|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
پوخته‌ی ڕوونكردنه‌وه‌ی ناوه جوانه‌كانی خوا له‌ژێر ڕۆشنایی قورئان و سوننه‌ت پوخته‌ی ڕوونكردنه‌وه‌ی ناوه جوانه‌كانی خوا له‌ژێر ڕۆشنایی قورئان و سوننه‌ت نوسینی د / سعيد بن علي بن وهف القحطاني وه‌ڕگێرانی مامۆستا هه‌ڵگورد مصطفى گه‌لاڵه‌یی 1443 ك - 2022 م ناوه جوانه‌كانی خوای پهروهردگار 1_ الأَوَّلُ : سەرەتاو یەكەمی هەموو شتێكە لە بووندا ، هیچ شتێك لە بوونەوەر نەبووە ، ئەو هەر هەبووەو بێ سەرەتایە . 2_ الآخِرُ : كۆتاو دوماهی هەموو شتێكە لەبوونداو ، هیچ شتێك لە بوونەوەردا نامێنێ و كۆتایی پێ دێ ، كەچی خوای گەورە هەر دەمێنێ و بێ كۆتایە و قەت لەناو ناچێ و دوایی نایەت . 3_ الظَّاهِرُ : دیارو ئاشكرای هەیە ، لە ڕێگەی بوونەوەرە بوونی خۆی دەنوێنێت و پەی پێ دەبرێت . 4_ البَاطِنُ : نهێنی و نادیارو بزرو پەردە پۆش و شاراوەو نادیدەیە لەبەر چاوی دروستكراوەكانی . خواي پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ ۖ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ) . سورة الحديد : 3 . واته : ئه‌و خوایه یه‌که‌مینه و له‌سه‌ره‌تاوه‌هه‌ر هه‌بووه‌و که‌س پێش ئه‌و نه‌بووه، دواهه‌مینه و کۆتایه، که‌س دوای ئه‌و نامێنێت، (به‌ڵام ئه‌و هه‌ر ده‌مێنێت)، هه‌روه‌ها ئه‌و زاته‌دیاره و هه‌موو شت به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر بوونی، له‌هه‌مان کاتدا زاتی خۆی نادیاره و (به‌چاوی سه‌ر نابینرێت، به‌ڵام به‌بینایی بیروهۆش و دڵ و ده‌روون ئاشکرایه)، هه‌ر خۆیشی زانایه به‌هه‌موو شتێک . ئه‌م چوار ناوه پیرۆزه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌فه‌رمووده‌یه‌كی پیرۆزیدا زۆر به‌جوانی شیكردوونه‌ته‌وه و فه‌رموویه‌تی : ( اللَّهُمَّ أَنْتَ الأَوَّلُ فَلَيْسَ قَبْلَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الآخِرُ فَلَيسَ بَعْدَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَيْسَ فَوْقَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَيْسَ دُونَكَ شَيْءٌ ) . أخرجه مسلم .
واته : خودایە تۆ ھیچ شتێکت لە پێشەوە نە بووە و دەمێنیت لە دوای لەناوچوونی ھەموو درووست کراوەکان و دیار و ئاشكرای له‌ڕێگه‌ی بوونه‌وه‌ره‌كانته‌وه وه بە ھێز و بەتوانایت و ھیچ شتێکیش لە سەروو تۆوە نییە و ھەموو درووست کراوەکانت پێویستیان بە تۆیە و کەسیش نییە، کە ھاو شێوەی تۆ بێت وه نادیار و شاراوه‌یت له‌به‌رچاوی دروستكراوه‌كانت . _ الأَوَّلُ : ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت كه هه‌موو شتێك جگه له‌خوا دروستكراوه و له‌نه‌بوونه‌وه هاتۆته بوون . _ الآخِرُ : ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت كه ته‌نها خوا جێگای نیاز و مه‌به‌سته و هه‌موو دروست كراوه‌كان پێویستیان به‌وه و بۆلای ئه‌و ده‌گه‌ڕێنه‌وه . _ الظَّاهِرُ : به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر گه‌وره‌یی سیفاته‌كانی ؛ وه هه‌موو شتێك به‌رامبه‌ر به‌گه‌وره‌یی ئه‌و له‌ناو ده‌چێت و نامێنێت و به‌رز بڵند و شكۆداره . _ البَاطِنُ : ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت كه خوای پهروهردگار ئاگای له‌گشت شتة شاره‌وه و نادیر و وورده‌كانه ؛ وه به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر نزكی له دروستكراوه‌كانی . 5_ العَلِيِّ : زۆر به‌رز و بڵند و پایه‌دار و به ده‌سه‌ڵات . 6_ الأَعْلَى : له‌هه‌موو شتێك به‌رزتر . 7_ المُتَعَال : زۆر به‌رز و به‌ڕێز و پله‌دار و به‌ده‌سه‌ڵات و خۆبه‌رزگر . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ) . البقرة : 255 . واته : پارێزگاری ئاسمان و زه‌وی به‌لای خواوه هیچ گران نیه و ماندووی ناکات و هه‌ر ئه‌و خوایه‌کی به‌رزو بڵند و گه‌وره‌یه . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى ) . الأعلی : 1 . واته : به‌پاکی یادی په‌روه‌ردگاری هه‌ره بڵندت بکه. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ ) . الرعد : 9 . واته : ئه‌و زاته زانای نهێنی و شاراوه‌کانه هه‌روه‌ها زانای ئاشکراو بینراوه‌کانیشه ، زاتێکی زۆر گه‌وره‌و به‌شکۆو بڵندو پایه‌داره . _ ئه‌م سێ ناوه جوانه‌ی خوای پهروهردگار به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر جێگیربوونی سیفه‌تی به‌رز و بڵندی بۆ خوای پهروهردگار له‌هه‌موو ڕوویێكه‌وه : خوا به‌زاتی خۆی له‌هه‌موو شتێك به‌رز و بڵندتره و له‌سه‌رووی هه‌موو دروستكراوه‌كانی خۆیه‌تی له‌سه‌ر عه‌ڕشی گه‌وره و مه‌زنی به‌رزبۆته‌وه . وه سیفه‌ته‌كانی خوای پهروهردگار له‌سیفه‌تی هه‌موو دروستكراوه‌كانی به‌رزتر و ڕێزدارتره . وه له‌هێز و ده‌سه‌ڵاتدا خوای پهروهردگار له‌هه‌موو دروستكراوه‌كانی به‌رزتر و به‌ده‌سه‌ڵاتره و چاره‌نووسی هه‌موو دروستكراوه‌كانی به‌ده‌ستی ئه‌وه . 8_ العَظِيمُ : زۆر گه‌وره و مه‌زن و به‌توانا و به‌هێز و به‌ده‌سه‌ڵات و شكۆدار . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ) . البقرة : 255 . واته : پارێزگاری ئاسمان و زه‌وی به‌لای خواوه هیچ گران نیه و ماندووی ناکات و هه‌ر ئه‌و خوایه‌کی به‌رزو بڵند و گه‌وره‌یه . هه‌موو وه‌سفێك بۆخوای پهروهردگار مانای گه‌وره‌یی و مه‌زنی له‌خۆ ده‌گرێت ؛ هیچ دروستكراوێك ناتوانێت مه‌دح و ثه‌نای خوای پهروهردگار بكات به‌وشێوه و ئه‌ندازه‌ی لایه‌قیه‌تی . وه بزانه ماناكانی ( ته‌عظیم ) گه‌وره‌یی و مه‌زنی بۆخوای پهروهردگار ده‌بێت به‌دوو جۆره‌وه : جۆری یه‌كه‌میان : خوای پهروهردگار وه‌سفكراوه به گشت سیفه‌تێكی كامل و ته‌واو ؛ خوا له‌هه‌موو شتێك كامل و ته‌واوتره ؛ وه له‌هه‌موو شتێك گه‌وره‌تر و مه‌زنتر و به‌هێزتره ؛ وه زانستی به‌هه‌موو شتێك هه‌یه ؛ وه توانا و ده‌سه‌ڵاتی ته‌واوی هه‌یه ؛ وه له‌گه‌وره‌یی و مه‌زنی خوا ئه‌وه‌یه كه هه‌موو ئاسمانه‌كان و زه‌وی له‌ناو ده‌ستی خوای پهروهردگار بچووكتره له خه‌رده‌له‌یه‌ك ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) . الزمر : 67 . واته : کافران خوایان نه ناسیوه (به گه‌وره‌یان نه‌زانی) به‌و جۆره‌ی شیاوێتی له ڕۆژی دوایی دا هه‌موو زه‌وی له چنگی ئه‌ودایه وه ئاسمانه‌کانیش به ده‌ستی ئه‌و پێچراونه‌وه ؛ خوا پاك و بڵندتره له‌وه‌ی که ده‌یکه‌نه هاوبه‌شی . وه فه‌رموویه‌تی : ( ۞ إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَنْ تَزُولَا ۚ وَلَئِنْ زَالَتَا إِنْ أَمْسَكَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ ۚ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا ) . فاطر : 41 . واته : به‌ڕاستی خوا ئاسمانه‌کان و زه‌وی ڕاگیر ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی له‌ڕێره‌وی خۆیان لانه‌ده‌ن به‌ڕاستی ئه‌گه‌ر له ڕێڕه‌وی (خۆیان) لابده‌ن کێ هه‌یه جگه خوا ڕایان بگرێت بێگومان ئه‌و له‌سه‌ر خۆی لێبورده‌یه . جۆی دووه‌م له ماناكانی ته‌عظيم بۆ خوای پهروهردگار ئه‌وه‌یه كه بۆ هیچ كه‌سێك نیه له‌دروستكراوه‌كانی خۆیان به‌گه‌وره بزانن وه‌ك خۆبه‌گه‌وره زانینی خوای پهروهردگار ؛ له‌سه‌ردروستكراوه‌كانی پێویسته خوای پهروهردگار به‌گه‌وره دابنێن به زمانیان وه به دڵیان وه به ئه‌ندامه‌كانی لاشه‌یان ؛ ئه‌وه‌ش به‌وه ده‌بێت كه هه‌وڵ و تێكۆشان بكه‌ن بۆ ناسینی و خۆشویستنی و ملكه‌چ بوون بۆی . وه له به‌گه‌وره‌دانانی خوا ئه‌وه‌یه كه به‌نده‌كانی ته‌قوای خوای بكه‌ن و خۆیان له‌قه‌ده‌غه‌كراوه‌كانی بپارێزن و گوێڕایه‌ڵی بكه‌ن و سه‌رپێچی نه‌كه‌ن وه وه یادی بكه‌ن و له‌یادی نه‌كه‌ن وه شوكری بكه‌ن و ناشكوری نه‌كه‌ن . وه له‌به‌گه‌وره‌دانانی خوا ئه‌وه‌یه كه شه‌رعه‌كه‌ی به‌گه‌وره دابنرێت و گوێڕایه‌لی و ملكه‌چی ته‌واوی بۆ بكرێت ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ) . الحج : 32 . واته : جا ئه‌وه‌ی ڕێز داده‌نێت بۆدروشم و به‌رنامه‌کانی خوا، ئه‌وه نیسانه‌ی پارێزکاری و له خواترسانی دڵه‌کانه . 9_ المَجِيدُ : زۆر پایه به‌رز و شكۆدار و به‌ڕێز و گه‌وره و مه‌زن . ئه‌م ناوه پیرۆزه‌ی خوای پهروهردگار ئه‌وه له‌خۆ ده‌گرێت كه خوای پهروهردگار خاوه‌نی زانستی كامل و ته‌واوه ؛ وه خاوه‌نی ره‌حم و به‌زه‌یی كامل و ته‌واوه و هه‌موو شتێكی گرتۆته‌وه ؛ وه ئه‌وه‌نده به‌توانا و به‌ده‌سه‌ڵاته هیچ شتێك بێ توانای ناكات ؛ وه خاوه‌نی نه‌رم و نیانی كامل و ته‌واوه ؛ وه خاوه‌نی حيكمه‌ت و دانایی كامل و ته‌واوه ؛ وه باقی ناو و سیفه‌ته به‌رز و جوانه‌كانی كامل و ته‌واون و بێ كه‌م و كوڕین ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ ۚ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ ) . هود : 73 . واته : رهحمهت و به‌ره‌که‌تی خواتان له‌سه‌ربێت ئه‌ی خێزانی ئه‌م ماڵه پیرۆزه ، هه‌میشه ئه‌و زاته سوپاسکراوه و خاوه‌نی به‌رزی و ده‌سه‌ڵاتیشه . 10 _ الكَبِيرُ : گه‌وره و به‌ده‌سه‌ڵاتی بێ سنوور له گه‌وره‌یی و ده‌سه‌ڵاتدا . خوای پهروهردگار وه‌سفكراوه به سیفاتی به‌رز و بڵند و شكۆداری و گه‌وره و مه‌زنی ؛ كه له‌هه‌موو شتێك گه‌وره‌تر و مه‌زنتره ؛ وه به‌رزتر و ڕێزدارتره له هه‌موو شتێك . وه گه‌وره‌یی و ڕێزی هه‌یه له‌ناو دڵی دۆست و هه‌ڵبژێردراوه‌كانی . دڵیان پڕبووه له گه‌وره‌یی ئه‌و ؛ وه له ڕێز و شكۆی ئه‌و ؛ وه له ملكه‌چ بوون بۆ ئه‌و ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( ذَٰلِكُمْ بِأَنَّهُ إِذَا دُعِيَ اللَّهُ وَحْدَهُ كَفَرْتُمْ ۖ وَإِنْ يُشْرَكْ بِهِ تُؤْمِنُوا ۚ فَالْحُكْمُ لِلَّهِ الْعَلِيِّ الْكَبِيرِ ) . غافر : 12 . واته : ئه‌م سزایه‌تان له‌به‌ر ئه‌وه‌یه که به‌ڕاستی هه‌ر کاتێ خوا به تاك و ته‌نیایی بپه‌رسترایه ئێوه بێ باوه‌ڕ ده‌بوون وه ئه‌گه‌ر هاوبه‌شی بۆ دابنرایه باوه‌ڕتان ده‌هێنا (به‌و هاوبه‌ش دانانه) بڕیار دان هه‌ر بۆ خوای بڵند و به‌رز و گه‌وره‌یه . 11 _ السَّمِيعُ : بيسه‌ری هه‌موو بوونه‌وه‌ر به‌بێ سنوور . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : (وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا بَصِيرًا ) . النساء : 134 . واته : خوا هه‌میشه‌و به‌رده‌وام بیسه‌رو بینایه. خوای پهروهردگار هه‌موو بیستراوه‌كان ده‌بیستێت ؛ گشت ئهوشتانهی له‌جیهانی به‌رزی و نزمیدان له‌ده‌نگه‌كان هه‌موویان ده‌بیستێت شاره‌وه‌كان و ئاشكراكان ؛ هه‌موویان وه‌ك یه‌ك ده‌نگ وان له‌لای ئه‌و ؛ له‌لای ئه‌و ده‌نگه‌كان تێكه‌ڵ به‌یه‌كتری نابن ؛ وه هیچ زمانێك له‌لای ئه‌و شاراوه و نه‌زانراو نیه ؛ گشت ئه‌وانه‌ی كه نزیكن وه ئه‌وانه‌ش كه دوورن ؛ وه ده‌نگ و زمانه شاراوه و ئاشكراكان له‌لای ئه‌و وه‌كو یه‌كن ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( سَوَاءٌ مِنْكُمْ مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَمَنْ جَهَرَ بِهِ وَمَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّيْلِ وَسَارِبٌ بِالنَّهَارِ ) . الرعد : 10 . واته : یه‌کسانه (بۆ خوا) ئه‌وه‌تان به‌نهێنی قسه بکات وه ئه‌وتان به‌ئاشکرا (قسه) بکات و ئه‌وه‌ی که له شه‌ودا خۆی ده‌شارێته‌وه ئه‌وه‌ی که له ڕۆژدا ده‌رده‌که‌وێ . وه فه‌رموویه‌تی : ( قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ) . المجادلة : 1 . واته : به‌ڕاستی خوا بیستی وته‌ی ئه‌و ژنه‌ی که له باره‌ی مێرده‌که‌یه‌وه گفتوگۆی له‌گه‌ڵ ئه‌کردی وه سکاڵای خۆی بۆ لای خوا ئه‌برد وه خوا وتووێژی هه‌ردووکتانی بیست ؛ به‌ڕاستی خوا بیسه‌ری بینایه. عائیشه - ره‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووی : پاكی و بێگه‌ردی بۆ ئه‌و خوایه‌ی بیستنه‌كه‌ی هه‌موو ده‌نگێكی گرتۆته‌وه ؛ ئه‌و ئافره‌ته‌ی سكاڵای ده‌كرد له‌لای پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) من ئه‌وكات له‌لایه‌كی ژووره‌كه‌بووم ؛ هه‌ندێك له قسه‌كانی ئه‌و ئافره‌ته نه‌ده‌گه‌ییشت به گوێچكه‌كانی من به‌ڵام خوای پهروهردگار هه‌موو قسه‌كانی بیست و سوره‌تێكی له‌باره‌یه‌وه دابه‌زاند . وه بیستنی خوای پهروهردگار ده‌بێت به دوو جۆره‌وه : جۆری یه‌كه‌م : بریتیه له بیستنی هه‌موو ده‌نگێكی ئاشكرا و شاراوه و نادیار و دوور و نزیك . جۆری دووه‌میان : بریتیه له وه‌ڵامدانه‌وه داوای داواكاران ؛ وه‌ڵامیان ده‌داته‌وه و پاداشتیان ده‌داته‌وه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ الدُّعَاءِ ) . إبراهیم : 39 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگارم بیسه‌ر و وه‌ڵامده‌ره‌وه‌ی دوعا و نزایه. وه وته‌ی نوێژ خوێن كاتێك ده‌ڵێت ( سَمِعَ اللهُ لِمَن حَمِدَه ) . واته : وه‌ڵامی دایه‌وه . 12 _ البَصِيرُ : بینه‌ر و دیده‌ی بێ سنووری هه‌موو شته‌كانی بوونه‌وه‌ر . بینینی خوای پهروهردگار هه‌موو بینراوه‌كانی گرتۆته‌وه له‌ناو ئاسمانه‌كان و زه‌وی و هه‌موو شوێنێك ؛ هه‌تا شاراوه‌ترین شت ده‌بینێت له‌م گه‌ردوونه‌دا ؛ رۆییشتنی میروله‌یه‌كی بچووكی ره‌ش ده‌بینێت له‌سه‌ر به‌ردێكی رهق له‌شه‌وێكی زۆر تاریكدا ؛ وه هه‌موو ئه‌ندامه شاراوه و ئاشكراكانی ده‌بینێت ؛ وه رۆییشتنی خواردنی میروله‌كه ده‌بینێت كاتێم به‌ناولاشه‌ی میرووله‌كه‌دا ده‌ڕوات ؛ وه ئاو ده‌بینێت كاتێك به‌ناو لق و ره‌گی دره‌خته‌كاندا ده‌ڕوات ؛ وه هه‌موو گژ و گیایه جۆراو جۆره‌كان ده‌بینێت وورد و درشتیان ؛ وه ده‌ماری دڵی میروله‌كان و نه‌هه‌نگه‌كان و مێشه‌كان ده‌بینێت وه بچووكتر له‌مه‌ش ده‌بینێت ؛ پاكی و بێ گه‌ردی بۆ ئه‌و خوایه‌ی ئه‌قڵه‌كانی شپرزه كردووه له گه‌وره‌یی و مه‌زنی خۆی ؛ وه فراوانی و جوانی سیفه‌ته به‌رزه‌كانی ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( الَّذِي يَرَاكَ حِينَ تَقُومُ . وَتَقَلُّبَكَ فِي السَّاجِدِينَ . إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ) . الشعراء : 218 – 220 . واته : ئه‌و زاته‌ی که ده‌تبینێت کاتێک هه‌ڵده‌ستیت له شه‌وگاردا ده‌یپه‌رستیت ؛ ئه‌و زاته تۆ ده‌بینێت که چۆن له ڕیزی سوژده‌به‌راندا هه‌ڵس و که‌وت ده‌که‌یت ؛ به‌ڕاستی ئه‌و خوایه زاتێکی بیسه‌رو زانایه (به‌گوفتارو نیه‌تتان) . وه فه‌رمویه‌تی : ( يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَمَا تُخْفِي الصُّدُورُ ) . غافر : 19 . واته : ئه‌و خوایه هه‌میشه چاوه خیانه‌تکار و ناپاکه‌کان ده‌ناسێت و ده‌زانێت چی له دڵ و ده‌روون و سینه‌کاندا حه‌شاردراوه . وه فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ) . الحج : 17 . واته : به‌ڕاستی خوا به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا ئاگاداره و ئاگای له‌هه‌موو شتێكه به زانستی و به بینینی و به بیستنی . 13 _ العَلِيمُ : زانا و ئاگادار به‌هه‌موو شته ئاشكرا و په‌نهاكانی ژیان و بونه‌وه‌ر . 14 _ الخَبِيرُ : زۆر زانا و پسپۆڕ و شاره‌زا له هه‌موو شته‌كانی ژیان و بونه‌وه‌ر . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ ۚ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ) . الأنعام : 18 . واته : هه‌ر ئه‌و خوایه‌ش زاڵ و باڵاده‌سته به‌سه‌ر هه‌موو به‌نده‌کانیدا و هه‌ر ئه‌ویشه زاتێکی دانا و ئاگایه (به‌نهێنی و ئاشکرای به‌نده‌کانی). خوای پهروهردگار زانستی به‌هه‌موو شتێك هه‌یه له‌م گه‌ردوونه‌دا ؛ زانشتی به‌گشت ئه‌و شتانه‌ش هه‌یه كه هێشتا نه‌هاتوونه‌ته بوون ؛ هیچ شوێنێك و هیچ كات و ساتێك نیه خوا زانستی پێ نه‌بێت ؛ ئاگای له‌شته دیار و نادیاره‌كانه ؛ وه به ئاشكرا و نهێنیه‌كانه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : (وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ) . البقرة : 29 . واته : خوا به هه‌موو شتێك زاناو ئاگاداره. هیچ شتێك نه له‌ئاسمانه‌كان و نه له‌زه‌وی له‌خوای پهروهردگار شاراوه نیه ؛ خوا له‌هیچ شتێك بێ ئاگانیه وه هیچ شتێك له‌یاد ناكات ؛ وه زانستی دروستكراوه‌كانی له‌گه‌ڵ زۆری و جۆره‌كانی كاتێك بدرێته پاڵ زانستی خوای پهروهردگار هیچی نامێنێت و ده‌بڕێته‌وه ؛ خوای پهروهردگار زانستی به‌دروستكراوه‌كانی به‌خشیوه كه لپێشدا زانستیان نه‌بووه ؛ وه توانای پێداون كه له‌پێشدا توانایان نه‌بووه ؛ خوای پهروهردگار زانستی هه‌یه به‌وشتانه‌ی كه هاتونه‌ته بوون وه به‌وشتانه‌ش كه هێشتا نه‌هاتونه‌ته بوون ؛ وه زانستی به‌گشت كار و كرده‌وه‌كانی دروستكراوه‌كانی هه‌یه ؛ هیچ شتێك له خوای پهروهردگار شاراوه و نادیار نیه . 15_ الحَمِيدُ : سوپاسكه‌ری به‌نده‌كانیه‌تی له‌سه‌ر چاكه‌كردن ؛ وه به‌نده‌كانیش سوپاسی ده‌كه‌ن له‌سه‌ر به‌خششه‌كانی . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( ۞ يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ) . فاطر : 15 . واته : ئه‌ی خه‌ڵکینه هه‌ر ئێوه هه‌ژاری لای خوان وه ته‌نیا خوایه بێ نیازی ستایش کراو. پێشه‌وا ئیبن قه‌ییم – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : خوای پهروهردگار سوپاسكراوه له‌دوو ڕووه‌وه : یه‌كه‌میان : هه‌موو دروستكراوه‌كان حه‌مد و سوپاسی ده‌كه‌ن ؛ خوای پهروهردگار شاییسته‌ی سوپاسكردنه له‌لایه‌ن دروستكراوه‌كانی له‌چه‌ند ڕوویێكه‌وه : چونكه خوای پهروهردگار ئه‌وانی دروست كردووه ؛ وه رزقی پێداون ؛ وه نیعمه‌ته دیار و نادیاره‌كانی دینی دونیایی پێ به‌خشیون ؛ وه به‌ڵا و ناخۆشی له‌سه‌ر لاداون ؛ هه‌ر به‌نده‌یه‌ك نیعمه‌تێكی پێ به‌خشرابێت ئیلا له‌لایه‌ن خواوه بۆی هاتووه و پێی به‌خشراوه ؛ وه هه‌ر شه‌ڕ و ناخۆشیه‌ك لادرابێت ئیلا له‌لایه‌ن خوای په‌روه‌ردگاره‌وه بووه ؛ بۆیه پێویسته لسه‌ر دروستكراوه‌كانی له‌هه‌موو كاته‌كان سوپاس و ستایی خوای پهروهردگار بكه‌ن . دووه‌میان : خوای پهروهردگار سوپاس ده‌كرێت له‌سه‌ر ئه‌م ناوه جوان و سیفاته به‌رزانه‌ی هه‌یه‌تی ؛ هه‌موو سیفه‌تێكی كامل و ته‌واو بۆ خوای په‌روه‌ردگاره ؛ هه‌موو سیفه‌تێك له سیفه‌ته‌كانی خوای پهروهردگار پێویسته ته‌واوترین سوپاس و ستاییشی خوای له‌سه‌ر بكرێت ؛ سوپس بۆخوا له‌سه‌ر زاتی پیرۆزی ؛ سوپاس بۆخوا له‌سه‌ر سیفه‌ته به‌رزه‌كانی ؛ سوپاس بۆخوا له‌سه‌ر كاره‌كانی ؛ سوپاس بۆخوا له‌سه‌ر دروستكراوه‌كانی ؛ سوپاس بۆخوا له‌سه‌ر به‌رنامه و شه‌ریعه‌ته‌كانی ؛ سوپاس بۆخوا له‌سه‌ر حوكمه‌كانی قه‌ده‌ری و شه‌رعی ؛ بێگومان هیچ دروستكراوێك ناتوانێت به‌ته‌واوی سوپاس و ستاییشی خوای پهروهردگار بكات وه هیچ پێنووسێك ناتوانێت گشت ئه‌وشتانه بنووسێته‌وه كه سوپاس و ستاییشی خوای په‌روه‌ردگاری له‌سه‌ر ده‌كرێت . 16_ العَزِيزُ ؛ 17_ القَدِيرُ ؛ 18_ القَادِرُ ؛ 19_ المُقْتَدِرُ ؛ 20_ القَوِيُّ ؛ 21_ المَتِينُ : ئه‌م ناوه گه‌وره و مه‌زنانه ماناكانیان له‌یه‌كتر نزیكن ؛ خوای پهروهردگار خاوه‌نی هێز و توانای ته‌واوه ؛ زۆر به‌هێز و به‌توانا و ده‌سه‌ڵاتداره ؛ هه‌موو ماناكانی شكۆ و باڵاده‌ستی له‌خۆگرتووه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : (فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا ) . النساء : 139 . واته : به‌ڕاستی سه‌ربه‌رزی و باڵا ده‌ستی هه‌مووی بۆ خوایه . وه فه‌رمویه‌تی : ( إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ ) . هود : 66 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگارت هه‌ر خۆی به توانا و به ده‌سه‌ڵاته . هه‌رسێ ماناكه‌ی شكۆ و باڵاده‌ستی به‌ته‌واوه‌تی بۆ خوای گه‌وره و مه‌زنه : 1_ شكۆی هێز و توانا ؛ ئه‌م مانایه له‌ناوی پیرۆزی ( القَوِيُّ المَتِينُ ) وه‌رگیراوه ؛ كه وه‌سفێكی ئه‌وه‌نده گه‌وره و مه‌زنه هیچ هێز و توانایه‌كی دروستكراوه‌كانی ناگاته ئاستی هێز و توانای ئه‌و ئه‌گه‌رچی گه‌وره و زۆریش بێت . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ ) . الذاريات : 58 . واته : به‌ڕاستی ته‌نها خوا خۆی ڕۆزی ده‌ره که خاوه‌ن ده‌سه‌ڵاتی زۆر به‌هێزه . وه فه‌رمویه‌تی : (وَاللَّهُ قَدِيرٌ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ) . الممتحنة : 7 . واته : خوا به توانایه وه خوا لێ خۆشبووی میهره‌بانه. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَىٰ أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ ) . الأنعام : 65 . واته : بڵێ : هه‌ر ئه‌و خوایه به‌توانا و ده‌سه‌ڵاتداره که سزایه‌کتان بۆ بنێرێت له سه‌روتانه‌وه یان له ژێر پێتانه‌وه یان سه‌رتان لێ بشێوێنێ و بتان کات به چه‌ند ده‌سته و تاقمێکه‌وه جا هه‌ندێکتان به هه‌ندێکی ترتان سزاو ئازار بدات . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُقْتَدِرًا ) . الكهف : 45 . واته : وه خوا هه‌میشه به‌توانا و ده‌سه‌ڵات داره به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا. 2_ شكۆی ده‌وڵه‌مه‌ندی و بێ پێویستی ؛ خوای پهروهردگار ده‌وڵه‌مه‌نده به‌زاتی خۆی ؛ پێویستی به‌هیچ شتێك به‌هیچ كه‌سێك نیه ؛ به‌نده‌كانی ناتوانن زیانی پێ بگه‌یه‌نن یان سوودی پێ بگه‌یه‌نن ؛ به‌ڵكو هه‌ر ئه‌وه زیان گه‌یه‌نه‌ر و سوود گه‌یه‌نه‌ر . 