زه‌ید فه‌رمووی : به‌ ئه‌ندازه‌ی خوێندنی په‌نجا ئایه‌ت بوو .

28_ عَن ابنِ عمرَ رضي الله عنهما، قال : " كانَ لِرسولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم مُؤذِّنانِ ، بلالٌ وابنُ أُمِّ مَكْتومِ الأَعْمَى ، فقال رسولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم : ( إِنَّ بِلاَلاً يُؤَذِّنُ بِلَيْلٍ ، فَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يُؤَذِّنَ ابْنُ أُمِّ مَكْتُومٍ ) " رواه البخاري (623) ، ومسلم (1092) .

واته‌ : له‌ ئیبن عومه‌ره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای په‌روه‌ردگاریان لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم دوو بانگ بێژی هه‌بوو ؛ بیلال و ئیبن و ئومی مه‌كتومی نابینا ؛ پێغه‌به‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : بیلال به‌شه‌و بانگ ده‌دات ؛ بۆیه‌ بخۆن و بخۆنه‌وه‌ هه‌تا ئیبن و ئومی مه‌كتوم بانگ ده‌دات .

29_ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( لا يَزَالُ النَّاسُ بِخَيْرٍ مَا عَجَّلُوا الْفِطْر ) . رواه البخاري (1957)، ومسلم (1098) .

واته‌ : له‌ سه‌هلی كوڕی سه‌عده‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : خه‌ڵكی به‌رده‌وام له‌خێردایه‌ ئه‌وه‌نده‌ی په‌له‌ بكه‌ن له‌ڕۆژووشكاندنیان له‌كانی به‌ربانگ .

30_ عَن عمرَ بْنِ الخطابِ رضي اللهُ عنه قال : قال النبيُّ صلى الله عليه وسلم : ( إِذَا أَقْبَلَ اللَّيْلُ مِنْ هَا هُنَا [يعني : جهة المشرق] ، وَأَدْبَرَ النَّهَارُ مِنْ هَا هُنَا [يعني : جهة المغرب]، وَغَرَبَتْ الشَّمْسُ : فَقَدْ أَفْطَرَ الصَّائِمُ ) رواه البخاري (1954) ، ومسلم (1100) .

واته‌ : له‌ عومه‌ری كوڕی خه‌تتابه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ئه‌گه‌ر تاریكایی شه‌و له‌ملاوه‌ هات – واته‌ له‌لای ڕۆژهه‌ڵات - ؛ وه‌ ڕووناكایی ڕۆژ لێره‌وه‌ ڕۆییشت و نه‌ما – واته‌ له‌لای خۆرئاوا - ؛ وه‌ خۆرته‌واو ئاوابوو ؛ ئه‌وا ڕۆژوه‌وان ئه‌وكات ڕۆژوه‌كه‌ی ده‌شكێنێت .

31_ عن أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رضي الله عنه قال : ( كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُفْطِرُ عَلَى رُطَبَاتٍ قَبْلَ أَنْ يُصَلِّيَ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ رُطَبَاتٌ فَعَلَى تَمَرَاتٍ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ حَسَا حَسَوَاتٍ مِنْ مَاءٍ ) . رواه أحمد (12265)، وأبو داوود (2356) .

واته‌ : له‌ ئه‌نه‌سی كوڕی مالیكه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم له‌كاتی به‌ربانگ به‌چه‌ند ده‌نكه‌ خورمایه‌كی ته‌ر ڕۆژووه‌كه‌ی ده‌شكاند پێش ئه‌وه‌ی نوێژی مه‌غریب بكات ؛ وه‌ ئه‌گه‌ر خورمای ته‌ڕی ده‌ست نه‌كه‌وتبا‌ ئه‌وا به‌چه‌ند ده‌نكه‌ قه‌سپێكی وشكی ده‌شكاند ؛ وه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌شی ده‌ست نه‌كه‌وتبا ئه‌وا به‌چه‌ند قومه‌ ئاوێك ڕۆژوه‌كه‌ی ده‌شكاند .