3_ شكۆی زاڵ بوون به‌سه‌ر هه‌موو بوونه‌وه‌ره‌كان ؛ هه‌موو شتێك هه‌ژار و بێ ده‌سه‌ڵات و ملكه‌چه بۆ گه‌وره‌یی و ده‌سه‌ڵاتی خوا ؛ هه‌موو كار و باری دروستكراوه‌كان به‌ده‌ستی ئه‌وه ؛ هیچ شتێك ناجولێت و گۆڕانكاری به‌سه‌ر نایه‌ت به‌بێ هێز و توانای خوای پهروهردگار ؛ هه‌رشتێك ویستی خوای په‌روه‌ردگاری له‌سه‌ر بوو ده‌بێت وه هه‌رشتێك ویستی له‌سه‌ر نه‌بوو نابێت ؛ وه هیچ گۆرانكاری و توانایه‌ك نیه ته‌نها به‌خوای پهروهردگار نه‌بێت . له‌هێز و توانای خوای پهروهردگار ئه‌وه‌یه كه ئاسمانه‌كان و زه‌وی له‌ماوه‌ی شه‌ش ڕۆژدا دروست كردووه ؛ وه دورستكراوه‌كانی دورست كردووه پاشان ده‌یانمرێنێت پاشان زیندوویان ده‌كاته‌وه پاشان بۆلای ئه‌و ده‌گه‌ڕێنه‌وه ؛ فه‌رمویه‌تی : ( مَا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ ) . لقمان : 28 . واته : دروست کردنی هه‌مووتان (له سه‌ره‌تاوه) و زیندووکردنه‌وه‌تان وه‌ك (دروست کردن و زیندووکردنه‌وه‌ی) ته‌نیا که‌سێك وایه . وه له نیشانه و شوێنه‌واری هێز و ده‌سه‌ڵاتی خوای پهروهردگار زیندوو كردنه‌وه‌ی زه‌وی وشك و ره‌قه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ ) . الحج : 5 . واته : وه زه‌وی ده‌بینی خامۆشه وشك و بێ گیایه جا کاتێ بارانمان به‌سه‌ردا باراند زه‌وی (ڕووه‌کی لێی ده‌ڕوێ و) ده‌جوڵێ زه‌وی هه‌ڵ ده‌دات(به‌رز ده‌بێت) و (زه‌وی) ده‌ڕوێنێ له هه‌موو جۆره (گیاو گوڵێکی) جوان. وه له‌نیشانه‌كانی ده‌سه‌ڵاتی خوای پهروهردگار سزا و له‌ناو چوونی گه‌لانی بێ باوه‌ره ؛ وه خالیقی هه‌موو شتێكه ؛ خالیقی به‌نده‌كانیه‌تی وه خالیقی كرده‌وه‌كانیشیانه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ ) . الصافات : 96 . واته : له کاتێکدا خوا به‌دیهێنه‌ری خۆتان و كرده‌وه‌كانیشتانه . وه له نیشانه و شوێنه‌واره‌كانی هێز و ده‌سه‌ڵاتی خوای پهروهردگار سه‌رخستنی دۆست و خۆشه‌ویسته‌كانیه‌تی ئه‌گه‌رچی ڕێژه‌شیان كه‌متربێت له دوژمنه‌كانیان ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : (كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ ۗ ) . البقرة : 249 . واته : زۆر ده‌سته‌ی که‌م زاڵ بووه به‌سه‌ر ده‌سته‌ی زۆردا به‌فه‌رمانی خوا . 22_ الغَنِيِّ : زۆر ده‌وڵه‌مه‌ند و بێ نیاز و بێ ئاتاج و بێ پێویست له‌هه‌موو شتێك . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَأَنَّهُ هُوَ أَغْنَىٰ وَأَقْنَىٰ ) . النجم : 48 . واته : وه بێگومان هه‌ر ئه‌ویشه که خه‌ڵکی ده‌وڵه‌مه‌ند و هه‌ژار ده‌کات. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( ۞ يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ) . فاطر : 15 . واته : ئه‌ی خه‌ڵکینه هه‌ر ئێوه هه‌ژاری لای خوان وه ته‌نیا خوایه بێ نیازی ستایش کراو. خوای پهروهردگار له‌هه‌موو ڕوویێكه‌وه ده‌وڵه‌مه‌ندی كامل و ته‌واوه ؛ وه هه‌موو سیفاته‌كانی كامل و ته‌واون له‌هیچ ڕوویێكه‌وه كه‌م و كوڕی تیادا نیه ؛ ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌و به‌رده‌وام په‌یوه‌سته به‌زاتی خۆیه‌وه ؛ خوای پهروهردگار به‌رده‌وام به‌خشنده‌یه ؛ به‌رێزه ؛ به‌ره‌حمه ؛ دروستكراوه‌كان هه‌رهه‌مویان پێویستیان به‌خوای په‌روه‌ردگاره ؛ وه له فراوانی و گه‌وره‌یی ده‌وڵه‌مه‌ندی خوای پهروهردگار ئه‌وه‌یه كه گه‌نجینه‌كانی ئاسمانه‌كان و زه‌وی و ره‌حم و به‌زه‌یی به‌ده‌ستی ئه‌وه . وه له‌ته‌واویه‌تی ده‌وڵه‌ندی و به‌خشنده‌یی خوا ئه‌وه‌یه كه فه‌رمان به به‌نده‌كانی ده‌كات لێی بپارێنه‌وه وه به‌ڵێنی وه‌ڵامدانه‌وه‌یان پێ ده‌دات و وه‌ڵامی دوعاكانیان ده‌داته‌وه ؛ پێیان ده‌به‌خشێت ئهوشتانهی داوای لێ ده‌كه‌ن وه ئه‌وشتانه‌ن كه داوایان لێ نه‌كردووه ! به‌گشت ئه‌وكه‌سانه ده‌به‌خشێت كه داوای لێ ده‌كه‌ن بێ ئه‌وه‌ی هیچ شتێك له‌موڵك و سامانی كه‌م بكات . وه له‌ته‌واویه‌تی و فراوانیه‌تی ده‌وڵه‌مه‌ندی خوای پهروهردگار ئه‌وه‌یه كه خۆشیه به‌رده‌وامه‌كانی به‌هه‌شت ده‌به‌خشێت به به‌نده باوه‌ڕداره‌كانی ؛ ئه‌و به‌هه‌شته‌ی كه هیچ چاوێك نه‌یبینیوه وه هیچ گوێچكه‌یه‌ك نه‌یبیستووه وه خۆشیه‌كانی به‌سه‌ر دڵی هیچ كه‌سێكدا نه‌هاتووه . وه له‌ته‌واویه‌تی ده‌وڵه‌مه‌ندی خوا ئه‌وه‌یه كه هیچ هاوه‌ڵێك و هیچ منداڵێك و هه‌یچ شه‌ریكێكی بۆخۆی دانه‌ناوه و بێ پێویسته له‌هه‌موو دروستكراوه‌كانی . به‌پوختی : خوای پهروهردگار خاوه‌نی ده‌وڵه‌مه‌ندیه‌كی كامل و ته‌واوه له‌هه‌موو ڕوویێكه‌وه ؛ وه هه‌موو دروست كراوه‌كانی پێویستیان به هاوكاری و یارمه‌تی ئه‌وه . 23_ الحَكِيمُ : زۆر دانا و كارزان و كاربه‌جێ و كار له‌جێ و وورد و لێزان . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ ۚ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ) . الأنعام : 18 . واته : وه هه‌ر ئه‌وه ده‌ست ڕۆیشتوو به‌سه‌ر به‌نده‌کانیدا هه‌ر ئه‌ویش کاردروستی ئاگاداره. خوای پهروهردگار دانا و كار له‌جێیه و خاوه‌نی دانایی ته‌واوه ؛ ئاگاداری سه‌ره‌تا و كۆتایی هه‌موو كارو باره‌كانه ؛ سوپاسكراوی ته‌واوه ؛ خاوه‌ن هێز و توانای ته‌واوه ؛ زۆر به‌ره‌حم و به‌زه‌ییه ؛ ئه‌و شته‌كان له‌شوێنی خۆی داده‌نێ به‌شێوه‌یه‌ك شاییسته‌ی دروستكراوه‌كانی و فه‌رمانه‌كانی بێت ؛ هیچ پرسیارێك ئاراسته‌ی ناكرێت ؛ وه هیچ ره‌خنه‌یه‌ك له دانایی و كاره‌جوانه‌كانی ناگیرێت . حیكمه‌ت و دانایی خوای پهروهردگار ده‌بێت به‌دوو جۆر : جۆری یه‌كه‌میان : حیكمه‌ت له دروستكراوه‌كانی ؛ خوای پهروهردگار دروستكراوه‌كانی به حه‌ق دروست كردووه ؛ هه‌موو دروستكراوه‌كانی به‌جوانترین شێوه دروستكردووه ؛ وه به‌جوانترین شێوه ڕێكی خستوون ؛ وه بۆ هه‌ر دروستكراوێك ئه‌وه‌ی داوانه‌وه كه شاییسته‌یه‌تی ؛ هیچ هه‌ڵه و كه‌م و كوڕیه‌ك له‌دروستكراوه‌كانیدا نابینی ؛ ئه‌گه‌ر ئه‌قڵی هه‌موو دروستكراوه‌كانی سه‌ره‌تا و كۆتایی كۆبكرێنه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی شتێك وه‌كو دروستكراوێك له دروستكراوه‌كانی خوا دروست بكه‌ن ئه‌وا هه‌رگیز ناتوانن ؛ خوای پهروهردگار ته‌حه‌ددای به‌نده‌كانی كردووه كه بتوانن ره‌خنه‌یه‌ك له‌دروستكراوه‌كانی بگرن ؛ كه بێ گومان چاوه‌كانیان به ماندویه‌تی ده‌گه‌ڕێته‌وه بێ ئه‌وه‌ی بتوانن ره‌خنه‌یه‌ك له دروستكراوێك له دورستكراوه‌كانی خوا بگرن . جۆری دوه‌میان : حیكمه‌ت له‌شه‌رع و فه‌رمانه‌كانی ؛ خوای پهروهردگار شه‌ریعه‌ت و به‌رنامه‌كانی خۆی له‌سه‌ر زه‌وی داناوه وه په‌رتووكه‌كانی دابه‌زاندوه وه نێردراوه‌كانی ناردووه بۆ ئه‌وه‌ی به‌نده‌كانی بیناسن و به تاك و ته‌نها بی په‌رستن ؛ ئایه چ حیكمه‌تێك له‌مه گه‌وره‌تره ؟ وه چ فه‌زڵ و ڕێزێك له‌وه گه‌وره‌تره ؟ به‌راستی په‌رستنی خوای پهروهردگار به‌تاك و ته‌نها له باشترینی فه‌زڵ و به‌خشیه‌نه‌كانی خوای په‌روه‌ردگاره بۆ به‌نده‌كانی ؛ وه ته‌واوترین خۆشی و كامه‌رانیه بۆ دڵ و ده‌روونه‌كان ؛ وه تاكه هۆكاره بۆ به‌ده‌ست هێنانی به‌خته‌وه‌ری به‌رده‌وام و خۆشی نه‌بڕاوه ؛ وه هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه دروستكراوه‌كانی دروست كردووه كه به‌تاك و ته‌نها بیپه‌رستن و شه‌ریكی بۆ دانه‌نێن . وه فه‌رمان و نه‌هیه‌كانی خوای پهروهردگار ئه‌وپه‌ڕی حیكمه‌ت و چاكسازی تێدایه بۆ دین و دونیا ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمانی نه‌كردووه ئیلا به‌شتێك نه‌بێت كه لهبهرژهوهندی به‌نده‌كانه‌یه‌تی وه نه‌هی نه‌كردووه ته‌نها له‌وشتانه نه‌بێت كه زیانی هه‌یه بۆ به‌نده‌كانی . به‌گشتی خوای پهروهردگار حه‌كیم و دانایه له ئه‌حكامه‌كانی قه‌ده‌ری و شه‌رعی و جه‌زائی . 24_ الحَلِيمُ : زۆر نه‌رم و نیان و هێدی و هێواش و به ئارام و له‌سه‌ر خۆ و بێ په‌له . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي أَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ ) . سورة البقرة : 23 . واته : وه بزانن بێگومان خوا ده‌زانێت به‌وه‌ی که له دڵتاندایه که‌واته خۆتان بپارێزن وه بزانن دڵنیابن که خوا لێخۆشبووی له‌سه‌ر خۆیه. خوای پهروهردگار به‌سه‌ر به‌نده‌كانیدا ده‌بارێنێت نیعمه‌ته دیار و نادیاره‌كان ئه‌گه‌رچی به‌نده‌كانی گوناه و تاوان ئه‌نجام ده‌ده‌ن ؛ له‌سه‌رخۆیه و په‌له‌ناكات له تاوانكاران ؛ ده‌رفه‌تیان پێ ده‌دات بۆ ئه‌وه‌ی ته‌وبه بكه‌ن ؛ وه مۆڵه‌تیان پێ ده‌دات بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێنه‌وه و ته‌وبه بكه‌ن . خوای پهروهردگار خاوه‌نی له‌سه‌رخۆیی و نه‌رم و نیانی ته‌واوه و نه‌رم و نیانیه‌كه‌ی بێ باوه‌ڕان و تاوانكارانیشی گرتۆته‌وه به‌شێوه‌یه‌ك كه مۆڵه‌تی پێ داون وه په‌له‌ی لێ نه‌كردوون به سزادان بۆ ئه‌وه‌ی ته‌وبه بكه‌ن و بگه‌ڕێنه‌وه لای خوای پهروهردگار ؛ ئه‌گه‌ر ویستی له‌سه‌ر بێت ده‌تونێت ڕاسته‌وخۆ بیانگرێت و تووشی سزاو له‌ناوچوونیان بكات ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی ( وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا كَسَبُوا مَا تَرَكَ عَلَىٰ ظَهْرِهَا مِنْ دَابَّةٍ وَلَٰكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ۖ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِ بَصِيرًا ) . فاطر : 45 . واته : خۆ ئه‌گه‌ر خوا تۆڵه‌ی له خه‌ڵکی بسه‌ندایه له سه‌ره‌نجامی کارو کرده‌وه‌ی نادروستیاندا، هه‌رچی زینده‌وه‌ر هه‌یه له‌سه‌ر ڕووکاری زه‌وی نه‌ده‌ما، به‌ڵام خوا ئه‌وه‌نده به‌په‌له نیه له تۆڵه‌سه‌ندن، به‌ڵکو دوایان ده‌خات بۆ کاتێکی دیاریکراو، جا کاتێك ڕۆژی خۆی هات، بێگومان ئه‌و کاته خوای گه‌وره بینایه به به‌نده‌کانی (کارو کرده‌وه‌یانی هه‌موو له‌به‌رده‌ست دایه) . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِمْ مَا تَرَكَ عَلَيْهَا مِنْ دَابَّةٍ وَلَٰكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ۖ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً ۖ وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ ) . النحل : 61 . واته : وه ئه‌گه‌ر خوا خه‌ڵکی سزا بدایه به هۆی سته‌م (و بێ بڕوایی) یانه‌وه هیچ گیان له‌به‌رێکی له‌سه‌ر (زه‌وی) دا نه‌ده‌هێشت به‌ڵام دوایان ده‌خات تا کاتی دیاری کراو (بۆیان) جا کاتێ کاتی دیاری کراویان هات (ڕۆژی ته‌واو بوو) هیچ کات و ساتێك دوا ناکه‌ون و پێشیش ناکه‌ون . 25 _ العَفُوُّ . 26 _ الغَفُورُ . 27 _ الغَفَّار . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ) . المجادلة : 2 . واته : به‌ڕاستی خوا لێ لێ بوورده و لێ خۆش بووه . خوای پهروهردگار به‌رده‌وام لێ بوورده‌یه و به‌لێ بوورده‌یی ناسراوه وه به‌لێخۆشبوونی تاوانه‌كانی وه‌سفكراوه . هه‌موو كه‌سێك ناچاره بۆ لێ بووده‌یی و لێ خۆش بوونی خوا وه‌ك چۆن ناچارن بۆ ره‌حم و به‌زه‌یی و به‌خشنده‌یی خوا . خوای پهروهردگار به‌ڵێنی داوه به لێ بوورده‌یی لێ خۆشبوون له‌وكه‌سانه‌ی هۆكاره‌كانی به‌ده‌ست هێنانی لێ بوورده‌یی و لێ خۆشبوون ده‌گرنه‌به‌ر ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَىٰ ) . طه : 82 . واته : وه به‌ڕاستی من زۆر لێبوردوم لهو که‌سه‌ی ته‌وبه‌ی کردبێ و باوه‌ڕی هێنابێ و کرده‌وه‌ی چاکی کردبێت پاشان به‌رده‌وام بووبێ له‌سه‌ر ئه‌و ڕێبازه . خوای پهروهردگار خاوه‌نی لێ بوورده‌یی كامل و ته‌واوه و فراوانتره لهو گوناه و تاوانانه‌ی له‌به‌نده‌كانیه‌وه ڕووده‌دات ؛ به‌تایبه‌تی كاتێك به‌نده‌كانی هۆكاره‌كانی به‌ده‌ست هێنانی لێ بوورده‌یی ده‌گرنه‌به‌ر وه‌ك داوای لێ خۆشبوون كردن و ته‌وبه كردن و باوه‌ڕهێنان و كرده‌وه‌ی چاك ؛ خوای پهروهردگار ته‌وبه‌ی به‌نده‌كانی وه‌رده‌گرێت و له‌تاوانه‌كانیان ده‌بوورێت ؛ خوای پهروهردگار لێ بوورده‌یه و لێ بوورده‌ییشی پێ خۆشه ؛ وه پێی خۆشه به‌نده‌كانی هه‌وڵبده‌ن بۆ به‌ده‌ست هێنانی ئه‌وهۆكارانه‌ی به‌هۆیه‌وه لێ بوورده‌یی خوا به‌ده‌ست دێنن ؛ وه له‌ته‌واویه‌تی لێ بوورده‌یی خوا ئه‌وه‌یه كه به‌نده‌كانی چه‌ند گوناه و تاوانیان هه‌بێت پاشان ته‌وبه كه‌ن لێیان ده‌بوورێت و له‌گوناهه‌كانیان خۆش ده‌بێت وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( ۞ قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ) . واته : ئه‌ی موحه‌ممه‌د(صلی الله علیه وسلم) بڵێ: ئه‌ی به‌نده‌کانم ئه‌ی ئه‌وانه‌ی که خۆتان زۆر گوناهبار کردووه نائومێد مه‌بن له میهره‌بانی و به‌زه‌یی خوا چونکه بێگومان خوا له هه‌موو گوناهه‌کانتان خۆش ده‌بێت به‌ڕاستی هه‌ر ئه‌وه لێبورده‌ی به به‌زه‌یی یه. وه له‌فه‌رمووده‌ی قودسیدا هاتووه خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ئه‌ی كوڕی ئاده‌م تۆ ئه‌گه‌ر به‌ئه‌ندازه‌ی خاكی سه‌رزه‌وی به‌گوناه و تاوانه‌وه بگه‌ڕێیته‌وه‌لای من به‌ڵام هیچ شتێكت له‌گه‌ڵ من نه‌كردبێته شه‌ریك ئه‌وا به ئه‌ندازه‌ی خاكی سه‌رزه‌وی به‌لێخۆشبوون بۆتۆ دێم و لێت خۆش ده‌بم . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ رَبَّكَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ ) . النجم : 32 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگاری تۆ لێبوردنی فراوانه . به‌راستی خوای پهروهردگار هۆكاره‌كانی لێ بوورده‌یی و لێ خۆشبوونی خۆی كردۆته‌وه به داوای لێ خۆشبوون كردن و وازهێنان له‌تاوان و باوه‌رهێنان و ئه‌نجامدانی كرده‌وه‌ی چاك و باش بوون له‌گه‌ل به‌نده‌كانی خواو و لێ بووردن له‌كه‌م و كوریه‌كانیان .
28_ التَّوَّاب : به‌رده‌وام ته‌وبه له‌به‌نده‌كانی وه‌رده‌گرێت و له‌هه‌موو تاوانه‌كانیان ده‌بوورێت . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ) . التوبة : 104 . واته : ئایا نه‌یان زانیوه که بێگومان هه‌ر خوا ته‌وبه و په‌شیمانی له به‌نده‌کانی وه‌رده‌گرێ وه هه‌ر ئه‌و ماڵ به‌خشینه‌کان وه‌رده‌گرێ وه به‌ڕاستی هه‌ر خوایه وه‌رگری ته‌وبه‌یه و میهره‌بانه . خوای پهروهردگار به‌رده‌وام ته‌وبه له‌به‌نده‌كانی وه‌رده‌گرێت ؛ وه له تاوانه‌كانیان ده‌بوورێت ؛ گشت ئه‌وكه‌سانه‌ی به‌ڕاستی ته‌وبه ده‌كه‌ن خوای پهروهردگار ته‌وبه‌كه‌یان وه‌رده‌گرێت . خوای پهروهردگار رێنمووی به‌نده‌كانی ده‌كات بۆ ته‌وبه‌كردن وه له‌تاوانه‌كانیان ده‌بوورێت له‌دوای ته‌وبه كردن . ته‌وبه دانان له‌سه‌ر به‌نده له‌لایه‌ن خوای په‌روه‌ردگاره‌وه ده‌بێت به‌دوو جۆره‌وه : جۆری یه‌كه‌میان : خوای پهروهردگار ته‌وبه ده‌خاته ناو دڵی به‌نده‌كه‌ی و ڕێنمووی ده‌كات بۆ ته‌وبه‌كردن ؛ ئینجا به‌نده‌كه‌ی هه‌لده‌ستێت به‌ته‌وبه‌كردن و وازهێنان له‌تاوان و په‌شیمان بوونه‌وه له ئه‌نجامدانی و نه‌گه‌ڕانه‌وه سه‌ری و گۆڕینی به‌كرده‌وه‌ی چاك . جۆری دووه‌میان : ته‌وبه‌دانان له‌سه‌ر به‌نده‌كه‌ی به وه‌رگرتنی ته‌وبه‌كه‌ی و سڕینه‌وه‌ی تاوانه‌كانی ؛ به‌ڕاستی ته‌وبه‌ی ڕاسته‌قینه هه‌موو تاوانه‌كانی ڕابردوو ده‌سڕێته‌وه و لاده‌دات . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ ۚ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا ) . النصر : 3 . واته : ئه‌وسا ئیتر په‌روه‌ردگارت به پاک ڕابگره بههۆی ستایشی یه‌وه، وه داوای لێبوردنی لێ بکه چونکه بێگومان ئه‌و زۆر گیراکه‌ری په‌شیمانی یه .
29_ الرَّقِيب : ئاگادار و چاودێر به‌سه‌ر هه‌موو بوونه‌وه‌ردا . وه ئاگادار به‌شاراوه‌ی ناو سینه‌كاندا ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : (إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا ) . النساء : 1 . واته : به‌ڕاستی خوا هه‌میشه چاودێره به‌سه‌رتانه‌وه . خوای پهروهردگار – ئاگادار و چاودێره - هه‌موو دروستكراوه‌كانی پاراستووه و به‌ڕێوه‌یه‌ان ده‌بات به‌جوانترین شێواز و ڕێكخستن . 30_ الشَّهِيد : الشَّهِيد : واته زانا و ئاگادار به هه‌موو شتێك ؛ هه‌موو ده‌نگێك ده‌بیستێت ؛ شاراوه‌كانی و ئاشكرانی ؛ وه هه‌موو دروستكراوێك و بوونه‌وه‌رێك ده‌بینێت ؛ وورد و درشتی وه گه‌وره و بچووكی ؛ وه زانیاری به‌هه‌موو شتێك هه‌یه . شێخ عبدالرحمن سه‌عدی – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رمویه‌تی : مانای ( الرَّقِيبُ - الشَّهِيد ) له‌یه‌كتر نزيكن و هه‌ردووكیان ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نن كه خوای پهروهردگار هه‌وو ده‌نگێك ده‌بیستێت ؛ وه هه‌موو بینراوێك ده‌بینێت ؛ وه زانستی به‌هه‌موو دروستكراوه‌كانی هه‌یه ئه‌وانه‌ی كة دیارن و وه ئه‌وانه‌ش كه نادیارن ؛ ئاگاداره به‌گشت ئه‌و شتانه‌ی به‌سه‌ردڵدادێت و نادیار و شاراوه‌ن ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا ) . النساء : 1 . واته : به‌ڕاستی خوا هه‌میشه چاودێره به‌سه‌رتانه‌وه. وه فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ) . الحج : 17 . واته : به‌ڕاستی خوا به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا ئاگاداره. بۆیه هه‌ست كردن به‌چاودێری خوای پهروهردگار به‌سه‌ر به‌نده‌وه له‌به‌رزترین كرده‌وه‌كانی دڵه ؛ هه‌ركاتێك به‌نده زانی كه خوای پهروهردگار هه‌موو جووله ئاشكرا و نادیراه‌كانی ده‌بینێت ئه‌وكات پارێزگاریه‌كی ناوه‌كی دروست ده‌بێت و خاوه‌نه‌كه‌ی له‌گشت ئه‌وشتانه به‌دوور ده‌خات كه خوای پهروهردگار ڕقی لێیه‌تی و پێی ڕازی نیه ؛ خوا په‌رستی به پله‌ی ئیحسان ئه‌نجام ده‌دات وه‌ك ئه‌وه وایه كه خوا ببینێت وه ئه‌گره خوا نه‌بینێت ئه‌وا بێگومان خوا ئه‌و ده‌بینێت . 31_ الحَفِيظُ : پارێزه‌ری دروستكراوه‌كانی له تیاچوون و له‌ناوچوون و له‌زیان پێكه‌وتنیان . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ حَفِيظٌ ) . هود : 57 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگارم به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا چاودێرو پارێزه‌ره . بۆ ناوی پیرۆزی ( الحَفِيظُ ) دوو مانا هه‌یه : مانای یه‌كه‌م : خوای پهروهردگار هه‌موو كار و كرده‌وه‌كانی به‌نده‌كانی له‌شه‌ڕ و خراپه‌دا له‌لای خۆی تۆماركردووه و پاراستووه ؛ زانستی هه‌موو ده‌وری هه‌موو كرده‌وه‌كانی دروستكراوه‌كانی داوه ئه‌وه‌ی دیاره وه وه ئه‌وه‌ش كه نادیاره ؛ وه گشتی له له‌وحی مه‌حفوظ نوسیوه ؛ وه چه‌ند فریشته‌یكی به‌رێزی راسپاردووه بۆ ئه‌م كاره ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ . كِرَامًا كَاتِبِينَ . يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ) . الإنفطار : 12 . واته : بێگومان چه‌ند چاودێرێکتان به‌سه‌ره‌وه‌یه ؛ که به‌ڕێزو نووسه‌رن ؛ هه‌رچی بکه‌ن ده‌یزانن . خوای پهروهردگار زانیاری ته‌واوی هه‌یه به‌كار و كرده‌وه‌كانی بنده‌كانی وه‌گشت ئهوشتانهی فریشته‌كان نوسیانه و ده‌ینووسن . مانای دووه‌میان : له‌ماناكانی ( الحَفِيظُ ) واته خوای پهروهردگار پارێزه‌ری به‌نده‌كانیه‌تی له‌گشت ئهوشتانهی پێیان ناخۆشه ؛ وه پاراستنی خوا بۆ دروستكراوه‌كانی دووجۆره ؛ عام و خاص گشتی و تایبه‌ت . جۆری یه‌كه‌میان : پاراستنی خوا بۆ گشت دروستكراوه‌كانی به رۆزی پێدایانیان و پاراستنی بونیه‌یان و ڕێنموویی كردنیان بۆگشت ئهوشتانهی لهبهرژهوهندی ئه‌واندایه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَىٰ كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَىٰ ) . طه : 50 . واته : مووسا فه‌رمووی په‌روه‌ردگاری ئێمه ئه‌و زاته‌یه دروستکردنێکی تایبه‌تی به هه‌موو شتێك به‌خشیوه پاشان ڕێنموونیشی کردووه بۆ کاری خۆی . جۆری دوه‌میان : پاراستنی خاص – تایبه‌ت بۆ دۆست و خۆشه‌ویسته‌كانی ؛ ده‌یانپارێزێت له‌گشت ئهوشتانهی زیان به ئیمان و یه‌قینیان بگات له‌گومانه‌كان و شه‌هه‌واته‌كان ؛ وه ده‌یانپارێزێت و له‌دوژمنه‌كانیان له‌جنۆكه و مرۆڤی خراپ ؛ سه‌ریان ده‌خات به‌سه‌ریان وه ده‌یانپارێزێت له‌فێل و ته‌ڵه‌كه‌یان ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( ۞ إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا ۗ ) . الحج : 38 . واته : به‌ڕاستی خوا پشتیوانی ده‌کات له‌وانه‌ی که بڕوایان هێناوه . خوای پهروهردگار ده‌یانپارێزێت و له‌گشت شتێك كه زیان به‌دین و دونیایان بگه‌یه‌نێت ؛ به‌گوێره‌ی ئیمانی به‌نده پاراستن و به‌رگری خوای بۆ ده‌بێت . وه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : ( إِحْفَظِ اللهَ يَحْفَظْكَ ) . واته : فه‌رمانه‌كانی بپارێزه به جێ به‌جێ كردنی وه نه‌هیه‌كانی بپارێزه به‌دووركه‌وتنه‌وه و وازهێنان لێی وه سنووره‌كانی بپارێزه به تێنه‌په‌ڕاندنی ؛ ئه‌وكات خوا ده‌تپارێزێت وه دینه‌كه‌ت ده‌پارێزێت وه وه ماڵ و منداڵت ده‌پارێزێت .