32_ عائشة رضي الله عنها قالت : ( كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُقَبِّلُ وَهُوَ صَائِمٌ ، وَيُبَاشِرُ وَهُوَ صَائِمٌ ، وَلَكِنَّهُ أَمْلَكُكُمْ لِإِرْبِهِ ) رواه البخاري (1927) ، ومسلم (1106) .

واته‌ : له‌ عائیشه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم خێزانی ماچ ده‌كرد ئه‌وكاته‌ی كه‌ به‌رۆژووبوو ؛ وه‌ بده‌ست و لاشه‌ی به‌خێزانی ده‌گه‌یاند ئه‌وكاته‌ی كه‌ به‌ڕۆژووبوو ؛ به‌ڵام ئه‌و له‌هه‌مووتان خۆگرتر بوو و  به‌سه‌ر شه‌هوه‌تی زاڵ بوو .

33_ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( مَنْ نَسِيَ وَهُوَ صَائِمٌ فَأَكَلَ أَوْ شَرِبَ فَلْيُتِمَّ صَوْمَهُ فَإِنَّمَا أَطْعَمَهُ اللَّهُ وَسَقَاهُ ) . رواه البخاري (1933) ، ومسلم (1155) .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك به‌هۆی له‌بیرچوونه‌وه‌ له‌كاتی به‌ڕۆژووبوون شتێكی خوارد یان خوارده‌وه‌ ئه‌وا باڕۆژوه‌كه‌ی ته‌واو بكات و به‌رده‌وام بێت ؛ چونكه‌ به‌ڕاستی خوای په‌روه‌ردگار ئه‌م خواردن و خواردنه‌وه‌یه‌ی پێ به‌خشیوه‌ .

34_ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( مَنْ ذَرَعَهُ الْقَيْءُ – أي : غلبه- فَلَيْسَ عَلَيْهِ قَضَاءٌ ، وَمَنْ اسْتَقَاءَ عَمْدًا فَلْيَقْضِ ) . صححه الألباني في صحيح الترمذي .

واته‌ : له‌ ئه‌بو هوره‌یره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك به‌بێ ویستی خۆی ڕشایه‌وه‌ ئه‌وا گرتنه‌وه‌ی ڕۆژوه‌كه‌ی له‌سه‌رنیه‌ و ڕۆژوه‌كه‌ی دروسته‌ و با به‌رده‌وام بێت ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك به‌ ئه‌نقه‌ست خۆی برشێنێته‌وه‌ ئه‌وا ڕۆژوه‌كه‌ی شكاوه‌ و ده‌بێت دوای ره‌مه‌زان  بیگرێته‌وه‌ .

35_ عَن لَقِيطِ بْنِ صَبِرَةَ رَضِيَ اللهُ عنه قالَ : قُلتُ: يا رسولَ اللهِ ، أَخْبِرْنِي عَنِ الوُضُوءِ ، قالَ : (( أَسْبِغْ الْوُضُوءَ ، وَخَلِّلْ بَيْنَ الأَصَابِعِ ، وَبَالِغْ فِي الاسْتِنْشَاقِ إِلا أَنْ تَكُونَ صَائِمًا ) رواه أبو داود (142) والترمذي (788) وصححه الألباني في صحيح الترمذي .

واته‌ : له‌ له‌قیتی كوڕی صه‌بیره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : وتم : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم : زانیاریم پێ بده‌ ده‌رباره‌ی ده‌ست نوێژ ؛ فه‌رمووی : هه‌موو ئه‌ندامه‌كانی ده‌ست نوێژت به‌ته‌واوی بشۆ ؛ وه‌نێوان په‌نجه‌كانت بكه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئاو بچێته‌ نێوانیان ؛ وه‌ ئاو باش هه‌ڵبكێشه‌ بۆناو لووتت ؛ ئیلا ئه‌گه‌ر به‌ڕۆژوو بووی ئه‌وا  ئه‌وكات ئه‌وه‌نده‌ هه‌ڵی مه‌كێشه‌ بۆ ئه‌وه‌ی نه‌چێته‌ ناو قوڕگت .

36_ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ : ( كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي سَفَرٍ ، فَرَأَى زِحَامًا وَرَجُلا قَدْ ظُلِّلَ عَلَيْهِ ، فَقَالَ : مَا هَذَا ؟ فَقَالُوا : صَائِمٌ. فَقَالَ : لَيْسَ مِنْ الْبِرِّ الصَّوْمُ فِي السَّفَرِ ) . رواه البخاري (1946) ومسلم (1115) .

واته‌ : له‌ جابری كوڕی عبدالله وه‌ - ڕه‌زای خوایان لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم له‌ سه‌فه‌رێك بوو ؛ بینی كۆمه‌ڵه‌ كه‌سێك له‌ده‌وری پیاوێك كۆبووبوونه‌وه‌ و سێبه‌رێكیان بۆ دروست كردبوو ؛ فه‌رمووی : ئایه‌ ئه‌وه‌ چییه‌ ؟ وتیان : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم پیاوێكه‌ به‌ڕۆژووه‌ - زۆر تێنوو و ماندووه‌ - ؛ فه‌رمووی : - بۆ ئه‌وجۆره‌ كه‌سانه‌ - به‌ڕۆژووبوون باش نیه‌ له‌كاتی گه‌شت كردن .

37_ عَن حَمزَةَ بنِ عَمْروٍ الأَسْلَمِي رَضِيَ اللهُ عنه أنه قالَ : ( يا رَسولَ اللهِ، أَجِدُ بي قُوَّةً علَى الصِّيَامِ في السَّفَرِ، فَهلْ عَلَيَّ جُنَاحٌ؟ فَقالَ رَسولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ: هي رُخْصَةٌ مِنَ اللهِ، فمَن أَخَذَ بهَا، فَحَسَنٌ وَمَن أَحَبَّ أَنْ يَصُومَ فلا جُنَاحَ عليه ) . رواه مسلم .

واته‌ : له‌ حه‌مزه‌ی كوڕی عه‌مری ئه‌سله‌میه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم من توانای به‌رۆژووبوونم هه‌یه‌ له‌ كاتی گه‌شت كردندا ئایه‌ گوناهم له‌سه‌ر ئه‌گه‌ر به‌ڕۆژووبم ؟ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ئه‌مه‌ روخسه‌تێكه‌ له‌لایه‌ن خوای په‌روه‌ردگاره‌وه‌ ؛ هه‌ركه‌سێك ده‌ستی پێوه‌ بگرێت ئه‌وه‌ باشه‌ ؛ وه‌ هه‌ركه‌سێك پێی خۆش بێت به‌ڕۆژووبێت ئه‌وا گوناهی له‌سه‌رنیه‌ و دروسته‌ .

38_ عَن أبي سَعيدٍ الخُدْرِيِّ وجابرِ بنِ عبدِ اللهِ رضي الله عنهما قالا : ( سَافَرْنَا مع رَسولِ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ، فَيَصُومُ الصَّائِمُ، وَيُفْطِرُ المُفْطِرُ، فلا يَعِيبُ بَعْضُهُمْ علَى بَعْض ) . صحيح مسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌بو سه‌عیدی خودری و جابری كوڕی عبدالله وه‌ - ڕه‌زای خوایان لێبێت – فه‌رموویان : ئێمه‌ گه‌شتمان كرد له‌ گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ؛ ئه‌وه‌ی به‌ڕۆژووبوو و توانای هه‌بوو ئه‌وا له‌سه‌ر رۆژووه‌كه‌ی به‌رده‌وام بوو ؛ وه‌ ئه‌وه‌ی بێ توانابوو ڕۆژوه‌كه‌ی ده‌شكاند و به‌رۆژوو نه‌ده‌بوو ؛ وه‌ هیچیان ئه‌وه‌ی تریان عه‌یبدار نه‌ده‌كرد و به‌ چاوی سووكه‌وه‌ سه‌یری یه‌كتریان نه‌ده‌كرد .