32 _ اللَّطِيفُ : زۆر به‌سۆز و لوتف و به‌خشنده و میهره‌بان . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( اللَّهُ لَطِيفٌ بِعِبَادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ ۖ وَهُوَ الْقَوِيُّ الْعَزِيزُ ) . الشوری : 19 . واته : خوای گه‌وره زۆر به‌سۆزو دلۆڤانه له‌گه‌ڵ به‌نده‌کانیدا، ڕزق و ڕۆزی ده‌به‌خشێت به هه‌ر که‌س بیه‌وێت (بۆ تاقیکردنه‌وه)، به‌ڕاستی ئه‌و زاته به‌هێز و باڵاده‌سته . وه هه‌روه‌رها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ ۖ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ ) . الانعام : 130 . واته : ده‌زگای بینایی و (بۆچوونی ئاده‌میزاد) ناتوانێت ئه‌و زاته ببینێت، زانیاری ئه‌و خوایه هه‌موو شتێکی گرتۆته‌وه، ئاگاداریشه به‌هه‌موو ده‌زگاکانی بینایی، هه‌ر ئه‌وه وردبین و ئاگایه. خوای پهروهردگار به‌سۆز و دلۆڤانه به‌رامبه‌ر به به‌نده‌كانی له‌گشت شته نه‌فسی و ناوه‌كیه‌كان وه له‌گشت شته ده‌ره‌كیه‌كان ؛ ڕێنموویی به‌نده‌كه‌ی ده‌كات بۆ گشت ئهوشتانهی بۆ ئه‌و شیاو گونجاوه بێ ئه‌وی به‌نده‌كه‌ی هه‌ستی پێ بكات ؛ وه ئه‌مه له‌شوێنه‌واره‌كانی زانست و ڕێز و رهحمهتی خوای په‌روه‌ردگاره ؛ هه‌ربۆیه ناوی پیرۆزی ( اللَّطِيفُ ) دوو جۆری هه‌یه : جۆری یه‌كه‌میان : خوای پهروهردگار زۆر شاره‌زایه و زانستی ته‌واوی هه‌یه به نهێنیه‌كان و شاراوه‌كان و گشت ئهوشتانهی له‌ناو سینه‌كانن وه گشت ئهوشتانهی غه‌یب و نادیارن وه گشت ئهوشتانهی زۆر وورد و شاراوه‌ن . جۆری دوه‌میان : سۆزی به‌زه‌یی خوا به دۆست و به‌نده‌كه‌ی به رشتنی نیعمه‌ت و به‌خششه‌كانی به‌سه‌ریدا وه به‌رزی ده‌كاته‌وه بۆ پله‌ی به‌رز ؛ وه ڕێنمووی ده‌كات بۆ كاری چاك و ئاسان وه ده‌یپارێزێت و له‌كاری قورس و گران ؛ وه تاقی ده‌كاته‌وه به به‌ڵاو ناخۆیه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی ڕێنمووی بكات بۆ زیاتر باش بوون و پله‌به‌رزی وه‌ك چۆن پێغه‌مبه‌رانی تاقی كرده‌وه به ئه‌زیه‌ت و ناره‌حه‌تی گه‌له‌كانیان وه به‌تێكۆشان له‌پێناوی .
33_ القَرِيبُ : زۆر نزیك له‌گشت بوونه‌وه‌ره‌كانی . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ ۚ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ ) . هود : 61 . واته : ئه‌و دروستی کردوون له زه‌وی دا و کردونی به ئاوه‌دان که‌ره‌وه تێیدا که‌واته داوای لێبوردنی لێ بکه‌ن پاشان بگه‌ڕێنه‌وه بۆلای به‌ڕاستی په‌روه‌ردگارم زۆر نزیکی دوعا وه‌رگره . نزیكی خوای پهروهردگار ده‌بێت به‌دوو جۆره‌وه : جۆری یه‌كه‌میان : نزیكی عام – گشتی ؛ كه بریتیه له زانستی خوا به‌هه‌موو شتێك ؛ خوای پهروهردگار نزیكتره له مرۆڤ له‌شاده‌ماری ملی ؛ ئه‌مه به‌مانای له‌گه‌ڵ بوونی گشتی دێت . جۆی دووه‌م : نزیكی خاص – تایبه‌ت ؛ به به‌نده چاك و خۆشه‌ویسته‌كانی ؛ ئه‌م جۆره نزیكه خۆشه‌ویستی و سه‌ركه‌وتن له‌خۆ ده‌گرێت ؛ وه پاڵپشتی كردن له‌گشت جوله و وه‌ستانه‌كان ؛ وه وه‌ڵامدانه‌ی نزای داواكاران ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ ۖ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ ) . البقرة : 186 . (واته : ئه‌ی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئه‌گه‌ر به‌نده‌كانم پرسیارت لێبكه‌ن ده‌رباره‌م، ئه‌وه من نزیكم لێیانه‌وه، به هاناو هاواری دۆعا گۆیانه‌وه ده‌چم هه‌ر كاتێك لێم بپاڕێنه‌وه‌و نزا بكه‌ن، ده‌با ئه‌وانیش به‌ده‌م بانگه‌وازی منه‌وه بێن و باوه‌ڕی دامه‌زراو به من بهێنن، بۆ ئه‌وه‌ی ڕێگای هۆشیاری و ئاگایی بگرنه‌به‌ر . جا كاتێك مانای نزیكی خوا زانرا به گشتی و تایبه‌تی ئه‌وا هیچ دژبه‌یه‌ك بوونێك ڕوونادات له‌نێوان نزیكی و به‌رزبوونه‌وه‌ی خوا له‌سه‌ر عه‌رشی خۆی له‌سه‌رووی هه‌موو دروستكراوه‌كانی ؛ خوای پهروهردگار به‌رز و بڵنده ئه‌گه‌ر نزیك بوونیشی وه به‌زانست و هێز و ده‌سه‌ڵاتی نزیكه له‌گه‌ڵ به‌رز بوونه‌وه‌ی له‌سه‌ر عه‌رشی مه‌زنی . 34_ المُجِيبُ : وه‌ڵامده‌ره‌وه‌ی هه‌موو پرس و داخوازی دروستكراوه‌كانی . خوای پهروهردگار وه‌ڵامده‌ری داوای داواكارانه وه قه‌بول كه‌ری عیباده‌تی به‌نده‌كانه . وه‌ڵامدانه‌وه‌ی خوای پهروهردگار ده‌بێت به‌دوو جۆره‌وه : جۆری یه‌كه‌میان : وه‌ڵامدانه‌ی عام – گشتی بۆ گشت ئه‌وكه‌سانه‌ی لێی ده‌پاڕێنه‌وه ؛ دوعای عیباده‌ت و دوعای داواكاردن ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ ) . غافر : 60 . واته : وه په‌روه‌ردگارتان فه‌رموویه‌تی: لێم بپاڕێنه‌وه وه‌ڵامتان ده‌ده‌مه‌وه . دوعای داواكردن ئه‌وه‌یه كه به‌ند بڵێت : خوایه ئه‌وشته‌م پێ ببه‌خشه ؛ خوایه ئه‌وشته‌م لێ لابده . ئه‌مه له‌كه‌سی چاك و خراپ ڕووده‌دات ؛ وه خوای پهروهردگار وه‌ڵامی گشت ئه‌وانه ده‌داته‌وه كه لێی ده‌پاڕێنه‌وه به‌گوێره‌ی پێویستیان وه به‌گوێره‌ی ویست و دانایی خۆی ؛ وه ئه‌مه به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ڕێز و به‌خشنده‌یی خوا بۆ به‌نده‌كانی به‌چاك و خراپیانه‌وه . جۆری دوه‌میان : وه‌ڵامدانه‌ی خاص – تایبه‌ت ؛ ئه‌مه چه‌ند هۆكارێكی هه‌یه ؛ له‌وانه داوای كه‌سی ناچار و لێقه‌وماو ئه‌وه‌ی كه‌وتۆته ناو ناخۆشی و ته‌نگانه ؛ خوای پهروهردگار وه‌ڵامی دوعاكه‌ی ده‌داته‌وه ؛ فه‌رموویه‌تی : ( أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ ..) . النمل : 62 . واته : ئایا کێیه جگه له زاتی پهروهردگار که بێت به هانا و هاواری لێقه‌وماو انه‌وه بێت و وه‌ڵامیان بداته‌وه ، کاتێک نزا ده‌کات و لێی ده‌پارێته‌وه و به‌ڵاو ناخۆشیه‌کان لاده‌بات . هۆكاری ئه‌م وه‌ڵامدانه‌وه‌یه بۆ ملكه‌چ بوون و موحتاجی به‌نده ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆلای خوای پهروهردگار ؛ وه هۆكاری تر له‌هۆكاره‌كانی وه‌ڵامدانه‌وه‌ی دوعا سه‌فه‌ری دوور و درێژه ؛ وه پارانه‌وه له‌خوای پهروهردگار به‌ناو و سیفاته به‌رزه‌كانی ؛ وه هه‌روه‌ها دوعای كه‌سی سته‌ملێكار و وه كه‌سی نه‌خۆش وه كه‌سی ڕۆژووه‌وان وه دوعای دایك و باوك بۆ منداڵه‌كانی ؛ وه كاته‌كانی گیرابوونی دوعا وه‌ك كۆتایی نوێژ وه پێش بانگی به‌یانی وه نێوان بانگ و قامه‌ت وه له‌كانی بانگ وه له‌كاتی باران بارین . خوای پهروهردگار ده‌رباه‌ری پێغه‌مبه‌ر صالح – علیه السلام - فه‌رمویه‌تی : ( إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُجِيبٌ ) . هود : 61 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگارم زۆر نزیکی دوعا وه‌رگره .
35_ الوَدُود : زۆر به‌سۆز و خۆشه‌ویست و سۆزدار . خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ ۚ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ ) . هود : 90 . واته : داوای لێخۆشبوونیش له په‌روه‌ردگارتان بکه‌ن و واز بهێنن له تاوان و خراپه‌کاری و پاشان بگه‌ڕێنه‌وه بۆ لای خوا، بیگومان په‌روه‌ردگاری من زۆر به‌به‌زه‌یی و میهره‌بانه، زۆر به‌سۆز و دلۆڤانه. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ ) . البروج : 14 . واته : هه‌ر ئه‌ویش زاتێکی زۆر لێخۆشبوو به‌سۆزو دڵۆڤان و دڵسۆزه (بۆ ئیمانداران). خوای پهروهردگار خۆشه‌ویسته له‌لای به‌نده باوه‌ڕداره‌كانی هیچ شتێك وه‌ك خوای پهروهردگار له‌لایان خۆشه‌ویست نیه خوای په‌روه‌ردگاریان له‌هه‌مووشتێك زیاتر خۆش ده‌وێت به‌ڵكو له‌نه‌فسی خۆشیان زیاتر خۆش ده‌وێت ؛ وه ئه‌ویش به‌نده باوه‌رداره‌كانی خۆش ده‌وێت . خۆشویستنی خوای پهروهردگار فه‌ز و واجبه له‌ناو دڵی باوه‌ردار له‌پێش خۆشویستنی هه‌موو شتێك بێت ؛ وه گشت شته خۆشویستراوه‌كان پێویسته له‌پێناو خوابێت . خۆشویستنی خوای پهروهردگار رۆحی كرده‌وه‌كانه ؛ هه‌موو په‌رستشه ئاشكرا و نادیاره‌كان له‌خۆشویستنی خواوه سه‌ریان هه‌ڵداوه . وه خۆشه‌ویستی به‌نده بۆخوا فه‌زڵ و چاكه‌ی خوایه بۆ به‌نده‌كه‌ی ؛ ئه‌مه له‌توانای به‌نده‌دانیه به‌ڵكو خوای پهروهردگار ڕێنموویی كردووه بۆ خۆشویستنی خۆی . پاكی و بێ گه‌ردی بۆ ئه‌وخوایه بههۆی خۆشه‌ویستی ئه‌وه‌وه ناخۆشیه‌كان سووك و ئاسان ده‌بن وه قورسی و گرانی عیباده‌ته‌كان خۆش و به‌چێژ ده‌بن . گه‌وره‌ترین شت كه ببێته هۆكاری به‌ده‌ست هێنان خۆشویستنی خوای په‌وره‌ردگار بریتیه له زۆر زیكر و یادی خوای پهروهردگار وه زۆر گه‌رانه‌وه بۆلای ئه‌و وه پشت به‌ستن پێی وه نزیك بوونه‌وه لێی به‌ئه‌نجامدانی فه‌زه‌كان و واجباته‌كان و سوننه‌ته‌كان ؛ وه نیازپكی بۆی له‌ئه‌نجامدانی كرده‌وه چاكه‌كان ؛ وه شوێن كه‌وتنی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم به رووكه‌ش و ناوه‌رۆكه‌وه ؛ هه‌روه‌ك خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ) . آل عمران : 31 . واته : ئه‌ی موحه‌ممه‌د(صلی الله علیه وسلم) بڵێ: ئه‌گه‌ر ئێوه خواتان خۆش ده‌وێت ئه‌وا شوێن من بكه‌ون تا خواش ئێوه‌ی خۆش بوێت وه له گوناهه‌کانتان خۆش ببێت وه خوا لێخۆشبووی میهره‌بانه. 26 _ الشَّاكِر . 27 _ الشَّكُور . سوپاسگوزار و به‌خشنده‌ی خێر و چاكه و ناز و نیعمه‌ت . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ ) . البقرة : 158 . واته : ئه‌وه‌ش خۆبه‌خشی ده‌كات و (عومره و ته‌واف)ی زیاتر ده‌كات با بزانێت كه خوا سوپاسگوزارو زانایه . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۚ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ ) . التغابن : 17 . واته : ئه‌گه‌ر قه‌رز بده‌ن به‌خوا به قه‌رزێکی چاك چه‌ند به‌رانبه‌ری ده‌کات بۆتان وه لێتان خۆش ده‌بێ وه خوا سوپاس گوزاری له‌سه‌رخۆیه. له ناوه جوانه‌كانی خوای په‌وره‌ردگار بریتیه له ( الشَّاكِر وه الشَّكُور ) خوای پهروهردگار هه‌وڵ و تێكۆشانی ئه‌وكه‌سانه ون ناكه‌ت كه له‌پێناو ئه‌و كرده‌وه‌ی چاك ده‌كه‌ن به‌چه‌ندین خێر و چاكه پاداشتیان ده‌داته‌وه ؛ خوای پهروهردگار له‌په‌رتووكه‌كه‌یدا وه له سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ره‌كه‌یدا هه‌والی داوه كه پاداشتی چاكه‌یه‌ك به ده پاداشت هه‌تا حه‌وت سه‌د پاداشت ده‌داته‌وه ؛ ئه‌مه سوپازگوزای خوایه بۆ به‌نده‌كانی به به‌خشینی خێر و چاكه‌ی زۆر ؛ وه هه‌ركه‌سیك له‌پێناو خوا واز له‌شتێكی قه‌ده‌غه‌كراوبێنێت ئه‌وا خوای پهروهردگار به باشتر بۆی قه‌ره‌بوو ده‌كاته‌وه ؛ خوای پهروهردگار ڕێنموویی به‌نده‌كانی ده‌كات بۆ رهزامهندی خۆی پاشان شوكر و سوپاسیان ده‌كات له‌سه‌ر ئه‌م كاره ؛ وه له‌ناز و نیعمه‌ته‌كانی به‌هه‌شتیان پێ ده‌به‌خشێت كه هیچ چاوێك نه‌یبینیه‌وه وه هیچ گوێچكه‌یه‌ك نه‌یبیستووه وه به‌سه‌ر دڵی هیچ كه‌سێكدا نه‌هاتووه ؛ ئه‌مانه گشتی هیچیان واجب نین له‌سه‌ر خوا به‌ڵكو خوای پهروهردگار به فه‌زڵ و به‌خشنده‌یی خۆی له‌سه‌ر نه‌فسی خۆی واجب كردووه . هیچ كه‌سێك له‌سه‌رووی خواوه‌نیه شت له‌سه‌ر خوا واجب بكات ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( لَا يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَهُمْ يُسْأَلُونَ ) . الانبیاء : 23 . خوا پرسیاری لێ ناکرێت (ڕه‌خنه‌ی لێ ناگیرێ) له هه‌ر کارێك که ده‌یکات به‌ڵام ئه‌وان (ئاده‌میزاد) پرسیاریان لێ ده‌کرێ. له‌سه‌ر خوای پهروهردگار واجب نیه پاداشتی گوێرایه‌ڵی كه‌رانی بداته‌وه وه له‌سه‌ری واجب نیه سزای تاوانكاران بدات به‌ڵكو پاداشتی خوا بۆ به‌نده‌كانی له‌فه‌زڵ و چاكه‌ی خوای په‌روه‌ردگاره بۆیان ؛ وه سزادانی به‌نده‌كانی له عه‌دل و دادپه‌روه‌ری و حیكمه‌تی خۆیه‌تی ؛ به‌ڵام خوای پهروهردگار به ویستی خۆی هه‌رشتێكی له‌سه‌ر نه‌فسی خۆی واجب كردبێت ئه‌وا واجب ده‌بێت له‌سه‌ری به داخوازی به‌ڵێنی خۆی و كه هه‌رگیز خیلافی به‌ڵێنه‌كه‌ی ناكات ؛ هه‌روه‌ك خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ ۖ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ) . الأنعام : 55 . واته : په‌روه‌ردگارتان به‌زه‌یی و میهره‌بانی له‌سه‌ر خۆی پێویست کردووه بێگومان هه‌ر که‌س له ئێوه کارێکی خراپ بکات به نه‌زانی پاشان بگه‌ڕێته‌وه و ته‌وبه بکات و خۆی چاك بکات ئه‌وه به‌ڕاستی خوا لێبورده‌ی به به‌زه‌یی یه. وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : (وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ ) . الروم : 47 . واته : سه‌ر خستنی ئیمانداران به ئه‌رکی سه‌رشانی خۆمان زانی و سه‌رکه‌وتنمان پێ به‌خشین. له مه‌زهه‌بی ئه‌هلی سوننه و جه‌ماعه هیچ حه‌ق و واجبێك نیه له‌سه‌ر خوا بۆ به‌نده‌كانی ؛ هه‌رخۆشی و نیعمه‌تێك كاتێك تووش به‌نده‌كانی ده‌بێت ئه‌وا له فه‌زڵ و ڕێز و به‌خشینی خوای په‌روه‌ردگاره بۆیان ؛ وه ئه‌كه‌ر سزایان بدات ئه‌وا به عه‌دل و دانایی خۆیه‌تی ؛ خوای پهروهردگار سوپاسكراوه له‌سه‌ر گشت ئه‌م شتانه .
38_ السَّيِّد : خاوه‌ن و به‌ڕێوه‌به‌ری هه‌موو دروستكراوه‌كانی . 39_ الصَّمَد : بێ نیاز و مه‌به‌ست و جێی نیاز و مه‌به‌ست و هیوا ؛ بێ پێویسته له‌هه‌موو دروستكراوه‌كانی به‌ڵام هه‌موو بوونه‌وه‌رێك پێویستی به‌وه . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ . اللَّهُ الصَّمَدُ ) . الاخلاص : 1 – 2 . واته : ئه‌ی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئه‌ی ئیماندار) بڵێ: خوای پهروهردگار تاک و ته‌نهایه (بێ هاوه‌ڵ و هاوتایه) . خوا زاتێکی پایه‌دار و ده‌سه‌ڵاتداره، نیازی به که‌س نییه‌و هه‌موویان ئاتاجی ئه‌ون، هه‌ر ئه‌و ده‌توانێ به‌ڵاو و ناخۆشی لابه‌رێت و پێویستی و داخوازیه‌کانمان جێ به جێ بکات . وه پێغه‌مبه‌ری خوا – صلی الله علیه وسلم – فه‌رمویه‌تی : ( السَّيِّدُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى ) . صحيح الجامع . واته : خوا سه‌یید و گه‌وره و خاوه‌نی هه‌موو شتێكه و هه‌موو شتێك موحتاجی ئه‌وه . وشه‌ی ( سه‌یید ) چه‌ند مانایه‌كی هه‌یه له‌وانه : به‌رێوه‌به‌ر ؛ خاوه‌ن ؛ ڕێزدار ؛ به‌خشنده ؛ نه‌رم و نیان ؛ سه‌ركرده ؛ سه‌رۆك خێزان ؛ سه‌رۆك هۆز . خوای پهروهردگار گه‌وره‌ی هه‌مووشتێكه و هه‌موو دروستكراوه‌كانی به‌نده و ملكه‌چی ئه‌ون . وه ( الصَّمَدُ ) ناوێكه له‌ناوه جوانه‌كانی خوای په‌روه‌رجگار ؛ واته هه‌موو دروستكراوه‌كان پێویستیان به‌وه و ملكه‌چ و موحتاجی ئه‌ون ؛ داوای یارمه‌تی لێ ده‌كه‌ن ؛ ته‌نها خوای په‌وره‌ردگار خاوه‌نی زانستی ته‌واوه وه خاوه‌نی هێز و ده‌سه‌ڵات و دانایی و نه‌رم و نیانی ته‌واوه ؛ ئه‌م سیفه‌ته بۆ هیچ كه‌سێك نابێت ته‌نها بۆ خوای په‌وره‌ردگار نه‌بێت ؛ هیچ شتێك وه‌كو خوای په‌وه‌ردگار نیه ؛ خوای په‌وره‌ردگار تاك و ته‌نهایه و شه‌ریكی نیه .
40_ القَاهِر . 41 _ القَهَّار . زۆر به زه‌بر و به ده‌سه‌ڵات و به‌توانا و زاڵ به‌سه‌ر هه‌موو شتێكدا . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ ) . الرعد : 16 . واته : بڵێ خوا دروست کاری هه‌موو شتێکه و هه‌ر ئه‌ویشه تاك و ته‌نیای زاڵه به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا. وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( يَوْمَ هُمْ بَارِزُونَ ۖ لَا يَخْفَىٰ عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْءٌ ۚ لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ ۖ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ ) . غافر : 16 . واته : ڕۆژێ که هه‌موو (له گۆره‌کانیان دێنه ده‌رو) ئاشکرا ده‌بن هیچ شتێکیان له خوا په‌نهان نابێت (خوا ده‌فه‌رمووێ): ئه‌مڕۆ پادشایه‌تی و ده‌سه‌ڵات بۆ کێ یه ؟ هه‌ر بۆ خوای تاك و ته‌نیای به‌سه‌ر هه‌موو شتدا زاڵه. وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ ۚ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ ) . الانعام : 18 . واته : وه هه‌ر ئه‌وه ده‌ست ڕۆیشتوو به‌سه‌ر به‌نده‌کانیدا هه‌ر ئه‌ویش کاردروستی ئاگاداره. خوای پهروهردگار زاڵ و بده‌سه‌ڵاته به‌سه‌ر هه‌موو بوونه‌وه‌ردا ؛ وه هه‌موو دورستكراوه‌كان بۆی ملكه‌چن ؛ هیچ رووداوێك و هیچ جووله‌یه‌ك له‌ناو بوونه‌وه‌ره‌كاندا به‌بێ ئیزنی خوا ڕوونادات ؛ هه‌رشتێك ویستی خوای له‌سه‌ر بوو ده‌بێت وه هه‌رشتێك ویستی خوای له‌سه‌ر نه‌بوو نه‌بێت ؛ وه هه‌موو دورستكراوه‌كان موحتاجی خوای په‌وره‌دگارن ؛ ناتوانن به‌بێ ئیزنی هیچ سوودێك به‌خۆیان بگه‌یه‌نن وه هیچ زیانێك له‌خۆیان لابده‌ن .
43_ الجَبَّار : زۆر به‌ده‌سه‌ڵات و زه‌بر به‌ده‌ست و به‌توانا و ناچاركه‌ر . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ ۚ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) . الحشر : 23 . واته : ئه‌وه ئه‌و خوایه که بێجگه لهو په‌رستراوی تر نی یه پاشا و پاك و بێگه‌رد و ئاشتی ده‌ر و دڵنیاکه‌ره و چاودێر و پارێزگار و زاڵ و خاوه‌ن شکۆ و شایسته‌ی هه‌موو گه‌وره‌یی یه‌که پاکی و بێگه‌ردی بۆ خوایه لهو هاوبه‌شانه‌ی که بۆی دائه‌نرێ. الجَبَّار ناوێكه له‌ناوه جوانه‌كانی خوای پهروهردگار ؛ ئه‌م ناوه پیرۆزه چوار مانا له‌خۆ ده‌گرێت : 1_ مانای یه‌كه‌م : دڵه شكاوه‌كان چاك ده‌كاته‌وه وه هه‌ژاره‌كان ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌كات وه كاری قوڕس و گران له‌سه‌ر به‌نده‌كانی سووك و ئاسان ده‌كات ؛ وه صه‌بر و ئارامی به‌وكه‌سانه ده‌به‌خشێت كه تووشی به‌ڵا و ناخۆشی بوونه وه پاداشتیان ده‌داته‌وه له‌سه‌ر ئارام گرتنیان به باشترین و زۆرترین پاداشت ؛ وه وه‌ڵامی دوعای به‌نده‌كانی ده‌داته‌وه و داواكاریه‌كان جێ به‌جێ ده‌كات به‌وشێوه‌یه‌ی كه لهبهرژهوهندی ئه‌وان دایه . 2_ مانای دووه‌م : خوای پهروهردگار زاڵ و به‌ده‌سه‌ڵاته به‌سه‌ر هه‌موو شتێكدا ؛ وه هه‌موو شتێك ملكه‌چه بۆ ئه‌و . 3_ مانای سێیه‌م : خوای په‌ره‌وه‌ردگار به‌رز و بڵنده به‌سه‌ر هه‌موو شتێكدا . 4_ مانای چواره‌م : خوای پهروهردگار له‌هه‌موو شتێك گه‌وره‌تره و شاییسته‌ی هه‌موو گه‌وره‌ییه‌كه ؛ وه دووره له‌هه‌موو كه‌م و كوڕییه‌ك ؛ وه هیچ شتێك به‌و ناچێت و هاوشێوه‌ی نیه . وه ئه‌م ناوه پیرۆزه له‌فه‌رمووده‌ی سه‌حیحیشدا هاتووه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : ( يَطْوِي اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ السَّمَاوَاتِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، ثُمَّ يَأْخُذُهُنَّ بِيَدِهِ الْيُمْنَى، ثُمَّ يَقُولُ: أَنَا الْمَلِكُ، أَيْنَ الْجَبَّارُونَ؟ أَيْنَ الْمُتَكَبِّرُونَ؟ ثُمَّ يَطْوِي الْأَرَضِينَ بِشِمَالِهِ ثُمَّ يَقُولُ: أَنَا الْمَلِكُ، أَيْنَ الْجَبَّارُونَ؟ أَيْنَ الْمُتَكَبِّرُونَ) . البخاري : 6977 . واته : (خوای باڵا ده‌ست له ڕۆژی قیامه‌تدا ئاسمانه‌كان ده‌پێچێته‌وه ، پاشان به‌ده‌ستی ڕاستی ده‌یانگرێت ، ئینجا ده‌فه‌رمووێ : منم پادشا ، ده‌سه‌ڵاتداره به‌زه‌بره‌كان له كوێن؟ خۆبه‌زلزانه‌كان له كوێن؟ پاشان زه‌ویش به‌ده‌ستی چه‌پی ده‌پێچێته‌وه و ده‌فه‌رمووێ : منم پادشا ، ده‌سه‌ڵاتداره به‌زه‌بره‌كان له كوێن؟ خۆ به‌زلزانه‌كان له‌كوێن؟ . 43_ الحَسِيب : ژمێریار و لێپرسه‌ره‌وه و ئاگاداری هه‌موو شته‌كانی بوونه‌وه‌ر . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : (وَكَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِيبًا ) . الاحزاب : 39 . واته : خوا خۆیشی به‌سه چاودێر و لێپرسه‌ره‌وه بێت . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا ۖ وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا ۗ وَكَفَىٰ بِنَا حَاسِبِينَ ) . الأنبیاء : 47 . واته : ئێمه داده‌نێین ته‌رازووه‌کانی دادپه‌روه‌ری (که کرده‌وه‌ی پێ ده‌کێشرێ) له ڕۆژی قیامه‌تدا ئینجا هیچ که‌س که‌مترین سته‌می لێ ناکرێ با قورسی (کرده‌وه‌که‌ی) به‌قه‌ده‌ر تۆو خه‌رته‌له‌یه‌کیش بێت ئێمه ده‌یهێنین و به‌سه که ئێمه ژمێریاری (کرده‌وه‌ی به‌نده‌کان) بین. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ ۚ أَلَا لَهُ الْحُكْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ ) . الانعام : 62 . واته : پاشان ده‌گه‌ڕێنرێنه‌وه بۆ لای خوا که سه‌روه‌ری ڕاسته‌قینه‌یانه ؛ ئاگادار بن فه‌رمان رهوایی و بڕیار هه‌ر بۆ ئه‌وه هه‌ر خوایشه لێپرسینه‌وه‌ی خێراتر له هه‌موو . ئه‌م ناوه پیرۆزه چه‌ند مانایه‌ك له‌خۆ ده‌گرێت : 1_ مانای یه‌كه‌میان : خوای پهروهردگار به‌سه بۆ به‌نده‌كانی بۆ هه‌موو كار و باره‌كانی دین و دونیایان له‌به‌ده‌ست هێنانی سوده‌كان و ره‌تكردنه‌وه‌ی زیانه‌كان . 2_ مانای دووه‌م : خوای پهروهردگار به‌سه بۆ به‌نده ته‌قواداره‌كانی كه بیانپارێزێت و سه‌ركه‌وتووی دونیا و دوارۆژیان بكات . 3_ مانای سێیه‌م : خوای پهروهردگار كرده‌وه‌ی به‌نده‌كانی به‌چاكه و خراپه‌وه ده‌پارێزێت وه لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كات ؛ جا ئه‌كه‌ر كرده‌وه‌كان چاك بوونه ئه‌وا خێر و چاكه‌یان پێ ده‌به‌خشێت وه ئه‌گه‌ر كرده‌وه‌كانیان خراپ بوون ئه‌وا ناخۆشی و خراپه‌یان بۆ ده‌بێت ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ) . الانفال : 64 . واته : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر(صلی الله علیه وسلم) خوات به‌سه هه‌روه‌ها ئه‌و بڕوادارانه‌ش که شوێنت که‌وتوون . پاراستنی خوای پهروهردگار بۆ به‌نده‌كانی به‌گوێره‌ی شوێن كه‌وتنیانه بۆ پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) به‌ڕووكه‌ش و ناوه‌ڕۆكه‌وه ؛ وه به‌گوێره‌ی به‌ندایه‌تی كردنیان بۆ خوای په‌وره‌دگار به تاك و ته‌نها . 44_ الهَادِي : هیدایه‌تده‌ر و ڕێنمایی كه‌ر و ڕاستكه‌ر و ڕێنیشانده‌ری درووستكراوه‌كانه . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ هَادِيًا وَنَصِيرًا ) . الفرقان : 31 . واته : به‌سه په‌روه‌ردگارت ڕێنموونی که‌رو یارمه‌تی ده‌رت بێ. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ) . الحج : 54 . واته : به‌ڕاستی خوا هیدایه‌تده‌ری ئه‌و که‌سانه‌یه که باوه‌ڕیان هێناوه بۆ سه‌ر ڕێگای ڕاست. الهَادِي : واته ڕێنموویی كه‌ر و ڕێنیشانده‌ری به‌نده‌كه‌كانی بۆ گشت شتێكی به‌سوود وه به‌دوورخستنیان له‌گشت شتێكی زیان به‌خش ؛ وه فێری ئه‌وشتانه‌یان ده‌كات كه نایزانن ؛ وه ڕێنموویان ده‌كات بۆ ئه‌نجامدانی كرده‌وه‌ی چاك و دووركه‌وتنه‌وه‌یان له‌كرده‌وه‌ی خراپ ؛ وه ڕێنمووییان ده‌كات بۆ ته‌وبه كردن و ملكه‌چ بوون بۆ فه‌رمانه‌كانی . ڕێنموویی خوای پهروهردگار بۆ مرۆڤ ده‌بێت به چوار جۆر . جۆری یه‌كه‌میان : ڕێنمووی هه‌موو خاوه‌ن ئه‌قڵێكی كردووه بۆ شاره‌زابوون له‌كار و باری : ( قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَىٰ كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَىٰ ) . طه : 50 . واته : مووسا فه‌رمووی په‌روه‌ردگاری ئێمه ئه‌و زاته‌یه دروستکردنێکی تایبه‌تی به هه‌موو شتێك به‌خشیوه پاشان ڕێنموونیشی کردووه بۆ کاری خۆی. جۆری دووه‌میان : هیدایه‌تدانی خه‌ڵك بۆ ڕێگه‌ی ڕاست له‌ڕێگه‌ی بانگه‌وازی پێغه‌مبه‌ران – سه‌لامی خوای په‌روه‌ردگاریان لێبێت - ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا ۖ وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ ) . السجدة : 24 . واته : وه له‌ناو ئه‌واندا پێشه‌وایانێکمان دانا ڕێنموونیی (خه‌ڵك) یان ده‌کرد به فه‌رمانی ئێمه کاتێ خۆیان گرت و به ئایه‌ته‌کانی ئێمه دڵنیا بوون (باوه‌ڕی پته‌ویان) هێنا. جۆری سێیه‌میان : هیدایه‌ت ته‌فیق بۆ گشت كارێكی چاك كه ئه‌مه تایبه‌ته به باوه‌ڕداران ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْوَاهُمْ ) . محمد : 17 . واته : ئه‌و که‌سانه‌ی هیدایه‌تیان وه‌رگرتووه (خوا) شاره‌زای یان زیاد ده‌کات و ته‌قواو پارێزکاریان پێ ده‌به‌خشێ. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَمَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ ۚ ... ) . الغابن : 11 . واته : هه‌ر که‌سێك باوه‌ڕ بێنێ به‌خوا، خوا ڕێنموونی دڵی ده‌کات . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمَانِهِمْ ۖ .....) . یونس : 9 . واته : به‌ڕاستی ئه‌وانه‌ی بڕوایان هێناوه و کرده‌وه چاکه‌کانیان کردووه په‌روه‌ردگاریان ڕێنموونیان ده‌کات بههۆی باوه‌ره‌که‌یانه‌وه . وه هه‌روه‌ها له‌ئایه‌تێكی تردا خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ) . العنكبون : 69 . واته : وه که‌سانێ که له پێناو رهزامهندی ئێمه‌دا تێکۆشانیان کردووه به‌ڕاستی ڕێنموونیان ده‌که‌ین بۆ ڕێبازه‌کانی خۆمان وه بێگومان خوا له‌گه‌ڵ چاکان دایه. جۆری چواره‌م : ڕێنموویی و هیدایه‌ت له‌رۆژی دواییدا بۆ چوونه به‌هه‌شت ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( سَيَهْدِيهِمْ وَيُصْلِحُ بَالَهُمْ ) . محمد : 5 . واته : ئه‌وانه‌رێنموویی ده‌کات بۆ جێگه و ڕێگه‌ی خۆش و دڵ و ده‌رون و بیرو هۆشیان ئاسووده‌ده‌کات . وه هه‌روه‌ها له ئایه‌تێكی تردا خوای په‌وره‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَٰذَا ) . الاعراف : 43 . واته : له‌ناو به‌هه‌شتدا ده‌ڵێن : سوپاس بۆ ئه‌و خوایه‌ی که ڕێنموونیی کردین بۆ ئه‌م ڕێگایه . ئه‌م چوار هیدایه‌ته یه‌ك له‌دوای یه‌كن به‌شێوه‌ی ڕیزبه‌ندی ؛ ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی یه‌كه‌م ده‌ست نه‌كه‌وت ئه‌وه‌ی دووه‌میش ده‌ست ناكه‌وێت وه ئه‌وه‌ی سێیه‌میش ده‌ست ناكه‌وێت وه ئه‌ه‌وی چواره‌میش ده‌ست ناكه‌وێت ؛ وه هه‌ركه‌سێك هیدایه‌تی چواره‌می ده‌ست كه‌وات ئه‌وا هه‌رسێ جۆره‌كه‌ی پێش تری ده‌ست ده‌كه‌وێت . وه هه‌ركه‌سێك هیدایه‌تی سێیه‌می به‌ده‌ست هێنا ئه‌وا هه‌ردوو هیدایه‌تی پێش تریشی ده‌ست كه‌وتووه . وه مرۆڤ ناتوانێت ڕێنمووی خه‌ڵك بكات بۆ ڕێگای راست ته‌نها به بانگه‌وازی كردن و دوعاكردن نه‌بێت ؛ بۆ ئه‌م جۆره هیدایه‌ته خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ) . الشوری : 53 . واته : به‌ڕاستی تۆ (خه‌ڵك) ڕێنموونی ده‌که‌یت بۆ ڕێگای ڕاست. وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا .. ) . السجدة : 24 . واته : وه له‌ناو ئه‌واندا پێشه‌وایانێکمان دانا ڕێنموونیی (خه‌ڵك) یان ده‌کرد به فه‌رمانی ئێمه . وه له ئایه‌تێكی تردا فه‌رموویه‌تی : ( وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ ) . الرعد : 7 . واته : بۆ هه‌موو گه‌لێك ڕێ نیشانده‌رێك هه‌یه. وه بۆ باقی هیدایه‌ته‌كانی تر خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۚ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ) . القصص : 56 . واته : به‌ڕاستی (ئه‌ی موحه‌ممه‌د(صلی الله علیه وسلم)) تۆ ناتوانی ڕێنموویی و هیدایه‌تی ئه‌و که‌سه بده‌ی كه خۆشت ده‌وێ به‌ڵام خوا هه‌رکه‌سی بوێ هیدایه‌تی ده‌دات و ئه‌و زاناتره به‌وانه‌ی ڕێنموونی وه‌رگرن . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( ۞ لَيْسَ عَلَيْكَ هُدَاهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۗ.... ) . البقرة : 272 . واته : له‌سه‌ر تۆ نی یه(ئه‌ی موحه‌ممه‌د صلی الله علیه وسلم) ڕێنموونیی و موسوڵمان کردنی خه‌ڵکی به‌ڵکو خوا هه‌رکه‌سێکی بوێ هیدایه‌تی ده‌دات . دواكارم له‌خوای پهروهردگار ڕێنمووییمان بكات بۆ گشت ئهوشتانهی پێی خۆشه و لێی ڕازییه .
45_ الحَكَم : دادوه‌ر و دادگه‌ر و فه‌رمانره‌وا و ناوبژیوانی به‌حه‌ق و ڕاست . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( فَاصْبِرُوا حَتَّىٰ يَحْكُمَ اللَّهُ بَيْنَنَا ۚ وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ ) . الأعراف : 87 . واته : ئارام بگرن و چاوه‌ڕێ بن هه‌تا خوا خۆی داوه‌ری ده‌کات له نێوانمانداو هه‌ر ئه‌و زاته خۆی چاکترینی دادوه‌رانه. وه له ئایه‌تێكی تردا خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا ۚ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ ۚ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ) . الانعام : 115 . واته : فه‌رمان و فه‌رمووده‌کانی په‌روه‌ردگارت (ئه‌ی محمد (صلى الله عليه وسلم) له‌وپه‌ڕی ڕاستی و دادپه‌روه‌ریدا به‌ئه‌نجام گه‌یشتووه ، هه‌رگیز شتێک نیه بیانگۆرێت، هه‌ر ئه‌ویش بیسه‌ره به‌گوفتاری هه‌مووان، زانایه به‌هه‌موو نهێنی و ئاشکرایه‌ک . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( ۞ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ ) . النحل : 90 . واته : به‌ڕاستی خوا فه‌رمان ده‌دات به دادپه‌روه‌ری و چاکه‌کاری . وه پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم فه‌رموویه‌تی : ( إنَّ اللهَ هو الحَكَمُ وإليه الحُكْمُ ) . صحیح الجامع . واته : به‌ڕاستی خوای په‌وه‌ردگار دادوه‌ر و فه‌رمان رهوایه وه حوكم و فه‌رمان رهوایی هه‌ربۆلای ئه‌و ده‌گه‌ڕێندرێته‌وه . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( أَفَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا ۚ ) . الأنعام : 114 . واته : ئایا رهوایه (بۆ منی پێغه‌مبه‌ر، بۆ منی ئیماندار) جگه له خوا که‌سێکی تر بکه‌مه حه‌که‌م و دادوه‌ر، له‌کاتێکدا ئه‌و زاته کتێبی پیرۆزی خۆی که (قورئانه) بۆ دابه‌زاندوون که هه‌موو دروست و نادروستێکی تیادا جیاکردۆته‌وه . خوای پهروهردگار دادوه‌ری ده‌كات له‌نێوان به‌نده‌كانی له‌دونیا و له‌دوارۆژدا به‌شێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رانه ؛ به ئه‌ندازه‌ی تۆسقاڵێكیش سته‌م له‌هیچ كه‌سێك نه‌كات ؛ خوای پهروهردگار له‌فه‌رمان و كرده‌وه‌كانیدا داپه‌روه‌رده و سته‌م له‌هیچ كه‌سێك ناكات ؛ له‌دونیا و له‌دواڕۆژدا به‌وپه‌ری دادپه‌روه‌ریه‌وه پاداشتی به‌نده‌كانی ده‌داته‌وه له‌سه‌ركرده‌وه‌ی چاك وه سزایان ده‌دات له‌سه‌ر كرده‌وه‌ی خراپێ بێ ئه‌وه‌ی سته‌میان لێ بكات ؛ وه هیچ كه‌سێك سزانادات پێش ئه‌وه‌ی په‌یامی خۆی پێ گه‌یاندبێت له‌لایه‌ن پێغه‌مبه‌ران و زانایانه‌وه ؛ وه وته‌كانی خوا گشتی راست و دادپه‌روه‌رییه ؛ فه‌رمانی شتێك به به‌نده‌كانی ناكات كه لهبهرژهوهندی ئه‌واندا نه‌بێت ؛ وه له رۆژی دواییدا به‌وپه‌ری دادپه‌روه‌یه‌وه لێپێچینه‌وه له‌گه‌ڵ به‌نده‌كانی ده‌كات ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا ۖ وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا ۗ وَكَفَىٰ بِنَا حَاسِبِينَ ) . الأنبیاء : 47 . واته : ئێمه پێوه‌ر و ته‌رازووه‌کانی دادپه‌روه‌ری له ڕۆژی قیامه‌تدا داده‌نێین، جا هیچ که‌س به هیچ شێوه‌یه‌ک سته‌می لێ ناکرێت، ئه‌گه‌ر به قه‌ده‌ر تۆوه خه‌رته‌له‌یه‌ک (که زۆر بچووک و ورده، کارێکی چاک یان خراپی ئه‌نجام دابێت) ده‌یهێنینه مه‌یدان، جا ئه‌وه‌نده به‌سه بۆ ئێمه که ئاوا به وردی حساب و لێپرسینه‌وه ئه‌نجام ده‌ده‌ین . خوای پهروهردگار دادپه‌روه‌ره له‌سیفه‌ته‌كانی وه له وته‌كانی وه له كرده‌وه‌كانی وه له حوكم و بڕیاره‌كانی ئا ئه‌مه‌یه مانای : ( إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ) . هود : 56 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگارم له‌سه‌ر به‌رنامه‌و ڕێبازێکی ڕاست و دروسته . بێگومان وته‌كانی خوا هه‌مووی ڕاستن ؛ وه كرده‌وه‌كانی هه‌موو دادپه‌روه‌رانه‌ن ؛ وه فه‌رمانه‌كانی له‌نێ،ان به‌نده‌كانی گشتی دادپه‌روه‌رانه‌ن به‌هیچ شێوه‌یه‌ك سته‌میان تیادا نیه ؛ به‌هه‌مان شێوه بریاره‌كانی سزا و پاداشتی گشتی راست و دادپه‌روه‌رانه‌ن به‌هیچ شێوه‌یه‌ك سته‌م له‌هیچ كه‌سێك ناكات ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا ) . الكهف : 49 . واته : بێگومان په‌روه‌ردگاری تۆ سته‌م له هیچ که‌س ناکات . 46_ القُدُّوس : زۆر پاك و بێ گه‌رد و بێ كه‌م و كوڕی و بێ هه‌ڵه . 47_ السَّلام : زۆر ساغ و بێ گه‌رد و بێ عه‌یب و ئاشتی خواز و ئاشتی دار . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ ) . الحشر : 23 . واته : ئه‌وه ئه‌و خوایه که بێجگه لهو په‌رستراوی تر نی یه پاشا و پاك و بێگه‌رد و ئاشتی ده‌ر . ( القُدُّوس – السَّلام ) مانایان له‌یه‌ك نزیكه ؛ القُدُّوس له وشه‌ی ( قَدَّسَ ) وه‌رگیراوه واته به‌پاك دانان و به‌گه‌وره دانان و به‌دوورخستن له‌گشت كه‌م و كوڕییه‌ك ؛ وه ناوی ( السَّلام ) له وشه‌ی ( السَّلامَة ) وه‌رگیراوه ؛ خوای په‌روه‌ردگاره سه‌لامه‌ته و دووره له وێچواندنی به‌هیچ شتێك له‌دورستكراوه‌كانی پاك و بێ گه‌رده و بێ كه‌م و كوڕییه . هه‌موو سیفه‌ته‌كانی خوای پهروهردگار كامل و ته‌واون هیچ نه‌قص و كه‌م و كوڕییه‌ك له‌سیفه‌ته‌كانیدا نیه . پێشه‌وا ئیبن قه‌ییم – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : خوا له‌هه‌موو ناولێنراوێك شیاوتره به ناوی ( السَّلام ) چونكه خوای پهروهردگار سه‌لامه‌ت و بێ كه‌م و كوڕییه له‌هه‌موو كه‌م و كوڕییه‌ك ؛ خوای پهروهردگار به‌زاتی خۆی سه‌لامه‌ته وه به سیفاته‌كانی سه‌لامه‌ته وه كرده‌وه‌كانی سه‌لامه‌ته له‌هه‌موو كه‌م و كوڕییه‌ك به‌ڵكو له‌هه‌موو ڕوویێكه‌وه پاك و بێ گه‌رد و سه‌لامه‌ته . خوای په‌وره‌ردگار پاك و بێ گه‌رد و سه‌لامه‌ته له هاوه‌ڵ بۆدانان وه له منداڵ بۆدانان وه له هاوشێوه بۆ دانان وه له سه‌لامه‌ته له مردن وه له خه‌وتن وه سه‌لامه‌ته له ماندوو بوون وه سه‌لامه‌ت و پاك و بێ گه‌رده له له‌بیرچوون وه وته‌و فه‌رمووده‌كانی سه‌لامه‌ته له‌درۆ و ناراستی به‌ڵكو هه‌موو وته‌كانی راست و دادپه‌روه‌رانه‌ن ؛ وه سه‌لامه‌ته له ركابه‌ری و ململانێ وه سه‌لامه‌ته له پێویست بوونی به جگه له‌خۆی ؛ وه سه‌لامه‌ته له سته‌م و نادادپه‌ره‌وه‌ری ؛ وه شه‌رع و دینه‌كه‌ی سه‌لامه‌ت له‌هه‌موو كه‌م و كوڕیی و پێچه‌وانه‌یی و دژ به‌یه‌كی ؛ وه سه‌لامه‌ته له به‌خیلی و له‌هه‌موو ره‌وشت و سیه‌فه‌تێكی خراپ . وه به‌رزبوونه‌وه‌ی له‌سه‌ر عه‌رش سه‌لامه‌ته و بێ پێویسته له‌وه‌ی پێویستی به عه‌رش بێت خوای په‌وره‌ردگار هه‌ر هه‌بووه پێش ئه‌وه‌ی عه‌رشیش هه‌بێت ؛ به‌رزبوونه‌وه‌ی له‌سه‌ر عه‌رش به‌مانای هێز و ده‌سه‌ڵات و به‌رز و بڵندی دێت به‌سه‌ر هه‌موو دروست كراوه‌كانی . وه دابه‌زینی بۆ ئاسمانی دونیا پاك و بێ گه‌رد و سه‌لامه‌ته له پێچه‌وانه‌یی و دژیه‌تی سیفه‌تی به‌رزبوونه‌ی له‌سه‌ر عه‌رش ؛ وه سه‌لامه‌ته له‌هه‌موو وێچواندنێك و له‌هه‌موو هاوه‌ڵ بۆ دانانێك ؛ خوای په‌وره‌دگار فه‌رموویه‌تی : ( وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ ۖ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا ) . واته : بڵێ : سوپاس و ستایش بۆ ئه‌و خوایه‌ی که که‌سی نه‌کردووه به‌ڕۆڵه‌ی خۆی و ڕۆڵه‌شی هه‌ر نی یه، هه‌روه‌ها له موڵك و مه‌مله‌که‌تیدا که‌سی نه‌کردووه به‌شه‌ریك و هاوتای خۆی، هه‌رگیز بههۆی بێ ده‌سه‌ڵاتی و که‌م توانینه‌وه که‌سی نه‌کردووه به یاوه‌رو یاریده‌ده‌ری خۆی، (له‌به‌ر ئه‌وه) هه‌میشه (الله اکبر) بڵێ و ئه‌و زاته به‌گه‌وره و مه‌زن بزانه. 48_ البَرُّ : چاكه‌خواز . 49_ الوَهَّاب : به‌خشه‌ر و بده‌ری بێ ئه‌ندازه به‌هه‌موو دروستكراوه‌كانی . خوای په‌وره‌ردگار فه‌رمویه‌تی : ( إِنَّا كُنَّا مِنْ قَبْلُ نَدْعُوهُ ۖ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِيمُ ) . الطور : 28 . واته : به‌ڕاستی ئێمه کاتی خۆی هاناو هاوارمان هه‌ر بۆ ئه‌و ده‌بردو ده‌مانپه‌رست، چونکه‌بێگومان هه‌ر ئه‌و زاته‌خوایه‌کی چاکه‌خوازو میهره‌بان و دلۆڤانه. وه هه‌روه‌ها فه‌رمویه‌تی : ( رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً ۚ إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ ) . آل عمران : 8 . واته : ئه‌ڵێن ئه‌ی په‌روه‌ردگارمان لای مه‌ده(له ڕێ ی ڕاست) دڵه‌کانمان دوای ئه‌وه‌ی که ڕێنموونیت کردین وه پێمان ببه‌خشه له لای خۆته‌وه به‌زه‌یی یه‌ک (میهره‌بانیه‌ک) به‌ڕاستی هه‌ر تۆی به‌خشنده. خوای په‌وره‌ردگار چاكه خواز و به‌خشنده‌یه به‌رامبه‌ر به هه‌موو بوونه‌وه‌ره‌كانی ؛ به‌رده‌وام به‌خشه‌ر و چاكه خوازه ؛ دروست كراوه‌كان به ئه‌ندازه‌ی چاوتروكانێكیش بێ پێویست نین له به‌خشنده‌یی خوای په‌وره‌دگار . چاكه‌خوازی و به‌خشنده‌یی خوای په‌وه‌ردگار ده‌بێت به دوو به‌شه‌وه ؛ عام و خاص واته گشتی و تایبه‌ت . 1_ جۆری یه‌كه‌میان به‌خشنده‌یی عام بۆ گشت دروستكراوه‌كانی ؛ خوای په‌وه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا .. ) . غافر : 7 . واته : ئیماندارن (ده‌ڵێن) : ئه‌ی په‌روه‌ردگارمان میهره‌بانی و زانیاریت هه‌موو شتێکی گرتۆته‌وه . وه فه‌رموویه‌تی : ( وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ ۚ .. ) . الأعراف : 156 . واته : وه به‌زه‌یی و رهحمهتیشم هه‌موو شتێکی گرتۆته‌وه . وه هه‌وره‌ها خوای په‌وه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَمَا بِكُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ۖ .. ) . النحل : 53 . واته : وه هه‌ر چاکه و به‌هره‌یه‌کتان هه‌بێ ئه‌وه هه‌مووی له خواوه‌یه . ئه‌مه هه‌موو كه‌سێكی چاك و خراپ ده‌گرێته‌وه ؛ وه هه‌موو ئه‌هلی ئاسمانه‌كان و زه‌وی ده‌گرێته‌وه . 2_ جۆری دووه‌میان : به‌زه‌یی و به‌خشنده‌یی تایبه‌ت به‌ته‌قواداران ؛ خوای په‌وره‌دگار فه‌رموویه‌تی : ( وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ ۚ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُمْ بِآيَاتِنَا يُؤْمِنُونَ ) . الأعراف : 156 . واته : وه به‌زه‌یی و رهحمهتیشم هه‌موو شتێکی گرتۆته‌وه جا له‌دوایی دا ئه‌و(به‌زه‌یی یه‌م) ده‌نووسم بۆ ئه‌وانه‌ی پارێزکارو له خوا ترسن و زه‌کات ده‌ده‌ن ئه‌وانه‌ش که‌بڕوا به‌به‌ڵگه‌و نیشانه‌کانی ئێمه دێنن. وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ ) . الاعراف : 56 . واته : به‌ڕاستی میهره‌بانی خوا له چاکه کارانه‌وه نزیکه. وه هه‌وره‌ها خوای په‌وره‌ردگار ده‌رباره‌ی دوعای پێغه‌مبه‌ر سوله‌یمان فه‌رموویه‌تی : (وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ ) . النمل : 19 . واته : وه به به‌زه‌یی خۆت بمخه‌ره ڕیزی به‌نده چاکه‌کانت. 50_ الرَّحْمَان : به‌خشنده و میهره‌بان و به به‌زه‌ییه به‌رامبه‌ر به هه‌موو شتێك له بوونه‌وه‌ردا . 51_ الرَّحِيم : به‌خشنده و میهره‌بان و به‌سۆز و به‌زه‌ییه له‌دواڕۆژدا به‌رامبه‌ر به ئیمانداران و هه‌رشتێك خوا ره‌حمی پێ بكات . 52_ الكَرِيم : زۆر سه‌خی و به‌خشنده و به‌ڕێز و ده‌ستكراوه و ده‌سته‌ڕۆ و ده‌ست واڵایه . 53_ الأكْرَم : له‌هه‌موو كه‌سێك به‌خشنده تره . 54_ الرَّؤُوف : زۆر به‌زه‌یی و به‌ره‌حم له‌گه‌ڵ هه‌موو دروستكراوه‌كانیدا . خوای په‌وره‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ . الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ) . الفاتحة : 2 – 3 . واته : هه‌موو سوپاس و ستاییشێك بۆ په‌روه‌ردگاری جیهانیان ؛ به‌خشنده‌ی میهره‌بان . وه هه‌وره‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ ) . النمل : 40 . واته : جا ئه‌وه‌ی سوپاسگوزار بێت ئه‌وه به‌ڕاستی سوپاسگوزاره بۆ خۆی، ئه‌وه‌ش که سپڵه‌یه، ئه‌وه بێگومان په‌روه‌ردگارم ده‌وڵه‌مه‌ند و بێ نیازه و خاوه‌نی به‌خششه به هه‌مووان . وه هه‌وره‌ها خوای په‌وره‌ردگار فه‌رموویه‌تی : (وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ۗ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ ) . آل عمران : 30 . واته : خوای گه‌وره‌ش بێدارتان ده‌کاته‌وه به سیفه‌تی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی خۆی ده‌تانترسێنێت (له‌وه‌ی که کاری ناڕه‌وا بکه‌ن) و خوا به‌سۆز و به به‌زه‌ییه بۆ ئه‌و به‌ندانه‌ی (که به‌م ئاگاداریانه دڵیان ڕاده‌چڵه‌کێت پێش هاتنی ئه‌و ڕۆژه). زانای پایه‌به‌رز شێخ عبدالرحمن ناصر السَّعْدِي – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : ناوی پیرۆزی ( الرَّحْمَان ؛ الرَّحِيم ؛ الكَرِيم ؛ الأكْرَم ؛ الرَّؤُوف ؛ الجَوَاد ؛ الوَهَّاب ) ئه‌م ناوه پیرۆزانه گشتی مانایان له‌یه‌ك نزیكن ؛ هه‌موویان به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر سیفه‌تی په‌روه‌ردگاریه‌تی و به‌خشنده‌یی و ره‌حم و به‌زه‌یی خوای په‌وره‌ردگار ؛ وه باوه‌ردارانی تایبه‌ت كردووه به به‌خشینی زیاتر و به‌شی كامل و ته‌واو تر حوای په‌وره‌دگار فه‌رموویه‌تی : ( وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ ۚ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُمْ بِآيَاتِنَا يُؤْمِنُونَ ) . الأعراف : 156 . واته : رهحمهتیشم هه‌موو شتێکی گرتۆته‌وه جا له‌دوایی دا ئه‌و(به‌زه‌یی یه‌م) ده‌نووسم بۆ ئه‌وانه‌ی پارێزکارو له خوا ترسن و زه‌کات ده‌ده‌ن ئه‌وانه‌ش که‌بڕوا به‌به‌ڵگه‌و نیشانه‌کانی ئێمه دێنن . بێگومان به‌خشش و نیعمه‌ته‌كانی خوای په‌وره‌ردگار له‌دونیا و له‌دوارۆژ گشتی شوێنه‌واری ره‌حم و به‌زه‌یی خوای په‌وره‌ردگاره . پێشه‌وا ئیبن ته‌یمیه - رهحمهتی خوای لێبێت – له ته‌فسیری فه‌رمووده‌ی خوای په‌وره‌ردگار ( اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ (1) خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ (2) اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ (3) الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ (4) عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ (5) .. ) . العلق : 1 – 5 . فه‌رموویه‌تی : خوای په‌وره‌دگار وه‌سفی نه‌فسی خۆی كردووه به ئه‌كره‌م واته له‌هه‌موو شتێك به‌خشنده‌تر و ڕێنموویان ده‌كات بۆ هه‌موو شتێكی باش هه‌روه‌ك فه‌رموویه‌تی : الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى ) . [الأعلى: 2- 3] . واته : ئه‌وه‌ی هه‌موو شتێكی دروست كردووه و ڕێك ز پێكی كردووه وه ئه‌وه‌ی كه نه‌خشه‌ی بۆ هه‌موو شتێك كێشاوه پاشان شاره‌زای كردووه . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَىٰ كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَىٰ ) . طه : 50 . واته : مووسا فه‌رمووی په‌روه‌ردگاری ئێمه ئه‌و زاته‌یه دروستکردنێکی تایبه‌تی به هه‌موو شتێك به‌خشیوه پاشان ڕێنموونیشی کردووه بۆ کاری خۆی . وه فه‌رموویه‌تی : ( الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ ) . الشعراء : 78 . واته : که ئه‌و منی دروست کردووه پاشان هه‌ر ئه‌ویش ڕێنموونیم ده‌کات. دروست كردن سه‌ره‌تایی له‌خۆ ده‌گرێت وه به‌خشنده‌یی كۆتایی له‌خۆ ده‌گرێت هه‌وه‌رك خوای پهروهردگار له‌سه‌رتای سوره‌تی فاتیحه فه‌رموویه‌تی : ( الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ پاشان فه‌رموویه‌تی : الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ ) . سه‌ره‌تا وه‌سفی خۆی كردووه كه دروستكار و به‌رێوه‌به‌ری هه‌موو جیهانیانه پاشان وه‌سفی خۆی كردووه به به‌خشنده‌یی و میهره‌بانی . 50_ الفَتَّاح : ده‌رووی خێركه‌ره‌وه و دادوه‌ر ؛ ده‌رگانانی رزق و رۆزی واڵا ده‌كات و خۆشی و شادی ده‌هێنێت به‌سه‌ر به‌نده‌كانیدا . خوای په‌وره‌دگار فه‌رموویه‌تی : ( قُلْ يَجْمَعُ بَيْنَنَا رَبُّنَا ثُمَّ يَفْتَحُ بَيْنَنَا بِالْحَقِّ وَهُوَ الْفَتَّاحُ الْعَلِيمُ ) . سبإ : 26 . واته : بڵێ په‌روه‌ردگارمان ئێمه و ئێوه کۆده‌کاته‌وه له پاشان بڕیار ده‌دات له نێوانماندا به‌هه‌ق و ڕاستی وه هه‌ر ئه‌وه دادوه‌ری زانا . الفَتَّاح : واته دادوه‌ری چاكه‌كار و زۆر به‌خشنده . كرانه‌وه‌ی ده‌رووی خێر له‌لایه‌ن خوای په‌وره‌دگاره‌وه ده‌بێت به دووبه‌ش : به‌شی یه‌كه‌میان : كردنه‌وه‌ی ده‌رووی خێر به حوكمی دینی و حوكمی پاداشتی . به‌شی دومیان : فه‌تحی خوای پهروهردگار به حوكمی قه‌ده‌ری . كردنه‌وه‌ی ده‌رووی خێر به حوكمی دینی بریتیه له گه‌یاندنی شه‌ریعه‌ته‌كه‌ی له‌ڕێگه‌ی پێغه‌مبه‌ره‌كانیه‌وه بۆ خه‌ڵك وه ڕێنمووی كردنیان بۆ ڕێگای ڕاست . به‌ڵام كردنه‌وه‌ی ده‌رووی خێر به حوكمی پاداشتی بریتیه له جیاكردنه‌وه‌ی حه‌ق له باتڵ وه جیاكردنه‌وه‌ی دۆست و خۆشه‌ویستانی له‌دوژمنه‌كانی به رێزگرتن و سه‌رخستنی پێغه‌مبه‌ران و شوێنكه‌وتوانیان ؛ وه ریسواكردن و سزادانی دوژمنانیان ؛ خوای په‌وره‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا ) . الفتح : 1 . واته : ئه‌ی (موحه‌ممه‌د(صلی الله علیه وسلم)) بێگومان ئێمه سه‌رکه‌وتنێکی ئاشکرامان پێ دایت که ڕێکه‌وتنی حوده‌یبیه‌یه. وه هه‌روه‌ها له ئایه‌تێكی تردا خوای په‌وه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَأُخْرَىٰ تُحِبُّونَهَا ۖ نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَفَتْحٌ قَرِيبٌ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ) . الصف : 13 . واته : وه‌شتێکی تر که حه‌زی لێ ده‌که‌ن (که بریتی له) یارمه‌تی دانه له خواوه، وه ڕزگار کردنێکی نزیك (گرتنی شاری مه‌ککه) وه (به‌مه) مژده بده به ئیمانداران . وه كرانه‌وه‌ی قه‌ده‌ری ئه‌وه‌یه كه له‌سه‌ر به‌نده‌كانی نووسیوه له‌خێر و شه‌ڕ وه له‌سوود و زیان وه له به‌خشین و گرتنه‌وه ؛ خوای په‌وره‌دگار فه‌رموویه‌تی : ( مَا يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلَا مُمْسِكَ لَهَا ۖ وَمَا يُمْسِكْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ) . فاطر : 2 . واته : خوا هه‌ر به‌هره‌و چاکه‌یه‌ك بۆ خه‌ڵك به‌ره‌‌ڵا بکات و بیکاته‌وه ئیتر به‌رگری که‌رێکی بۆ نییه وه خوا هه‌ر به‌هره‌یه‌ك بگرێته‌وه ئیتر له‌پاش گرتنه‌وه‌ی خوا به‌ڕه‌ڵاکه‌ر و نێره‌ری بۆ نییه وه خوا زاڵی کار دروسته. خوای پهروهردگار ده‌روو كه‌ره‌وه و زانایه به فه‌زڵ و دادوه‌ری و خۆی ده‌رووی خێر و به‌خشین له‌به‌نده چاكه‌كانی ده‌كاته‌وه وه ده‌رووی ناخۆشی له‌دوژمنه‌كانی ده‌كاته‌وه . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَٰكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ) . الأعراف : 96 . واته : وه ئه‌گه‌ر دانیشتوانی شاره‌کان باوه‌ڕیان بهێنایه و خۆیان بپاراستایه (له قه‌ده‌غه کراوه‌کانی خوا) به‌ڕاستی ده‌رگای به‌ره‌کاتی ئاسمان و زه‌ویمان بۆ ده‌کردنه‌وه به‌ڵام بڕوایان نه‌هێنا (به پێغه‌مبه‌ره‌که‌یان) ئه‌نجا ئێمه‌ش ئه‌وانمان گرت و سزامان دان بههۆی ئه‌و خراپانه‌وه‌ی ده‌یان کرد. 56_ الرّازِق : ڕۆزی به‌خش به‌هه‌موو دروستكراوه‌كانی . 57_ الرَّزَّاق : ڕۆزی ده‌ری بێ سنوور به‌هه‌موو دروستكراوه‌كانی . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ ) . الذاريات : 58 . واته : به‌ڕاستی ته‌نها خوا خۆی ڕۆزی ده‌ره که خاوه‌ن ده‌سه‌ڵاتی زۆر به‌هێزه . وه فه‌رموویه‌تی : ( ۞ وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا ۚ كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ ) . هود : 6 . واته : هیچ گیان له‌به‌رێك نی یه له‌زه‌وی دا مه‌گه‌ر له‌سه‌ر خوایه ڕزق و ڕۆزیه‌که‌ی وه (خوا) ده‌زانێ شوێنی مانه‌وه‌ی وه شوێنی لێ ده‌رچوونی ؛ هه‌مووی نوسراوه له کتێبی ڕوون که‌ره‌وه له (لوح المحفوظ) . وه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ هُوَ الخَالقُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الرَّازِق ) . صحيح الجامع . ) واتە: خوای گەورە خۆی خوڵقێنەره ؛ وه رۆزی دەیگرێتەوە و فراوانی دەکات و رۆزی به‌خشه . رۆزی خوای پهروهردگار بۆ به‌نده‌كانی ده‌بێت به‌دوو جۆر : ( عام و خاص ) . 1_ عام ئه‌وه‌یه كه رۆزی خۆی ده‌گه‌یه‌نێت به‌هه‌موو دروستكراوه‌كانی ؛ وه رزق و رۆزی بۆ ئاسان كردوون ؛ وه بۆ هه‌موو ئه‌ندامێك و بچووكێك و گه‌وره‌یه‌ك رۆزی داناوه و به‌خشیوه ؛ وه ئه‌مه عامه بۆ كه‌سی چاك و خراپ و باوه‌ردار و بێ باوه‌ڕ ؛ به‌ڵكو بۆ گشت مرۆڤه‌كان و جنۆكه‌كان و فریشته‌كان و گیانله‌به‌ران . 2_ رزقی خاص ؛ ئه‌و رزقه‌یه كه له‌سه‌ر ده‌ستی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم به ئیزنی خوا رووده‌دات ؛ ئه‌مه‌ش ده‌بێت به‌دوو جۆر : جۆری یه‌كه‌میان : رۆزی دڵه‌كان به زانست و ئیمان ؛ چونكه به‌ڕاستی دڵه‌كان زۆر موحتاج و پێویستن بۆ ناسینی حه‌ق ؛ به‌م رۆزیه ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌بێت و بێ پێویست ده‌بێت . جۆری دوه‌میان : رۆزی لاشه به رزقی حه‌لال ؛ ئه‌و رزقه‌ی خوای په‌وره‌دگار تایبه‌ت به باوه‌ردارن ده‌به‌خشێت دوو شت له‌خۆ ده‌گرێت ؛ بۆ باوه‌ردار پێویسته كاتێك له‌خوا ده‌پارێته‌وه و داوای رزقی لێ ده‌كات به‌دڵێكی به‌ئاگاوه ئه‌م داوایه‌ی بكات وه ئه‌م دووشته له‌ناو دلی خۆی ئاماده بكات بۆ نموونه كاتێك ده‌ڵێت ( اللهُمَّ ارْزُقْنِي ) مه‌به‌ستی ئه‌وه‌بێت كه خوای پهروهردگار زانست و ئیمان و هیدایه‌تی پێ ببه‌خشێت وه كرده‌وه‌ی چاك و ره‌وشتی جوانی پێ ببه‌خشێت وه داوای تری ئه‌وه‌بێت كه رزقی حه‌لالی پێ ببه‌خشێت بۆ راگشتنی لاشه و ژیان له‌دونیادا به‌ئاسانی و به‌بێ ماندووبوون . 58_ الحَيّ : هه‌میشه زیندوو . 59_ القَيُّوم : هه‌میشه ڕاگر و به‌رپا و ڕاوه‌ستاو و رێكخه‌ر و به‌ڕێوه‌به‌ری بوونه‌وه‌ر . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ ..) . البقرة : 255 . واته : خوا ئه‌و خوایه‌یه که هیچ په‌رستراوێکی(ڕاست) نیه بێجگه لهو هه‌میشه زیندووی ته‌دبیرکه‌ر و ڕاگر (ی بوونه‌وه‌ره ) . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( ۞ وَعَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَيِّ الْقَيُّومِ ۖ وَقَدْ خَابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْمًا ) . طه : 111 . واته : هه‌موو ده‌م و چاوه‌کان (له ڕۆژی قیامه‌تدا) مل که‌چ و فه‌رمانبه‌ردارن بۆ (خوای) هه‌میشه زیندوو و ڕاگری بوونه‌وه‌ر ؛ بێگومان زه‌ره‌رمه‌ند بووه ئه‌وه‌ی که باری سته‌می هه‌ڵگرتبێ . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( وَتَوَكَّلْ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ وَسَبِّحْ بِحَمْدِهِ ۚ وَكَفَىٰ بِهِ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيرًا ) . الفرقان : 58 . واته : پشت ببه‌سته به (خوای) زیندوو که زاتێکه هه‌رگیز نامرێت ته‌سبیحات بکه به‌ستایشی ئه‌و به‌سه (بۆ تۆ) که خوا ئاگاداره به گوناهی به‌نده‌کانی. _ هه‌ردوو ناوی پیرۆزی ( الْحَيُّ الْقَيُّومُ ) زۆر به گونجاوی له‌گه‌ڵ یه‌كتری باسكراون ؛ خوای په‌وره‌دگار له‌چه‌ند شوێنێكی قورئانی پیرۆزدا به‌یه‌كه‌وه كۆی كردوونه‌ته‌وه چونكه ئه‌م دوو ناوه پیرۆزه هه‌موو سیفه‌ته كامل و ته‌واوه‌كانی خوای په‌وه‌ردگار له‌خۆ ده‌گرن ؛ ( الْحَيُّ ) واته ئه‌و خوایه‌ی ژیانی كامل و ته‌واوه و هه‌میشه زیندووه و مردنی به‌سه‌ر نایه‌ت ؛ كه ئه‌مه هه‌موو سیفه‌ته زاتیه‌كانی خوای پهروهردگار له‌خۆ ده‌گرێت ؛ وه‌ك سیفه‌تی : زانست و شكۆداری و هێز و ده‌سه‌ڵات و گه‌وره‌یی و وه باقی سیفاته پیرۆزه‌كانی زاتی پیرۆزی خوای پهروهردگار . وه ناوی پیرۆزی ( الْقَيُّومُ ) ڕاگری هه‌موو شتێكه وه دوو مانا له‌خۆ ده‌گرێت : مانای یه‌كه‌م : خوای پهروهردگار ڕاگری زاتی خۆیه‌تی و بێ پێویسته له هه‌موو دروستكراوه‌كانی . مانای دووه‌م : هه‌موو ئاسمانه‌كان و زه‌وی و باقی دروستكراوه‌كان به هێز و ده‌سه‌ڵاتی خوای په‌وه‌ردگار وه‌ستاون و ڕاگیراون ؛ خوای پهروهردگار هه‌موو شتێكی دورست كردووه وه ئه‌ندازه‌ی بۆ داون وه رێنموویی كردون بۆ گشت ئه‌و شتانه‌ی لهبهرژهوهندی ئه‌واندایه ؛ وه خوای پهروهردگار بێ پێویسته له‌هه‌موو شتێك به‌ڵام هه‌موو شتێك پێویست و موحتاجی خوای په‌روه‌ردگاره . 60_ نُورُ السَّمَواتِ وَ الأَرْض : ڕووناك كه‌ره‌وه‌ی ئاسمان و زه‌وی . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( ۞ اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ ۖ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ ۚ نُورٌ عَلَىٰ نُورٍ ۗ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ) . النور : 35 . واته : خوا ڕووناك که‌ره‌وه‌ی ئاسمانه‌کان و زه‌وی یه (به خۆرو مانگه‌کان) وێنه‌ی ڕووناك کردنه‌وه‌ی خوا وه‌ك تاقێك وایه چرایه‌کی تێدا بێت ئه‌و چرایه‌ش له‌ناو شوشه‌یه‌کدا بێت ئه‌و شوشه‌یه‌ش وه‌ك ئه‌ستێره‌یه‌کی گه‌ش و پرشنگدار بێت (ئه‌و چرایه) دائه‌گیرسێ به (ڕۆنی) دره‌ختێکی زه‌یتونی به‌فه‌ڕو به‌ره‌که‌ت که نه ڕۆژهه‌ڵاتی بێ نه ڕۆژئاوایی بێ (سێبه‌ر نایگرێ نه کاتی هه‌ڵهاتنی خۆر نه کاتی ئاوابوونی) (ڕۆنه‌که‌ی ئه‌وه‌نده پاك بێت) نزیکه ڕۆنه‌که‌ی داگیرسێ با ئاگریشی به‌رنه‌که‌وێ ڕووناکی له‌سه‌ر ڕووناکی (ڕووناکی زه‌یت و ڕووناکی ئاگر) خوا هه‌ر که‌سی بوێ ڕێنموونیی ده‌کات بۆ لای ڕووناکی (ئایینی خۆی) وه خوا چه‌ندین نموونه ده‌هێنێته‌وه بۆ خه‌ڵکی وه خوا زانا و ئاگاداره به هه‌موو شتێك . وه هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : ( اللَّهُمَّ لَكَ الحَمْدُ أنتَ نورُ السَّمواتِ والأرضِ ومَن فِيهِنَّ ) . متفق عليه . واته : خودایه سوپاس و ستاییش بۆتۆ ؛ تۆ رووناك كه‌ره‌وه‌ی ئاسمانه‌كان و زه‌وی وه گشت ئه‌وشتانه‌ش له‌ناو ئاسمانه‌كان و زه‌وی دایه . وه هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ لاَ يَنَامُ، وَلاَ يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَنَامَ، يَخْفِضُ الْقِسْطَ، وَيَرْفَعُهُ، يُرْفَعُ إِلَيْهِ عَمَلُ اللَّيْلِ قَبْلَ عَمَلِ النَّهَارِ، وَعَمَلُ النَّهَارِ قَبْلَ عَمَلِ اللَّيْلِ، حِجَابُهُ النُّورُ لَوْ كَشَفَهُ لَأَحْرَقَتْ سُبُحَاتُ وَجْهِهِ مَا انْتَهَى إِلَيْهِ بَصَرُهُ مِنْ خَلْقِهِ ) . رواه مسلم . واتە: بێگومان خوای زاڵ و پایە بەرز ناخەوێ ، وە ناشگونجێ کە بخەوێ ، تەرازوو نزم دەکات و بەرز دەکات ، کردەوەی شەو پێش ڕۆژی بۆ لاى بەرز دەکرێتەوە ، کردەوەی ڕۆژیش پێش شەوی بۆ لا بەرز دەکرێتەوە ، پەردەی خوا ڕووناکییە ، ئەگەر خوا پەردەکەی لابدات پڕشنگەکانی ڕووی خوای پەروەردگار هەرچی لە حوکمی ئەندازەى بینینی خوادایە هەمووی دەسووتێنێ (ئەوەى خوا بیەوێ بسووتێ) . زانای پایه‌به‌رز شێخ عبدالرحمن ناصر السعدی – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : ( النُّور ) له‌ناو و سیفه‌ته به‌رز و جوانه‌كنی خوای په‌روه‌ردگاره ؛ خوای پهروهردگار هه‌موو جیهانی رووناك كردۆته‌وه . نووری خوای پهروهردگار ده‌بێت به‌دوو به‌شه‌وه : یه‌كه‌میان : رووناكی هه‌ست پێكراوه وه‌ك رووناكی جیهان كه تاریك و بێ رووناكی بووه و خوای په‌وه‌ردگار رووناكی كردۆته‌وه به‌دروست كردنی خۆر و مانگ . دووه‌میان : رووناكی مه‌عنه‌وی و شاراوه كه دڵ و ڕۆحه‌كان روونه‌كان ده‌كاته‌وه به‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) پێی هاتووه كه قورئان و سوننه‌ته ؛ زانستی قورئان و سوننه‌ت و كرده‌وه كردن پێیان دڵه‌كان رووناك ده‌كاته‌وه وه بیستنه‌كان ڕووناك ده‌كاته‌وه وه بینینه‌كان ڕووناك ده‌كاته‌وه ؛ وه ده‌بێت به‌نوور و رووناكی بۆ به‌نده له‌دونیا و له دواڕۆژدا ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ ۚ ..) . النور : 35 . واته : خوا هه‌ر که‌سی بوێ ڕێنموونیی ده‌کات بۆ لای ڕووناکی (ئایینی خۆی) . كاتێك خوای په‌وره‌ردگار باسی نووری ئاسمانه‌كان و زه‌وی كرد ؛ په‌رتوكه‌كه‌ی ناونا به نوور ؛ وه پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی ناونا به نوور ؛ وه وه‌حیه‌كه‌ی ناونا به‌نوور . كه‌سی باوه‌ڕدار كاتێك ئیمانی كامل و ته‌واوبوو خوای پهروهردگار دڵی رووناك ده‌كاته‌وه ؛ راستیه‌كانی بۆ ئاشكرا ده‌بێت ؛ وه حه‌ق و ناحه‌ق و بۆ ئاشكرا ده‌بێت ؛ وه گومانه‌كان و ئاره‌زوه‌كانی له‌لا نامێنێت ؛ ڕووناكی ده‌كه‌وێته ناو دڵی ؛ وه ڕووناكی ده‌كه‌وێته قسه‌كانی ؛ وه ڕووناكی ده‌كه‌وێته كرده‌وه‌كانی ؛ وه روناكی ده‌كه‌وێته گشت لایه‌كانی . به‌ڵام كه‌سی بێ باوه‌ڕ و مونافیق و تاوانبار و بێ ئاگا له‌ناو تاریكیه‌كاندان و دوورن له‌خۆشی و كامه‌رانی رووناكی ئێمان و كرده‌وه‌ی چاك . 61_ الرَّب : په‌روه‌ردگاری جیهانیان . خوای په‌وره‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ) . الفاتحة : 2 . واته : هه‌موو سوپاس و ستایش بۆخوای په‌روه‌ردگاری جیهانیان. وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْءٍ ۚ .. ) . الأنعام : 164 . واته : هه‌روه‌ها بڵێ : ئایا رهوایه من جگه له خوا بگه‌ڕێم په‌روه‌ردگارێکی تر بکه‌مه په‌روه‌ردگاری خۆم له‌کاتێکدا که ئه‌و زاته خاوه‌ن و په‌روه‌ردگاری هه‌موو شتێکه؟ . خوای پهروهردگار هه‌موو شتێكی په‌روه‌رده كردووه و رێنموویی كردووه ؛ وه په‌روه‌رده‌ی هه‌لبژێردراوه‌كانی كردووه به چاك كردنی دڵ و ده‌روونیان و ره‌وشتیان ؛ بۆیه به‌م ناوه پیرۆزه زۆر له‌خوا ده‌پارانه‌وه و داوای ئه‌م په‌روه‌رده تایبه‌ته‌یان له‌خوا كردووه . خوای پهروهردگار ده‌رباره‌ی دوعای پێغه‌مبه‌ر موسی – علیه السلام – فه‌رموویه‌تی : ( قَالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ) . القصص : 16 . واته : (ئینجا موسی ده‌سته‌كانی به‌رز كرده‌وه و) وتی : په‌روه‌ردگاره من به‌ڕاستی سته‌مم له خۆم كرد كاتێك له ده‌ستم ده‌رچوو ئه‌و كابرایه‌م له‌ده‌ست كوژرا ، لێم ببووره و بمبه‌خشه، جا خوای میهره‌بانیش لێی خۆشبوو، بێگومان ئه‌و زاتێكی لێخۆشبوو میهره‌بانه . وه ده‌رباره‌ی دوعای پێغه‌مبه‌ر ئاده‌م – علیه السلام – فه‌رموویه‌تی : ( قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ) . الأعراف : 23 . واته : (ئه‌وسا ئیتر هه‌ردووکیان ئاده‌م و حه‌واء هه‌ستیان به‌هه‌ڵه‌ی خۆیان کردو) وتیان : په‌روه‌ردگارا ئێمه سته‌ممان له خۆمان کرد، خۆ ئه‌گه‌ر لێمان خۆش نه‌بیت و به‌زه‌ییت پێماندا نه‌یه‌ته‌وه، ئه‌وه به‌ڕاستی ئێمه سوێند به خوا له خه‌ساره‌تمه‌ند و زه‌ره‌رمه‌ندانین. وه ده‌رباره‌ی دوعای پێغه‌مبه‌ر نوح – علیه السلام – فه‌رموویه‌تی : ( رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا تَبَارًا ) . نوح : 28 . واته : په‌روه‌ردگارا ؛ له خۆم و دایك و باوکم و ئه‌وانه خۆش ببه که دێنه ماڵم؛ به ئیمان و باوه‌ڕه‌وه، هه‌روه‌ها له ئیماندارانی پیاوو ئیماندارانی ئافره‌تیش خۆش ببه، سته‌مکارانیش ته‌نها تیاچوون نه‌بێت هیچی تر نه‌که‌یته به‌شیان. وه ده‌رباره‌ی پێغه‌مبه‌ری خواو ( صلی الله علیه وسلم ) ئوممه‌ته‌كه‌ی فه‌رموویه‌تی : ( آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ ۚ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۖ غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ ) . البقرة : 285 . واته : پێغه‌مبه‌رو ئیمانداران باوه‌ڕیان هه‌یه به‌وه‌ی له لایه‌ن په‌روه‌ردگاریانه‌وه هاتۆته خواره‌وه، هه‌موویان باوه‌ڕیان هه‌یه به خواو فریشته‌کانی و کتێبه‌کانی و پێغه‌مبه‌ره‌کانی ؛ (ده‌ڵێن) هیچ جۆره جیاوازیه‌ک ناکه‌ین له نێوان هیچ پێغه‌مبه‌رێ له پێغه‌مبه‌ره‌کانی خوادا (له باوه‌ڕدا)، هه‌روه‌ها وتیان : گوێڕایه‌ڵ و ملکه‌چین (بۆ به‌دیهێنه‌رمان) په‌روه‌ردگارا لێخۆش بوونی تۆمان ده‌وێت و سه‌رئه‌نجام هه‌ر بۆ لای تۆیه گه‌ڕانه‌وه . 62_ اللَّه : په‌رستراوی حه‌ق . ناوی پیرۆزی ( الله ) یه‌كه‌م ناوه له‌ناو جوانه‌كانی خوای په‌وره‌دگاره ؛ وه گه‌وره‌ترین ناوه له‌ناوه جوانه‌كانی خوای پهروهردگار ؛ ئه‌م ناوه پیرۆزه زیاتر له دوو هه‌زار و دووسه‌د جار له‌قورانی پیرۆزدا هاتووه ؛ وه له‌سه‌ره‌تای ( 33 ) سی و سێ ئایه‌ت هاتووه و خوای پهروهردگار مه‌دحی خۆی پێ كردووه و فه‌رموویه‌تی : ( اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۖ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ ) . طه : 8 . واته : الله (ئه‌و زاته‌یه) که په‌رستراوێکی تر نیه جگه لهو ته‌نها بۆ ئه‌وه ناوه هه‌ره جوانه‌کان. خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ ۚ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) . الحشر : 23 . واته : ( الله ) ئه‌و خوایه‌یه که بێجگه لهو په‌رستراوی تر نی یه پاشا و پاك و بێگه‌رد و ئاشتی ده‌ر و دڵنیاکه‌ره و چاودێر و پارێزگار و زاڵ و خاوه‌ن شکۆ و شایسته‌ی هه‌موو گه‌وره‌یی یه‌که پاکی و بێگه‌ردی بۆ خوایه لهو هاوبه‌شانه‌ی که بۆی دائه‌نرێ . سیفه‌تی په‌رستراویه‌تی بۆخوای په‌روه‌ردوه‌ردگار له سیفاتی كه‌مال و ته‌واوه ؛ هه‌موو ناوه جوانه‌كانی خوای پهروهردگار بۆ ئه‌م ناوی پیرۆزی ( اللَّه ) ده‌گه‌ڕێنه‌وه ؛ بۆ نموونه ده‌بێت بوترێت ( الرحمن ) له‌ناوه‌كانی ( الله ) یه ناوترێت ( الله ) له‌ناوه‌كانی ( الرحمن ) ه ؛ به‌هان شێوه باقی ناوه به‌رز و جوانه‌كانی تریش ؛ ناوی پیرۆزی ( الله ) هه‌موو ناوه جوانه‌كان و سیفاته به‌رزه‌كانی خوای پهروهردگار له‌خۆده‌گرێت . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا ۖ ..) . الاعراف : 180 . واته : هه‌ر بۆ خوایه جوانترین و چاکترینی ناوه‌کان جا ئێوه‌ش به‌و ناوانه بانگ و هاواری لێ بکه‌ن . وه فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۖ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ ۖ هُوَ الرَّحْمَٰنُ الرَّحِيمُ ) . الحشر : 22 . واته : الله ئه‌و زاته‌یه كه هیچ شتێك شایانی په‌رستن نی یه بێجگه لهو ؛ زانای هه‌موو نهێنی و ئاشکراکانه هه‌ر ئه‌وه به‌خشنده‌ی میهره‌بانه. ناوی پیرۆزی ( الله ) له ناسراوترینی ناوه جوانه‌كانی خوای په‌روه‌ردگاره ؛ وه ئه‌م ناوه پیرۆزه به‌بێ وشه‌ی ( عبد ) بۆ هیچ كه‌سێك له‌دروستكراوه‌كان دروست نیه . ناوی پیرۆزی ( الله ) ئه‌م ناوه گه‌وره و پیرۆزه‌یه كه له‌گه‌ڵ شایه‌تمان هاتووه ده‌ڵێین ( لا إله إلا الله ) ؛ وه له‌گه‌ڵ زیكره‌كاندا هاتووه و ده‌ڵێین ( أستغفر الله ) ؛ ( سبحان الله ) ؛ ( الحمدلله ) ؛ ( لا اله الا الله ) ؛ ( الله أكبر ) ؛ ( لا حول ولا قوة الا بالله ) . 63_ المَلِك . 64_ المَلِيك . 65 _ مالِكُ المُلْك . هه‌میشه پادشا و ده‌سه‌ڵاتدار و سه‌رۆك و خاوه‌نی هه‌موو شتێكه له بوونه‌وه‌ر و دونیا و دواڕۆژدا . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ ۖ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيمِ ) . المؤمنون : 116 . واته : جا به‌رزو بڵندی بۆ خوای پادشای ڕاست و ره‌‌وا ؛ هیچ په‌رستراوێك نی یه جگه لهو که په‌روه‌ردگاری عه‌رشی به‌ڕێزو به‌رزه . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ ) . القمر : 55 . واته : له نیشتگه‌یه‌کی په‌سه‌ندان لای پادشایه‌کی به ده‌سه‌ڵاتی توانا . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ ۖ بِيَدِكَ الْخَيْرُ ۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) . آل عمران : 26 . واته : بڵێ ئه‌ی خوای خاوه‌نی ده‌سه‌ڵات، ده‌سه‌ڵات ده‌ده‌یت به هه‌ر که‌سێک که بته‌وێت وه ده‌سه‌ڵات ئه‌سێنیته‌وه له هه‌ر که‌سێک که بته‌وێت وه به‌ڕێزی ده‌که‌یت ئه‌وه‌ی بته‌وێت وه بێ ڕێزی ده‌که‌یت ئه‌وه‌ی بته‌وێت ته‌نها به‌ده‌ستی تۆیه هه‌موو چاکه‌یه‌ک به‌ڕاستی تۆ به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا به توانایت . خوای په‌وره‌ردگار خاوه‌نی ده‌سه‌ڵاتی ره‌هایه به‌رسه‌ر هه‌موو شتێكدا ؛ وه خاوه‌نی هه‌موو شتێكه له‌جیهان ؛ هه‌موو شتێك به‌نده و موڵكی خوایه وه هه‌موو شتێ: موحتاجی خوای په‌روه‌ردگاره . خوای په‌وره‌ردگار په‌رستراوی حه‌قه وه پادشای حه‌قه ؛ به‌نده‌كانی دروست كردووه به په‌روه‌ردگاریه‌تی خۆی وه به سه‌ریازاڵه به موڵك و ده‌سه‌ڵاتی خۆی وه كردوونه به به‌نده به په‌رستراویه‌تی خۆی ؛ په‌روه‌ردگاری خه‌ڵكه وه پادشای خه‌ڵكه وه په‌رستراوی خه‌ڵكه . جگه له‌خوا هیچ كه‌سێك نیه بۆلای بگه‌رێینه‌وه و داوای لێ بكه‌ین له‌كاتی به‌ڵاو ناخۆشیه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی به‌هانامانه‌وه بێت ؛ وه جگه لهو هیچ په‌رستراوێكی حه‌قمان نیه ؛ پارانه‌وه‌مان وه ترسانمان وه ملكه‌چ بوونمان وه پشت به‌ستنمان ده‌بێت ته‌نها به‌خوای په‌وه‌ردگار بێت ؛ ئه‌و په‌رستراوی حه‌قه ؛ به ئه‌ندازه‌ی چاو تروكانێكیش لهو بێ پێویست نین به‌ڵكو پێویستی تۆ به‌و زۆر گه‌وره‌ترو زیاتره له پێویستیت به رۆح و ژیانت . په‌نا گرتن ته‌نها به‌و ده‌بێت ؛ وه پست به‌ستن ته‌نها به‌و ده‌بێت ؛ وه سه‌ركه‌وتن ته‌نها به‌و ده‌بێت ؛ وه داوای به‌فریاكه‌وتن ته‌نها لهو ده‌كرێت ؛ خوا به‌سه بۆ به‌نده‌كانی كه سه‌ریان بخات وه بیانپارێزێت وه له‌تاوانه‌كانیان ببورێت وه ڕێنمووییان بكات بۆ رێگای ڕاست . 66_ الوَاحِد . 67_ الأَحَد . تاك و ته‌نیا و بێ هاوه‌ڵ و بێ وێنه له خودی خۆی و له‌سه‌ر جه‌م ناو و كردار و سیفاته به‌رز و به‌ڕێزه‌كانی . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد ) . الاخلاص : 1 . واته : (ئه‌ی محمد (صلی الله علیه وسلم) ئه‌ی ئیماندار) بڵێ : خوای پهروهردگار تاک و ته‌نهایه (بێ هاوه‌ڵ و هاوتایه) . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : (قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ ) . الرعد : 16 . واته : پێیان بڵێ : الله به‌دیهێنه‌رو دروستکاری هه‌موو شتێکه و ئه‌وزاته تاکوته‌نهاو به‌ده‌سه‌ڵات و به‌هێزو به توانایه. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار ده‌رباره‌ی بانگه‌وازی پێغه‌مبه‌ر یوسف – علیه السلام – له‌ناو سجندا فه‌رموویه‌تی : ( يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ ) . یوسف : 39 . واته : ئه‌ی هاوه‌ڵانی زیندانم ، ئایا چه‌ند خوایه‌کی هه‌مه جۆر و جیاوازی (بپه‌رسترێن)چاکترن ، یاخود خوایه‌کی تاك و ته‌نها و زاڵ به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا ؟ خوای پهروهردگار تاك و ته‌نهایه له‌ناو و سیفاته به‌رز و جوانه‌كانی هیچ شتێك شه‌ریك و هاوه‌ڵی خوا نیه . واجبه له‌سه‌ر به‌نده‌كان خوای پهروهردگار به‌تاك و ته‌نها دابنێن له‌بیر و باوه‌ڕدا وه له وته و كرده‌وه‌دا . الأَحَد : تاك و ته‌نهایه له‌هه‌موو سیفه‌تێكی كامل و ته‌واو ؛ تاك و ته‌نهایه له شكۆداری وه به‌رز و بڵندی وه له جوانی وه له‌به‌خشین و ره‌حم و به‌زه‌یی و دانایی . هیچ شتێك هاوشێوه‌ی خوا نیه ؛ خوای پهروهردگار تاك و ته‌نهایه له‌ژیانیدا وه وه له‌به‌رێوه‌بردنیدا وه له زانست و گه‌وره‌ییدا وه له هه‌موو سیفه‌تێك له‌سیفاته به‌رز جوانه‌كانیدا تاك و ته‌نهایه هاوه‌ڵی نیه . _ پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) جارێكیان گوێی له‌پیاوێك بوو دوعای ده‌كرد و ده‌پارایه‌وه و ده‌یوت : ( اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّي أَشْهَدُ أَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ ) . واته : خودایە داوات لێدەکەم بەوەی، کە من شایەتی دەدەم، کە تۆ (الله)یت، ھیچ پەرستراوێک شایستەی پەرستن نییە، جگە لە تۆی تاک و تەنیای جێی نیاز نەبێت، ئەوەی، کە کەسی لێ نەبووە و لە کەسیش نەبووە و ھیچ یەکێکیش ھاوشێوە و ھاوتای ئەو نییە . پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووی : ئه‌م پیاوه له‌خوا پارایه‌وه به‌وناوه‌ی كه هه‌ركه‌سێك پێی له‌خوا بپارێته‌وه پێی ده‌به‌خشێت و وه‌ڵامی ده‌داته‌وه . 68_ المُتَكَبِّر : زۆر خۆ به‌گه‌وره زان و به‌توانا و خۆ به‌گه‌وره‌گر كه له‌خۆی ده‌وه‌شێته‌وه . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ ۚ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) . الحشر : 23 . واته : خوا ئه‌و زاته‌یه که جگه لهو په‌رستراوێكی تر نیه پادشای هه‌موو بوونه‌وه‌ره ، پاك و بێگه‌رده ، ئاشتی خواز و ئاشتی به‌خشه ، ئاسایش به‌خش و په‌ناگای ئیماندارانه ، ده‌سه‌ڵاتداره و چاودێری دروستکراوه‌کانیه‌تی ، باڵاده‌سته، خاوه‌نی خێری بێسنووره، گه‌وره‌یه و خۆی به‌گه‌وره ده‌زانێت، پاکی و بێگه‌ردی بۆ ئه‌و خوایه‌یه له‌وه‌ی تینه‌گه‌یشتوان شه‌ریك و هاوه‌ڵی بۆ بڕیار ده‌ده‌ن. وه له‌فه‌رمووده‌ی قودسیدا هاتووه خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( الكبرياءُ ردائي ، والعظمةُ إزاري ، فمَن نازعَني واحدًا منهُما ، قذفتُهُ في النَّارِ ) . صحيح أبي داود . واته : شكۆداری و خۆبه‌گه‌وره‌دانان و گه‌وره‌یی جلوبه‌رگی خوار و سه‌ری منه ؛ وه ئه‌وه‌ی ململانێم له‌گه‌لدا بكات له‌سه‌ر یه‌كێكیان ئه‌وا فڕێی ده‌ده‌مه نێو ئاگره‌وه . ئه‌م فه‌رموده‌یه بۆ نزیك كردنه‌ی مانا و تێگه‌یاندنی خه‌ڵكه و هیچ شتێك وه‌كو خوای پهروهردگار نیه ؛ وه سیفاته‌كانی خوا به‌هیچ سیفاتێك له‌سیفاته‌كانی دروستكراوه‌كانی ناچێت ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( وَلَهُ الْكِبْرِيَاءُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ) . الجاثية : 37 . واته : هه‌رچی گه‌وره‌یی و شکۆمه‌ندی هه‌یه له ئاسمانه‌کان و زه‌ویدا هه‌ر شایسته‌ی ئه‌وه، به‌ڕاستی ئه‌و زاته باڵا ده‌ست و دانایه . جگه له‌خوا هیچ كه‌سێك له‌گه‌ردووندا ئه‌م سیفه‌ته‌ی نیه ؛ بۆ هیچ كه‌سێك جگه له‌خوا دروست نیه ئه‌م سیفه‌ته بۆخۆی دابنێت ؛ خوای پهروهردگار به‌ڵێنی دۆزه‌خی داوه به‌وكه‌سانه‌ی خۆیان به‌گه‌وره داده‌نێن ؛ هه‌روه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( قِيلَ ادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا ۖ فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ ) . الزمر : 72 . واته : ئه‌وسا ئیتر پێیان ده‌وترێت: ده‌ی ئیتر له قاپیه‌کانی دۆزه‌خه‌وه بۆ ژووره‌وه، بچنه ناوی ژیانی ناخۆش و سه‌ختیش بۆتان به‌رده‌وامه، مردنیش نیه ئای که چاند ناسازه، جێگه و ڕێگه‌ی لووت به‌رزو خۆ به‌زل زانه‌کان. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْمُتَكَبِّرِينَ ) . الزمر : 60 . واته : مه‌گه‌ر شوێن و جێگه بۆ ئه‌و خۆ به زل زان و لووت به‌رزانه له ئاگری دۆزه‌خدا نی یه؟! _ خوای پهروهردگار مۆر له‌سه‌ر دڵی كه‌سانی خۆ به‌زلزان ده‌نێت كه بێگومان ئه‌مه سزایه‌كی زۆر مه‌ترسیداره بۆیان ؛ خوای په‌وه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : (كَذَٰلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّارٍ ) . غافر : 35 . واته : هه‌ر به‌و شێوه‌یه خوا مۆر ده‌نێت به‌سه‌ر هه‌موو خاوه‌ن دڵێکی خۆبه‌زل زان و ڕق ئه‌ستوور و سته‌مکاردا. 69_ الخَالِق دروست كه‌ر و به‌دیهێنه‌ره له‌بوونه‌وه بۆ بوون . 70_ البَارِئ : به‌دیهێنه‌ر و پارێزه‌ری بوونه‌وه‌ری به‌دیهێنراوه . 71_ المُصَوِّر : وێنه‌كێش و نیگاركێش و نه‌خشه كێشه به‌جوانترین شێوه . 72_ الخَلاَّق : به‌دیهێنه‌ری دورستكراوه‌كان به‌دوای یه‌كدا ؛ هه‌رشتێكی بوێت دروستی ده‌كات. خوای په‌وه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ ۖ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ ۚ يُسَبِّحُ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ) . الحشر : 24 . واته : هه‌ر ئه‌و خوایه به‌دیهێنه‌رو دروستکاری هه‌موو شتێكه ؛ نه‌خشه و وێنه کێشه‌ره ، ناوه پیرۆزو جوانه‌کان هه‌مووی شایسته‌ی ئه‌ون ، هه‌رچی له ئاسمانه‌کان و زه‌ویدا هه‌یه ستایشی ئه‌و ده‌که‌ن، به‌ڕاستی ئه‌و زاته خوایه‌کی باڵاده‌ست و دانایه . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( أَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَىٰ أَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ ۚ بَلَىٰ وَهُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ ) . یس : 81 . واته : ئایا ئه‌و زاته‌ی که ئاسمانه‌کان و زه‌وی دروست کردووه ناتوانێت دووباره وه‌ک خۆیان دروستیان بکاته‌وه؟! به‌ڵێ (زۆر چاک ده‌توانێت چونکه ئه‌و زاته له دروستکردن و داهێناندا به توانا و زانایه . خوای پهروهردگار خاوه‌نی هێز و توانای ته‌واوه له به‌دیهێنان و دروستكردندا وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ يَعْيَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَىٰ أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتَىٰ ۚ بَلَىٰ إِنَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) . الاحقاف : 33 . واته : ئایا ئه‌وه‌سه‌رنجیان نه‌داوه‌به‌ڕاستی ئه‌وه‌خوایه که‌ئاسمانه‌کان و زه‌وی دروست کردووه‌و له‌دروست کردنیشیاندا هیچ ماندوو نه‌بووه، ئایه توانای نی یه مردووه‌کان زیندوو بکاته‌وه ؟! به‌ڵێ، بێگومان ئه‌و زاته، به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا ده‌سه‌ڵاتی هه‌یه . _ وه خوای پهروهردگار به حیكمه‌ت و دانایی دروستكراوه‌كانی دورست كردووه و به‌بێ هۆ دروستی نه‌كردوون وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ ) . الدخان : 38 . واته : خۆ ئێمه ئاسمانه‌کان و زه‌وی و ئه‌و شتانه‌ی نێوانیانمان به‌گاڵته و بێ هووده دروست نه‌کردووه. وه فه‌رموویه‌تی : ( أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ ) . المؤمنون : 115 . واته : ئایا ئێوه گومانتان وابووه که ئێوه‌مان به‌بێ هووده دروست کردووه وه ئێوه ناگه‌ڕێنه‌وه بۆ لای ئێمه ؟! . _ جا كاتێك زانیمان كه خوای پهروهردگار دورستكار و به‌دیهێنه‌ری هه‌موو شتێكه ئه‌وا ده‌بێت ته‌نها ئه‌و بپه‌رستین و شه‌ریك و هاوه‌ڵی بۆ دانه‌نێین ؛ هه‌روه‌ك خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ ۖ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ) . البقرة : 22 . واته : هه‌ر ئه‌وزاته زه‌وی كردووه به فه‌رش و جێگای نیشته‌جێ بوون و ژیان بۆتان، ئاسمانی وه‌كو سه‌قفێك به‌سه‌رتانه‌وه ڕاگیر كردووه، له ئاسمانه‌وه ئاوی بۆ باراندوون، جا به‌هۆیه‌وه جۆره‌ها به‌رهه‌می (دره‌خت و گژوگیای) به‌ده‌رهێناوه تا ببێته ڕزق و ڕۆزی بۆتان، كه‌واته شه‌ریك و هاوتا بۆ خوا بڕیار مه‌ده‌ن، كه خۆشتان ده‌زانن په‌رستراو ده‌بێت به‌دیهێنه‌ر بێت . 73_ المُؤْمِن : ئه‌مینده‌ر و دڵنیاكه‌ری بڕوادار و درووستكراوه‌كانیه‌تی له زه‌بر لێدان و زیان پێگه‌یاندنیان له دونیا و دواڕۆژدا . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ ۚ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) . الحشر : 23 . واته : خوا ئه‌و زاته‌یه که جگه لهو په‌رستراوێكی تر نیه به‌حه‌ق ؛ پادشای هه‌موو بوونه‌وه‌ره، پاك و بێگه‌رده ، ئاشتی خواز و ئاشتی به‌خشه ، ئاسایش به‌خش و په‌ناگای ئیماندارانه، ده‌سه‌ڵاتداره و چاودێری دروستکراوه‌کانیه‌تی، باڵاده‌سته، خاوه‌نی خێری بێسنووره، گه‌وره‌یه و خۆی به‌گه‌وره ده‌زانێت، پاکی و بێگه‌ردی بۆ ئه‌و خوایه‌یه له‌وه‌ی تینه‌گه‌یشتوان شه‌ریك و هاوه‌ڵی بۆ بڕیار ده‌ده‌ن. _ خوای په‌روه‌وردگار ئه‌من و ئاساییشی به خه‌ڵك به‌خشیوه و به‌ڵێنی داوه كه سته‌م له‌هیچ كه‌سێك نه‌كات ؛ ئه‌من و ئاساییشی به‌نده‌كان ته‌نها به‌ده‌ست ئه‌وه له‌دونیا و دوارۆژدا . خوای پهروهردگار ئیمان به‌خشه به باوه‌ڕداران و باوه‌ره‌‌كه‌یان لێ قه‌بول ده‌كات و پاداشتیان ده‌داته‌وه له‌سه‌ری . خوای پهروهردگار ئاسووده‌یی به‌خشه بۆ سه‌ر دڵی باوه‌ڕداران له ترس و ناخۆشیه‌كانی دونیا و دوارۆژ پارێزراویان ده‌كات . مانای ناوی پیرۆزی ( المُؤْمِن ) دوو مانا له‌خۆ ده‌گرێت : یه‌كه‌میان : به‌خشه‌ری ئه‌من و ئاساییش ؛ پێچه‌وانه‌ی ترس ؛ خوای پهروهردگار ئه‌من و ئاساییش به به‌نده‌كانی ده‌به‌خشێت چونكه مرۆڤ لاوازه پێویستی به‌خوای په‌روه‌ردگاره كه ئه‌من و ئاساییشي پێ ببه‌خشێت ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ ) . قريش : 4 . واته : ئه‌و زاته‌ی له‌برسێتی ڕزگاری کردن و خۆراکی پێبه‌خشین و له ترس و بیمی (جه‌رده و ڕێگران) پاڕاستوونی و ئاسایشی بۆ دابین کردوون. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار به‌نده باوه‌ڕداره‌كانی له‌ترس و ناخۆشیه‌كانی ڕۆژی دوایی ده‌پارێزێت ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( لَا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ هَٰذَا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ ) . الأنبیاء : 103 . واته : غه‌مباریان ناکات ترسه هه‌ره گه‌وره‌که (له قیامه‌تدا) و فریشته‌کانیش پێشوازیان لێ ده‌که‌ن (له‌به‌ر ده‌رگاکانی به‌هه‌شت دا) (و پێیان ده‌ڵێن) ئه‌مه ئه‌و ڕۆژه‌یه که به‌ڵێنتان پێ درابوو . مانای دووه‌میان : واته خوای پهروهردگار به‌راستدانه‌ری پێغه‌مبه‌رانیه‌تی به ئاشكراكردنی موعجیزه و ئایه‌ته‌كان كه ده‌رخه‌ری راستی ئه‌وانن ؛ وه خوای پهروهردگار له‌هه‌موو قسه و به‌ڵێنه‌كانی ڕاست گۆیه له‌گه‌ڵ به‌نده‌كانی ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ ۖ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا ۖ وَلَا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ ) . فاطر : 5 . واته : ئه‌ی خه‌ڵكینه بێگومان به‌ڵێنی خوا ڕاسته ده‌ی که‌واته با ژیانی دنیا فریوتان نه‌دات وه باشه‌یتان به (به‌زه‌یی و لێبورده‌ی) خوا فریوتان نه‌دات. وه فه‌رموویه‌تی : ( وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِيثًا ) . النساء : 87 . واته : کێ له‌خوا قسه(و به‌ڵێنی) ڕاست تره . _ ئه‌من و ئاساییش و ڕاست گۆیی دوو وانه‌ی گه‌وره و سوود وه‌رگیراون له‌ناوی پیرۆزی خوای پهروهردگار ( المُؤْمِن ) . 74_ المُهَيمِن : زۆر ئاگادار و چاودێر و ده‌سه‌ڵاتداره به‌سه‌ر هه‌موو دروستكراوه و بوونه‌وه‌ردا . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ ۚ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) . الحشر : 23 . واته : الله ئه‌و خوایه که بێجگه لهو په‌رستراوی تر نی یه پادشا و پاك و بێگه‌رد و ئاشتی ده‌ر و دڵنیاکه‌ره و چاودێر و پارێزگار و زاڵ و خاوه‌ن شکۆ و شایسته‌ی هه‌موو گه‌وره‌یی یه‌که ؛ پاکی و بێگه‌ردی بۆ خوایه لهو هاوبه‌شانه‌ی که بۆی دائه‌نرێ . ناوی پیرۆزی ( المُهَيمِن ) چه‌ندین مانا و سیفه‌تی جوان له‌خۆ ده‌گرێت وه‌ك سیفه‌تی زانست و پارێزگاری و ده‌سه‌ڵات و به‌خشین و گرتنه‌وه و چاودێر و ئاگادار ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ) . الحج : 17 . واته : به‌ڕاستی خوا به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا ئاگاداره . وه زانای پایه‌به‌رز شێخ ناصر سه‌عدی – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : ( المُهَيمِن ) واته : ئاگادار به‌هه‌موو شتێكی دیار و نادیار وه ناسینی هه‌موو كه‌سێكی چاك و خراپ ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ ۚ ) . البقرة : 220 . واته : وه‌خوا ده‌زانێ کێ خراپه‌کارو کێ چاکه‌کاره . وه فه‌رموویه‌تی : ( يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ ) . الطارق : 9 . واته : له ڕۆژێکدا که هه‌رچی نهێنی هه‌یه ئاشکرا ده‌کرێ. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ لَا يَخْفَىٰ عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ ) . آل عمران : 5 . واته : به‌ڕاستی خوا هیچ شتێکی لێ ون نابێت نه له‌زه‌وی وه نه له‌ئاسماندا . خوای پهروهردگار زانستی ته‌واوی هه‌یه به‌هه‌موو شتێك ؛ فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) . البقرة : 20 . واته : بێگومان خوا به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا ده‌سه‌ڵاتداره . وه پێشه‌وا حوله‌یمی – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : ( المُهَيمِن ) واته له‌كاتی لێپێچینه‌وه‌ی رۆژی دواییدا چاكه‌ی چاكه‌كاران كه‌م ناكات وه تاوانی تاوانكارات زیاد ناكات به‌ڵكو به‌دادپه‌روه‌ری دادگایی له‌نێوانایندا ده‌كات و هه‌موو كرده‌وه‌یه‌كی شاراوه ئاشكرا ده‌كات و ده‌ری ده‌خات و پاداشتی له‌سه‌ر ده‌داته‌وه . 75_ المُحِيط : ئاگاداری هه‌موو شتێكه ؛ وه ده‌وری هه‌موو شتێكی داوه له‌دورستكراوه‌كانی به‌زانست و هێز وتوانا و ده‌سه‌ڵاتی . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَاللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكَافِرِينَ ) . البقرة : 19 . واته : خودا ده‌وری بێ بڕوایانی داوه و اڵه به‌سه‌ریاندا و قه‌ت له‌ده‌ستی ده‌رناچن . وه فه‌رموویه‌تی : ( وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۚ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطًا ) . النساء : 126 . واته : ته‌نها بۆ خوایه هه‌رچی له ئاسمانه‌کان و زه‌وی دا هه‌یه ، وه خوا به‌رده‌وام ئاگاداری هه‌موو شتێکه . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا ۗ إِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ ) . آل عمران : 120 . واته : ئه‌گه‌ر ئێوه به‌ئارام بن(له‌سه‌ر گوێڕایه‌ڵی خوا) و له‌خوا بترسن پیلانی ئه‌وان هیچ زیانێکتان پێ ناگه‌یه‌نێت به‌ڕاستی خوا ته‌واو ئاگاداره به هه‌رچی ئه‌وان ده‌یکه‌ن . _ خوای پهروهردگار ده‌وره‌ی هه‌مووشتێكی داوه به زانست و توانا و رهحمهت و زاڵ بوون ؛ زانستی ته‌واوی هه‌یه به هه‌موو دروستكراوه‌كان ؛ وه بینینی هه‌موو بینراوه‌كانی گرتۆته‌وه و هه‌موو شتێك ده‌بینێت ؛ وه بیستنی هه‌موو بیستراوه‌انی گرتۆته‌وه ؛ وه هێز و توانای هه‌موو شتێكی گرتۆته‌وه و به‌سه‌ر هه‌موو شتێكدا زاڵ و به‌توانایه ؛ وه ره‌حم و به‌زه‌ییه‌كه‌ی هه‌موو ئاسمانه‌كان و زه‌وی گرتۆته‌وه ؛ وه هه‌موو شتێك موحتاجی ئه‌وه و ملكه‌چی ئه‌وه . _ ناوی پیرۆزی ( المُحِيط ) له‌ناودڵی به‌نده‌دا گه‌وره‌یی خوای پهروهردگار ده‌روێنێت ؛ وه ناسینی خوا له‌ناو دڵدا ده‌روێنێت و به‌سیفاته كامل و ته‌واوه‌كانی ؛ كه خوای پهروهردگار هیچ شتێكی له‌گه‌ردووندا لێ وون نابێت ؛ وه بێ باوه‌ڕان و دوژمنانی دین چه‌ند هه‌وڵ بده‌ن بۆ زیان گه‌یاندن به باوه‌ڕداران ئه‌وا خوای پهروهردگار ئاگای لێیانه و فێله‌كانیان هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه . وه هه‌روه‌ها ئه‌م ناوه پیرۆزه له‌ناو دڵی باوه‌ڕدار چاودێری خوای پهروهردگار ده‌ڕوێنێت له‌كاتی نهێنی و ئاشكرادا ؛ ئاگاداری خوای پهروهردگار به‌هه‌موو شتێك وا له‌مرۆڤ ده‌كات كه پێچه‌وانه‌ی فه‌رمانه‌كانی خوا نه‌كات وه خۆی له‌تاوان بپارێزێت ؛ وه هانی ده‌دات بۆ ئه‌نجامدانی كرده‌وه‌ی چاك به‌شێوه‌یه‌كی چاك و ڕێك و پێك . بێگومان ئه‌م ناوه پیرۆزه كه‌مالیه‌تی ره‌ها و ته‌واو بۆ خوای پهروهردگار جێگیر ده‌كات له زانست و بیستن و بینین و توانا و به‌زه‌یی و باقی سیفه‌ته به‌رزه‌كانی تری خوای پهروهردگار . وه ئه‌م ناو پیرۆزه دڵی باوه‌ڕدار په‌روه‌رده ده‌كات له‌سه‌ر ترسان له‌سزای خوای پهروهردگار ؛ ئه‌م ناوه پیرۆزه هانی باوه‌ڕدار ده‌دات كه ته‌نها پشت به‌خوا ببه‌ستێت و ته‌نها بۆلای ئه‌و بگه‌ڕێته‌وه ؛ وه ترسی له‌لا دروست ده‌كات كه سه‌رپێچی فه‌رمانه‌كانی نه‌كات . 76_ المُقِيت : فریاد ره‌س و چاودێر و رۆزی ده‌ر و به‌هانا چووی دروستكراوه‌كانی . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ مُقِيتًا ) . النساء : 85 . واته : خوا هه‌میشه‌و به‌رده‌وام ئاگادار و چاودێره به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا . _ خوای پهروهردگار رزق و ڕۆزی به‌گشت دروستكراوه‌كانی گه‌یاندووه و رۆزی به‌خشه به‌گوێره‌ی حیكمه‌ت و دانایی خۆی . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ مِنْ فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَاءً لِلسَّائِلِينَ ) . فصلت : 10 . واته : وه له‌سه‌ر زه‌وی دا شاخی زۆری داناوه وه پیت و فه‌ڕی تێ خستووه وه بژێوی (هه‌موو گیاندارێکی) له زه‌وی دا دیاری کرد له ماوه‌ی چوار ڕۆژدا به‌یه‌کسانی بۆ گشت داواکه‌ران . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( ۞ وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا ۚ كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ ) . هود : 6 . واته : هیچ زینده‌وه‌رێك نیه له‌م زه‌ویه‌دا ڕزق و ڕۆزیه‌که‌ی له‌سه‌ر خوا نه‌بێت و ئاگاداره به‌شوێنی حه‌وانه‌وه و شوێنی ده‌رچوونیان، هه‌موو شتێك تۆماره له په‌رتووكی ئاشکرادا له (لوح المحفوظ) دا. _ كاتێك زانیمان رزق و رۆزی ته‌نها به‌ده‌ست خوای په‌روه‌ردگاره ئه‌وا پێویسته له‌سه‌رمان داوای رزق و رۆزی ته‌نها له‌خوای پهروهردگار بكه‌ین ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ۖ هَلْ مِنْ شُرَكَائِكُمْ مَنْ يَفْعَلُ مِنْ ذَٰلِكُمْ مِنْ شَيْءٍ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ) . الروم : 40 . واته : خوا ئه‌و زاته‌یه که دروستی کردوون و پاشان ڕزق و ڕۆزی پێبه‌خشیون له‌دوایدا ده‌تانمرێنێت ، پاشان زیندووتان ده‌کاته‌وه، ئایا هیچ کام له‌وانه‌ی که کردوتانن به هاوبه‌شی خوا، شتی وایان له ده‌ست دێت؟! پاکی و بڵندی بۆ ئه‌و زاته‌یه له‌وه‌ی ئه‌وانه ده‌یکه‌ن به هاوبه‌شی . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار رۆزی ده‌ری دڵه‌كانه به قورئان و زیكر كردن ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ) . الرعد : 28 . واته : ئه‌وانه‌ی باوه‌ڕیان هیناوه‌و دڵ و ده‌روونیان ئارام ده‌بێت به قورئان و په‌یامه‌که‌ی خوای پهروهردگار، ئاگاداربن دڵه‌کان : هه‌ر به قورئان و یادی خواو (پاپه‌ندبوون به ئاینه‌که‌یه‌وه) ئارام و ئاسووده ده‌بن . 77_ الوَكِيل : پشت و په‌ناو پارێزه‌ر و یاریده‌ده‌ر . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلًا ) . الاحزاب : 3 . واته : هه‌میشه‌و به‌رده‌وام پشت به‌خوا ببه‌سته، ته‌نها خوا به‌سه که پشتیوان و یاریده‌ده‌ر بێت . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ ) . آل عمران : 173 . واته : ئه‌وانه‌ی که خه‌ڵکی (باوه‌ڕ لاواز) پێیان ده‌ڵێن : به‌ڕاستی خه‌ڵکی بێ باوه‌ڕو خوانه‌ناس خۆیان بۆ ئێوه کۆ کردۆته‌وه و خۆیان بۆ ئێوه مه‌ڵاس داوه، لێیان بترسن (خۆتان تووشی به‌ڵا مه‌که‌ن) به‌ڵام ئه‌وان (واته ئیمانداران به‌و پڕوپاگه‌نده‌یه) باوه‌ڕیان زیاتر دامه‌زراو ، وتیان : خوامان به‌سه که یاریده‌ده‌رو یارمه‌تیده‌رێکی چاکه . وه فه‌رموویه‌تی : ( ذَٰلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ ۖ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۖ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ فَاعْبُدُوهُ ۚ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ ) . الانعام : 102 . واته : ئا ئه‌و خوایه په‌روه‌ردگارتانه، جگه له‌ویش هیچ په‌رستراوێكی حه‌ق نیه، به‌دیهێنه‌ری هه‌موو شتێکه، که‌واته هه‌ر ئه‌و زاته بپه‌رستن و به‌ندایه‌تی ته‌نها ئه‌و بکه‌ن، ئه‌و خوایه ئاگادارو چاودێری هه‌موو شتێکه. _ له‌مانای پیرۆزی ( الوكیل ) بۆمان ده‌ركه‌وت كه ته‌نها خوای پهروهردگار چاودێر و سه‌رپرشتیاری كار و باری دورستكراوه‌كانیه‌تی ؛ وه ئه‌م ناوه پیرۆزه وا ده‌خوازێت كه خوای پهروهردگار به‌رده‌وام زیندووبێت وه به‌هێز و توانابێت وه به به‌زه‌یی بێت وه حیكمه‌ت و دانا و به‌خشنده بێت . پێشه‌وا قورطوبی – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : له‌سه‌ر هه‌موو باوه‌ردارێك پێویسته بزانێت كه خوای پهروهردگار ده‌یژیێنێ وه ڕێنموویی ده‌كات بۆ ڕێگای راست و هه‌موو خێر و خۆشیه‌ك له‌دونیا و له دوارۆژ . وه له‌سه‌ر كه‌سی باوه‌ردار پێویسته ته‌نها پشت به‌خوای پهروهردگار ببه‌ستێت و پشت به‌هیچ شتێكی تر جگه له‌خوا نه‌به‌ستێت چونكه ته‌نها خوای پهروهردگار پارێزه‌ره . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : (وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ ۚ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا ) . الطلاق : 3 . واته : ئه‌وه‌ی پشت به خوا ببه‌ستێت ، ئه‌وا خوای پهروهردگار به‌سه بۆ ئه‌وه‌ی یاریده‌ده‌ری بێت، چونکه به‌ڕاستی خوا کارو فه‌رمانی خۆی به ئه‌نجام ده‌گه‌یه‌نێت، بێگومان خوا بۆ هه‌موو شتێک نه‌خشه‌یه‌کی دیاریکراوی بڕیارداوه . 78_ ذُوالجَلالِ وَ الإِكْرَام : خاوه‌نی به‌رز و بلندی و ڕێزی بێ سنوور . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَيَبْقَىٰ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ ) . الرحمن : 27 ته‌نها زاتی په‌روه‌ردگاری خاوه‌ن بڵندی و ڕێزداری تۆیه که‌ده‌مێنێته‌وه . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ ) . الرحمن : 78 . واته : موباره‌ک و به‌رزو به‌ڕێزه ناوی په‌روه‌ردگاری تۆ، چونکه‌ئه‌و زاتێکه خاوه‌نی به‌رزی و بڵندی و ڕێزی بێ سنووره بۆ ئیمانداران . _ پێغمه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) كه سه‌لامی نوێژی ده‌دایه‌وه 3 جار دهیفهرموو ( أَسْتَغْفِرُ الله ) پاشان دهیفهرموو : اللهُمَّ أنت السَّلام ومِنك السَّلام، تَبَارَكْتَ يا ذا الجَلال والإكْرَام . واتە: خودایە تۆ دووریت لە هەموو کەم وکورتی وعەیبێک وه هەروەها سەلامەتی وکامڵ بوون تەنها لە لایەن تۆوە دێت (تۆ دەیبەخشیت)، تۆ پیرۆزیت وتۆش خاوەنی شەرەف وڕێز وشکۆیت . وه لهفهرموودیهكی تردا هاتووه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : ( ألِظُّوا بِـيا ذا الجَلالِ والإكرامِ ) . إسناده صحيح . واته : زۆر بڵێنه‌وه و په‌یوه‌ست بن به ( يا ذا الجَلالِ والإكرامِ ) واته : ئه‌ی خاوه‌نی جوانی و كه‌مال و گه‌وره‌یی و رێز و شكۆمه‌ندی . وه هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌یه‌كێك له‌دوعاكانیدا به‌م ناوه پیرۆزه له‌خوای پهروهردگار پاراوه‌ته‌وه و فه‌رموویه‌تی : ( اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدَ لَا إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ وَحْدَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ، الْمَنَّانُ، يَا بَدِيعَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَالْإِكْرَامِ، يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ النَّارِ ) .