39_ عَن أَنَسِ رَضِيَ اللهُ عنه قالَ : ( كُنَّا مع النبيِّ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ في السَّفَرِ، فَمِنَّا الصَّائِمُ وَمِنَّا المُفْطِرُ، قالَ: فَنَزَلْنَا مَنْزِلًا في يَومٍ حَارٍّ، أَكْثَرُنَا ظِلًّا صَاحِبُ الكِسَاءِ، وَمِنَّا مَن يَتَّقِي الشَّمْسَ بيَدِهِ، قالَ: فَسَقَطَ الصُّوَّامُ، وَقَامَ المُفْطِرُونَ، فَضَرَبُوا الأبْنِيَةِ وَسَقَوْا الرِّكَابَ، فَقالَ رَسولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ: ذَهَبَ المُفْطِرُونَ اليومَ بالأجْرِ ) . صحيح مسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌نه‌سه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : ئێمه‌ له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ری خوابووین صلی الله علیه وسلم له‌گه‌شتدا ؛ هه‌ندێكمان به‌رۆژووبووین ؛  وه‌ هه‌ندێكمان به‌رۆژوو نه‌بووین ؛ ئه‌نه‌س فه‌رمووی : له‌شوێنێك دابه‌زین له‌ ڕۆژێكی زۆر گه‌رمدا ؛ زۆر به‌مان به‌ پۆشاكه‌كانمان سێبه‌رمان دروست ده‌كرد و خۆمان له‌گه‌رمای تیشكی خۆر ده‌پاراست  ؛ وه‌ هه‌مانبوو به‌ده‌ستی له‌گه‌رمای تیشكی خۆر خۆی ده‌پاراست ؛ ئه‌وانه‌ی به‌ڕۆژووبوون كه‌وتن و هیچ كاریان پێ نه‌كرا ؛ وه‌ ئه‌وانه‌ی به‌ڕۆژوونه‌بوون هه‌ستان خێمه‌ و چادریان هه‌ڵدا ؛ وه‌ ئاژه‌ڵه‌كانیان ئاودا ؛ ئینجا پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ئه‌وانه‌ی به‌ ڕۆژوو نین ئه‌مڕۆ پاداشتی زۆریان به‌ده‌ست هێنا .

40_ عَنْ عائشةَ رَضِيَ اللهُ عنها أَنَّ رسولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قالَ : (من ماتَ وعليْهِ صيامٌ صامَ عنْهُ وليُّهُ ) . رواه البخاري ومسلم .

واته‌ : له‌ عائیشه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك بمرێت و ڕۆژووی فه‌ڕزی له‌سه‌ربێت ئه‌وا با كه‌س و كاری بۆی بگرێته‌وه‌ .

41_ عَنْ زَيْدِ بْنِ خَالِدٍ الْجُهَنِيِّ قَالَ ؛ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( مَنْ فَطَّرَ صَائِمًا كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ غَيْرَ أَنَّهُ لا يَنْقُصُ مِنْ أَجْرِ الصَّائِمِ شَيْئًا ) .  رواه أحمد وأصحاب السنن وصححه الألباني .

واته‌ : له‌ زه‌یدی كوڕی خالیدی جوهه‌ینیه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك خواردنی به‌ربانگ بدات به‌ ڕۆژوه‌وانێك ئه‌وا پاداشتی بۆ هه‌یه‌ به‌وێنه‌ی پاداشتی ڕۆژوه‌وانه‌كه‌ بێ ئه‌وه‌ی هیچ له‌پاداشتی ڕۆژوه‌وانه‌كه‌ كه‌م بێته‌وه‌ .

42_ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو رضي الله عنهما أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : ( الصِّيَامُ وَالْقُرْآنُ يَشْفَعَانِ لِلْعَبْدِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ، يَقُولُ الصِّيَامُ : أَيْ رَبِّ مَنَعْتُهُ الطَّعَامَ وَالشَّهَوَاتِ بِالنَّهَارِ فَشَفِّعْنِي فِيهِ . وَيَقُولُ الْقُرْآنُ : مَنَعْتُهُ النَّوْمَ بِاللَّيْلِ فَشَفِّعْنِي فِيهِ . قَالَ : فَيُشَفَّعَانِ ) . صححه الألباني في "صحيح الجامع" (7329) .

واته‌ : له‌ عبدالله ی كوڕی عه‌مره‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : ڕۆژوو و قوڕئان تكا ده‌كه‌ن بۆ به‌نده‌ له‌ ڕۆژی دواییدا ؛ ڕۆژوو ده‌ڵێت : ئه‌ی په‌روه‌ردگارم من خواردن و ئاره‌زوه‌كان  له‌وكه‌سه‌ به‌ڕۆژ قه‌ده‌غه‌كرد بۆیه‌ تكای منی بۆ قه‌بول بكه‌ و لێی خۆشبه‌ ؛ وه‌ قورئان ئه‌فه‌رموێت : وه‌ من به‌شه‌و خه‌وم لێ قه‌ده‌غه‌كرد بۆیه‌ تكای منی بۆ قه‌بول بكه‌ و لێی خۆشبه‌ ؛ خوای په‌روه‌ردگار تكاكه‌یان قه‌بول ده‌كات و له‌وكه‌سه‌ خۆش ده‌بێت .

43_ عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ : ( كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا دَخَلَ الْعَشْرُ أَحْيَا اللَّيْلَ وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ وَجَدَّ وَشَدَّ الْمِئْزَر  ) . رواه البخاري (2024)، ومسلم (1174) .

واته‌ : له‌ عائیشه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم كاتێك ده‌چووه‌ ناو ده‌ شه‌وی كۆتایی مانگی ڕه‌مه‌زان شه‌وه‌كانی به‌ كرده‌وه‌ی چاك زیندوو ده‌كرده‌وه‌ ؛ وه‌ خێزانه‌كانی له‌خه‌و هه‌ڵده‌ستاند ؛  وه‌ به‌ گورج و گۆڵی عیباده‌تی ده‌كرد  و خۆی له‌ خێزانه‌كانی به‌دوور ده‌خست و به‌ شه‌و نوێژ و عیباده‌ت كردن سه‌رقاڵ بوو .

44_ َعنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ : ( كان رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ يَجتَهِدُ في العَشْرِ ما لا يَجتَهِدُ في غَيرِه ) . رواه مسلم .

واته‌ : له‌ عائیشه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ئه‌وه‌نده‌ی له‌ده‌ شه‌وی كۆتایی مانگی ڕه‌مه‌زان هه‌وڵ و تێكۆشانی ده‌دا بۆ ئه‌نجامدانی عیباده‌ت له‌ كاته‌كانی تر به‌م ئه‌ندازه‌یه‌ نه‌بوو .

45_ عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ : (كانَ النبيُّ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ، يَعْتَكِفُ في العَشْرِ الأوَاخِرِ مِن رَمَضَانَ ) . رواه البخاري .

واته‌ : له‌ عائیشه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم له‌ ده‌ شه‌وی كۆتایی مانگی ڕه‌مه‌زان له‌ مزگه‌وت ده‌مایه‌وه‌ بۆ ئه‌نجامدانی عیباده‌ت .

46_ عَن ابْنِ عباسٍ رضي الله عنهما أنَّ النبيَّ صلى الله عليه وسلم قال في ليلةِ القدرِ : (إِلتَمِسُوها في العَشْرِ الأَوَاخِرِ من رَمَضَانَ ؛ في تَاسِعَةٍ تَبْقَى، في سَابِعَةٍ تَبْقَى، في خَامِسَةٍ تَبْقَى) . صحيح الجامع .

واته‌ : له‌ ئیبن عه‌بباسه‌وه‌ - ڕه‌زای خوایان لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ده‌رباره‌ی شه‌وی قه‌در فه‌رمووی : له‌ ده‌شه‌وه‌كانی كۆتایی مانگی ڕه‌مه‌زان لێی بگه‌ڕێن ؛ له‌وشه‌وه‌ی كه‌ نۆ شه‌وی ماوه‌ كۆتایی به‌ڕه‌مه‌زان بێت واته‌ شه‌وی 21 ؛ وه‌ له‌وشه‌وه‌ی حه‌وت شه‌وی ماوه‌ كۆتایی به‌ ڕه‌مه‌زان بێت واته‌ شه‌وی 23 ؛ وه‌ له‌وشه‌وه‌ی پێنج شه‌وی ماوه‌ كۆتایی به‌ ڕه‌مه‌زان بێت واته‌ شه‌وی 25 .