واته : خودایە داوات لێدەکەم بەوەی، کە بەڕاستی ستاییش بۆ تۆیە و ھیچ خودایەک شایستەی پەرستن نییە جگە لە تۆ نەبێت، تاک و تەنیا و بێ ھاوەڵی ھەر بۆ تۆیە، تۆیت خاوەنی بەخشین، ئەی بەدیھێنەری ئاسمانەکان و زەوی، ئەی خاوەنی شکۆیی و ڕێز، ئەی زیندوی ھەڵسورێنەری بونەوەر، من داوای بەھەشتت لێ دەکەم و پەنات پێدەگرم لە دۆزەخ . 79- جَامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لارَيْبَ فِيه : كۆكه‌ره‌وه‌ی هه‌موو خه‌ڵك له‌رۆژێكدا كه هیچ گومانی تێدانیه . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( رَبَّنَا إِنَّكَ جَامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لَا رَيْبَ فِيهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ ) . آل عمران : 9 . واته : په‌روه‌ردگارا به‌ڕاستی تۆ کۆکه‌ره‌وه‌ی هه‌موو خه‌ڵکیت له ڕۆژێکدا که هیچ گومانی تێدانیه، بێگومان خوا (زاتێک نیه) که به‌ڵێنی خۆی نه‌باته سه‌ر.... خوای پهروهردگار كۆكه‌ره‌وه‌ی خه‌ڵكه ؛ وه كۆكه‌ره‌وه‌ی كرده‌وه‌كانیانه ؛ وه كۆكه‌ره‌وه‌ی كرده‌وه‌كانیانه ؛ وه كۆكه‌ره‌وه‌ی رۆزیه‌كانیانه . خوای پهروهردگار هه‌موو مرۆڤه‌كانی سه‌ره‌تا و كۆتایی له‌رۆژی دواییدا كۆده‌كاته‌وه ؛ فه‌رموویه‌تی : ( قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ . لَمَجْمُوعُونَ إِلَىٰ مِيقَاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ ) . الواقعة : 49 – 50 . واته : ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: بێگومان پێشینان و پاشینان هه‌رهه‌موویان ؛ کۆ ده‌کرێنه‌وه و ڕاپێچ ده‌کرێن به‌ره‌و مه‌یدانی ڕۆژی دیاری کراو . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِمَنْ خَافَ عَذَابَ الْآخِرَةِ ۚ ذَٰلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذَٰلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ ) . هود : 103 . واته : به‌ڕاستی له‌ودا (باسکرا) په‌ندو ئامۆژگاری هه‌یه بۆ که‌سێ بترسێ له سزای دوا ڕۆژ ئه‌و ڕۆژه ڕۆژێکه که ئاده‌می بۆ کۆ ده‌کرێته‌وه و ئه‌وه ڕۆژێکی دیارو به‌رچاوه (هه‌موان ئاماده‌ن تێ ی) دا. _ له‌م رۆژه‌دا هیچ كه‌سێك غائیب و نادیارنابێت هه‌موویان ئاماده‌ده‌بن به‌بێ دواكه‌وتن ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَيَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَى الْأَرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا ) . الكهف : 47 . واته : وه (یادیان خه‌ره‌وه) ڕۆژێ که شاخه‌کان ده‌خه‌ینه ڕێ و ڕووی زه‌وی به ڕوونی و ته‌ختی ده‌بینی و هه‌موو (خه‌ڵکی) کۆ ده‌که‌ینه‌وه و هیچ که‌سیان به‌جێ ناهێڵین . ( وَعُرِضُوا عَلَىٰ رَبِّكَ صَفًّا لَقَدْ جِئْتُمُونَا كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ ۚ بَلْ زَعَمْتُمْ أَلَّنْ نَجْعَلَ لَكُمْ مَوْعِدًا ) . الكهف : 48 . واته : وه هه‌موو (ئاده‌می) له‌به‌رده‌م په‌روه‌ردگارتدا ڕیز ده‌کرێن سوێند به‌خوا بێگومان هاتنه‌وه بۆ لامان هه‌ر به‌و شێوه‌ی که یه‌که‌م جار دروستمان کردن به‌ڵام ئێوه گومانتان وابوو که ئێمه کاتێك دانانێین بۆ (لێپرسینه‌وه) تان. ( وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَٰذَا الْكِتَابِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا ۚ وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا ۗ وَلَا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا ) . الكهف : 49 . واته : نامه‌ی کرده‌وه‌کان دابه‌ش ده‌کرێ (ده‌درێته ده‌ستی ڕاست چاکان و ده‌ستی چه‌پی تاوانباران) ئینجا تاوانباران ده‌بینی زۆر ده‌ترسن لهو (هه‌موو تاوان و خراپه) ی که تێیدایه و ده‌ڵێن ئای هاوار بۆ ئێمه ئه‌م نامه و ده‌فته‌ره چی یه ؟ هیچ کرده‌وه‌یه‌کی بچووك و گه‌وره‌ی به‌جێ نه‌هێشتووه و تۆماری کردووه هه‌ر کرده‌وه‌یه‌کیان کردبێ (تیایدا) ئاماده‌یه و په‌روه‌ردگارت سته‌م له که‌س ناکات . 80_ بَدِيعُ السَّمَاواتِ وَ الأَرْض : به‌دیهێنه‌ری ئاسمانه‌كان و زه‌وی . _ خوای پهروهردگار دروستكراوه‌كانی دروست كردووه به‌جوانترین شێوه بێ ئه‌وه‌ی دروستكراوێكی تر له‌پێشدا هه‌بووبێت و لاسایی كردبێته‌وه . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ وَإِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ ) . البقرة : 117 . واته : خوا به‌دی هێنه‌ری ئاسمان و زه‌وی یه وه‌کاتێک که‌ویستی شتێک بکات هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی پێ ئه‌وێ که پێ ی بڵێ: ببه ئیتر ئه‌بێ . وه له‌سوره‌تی ( الأنعام ) دا فه‌رموویه‌تی : ( بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ وَلَدٌ وَلَمْ تَكُنْ لَهُ صَاحِبَةٌ ۖ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ ۖ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ) . الانعام : 101 . واته : خوا داهێنه‌ری ئاسمانه‌کان و زه‌وی یه له نه‌بوون ؛ چۆن منداڵی ده‌بێ که ژن و هاوسه‌ری نه‌بووه خۆی هه‌موو شتێکی دروست کردووه و ئه‌و به هه‌موو شتێ زانا و به ئاگایه. وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ ۚ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَىٰ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ) . الروم : 27 . واته : (خوا) زاتێکه به‌دی هێنانی ده‌س پێکردووه له پاشان (دوا مردنی) دووباره دروستی ده‌کاته‌وه ئه‌م (دروست کردنه‌وه‌ی دووه‌م) لای خوا ئاسان تره و هه‌ر بۆ ئه‌وه (خوا) سیفه‌تی هه‌ره بڵند له ئاسمانه‌کان و زه‌وی دا و هه‌ر ئه‌وه زاڵی کار دروست. سه‌ره‌تا دروستی كردوون ؛ بۆ ئه‌وه‌ی تاقیان بكاته‌وه و ده‌ركه‌وێت كامیان جوانترین و باشترین كرده‌وه ئه‌نجام ده‌ده‌ن ؛ پاشان دوای مردنیان زیندویان ده‌كاته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی پاداشتی چاكه‌كاران به‌چاكه بداته‌وه وه پاداشتی خراپه‌كاران به‌خراپه بداته‌وه . _ خوای پهروهردگار هه‌موو دروستكراوه‌كان كاتێك دورست ده‌كات پاشان دوای نه‌مانیان ده‌یانگه‌ڕێنێته‌وه و هه‌موو شتێكی له‌توانادایه و خاوه‌نی هێز و توانات و ویست و ئیراده‌یه؛ له‌سوره‌تی هود دا فه‌رموویه‌تی : (إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ ) . هود : 107 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگارت ئه‌وه‌ی که بیه‌وێت ده‌یکات. وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ . فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ ) . البروج : 15 – 16 . واته : خاوه‌نی عه‌رش و به‌رزو پایه دار ؛ هه‌رچی بوێ ده‌یکات . _ خوای پهروهردگار خاوه‌نی هێز و توانای ته‌واوه هه‌رچی بوێت ده‌توانێت ئه‌نجامی بدات ؛ وه خاوه‌نی حیكمه‌ت و دانایی ته‌واوه و كاره‌كانی له‌وپه‌ری جوانی و ڕێك و پێكیدان . 81_ الكَافِي : بێ پێویست له غه‌یری خۆی ؛ وه به‌سه بۆ به‌نده‌كانی كه پێویستیه‌كانیان بۆ جێ به‌جێ بكات . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( أَلَيْسَ اللَّهُ بِكَافٍ عَبْدَهُ ۖ وَيُخَوِّفُونَكَ بِالَّذِينَ مِنْ دُونِهِ ۚ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ ) . الزمر : 36 . واته : ئایا خوا بۆ به‌نده‌ی خۆی (پێغه‌مبه‌ر(صلی الله علیه وسلم)) به‌س نی یه؟ وه ده‌ت ترسێنن به‌وانه‌ی جگه له خوان وه هه‌ر که‌س که خوا لاڕێ ی بکات ئیتر هیچ که‌س ناتوانێ ڕێبه‌ری بێ. وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدَائِكُمْ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَلِيًّا وَكَفَىٰ بِاللَّهِ نَصِيرًا ) . النساء : 45 . واته : وه ته‌نها خوا چاك ئاگاداره به دوژمنه‌کانتان ؛ وه ته‌نها خوا به‌سه دۆست بێت ؛ وه ته‌نها خوا به‌سه یاریده‌ده‌ر بێت . _ خوای پهروهردگار به‌سه بۆ به‌نده‌كانی كه هه‌موو پێداویستیه‌كانیان بۆ جێ به‌جێ بكات ؛ وه به‌سه بۆ باوه‌رداران كه بیان پارێزێت و سه‌ركه‌وتوی دونیا و دواڕۆژیان بكات . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنْتُمْ بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوْا ۖ وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ ۖ فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللَّهُ ۚ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ) . البقرة : 137 . واته : جا ئه‌گه‌ر ئه‌وان (جوله‌كه‌و گاوره‌كان) باوه‌ڕیان هێنا، وه‌ك ئه‌وه‌ی ئێوه باوه‌ڕتان پێ هێناوه، ئه‌وه به‌ڕاستی مانای وایه ڕێبازی هیدایه‌تیان دۆزیوه‌ته‌وه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر پشتیان تێكرد، ئه‌وه بێگومان ده‌كه‌ونه دژایه‌تی و دوبه‌ره‌كی یه‌وه (به‌ڵام دڵنیابه ئه‌ی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئه‌ی ئیماندار) خوا تۆ ده‌پارێزێت له پیلان و ته‌ڵه‌كه‌یان چونكه ئه‌و خوایه زۆر بیسه‌رو زانایه. _ هاوه‌ڵی به‌ڕێز ئه‌نه‌سی كوڕی مالیك – رهحمهتی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ئەگەر بچووایەتە سەر جێگاکەى دەیفەرموو : « الحمد لله الذي أطعمنا وسقانا ، وكفانا وآوانَا ، فَكَمْ مِمَّنْ لا كَافِيَ له وَلاَ مُؤْوِيَ». واتە : حەمد وسوپاس بۆ ئەو خودایەی کە خواردن وخواردنەوەى پێ بەخشین، وه بێ پێویستی کردین وگەڕاینەوە بۆ شوێنی نیشتەجێبوونمان (بۆ نێو خانووەکانمان)، چەندێک کەس هەیە کە پێویستە وشوێنی نیشتەجێبوونی نیە . _ ئيمامی قورطوبی – رهحمهتی خوای لێبێت – له ته‌فسیری ئایه‌تی : ( قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ ۖ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ ) . الزمر : 38 . فه‌رموویه‌تی : واته خوای په‌روه‌رگار به‌سه بۆ به‌نده‌كانی ؛ كه بێگومان هه‌موو شتێك له‌زیان و قازانج ته‌نها به‌ده‌ست ئه‌وه ؛ وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار به‌سه بۆ ئه‌وه‌ی كه‌سه‌ی كه پشتی پێ ده‌به‌ستێت . 82_ الوَاسِع : خاوه‌نی نیعمه‌تی فراوان و شاره‌زا و به‌توانا . ناوی پیرۆزی ( الوَاسِع ) ناوێكه له‌ناوه جوانه‌كانی خوای پهروهردگار ؛ واته ئه‌و خوایه‌ی سنووری ره‌های هه‌یه له ده‌سه‌ڵات و به‌خشین ؛ كۆتایی نیه له‌ده‌سه‌ڵاتیدا ؛ وه سنووری نیه له به‌خشینیدا ؛ وه به‌زانست و توانا و به‌خشین و ده‌سه‌ڵات و بیستن و بینین ده‌وره‌ری هه‌موو شتێكی داوه و ئاگای له‌هه‌موو دروستكراوه‌كانیه‌تی . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ ۖ وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ) . البقرة : 268 . واته : شه‌یتان به‌ڵێنی هه‌ژاری و نه‌داریتان پێ ده‌دات (ده‌تانترسێنێت به هه‌ژاری) و فه‌رمانتان پێ ده‌دات به‌گوناهو تاوان و خراپه و نه‌به‌خشین ، خوای گه‌وره‌ش به‌ڵێنی لێخۆشبوونێکی تایبه‌تی خۆیتان پێده‌دات له‌گه‌ڵ زۆری ڕۆزی و به‌هره‌ی فراوانداو خوا فراوانگیرو زانایه . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ) . البقرة : 261 . واته : وێنه‌ی(خێری) ئه‌وانه‌ی که ماڵی خۆیان به‌خت ده‌که‌ن له ڕێ ی خوادا وه‌ک ده‌نکێک(تۆو) وایه (ڕوابێت) و حه‌وت گوڵی گرتبێت له‌هه‌ر گوڵێک سه‌د دانه‌ی تێدا بێت وه خوا له‌مه‌ش زیاتری ده‌کات بۆ هه‌ر که‌سێک که خۆی بیه‌وێت وه خوا خاوه‌ن به‌هره‌ی فراوانی ئاگاداره. _ خوای پهروهردگار خاوه‌نی ره‌حم و به‌زه‌یی فراوانه ؛ وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ ۚ ) . الاعراف : 156 . واته : به‌زه‌یی و رهحمهتیشم هه‌موو شتێکی گرتۆته‌وه . وه خاوه‌نی لێ بوورده‌یی و لێخۆشبوونی فراوانه ؛ وه‌ك فه‌رموویه‌تی : (إِنَّ رَبَّكَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ ۚ ) . النجم : 32 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگاری تۆ لێبوردنی فراوانه . وه خاوه‌نی زانستی فراوانه وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ ) . غافر : 7 . واته : ئه‌و فریشتانه‌ی هه‌ڵگری عه‌رشن و ئه‌وانه‌ش به‌ده‌وری دان به ستایشی په‌روه‌ردگاریان ته‌سبیحات ده‌که‌ن وه باوه‌ڕیان به‌و هه‌یه وه داوای لێبوردن ده‌که‌ن بۆ ئه‌وانه‌ی ئیماندارن (ده‌ڵێن) : ئه‌ی په‌روه‌ردگارمان میهره‌بانی و زانیاریت هه‌موو شتێکی گرتۆته‌وه ده‌ی خۆش ببه له‌وانه‌ی تۆبه‌یان کردووه و شوێنی ڕێگای تۆ که‌وتوون وه بیانپارێزه له سزای دۆزه‌خ . 83_ الحَقّ : ڕاست و دروست و حه‌ق و حه‌قگۆ . خوای پهروهردگار حه‌ق و ڕاسته له له‌زاتی پیرۆزیدا وه ناو و سیفاته به‌رز و جوانه‌كانیدا ؛ خاوه‌نی سیفاتی كه‌مال و ته‌واوه پاك و بێگه‌رده له‌گشت كه‌م و كوڕیه‌ك ؛ هیچ شتێك به‌بێ خوا بوونی نیه ؛ به‌رده‌وام زیندووه و خاوه‌نی جوانترین و ته‌واوترینی سیفاته‌كانه . وته‌كانی حه‌ق و ڕاستن ؛ وه كاره‌كانی حه‌ق و ڕاستن ؛ وه گه‌ییشتن پێی حه‌ق و ڕاسته ؛ وه نێردراوه‌كانی حه‌ق و ڕاستن ؛ وه په‌رتووكه‌كانی حه‌ق و ڕاستن ؛ وه دینه‌كه‌ی حه‌ق و ڕاسته ؛ وه په‌رستنی به‌تاك و ته‌نهایی حه‌ق و ڕاسته . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ) . الحج : 62 . واته : ئه‌مه له‌به‌ر ئه‌وه‌یه به‌ڕاستی هه‌ر خوا هه‌ق و ڕاسته وه بێگومان ئه‌وه‌ی جگه له خوا هاواری لێ ده‌که‌ن (ده‌یپه‌رستن) ناحه‌ق و ناراست و به‌تاڵه ؛ وه به‌ڕاستی خوا هه‌ر خۆی به‌رزو بڵندو گه‌وره‌یه. وه فه‌رموویه‌تی : ( فَذَٰلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمُ الْحَقُّ ۖ فَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلَالُ ۖ فَأَنَّىٰ تُصْرَفُونَ ) . یونس : 32 . واته : جا هه‌ر ئه‌و زاته‌یه په‌روه‌ردگاری ڕاست و دروستتان، (باشه) دوای حه‌ق و ڕاستی چی هه‌یه جگه له‌گومڕایی و سه‌ر گه‌ردانی؟ (ئیتر ئێوه بۆ بیرناکه‌نه‌وه) چۆن لاده‌درێن (له‌ڕێبازی حه‌قه‌وه بۆ ڕێبازی به‌تاڵ)؟! وه فه‌رموویه‌تی : ( وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ ۖ فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ ۚ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا ۚ ..) . الكهف : 29 . واته : بڵێ حه‌ق (ئه‌م قورئانه) له‌لایه‌ن په‌روه‌ردگارتانه‌وه هاتووه جا هه‌رکه‌سێ ده‌یه‌وێت با باوه‌ڕبێنێ و هه‌رکه‌سیش ده‌یه‌وێت با کافر بێت به‌ڕاستی ئێمه ئاماده‌مان کردووه بۆ سته‌مکاران ئاگرێك که بڵێسه‌که‌ی (وه‌کو ڕه‌شماڵ) ده‌وریان ده‌دات ! وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ ۚ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ) . الإسراء : 81 . واته : وه بڵێ ئاینی ڕاست هات وه ئاینی ناحه‌ق و به‌تاڵ نه‌ماو ڕۆشت به‌ڕاستی به‌تاڵ هه‌میشه له‌ناو چووه. وه فه‌رموویه‌تی : ( يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَيَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ ) . النور : 25 . واته : ئه‌و ڕۆژه خوا به گوێره‌ی کارو کرده‌وه‌و ئیمان و باوه‌ڕی حه‌قیقیان پاداشتیان ده‌داته‌وه، ئه‌وسا چاك بۆیان ده‌رده‌که‌وێت که به ڕاستی خوا خۆی زاتێکی ڕاست و دروستی ئاشکرایه (هیچی لێ ون نابێت) . 84_ الجَمِيل : زۆر جوان به‌زات و ناو و سیفاته به‌رز و جوانه‌كانی . پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : ( إنَّ اللهَ جميلٌ يحبُّ الجَمالَ ) . مسلم . واته : به‌ڕاستی خوای پهروهردگار جوانه وه جوانیشی پێ خۆشه . خوای پهروهردگار جوانه به‌زاتی خۆی ؛ وه به‌ناوه‌كانی ؛ وه به سیفاته‌كانی ؛ وه به‌كرداره‌كانی . ئه‌هلی به‌هه‌شت له‌ناو به‌هه‌شتدا كاتێك خوای پهروهردگار ده‌بینن هه‌موو خۆشیه‌كانی به‌هه‌شتیان له‌یاد ده‌چێت بههۆی جوانی خوای پهروهردگار ؛ خۆشترین و گه‌وره‌ترین نیعمه‌تی به‌هه‌شت بینی خوای بینینی خوای په‌روه‌ردگاره . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار خاوه‌نی چه‌ندین ناوی جوانه ؛ هه‌موو ناوه‌كانی خوا جوانن ؛ به‌ڵكو چاكترین و جوانترینی ناوه‌كانن ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا ۖ ) . الأعراف : 181 . واته : هه‌ر بۆ خوایه جوانترین و چاکترینی ناوه‌کان جا ئێوه‌ش به‌و ناوانه بانگ و هاواری لێ بکه‌ن . وه هه‌روه‌ها خوای په‌روه‌ردگاره خاوه‌نی چه‌ندین سیفاتی جوان و ته‌واوه ؛ هه‌موو سیفاته‌كانی خوا له‌وپه‌ری جوانی كه‌مالی و ته‌واویدان ؛ وه هه‌روه‌ها كردارهكانی خوا گشتی جوانن ؛ به‌جوانترین و ڕیك و پێكترین شێوه دروستكراوه‌كانی دروست كردووه ؛ وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ ۚ صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ ۚ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ ) . النمل : 88 . واته : تۆ کێوه‌کان ده‌بینیت وا ده‌زانیت که وه‌ستاون و بێ جووڵه‌ن، له کاتێكدا که ئه‌وانیش وه‌کو هه‌ور له جووڵه‌دان (چونکه زه‌وی به‌خێرایی هه‌زار کێلۆمه‌تر له سه‌عارتێكدا به ده‌وری خۆیدا ده‌سوڕێته‌وه، هه‌روه‌ها له‌سه‌ره‌تای به‌رپابوونی قیامه‌تدا کێوه‌کان وه‌کو خوری شی کراوه ده‌برێن به ئاسماندا و چاڵ و چۆڵی زه‌ویان پێ پڕده‌کرێته‌وه)، ئه‌مه‌یه ده‌ستکردی ئه‌وخوایه‌ی که هه‌موو شتێکی به‌وپه‌ری ڕێکوپێکی دروستکردووه، به‌ڕاستی ئه‌وزاته زۆر ئاگایه به‌و کاروکرده‌وانه‌ی که ئه‌نجامی ده‌ده‌ن . وه فه‌رموویه‌تی : ( الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ۖ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ مِنْ طِينٍ ) . السجدة : 7 . واته : ئه‌و خوایه زاتێکه هه‌موو شتێکی به‌چاکی و ڕێکوپێکی به‌دیهێناوه، له‌سه‌ره‌تاوه ئاده‌میزادی له قوڕ دروست کردووه . _ وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار خاوه‌نی جوانترین حوكم و فه‌رمانره‌واییه ؛ وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ ۚ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ ) . المائدة : 50 . واته : ئایا ئه‌وانه حوکم و فه‌رمانڕه‌وایی جاهیلیه‌ت و نه‌فامیان ده‌وێت و ئه‌ویان لاپه‌سه‌نده؟! (ئاخر بۆ بیرناکه‌نه‌وه) کێ هه‌یه به‌قه‌ده‌ر خوا حوکمی جوان و چاک و به‌جێ بێت، (به‌تایبه‌ت) لای ئه‌و که‌سانه‌ی که به‌وردیی سه‌رنج ده‌ده‌ن و ویژدان و هه‌ستی زیندوویان هه‌یه. 85_ الرَّفِيق : نه‌رم و نیان . ئه‌م ناوه پیرۆزه وه‌رگیراوه له‌فه‌رموده‌یه‌كی سه‌حیحی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) كه فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللهَ رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ، وَيُعْطِي عَلَى الرِّفْقِ مَا لَا يُعْطِي عَلَى الْعُنْفِ، وَمَا لَا يُعْطِي عَلَى مَا سِوَاهُ ) . رواه مسلم . واتە : بەڕاستی خوای گەورە نەرم و نیانە وە نەرم و نیانی خۆش دەوێ ، وە ئەوەی لە سەر نەرم و نیانی دەیدات ، لە سەر توند و تیژی نایدات ، وە لە هیچ بارودۆخێكی تردا لەهەموو ڕەفتارێكی دوور لە نەرم ونیانی نایدات . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( ما كان الرِّفْقُ في شيءٍ إلَّا زانَه ، ولا نُزِعَ من شيءٍ إلَّا شانَه ) . صحيح الجامع . واته : نەرم و نیانی لەهەرشتێکدا بێت ئیلا جوان و رێک و پێکی دەکات وە لە هیچ شتێک دەرنەهێندراوە ئیلا ناشرین و خراپی دەکات . _ خوای په‌روه‌ردگاره نه‌رم و نیانه له كردارهكانی ؛ دروستكراوه‌كانی پله به‌پله دروست كردووه به‌حیكمه‌ت و دانایی خۆی ؛ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كه بێگومان ده‌یتوانی راسته‌وخۆ له‌یه‌ك كاتدا هه‌موویان دروست بكات . كه‌سی نه‌رم و نیان و له‌سه‌رخۆ كاره‌كانی به له‌سه‌رخۆیی و وه‌قار و ڕێزه‌وه ئه‌نجام ده‌دات ؛ شوێن سوننه‌ت و ڕێبازی خوا ده‌كه‌وێت له‌م گه‌ردوونه‌دا ؛ وه شوێن پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی ده‌كه‌وێت ( صلی الله علیه وسلم ) . نه‌رم و نیانی ره‌وشت و ڕێبازی پێغه‌مبه‌ری خوایه ( صلی الله علیه وسلم ) ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ ) . آل عمران : 159 . واته : (ئه‌ی محمد (صلی الله علیه وسلم) بههۆی رهحمهتی خواوه‌یه تۆ نه‌رم و هێمن بویت له‌گه‌ڵیاندا، خۆ ئه‌گه‌ر توره و قسه رهق و بێ به‌زه‌یی بوویتایه، ئه‌وه هه‌موو له ده‌ورت بڵاوه‌یان ده‌کرد . _ ئه‌وكه‌سانه‌ی ڕێنمووی خه‌ڵك ده‌كه‌ن بۆ ڕێگای راست له‌هه‌موو كه‌س زیاتر پێویستیان به‌نه‌رم و نیانیه‌بۆ ئه‌وه‌ی به‌رگه‌ی ئه‌زیه‌ت و ناره‌حه‌تیان بگرن له‌لایه‌ن خه‌ڵكه‌وه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ۚ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ ) . فصلت : 34 . واته : بێگومان چاکه و خراپه وه‌ک یه‌ک نین، (تۆ ئه‌ی باوه‌ڕدار) به‌جوانترین و چاکترین شێوه به‌ره‌نگاری خراپه و نادروستی بکه، ئه‌و کاته ئیتر ده‌بینیت ئه‌وه‌ی که له نێوان تۆ و ئه‌ودا دوژمنایه‌تی و ساردیه‌ک هه‌یه ؛ ده‌بێته دۆستێکی دڵسۆز و گیانی به‌گیانی . 