47_ عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ : ( قُلتُ: يا رَسولَ اللهِ، أَرأيتَ إنْ عَلِمتُ أيَّ لَيلةٍ ليلةُ القَدرِ؛ ما أَقولُ فيها؟ قال: قولي: اللَّهمَّ إنَّكَ عَفوٌّ تُحِبُّ العفوَ، فاعفُ عنِّي ) . رواه أحمد وأصحاب السنن وصححه الألباني .

واته‌ : له‌ عائیشه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : وتم : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ئه‌گه‌ر زانیم كام شه‌و شه‌وی قه‌دره‌ ئایه‌ چ دوعایه‌كی تیادا بكه‌م ؟ فه‌رمووی : بڵێ : ( اللَّهمَّ إنَّكَ عَفوٌّ تُحِبُّ العفوَ، فاعفُ عنِّي ) . واته‌ : خودایه‌ به‌ڕاستی تۆ لێ بورده‌ی وه‌ لێ بووردنت پێخۆشه‌ ؛ لێم خۆشبه‌ و له‌تاوانه‌كانم ببوره‌ .

48_ عَن ابْنِ عُمَرَ رضي الله عنهما قَالَ : ( فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ زَكَاةَ الْفِطْرِ مِنْ رَمَضَانَ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ ، أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ عَلَى الْعَبْدِ وَالْحُرِّ ، وَالذَّكَرِ وَالْأُنْثَى ، وَالصَّغِيرِ وَالْكَبِيرِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ ) . رواه البخاري ومسلم .

واته‌ : له‌ ئیبن عومه‌ره‌وه‌ - ڕه‌زای خوایان لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم زه‌كاتی سه‌رفتره‌ی له‌مانگی ڕه‌مه‌زان فه‌ڕزكرد ؛ بۆ هه‌رنه‌فه‌رێك به‌ ئه‌ندازه‌ی – صاعێك – واته‌ چوارمشت له‌ خورما ؛ یان چوارمشت له‌ جۆ ؛ له‌سه‌ر كۆیله‌ و ئازاد ؛ وه‌ نێر و مێ ؛ وه‌ گچكه‌ و گه‌وره‌ له‌ موسڵمانان .

49_ عَن أَبِي أيوبِ الأَنصاري رَضِيَ اللهُ عنه أَنَّ رسولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قالَ : ( مَن صامَ رَمَضانَ ثُمَّ أتْبَعَهُ سِتًّا مِن شَوَّالٍ، كانَ كَصِيامِ الدَّهْرِ ) . رواه مسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌بو ئه‌یوبی ئه‌نصاریه‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : هه‌ركه‌سێك مانگی ڕه‌مه‌زان به‌ڕۆژووبێت پاشان به‌دوایدا شه‌ش ڕۆژ له‌ مانگی شه‌وال به‌ڕۆژووبێت ؛ ئه‌وا وه‌ك به‌ڕۆژووبوونی یه‌ك ساڵ وایه‌ له‌خێر و پاداشتدا .

50_ عَن أَبِي قَتادةَ رَضِيَ اللهُ عَنه أَنَّ رسولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قالَ : ( ثَلَاثٌ مِن كُلِّ شَهْرٍ، وَرَمَضَانُ إلى رَمَضَانَ ، فَهذا صِيَامُ الدَّهْرِ كُلِّهِ ) . رواه مسلم .

واته‌ : له‌ ئه‌بو قه‌تاده‌وه‌ - ڕه‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رمووی : سێ ڕۆژ له‌ هه‌موو مانگێك ؛ وه‌ ڕه‌مه‌زان بۆ ڕه‌مه‌زان ؛ وه‌ك به‌ڕۆژووبوونی هه‌موو ساڵ وایه‌ .

وه‌رگێڕانی : مامۆستا هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه‌یی .

15 / ربیع الاول / 1443 ك / 21 / 10 / 2021 م