86_ الحَيِيُّ : زۆر به‌شه‌رم و به‌ڕێز . 87_ السِّتِّير : داپۆشه‌ری تاوان و كه‌م و كوڕیه‌كان . ئه‌م دووناوه پیرۆزه له فه‌رمووده‌ی سه‌حیحی پێغه‌مبه‌ری خوادا هاتووه ( صلی الله علیه وسلم ) كه فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ حَيِيٌّ سَتِيرٌ يُحِبُّ الْحَيَاءَ وَالسِّتْرَ فَإِذَا اغْتَسَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَسْتَتِرْ ) . صحيح أبي داود . واته : به‌ڕاستی خوای باڵاده‌ست و شكۆدار زۆر به‌شه‌رمه و داپۆشه‌ری تاوان و كه‌م و كوڕیه‌‌كانه ؛ شه‌رم و داپۆشینی پێ خۆشه ؛ جا كاتێك یه‌كێك له‌ئێوه ویستی خۆی بشوات ئه‌وا با خۆی دابپۆشێت . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ رَبَّكُمْ حَيِيٌّ كَرِيمٌ يَسْتَحِي مِنْ عَبْدِهِ إِذَا رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَيْهِ أَنْ يَرُدَّهُمَا صِفْرًا ) . صحیح الجامع . واتە : پەروەردگارتان بەشەرم وبەڕێز و بەخشندەیە شەرم دەكات لە بەندەكەى كە دەستى بۆلا بەرزبكاتەوە و ئەمیش بەنائومێدیەوە بیانگەڕێنێتەوە . _ ئه‌م دوو ناوه جوان و سیفه‌ته به‌رزانه به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر ره‌حم و به‌زه‌یی خوا وه به‌خشنده‌یی و نه‌رم و نیانی خوا ؛ به‌نده‌كه‌ی له‌گه‌ڵ موحتاجی و پێویستی به‌خوا ده‌چێت تاوان ده‌كات و سه‌رپێچی خوا ده‌كات ! وه خوای پهروهردگار له‌گه‌ڵ بێ پێویستی له به‌نده‌كانی شه‌رم ده‌كات ئابرووی به‌نده‌كانی به‌رێت وه راسته‌وخۆ سزای بدات ؛ تاوانه‌كه‌ی داده‌پۆشێت وه مۆڵه‌تی پێ ده‌دات كه ته‌وبه بكات و بگه‌رێته‌وه بۆلای ؛ بۆ ئه‌وه‌ی لێی خۆش بێت و له‌تاوانه‌كانی ببورێت . _ خوای پهروهردگار ئه‌و به‌ندانه‌كه‌ی خۆش ده‌وێت كه زۆر به‌شه‌رم و به‌حه‌یان وه تاوان و كه‌م و كوڕیه‌كانی خه‌ڵك داده‌پۆشن و ئابرووی خه‌ڵك نابه‌ن ؛ پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموویه‌تی : ( من سَتَر مسلمًا سترَهُ اللَّهُ في الدُّنيا والآخرةِ ) . رواه مسلم . واته : هه‌ركه‌سێك كه‌م و كوڕی موسلمانێك دابپۆشێت و ئابرووی نه‌بات ئه‌وا خوای پهروهردگار كه‌م و كوریه‌كانی داده‌پۆشێت له‌دونیا و له دوارۆژ . _ شه‌رم و نه‌رم و نیانی خوای پهروهردگار بێ باوه‌ران و سه‌رپێچیكاران و تاوانكارانیشی گرتۆته‌وه و به‌په‌له سزایان نادات ؛ وه مۆڵه‌تی به‌كه‌سانی سته‌مكار داوه كه ته‌وبه بكه‌ن و بگه‌ڕێنه‌وه لای خوای پهروهردگار ؛ به‌ڵام ئه‌گه‌ر ته‌وبه‌یان نه‌كرد ئه‌وا تۆڵه‌یان لێ ده‌كاته‌وه و تووشی سزای خۆیان ده‌كات . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِمْ مَا تَرَكَ عَلَيْهَا مِنْ دَابَّةٍ وَلَٰكِنْ يُؤَخِّرُهُمْ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ۖ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً ۖ وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ ) . النحل : 61 . واته : خۆ ئه‌گه‌ر خوا خه‌ڵکی له‌ناو ببات و بیانپێچێته‌وه بههۆی سته‌میانه‌وه (ئه‌وه‌نده گوناهو تاوان زۆره) زینده‌وه‌ر له‌سه‌ر زه‌ویدا نایه‌ڵێت ؛ له‌به‌ر ئه‌وه تا کاتێکی دیاری کراو مۆڵه‌تی ئه‌و خه‌ڵکه ده‌دات و دوایان ده‌خات، جا کاتێك کاته دیاری کراوه‌که‌یان هات، نه‌تاوێك دوا ده‌که‌ون، نه‌تاوێك پێشیش ده‌که‌ون (به‌ڵکو له چرکه‌ی دیاری کراوی خۆیدا له‌ناو ده‌برێن) . 88_ الإِله : په‌رستراوی حه‌ق . ناوی پیرۆزی ( الإِله ) كۆكه‌ره‌وه و له‌خۆگری هه‌موو سیفه‌ته‌كانی كه‌مال و گه‌وره و جوانه ؛ هه‌موو ناوه جوانه‌كانی خوا ده‌چنه ناو ئه‌م ناوه پیرۆزه ؛ بۆیه وته‌ی راست و دروست ناوی پیرۆزی ( الله ) له ئه‌سڵدا ( الإِله ) بووه ؛ وه بێگومان ناوی پیرۆزی ( الله ) هه‌موو ناوه جوانه‌كان و سیفاته به‌رزه‌كانی خوای پهروهردگار له‌خۆ ده‌گرێت . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَإِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۖ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَٰنُ الرَّحِيمُ ) . البقرة : 163 . واته : په‌رستراوی ئێوه په‌رستراوێکی تاک و ته‌نهایه هیچ په‌رستراوێکی تر نی یه به‌ته‌نیا ئه‌و نه‌بێت که به‌خشنده‌ی میهره‌بانه . وه هه‌روه‌ها خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّمَا اللَّهُ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۖ سُبْحَانَهُ أَنْ يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ ۘ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَكِيلًا ) . النساء : 171 . واته : بێگومان خوا په‌رستراوێکی ته‌نهایه پاك و بێگه‌ردی بۆ خوا له‌وه‌ی ڕۆڵه‌ی هه‌بێت هه‌ر هی خوایه هه‌رچی له ئاسمانه‌کان و هه‌رچی له‌زه‌وی دایه وه خوا به‌سه چاودێربێ و هه‌موو شتێکی بدرێته ده‌ست . وه له ئایه‌تێكی تردا خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ ۘ وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۚ وَإِنْ لَمْ يَنْتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ) . المائدة : 73 . واته : سوێند به‌خوا به‌ڕاستی بێ باوه‌ڕ بوون ئه‌وانه‌ی که وتیان بێگومان خوا یه‌کێکه لهو سێ خوا(که بریتین له پهروهردگار و عیسا و دایکی) له کاتێکدا هیچ په‌رستراوێك نی یه بێجگه‌له ته‌نیا خوایه‌ك وه ئه‌گه‌ر واز نه‌هێنن لهو وته ناڕه‌واو به‌دانه سوێند به‌خوا دووچاری ئه‌وانه‌یان ئه‌بێ که بێ باوه‌ڕ بوون سزایه‌کی به ئازار و سه‌خت . _ په‌رستراوی حه‌ق و راست ته‌نها خوای په‌روه‌ردگاره ؛ هیچ شتێك جگه له‌خوا شایه‌نی په‌رستن نیه ؛ كه‌سانێك هه‌ن خۆر ده‌په‌رستن وه هه‌یانه مانگ ده‌په‌رستێك وه هه‌یانه مانگا ده‌په‌رستێت وه هه‌یانه مشك ده‌په‌رستێت وه هه‌یانه په‌یكه‌رێك ده‌په‌رستێت وه هه‌یانه جنۆكه و فریشته و پێغه‌مبه‌ر و پیاوچاكان ده‌په‌رستێت ! ئه‌م په‌رستنانه گشتی باتڵه و له‌گه‌وره‌ترینی تاوانه‌كانه چونكه : ته‌نها خوای پهروهردگار ده‌رووی خێر له‌به‌نده‌كانی ده‌كاته‌وه و ناخۆشیه‌كانیان له‌سه‌ر لاده‌دات . وه ته‌نها خوای پهروهردگار رۆزی به‌خشه و خاوه‌نی هه‌موو شتێكه . وه ته‌نها خوای پهروهردگار دروستكاری هه‌موو شتێكه . وه ته‌نها خوای پهروهردگار ژیان و مردنی به‌ده‌سته . وه ته‌نها خوای پهروهردگار شیفا و چاره‌سه‌ری نه‌خۆشیه‌كانی به‌ده‌سته . وه ته‌نها خوای پهروهردگار به‌رده‌وام زیندووه و هه‌رگیز نامرێت . وه ته‌نها خوای پهروهردگار بینه‌ری هه‌موو شتێكه وه بیسه‌ری هه‌موو شتێكه وه ئاگای له‌هه‌موو شتێكه وه زانستی به‌هه‌موو شتێكه وه هێز و توانای به‌سه‌ر هه‌موو شتێكه . 89_ القَابِض : بگر و پێكهێنه‌ر و گوشه‌ی هه‌موو شتێكی بوونه‌وه‌ر . 90- الباسِط : ڕاكێشه‌ر و فراوانكه‌ری رزق و رۆزی بوونه‌وه‌ره‌كان . 91_ المُعْطِي : به‌خشه‌ری بێ سنوور . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : (وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ) . البقرة : 24 . واته : خوا(ڕۆزی خۆی) ئه‌گرێته‌وه وه فراوانی ده‌کات وه هه‌ر بۆلای ئه‌و ده‌گه‌ڕێنه‌وه . وه فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَقْدِرُ ۚ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا ) . الإسراء : 30 . واته : به‌ڕاستی په‌روه‌ردگارت ڕزق و ڕۆزی فراوان ده‌کات بۆ هه‌ر که‌سێك که‌بیه‌وێ و وه‌ته‌نگی ده‌کات بۆ هه‌رکه‌سێ بیه‌وێ به‌ڕاستی ئه‌و هه‌میشه ئاگاو بینایه به به‌نده‌کانی . وه هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمویه‌تی : ( إِنَّ اللَّهَ هُوَ الخَالقُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الرَّزَّاقُ، الْمُسَعَّرُ ..). صحيح الجامع . واتە: خوای گەورە خوڵقێنەرو رۆزی ده‌گرێته‌وه و فراوانی ده‌كات وه نرخ دانه‌ره . _ خوای پهروهردگار باڵاده‌ست و زاڵه به‌سه‌ر هه‌موو شتێك وه به‌خشینی ده‌سه‌ڵات و لێ سه‌ندنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات ته‌نها به‌ده‌ست خۆیه‌تی وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ ۖ بِيَدِكَ الْخَيْرُ ۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) . آل عمران : 26 . واته : ( ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم)، ئه‌ی ئیماندار) بڵێ : خوایه تۆ خاوه‌نی هه‌موو شتێکیت، ده‌سه‌ڵات ده‌به‌خشیت به‌هه‌ر که‌سێک بته‌وێت و ده‌سه‌ڵات وه‌رده‌گرێته‌وه له هه‌ر که‌سێک بته‌وێت هه‌ر که‌س بته‌وێت باڵاده‌ستی ده‌که‌یت، هه‌رکه‌سێکیش بته‌وێت زه‌لیل و بێ ده‌سه‌ڵات و ژێربه‌ده‌ستی ده‌که‌یت، هه‌رچی خێر هه‌یه هه‌ر به ده‌ست تۆیه، بێگومان تۆ ده‌سه‌ڵاتداری به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا. _ پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌دوای سه‌ڵامدانه‌وه‌ی نوێژ دهیفهرموو : ( لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ [ثلاثاً]، اللَّهُمَّ لاَ مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلاَ مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلاَ يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الجَدُّ ) . واته : ھیچ پەرستراوێک شایستەی پەرستن نییە، جگە لە (الله)ی تاک و بێ ھاوەڵ نەبێت، موڵک و سامان و سوپاس و ستایش ھەر بۆ ئەوە و بەسەر ھەموو شتێکیشدا بەدەسەڵات و بەتوانایە، خودایە ھیچ ڕێگرێک نییە بۆ ئەو شتەی، کە تۆ دەیبەخشیت و ھیچ بەخشەرێکیش نییە بۆ ئەو شتەی، کە تۆ دەیگریتەوە و ھیچ خاوەن سامان و دەسەڵاتێکیش سامان و دەسەڵاتەکەی لەلای تۆ سوودی پێناگەیەنێت و لە سزات ڕزگاری ناکات . _ خوای پهروهردگار به‌رز كه‌ره‌وه‌ی به‌نده باوه‌ڕداره‌كانیه‌تی به زانست و به ئیمان ؛ وه نزم كه‌ری دوژمنه‌كانیه‌تی ئه‌گه‌ر له‌ناو خه‌ڵك به‌خاوه‌ن هێز و ده‌سه‌لات ناسراوبن . ئه‌وكه‌سه‌ی گوێرایه‌ڵی خوا ده‌كات شكۆدار و سه‌ركه‌وتووه ئه‌گه‌رچی كه‌سێكی هه‌ژار و بێ كه‌سیش بێت ؛ خوای په‌ره‌وه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلَا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ ۘ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا ۚ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ) . یونس : 65 . واته : گوفتاری نابه‌جێ و نادروستی خوانه‌ناسان خه‌فه‌ت بارو غه‌مگینت نه‌کات ، به‌ڕاستی عیزه‌ت و به‌رزی و بڵندی هه‌ر هه‌مووی هی خوایه، ئه‌و زاته هه‌میشه بیسه‌ر و زانایه . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : (وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ ) . المنافقون : 8 . واته : عیززه‌ت و ده‌سه‌ڵات و پایه‌داری ته‌نها بۆ خواو پێغه‌مبه‌ره‌که‌ی و ئیماندارانه . 92_ المُقَدِّم : پێشخه‌ر و پێشهێنه‌ر ؛ هه‌موو شتێك ده‌زانێ پێش هاتن و ڕوودانی ؛ ده‌توانێت هه‌موو شتێك پێش و دوا بخات . 93_ المُأَخِّر : دواخه‌ری گشت رووداو و پێشهاته‌كان ؛ ده‌توانێت هه‌موو شتێك له‌كاتی خۆی ڕابگرێت و دوابخات و ڕوونه‌دات . پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌یه‌كێك له‌دوعاكانیدا فه‌رموویه‌تی : ( اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ ؛ وَمَا أَخَّرْتُ ؛ وَمَا أَسْرَرْتُ ؛ وَمَا أَعْلَنْتُ ؛ وَمَا أَسْرَفْتُ ؛ وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي ؛ أَنْتَ الْمُقَدِّم ؛ وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ ) . مسلم . واتە : خودایە خۆش ببە لەو تاوانانەی کە وا پێشم خستوە و پاشم خستوە و نھێنی و ئاشکرا و زیادەڕەوی و ئەوانەش کە وا تۆ زاناتری پێی لە من ، بەڕاستی تۆ پێشخەر و دواخەری ھەموو شتەکانیت ، ھیچ پەرستراوێکیش نییە کە شایستەی پەرستن بێت جگە لە تۆ . _ خوای پهروهردگار پێشخه‌ر و دواخه‌ری هه‌موو شته‌كانه به‌گوێره‌ی حیكمه‌ت و زانست و دانایی خۆی . وه ئه‌م پێشخستن و دواخستنه یان كه‌ونیه یان شه‌رعیه ؛ پێشخستنی كه‌ونی وه‌ك پێشخستنی هه‌ندێك له‌دروستكراوه‌كان به‌سه‌ر هه‌ندێكی تریان وه دواخستنی هه‌ندێكیان به‌سه‌ر هه‌ندێكیان . وه جۆره‌كانی پێشخستن و دواخستن له‌دروستكراوه‌كاندا ده‌ریایه‌كه لیواری نیه ! وه پێشخستن و دواخستنی شه‌رعی وه‌ك فه‌زڵی پێغه‌مبه‌ران – علیهم السلام - به‌سه‌ر خه‌ڵكه‌وه ؛ وه وه‌ك فه‌زڵی هه‌ندێك له‌پێغه‌مبه‌ران – علیهم السلام – به‌سه‌ر هه‌ندێكی تریان ؛ وه فه‌زڵی هه‌ندێك له‌به‌نه‌ده‌كان به‌سه‌ر به‌نده‌كانی تره‌وه ؛ وه پێشخستنیان به زانست و ئیمان و كرده‌وه و ره‌وشتی جوان وه باقی ره‌وشت و سیفاته‌كانی تر . _ ئه‌م دوو سیفه‌ته واته سیفه‌تی پێشخستن دواخستن له سیفاته زاتیه‌كانی خوای په‌روه‌ردگارن وه له‌سیفاته كرداریه‌كانی خوای په‌روه‌ردگارن ؛ چونكه ئه‌م پێشخستن و دواخستنه به‌ویست و توانای خوای پهروهردگار ڕووده‌دات . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غَافِلًا عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ ۚ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الْأَبْصَارُ ) . ابراهیم : 42 . واته : وا مه‌زانه خوا بێ ئاگایه له‌وه‌ی که سته‌م کاران ده‌یکه‌ن بێگومان ئه‌و دوایان ده‌خات بۆ ڕۆژێك که چاوه‌کان تێیدا ئه‌بڵه‌ق ده‌بن (و نانوقێن له) ترسا . وه هه‌روه‌رها فه‌رموویه‌تی : ( وَإِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ ۖ وَإِنْ يَمْسَسْكَ بِخَيْرٍ فَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) . الانعام : 17 . واته : ئه‌گه‌ر خوا دووچاری به‌ڵاو زیانێکت بکات ئه‌وه جگه له (خوا) که‌س نی یه بتوانێ لایبات وه ئه‌گه‌ر خێر و خۆشیه‌کت پێ بگه‌یه‌نێ ئه‌وا (خوا) ده‌سه‌ڵاتداره به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا. _ خوای پهروهردگار وه‌ك چۆن پێشخه‌ر و دواخه‌ری شته‌كانه به‌هه‌مان شێوه سوود گه‌یه‌نه‌ر و زیان گه‌یه‌نه‌ریشه ؛ به‌ویست و توانای خۆی سوودی دونیا و دوارۆژ ده‌گه‌یه‌نێت به‌هه‌ندێك له‌به‌نده‌كانی كه شاییسته‌ی ئه‌م سوود پێ گه‌یاندنه‌ن ؛ وه زیان و ناخۆشی ده‌گه‌یه‌نێت به هه‌ندێك له به‌نده‌كانی له‌دونیا و له‌دوارۆژ كه شاییسته‌ی ئه‌م زیان پێگه‌ییشتنه‌ن؛ وه گشت ئه‌م سیفه‌تانه په‌یوه‌ستن به حیكمه‌ت و دانایی و زانستی ته‌واوی خوای پهروهردگار . 94_ المُبِين : روونكه‌ره‌وه و نیشانده‌ری ڕێگای ڕاست . خوای پهروهردگار رێناشانده‌ری به‌نده‌كانیه‌تی بۆ به‌خته‌وه‌ری ؛ وه روونكه‌ره‌وه‌ی ئه‌و كرده‌وانه‌یه كه به‌نده به‌هۆیانه‌وه پاداشتی خێری له‌سه‌ر وه‌رده‌گرێت وه روونكه‌ره‌وه‌ی ئه‌و كرده‌وانه‌شه كه به‌نده‌یه به‌هۆیه‌وه سزا له‌سه‌ر وه‌رده‌گرێت . خوای پهروهردگار ئه‌م ناوه پیرۆزه‌ی بۆخۆی داناوه و فه‌رموویه‌تی : ( يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَيَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ ) . النور : 25 . واته : ئه‌و ڕۆژه خوا به گوێره‌ی کارو کرده‌وه‌و ئیمان و باوه‌ڕی حه‌قیقیان پاداشتیان ده‌داته‌وه، ئه‌وسا چاك بۆیان ده‌رده‌که‌وێت که به ڕاستی خوا خۆی زاتێکی ڕاست و دروستی ئاشکرایه (هیچی لێ ون نابێت). خوای پهروهردگار ڕێگای هیدایه‌تی بۆ به‌نده‌كانی روون كردۆته‌وه و هانی داون بۆی ؛ وه رێگای گومراییشی بۆ روونكردوونه‌وه و ئاگاداری كردوونه‌وته‌و لێی ؛ وه پێغه‌مبه‌رانی بۆ ناردوون ؛ وه په‌رتووكه‌كانی دابه‌زاندووه بۆ ئه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ران بۆیان روون بكه‌نه‌وه ڕێنموویان بكه‌ن بۆ ڕێگای به‌خته‌وه‌ری ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( يُرِيدُ اللَّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمْ وَيَهْدِيَكُمْ سُنَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَيَتُوبَ عَلَيْكُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ) . النساء : 26 . واته : خوا ده‌یه‌وێت بۆتان ڕوون بکاته‌وه وه ڕێنموونیتان بکات بۆ ڕێ و شوێنی ئه‌وانه‌ی له پێش ئێوه‌وه بوون(له خوا ناسان) و لێتان خۆش ببێت وه خوا زانای کاردروسته . وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ ۚ قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ ) . ئه‌ی خاوه‌نانی کتێب: دڵنیابن که پێغه‌مبه‌ری ئێمه بۆ ئێوه‌ش هاتووه تا زۆربه‌ی ئه‌و شتانه‌ی که لای ئێوه ڕوون و ئاشکرانین و ده‌یشارنه‌وه، له کتێبی (ته‌ورات و ئینجیلدا) بۆتان ڕوون و ئاشکرا بکات، هه‌روه‌ها له زۆرێک لهو شتانه‌ی که شاردوتانه‌ته‌وه چاوپۆشی ده‌کات، چونکه به‌ڕاستی له‌لایه‌ن خواوه ڕووناکیه‌کی ئاشکراتان بۆهاتووه (که محمدی پێغه‌مبه‌رمانه (صلی الله علیه وسلم) هاوڕێ له‌گه‌ڵ کتێبێکی ڕوونکه‌ره‌وه‌دا (که قورئانه).
وه هه‌روه‌ها فه‌رموویه‌تی : ( كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ) . آل عمران : 103 . واته : ئابه‌و شێوه‌یه خوا ئایه‌ته‌کانی خۆیتان بۆ ڕوون ده‌کاته‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی هیدایه‌ت وه‌ربگرن . وه فه‌رموویه‌تی : ( وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّىٰ يُبَيِّنَ لَهُمْ مَا يَتَّقُونَ ۚ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ) . التوبة : 115 . واته : هه‌رگیز خوا که‌سانێک گومڕا ناکات دوای ئه‌وه‌ی که هیدایه‌تی داون، هه‌تا بۆیان ڕوون نه‌کاته‌وه که ده‌بێت له‌چی خۆیان بپارێزن، به‌ڕاستی خوا به هه‌موو شتێک زانایه . خوای پهروهردگار هه‌واڵ ده‌رباره‌ی زاتی پیرۆزی خۆی ده‌دات كه هیچ كه‌سێك گومڕا ناكات هه‌تا بۆیان روون نه‌كاته‌وه پاشان مرۆڤه‌كان به‌ویستی خۆیان ڕێگای راست یان ڕێگای گومڕایی هه‌ڵده‌بژێرن . 95_ المَنَّان : زۆر به‌خشه‌ر و به‌خشنده . ئه‌م ناوه پیرۆزه له فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ری خواوه هاتووه ( صلی الله علیه وسلم ) ؛ ئه‌نه‌سی كوری مالیك – ره‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووده‌كه ده‌گێرێته‌وه و ده‌فه‌رموێت : پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) گوێی له‌پیاوێك بوو ده‌یوت : ( اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ وَحَدَكَ لا شَرِيكَ لَكَ, الْمَنَّانُ, يَا بَدِيعَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ يَا ذَا الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ, يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْجَنَّةَ وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ النَّارِ ) . صحیح ابن ماجه . واتە: خودایە داوات لێدەکەم بەوەی کە بەڕاستی ستاییش بۆ تۆیە و ھیچ خودایەک شایستەی پەرستن نییە جگە لە تۆ نەبێت ، تاک و تەنیا و بێ ھاوەڵی ، تۆیت خاوەنی بەخشین ، ئەی بەدیھێنەری ئاسمانەکان و زەوی ، ئەی خاوەنی شکۆیی و ڕێز ، ئەی زیندوی ھەڵسورێنەری بونەوەر ، من داوای بەھەشتت لێ دەکەم و پەنات پێدەگرم لە دۆزەخ . پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) كاتێك ئه‌م دوعایه‌ی له‌م پیاوه بیست فه‌رمووی : به‌ڕاستی ئه‌م پیاوه به‌گه‌وره‌رتین ناو له‌ناوه جوانه‌كان له‌خوا پارایه‌وه كه هه‌ركه‌سێك به‌م ناوه داوای شتێك له‌خوا بكات ئه‌وا پێی ده‌به‌خشێت وه هه‌رداوایه‌كی هه‌بێت وه‌ڵام ده‌درێته‌وه . _ خوای پهروهردگار خاوه‌نی چه‌ندین به‌خشینه ؛ ژیانی به دروست كراوه‌كان به‌خشیوه ؛ وه ئه‌قڵی پێ به‌خشیون ؛ وه زمانی پێ به‌خشیون ؛ وه بیستن و بینین و توانا و باقی نیعمه‌ته‌كانی پێ به‌خشیون كه هیچ كه‌سێك ناتوانێت نیعمه‌ته‌كانی خوا بژمێرێت ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( وَآتَاكُمْ مِنْ كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ ۚ وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ ) . ابراهیم : 34 . واته : له‌هه‌رچی شتێك داواتان کردبێت و پێوستان بێت، پێی به‌خشیوون، خۆ ئه‌گه‌ر نازو نیعمه‌ت و به‌خششه‌کانی خوا ئاماژه بکه‌ن، ناتوانن بیانژمێرن ؛ به‌ڕاستی زۆربه‌ی ئینسانه‌کان زۆر سته‌مکارو خوانه‌ناس و سپڵه‌ن . _ وه له گه‌وره‌ترین نیعمه‌ته‌كانی خوا بۆ به‌نده‌كان ناردنی پێغه‌مبه‌ری خوایه ( صلی الله علیه وسلم ) كه هه‌ركه‌سێك شوێنی بكه‌وێت به‌خته‌وه‌ری دونیا و قیامه‌ت ده‌بێت ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ) . آل عمران : 164 . واته : سوێند بێ بێگومان خوا چاکه و منه‌تی نا به‌سه‌ر بڕواداراندا کاتێ که ره‌وانه‌‌ی کرد له‌ناویاندا نێرراوێک له‌خۆیان که ده‌یخوێنێته‌وه به‌سه‌ریاندا به‌ڵگه‌کانی و پاک و خاوێنیان ده‌کاته‌وه ؛ وه قورئان و فه‌رمووده‌یان فێرده‌کات ئه‌گه‌ر چی ئه‌وان له پێشدا له گومڕایی یه‌کی ڕوون و ئاشکرادا بوون. _ خوای پهروهردگار منه‌تی هه‌یه له‌سه‌ر به‌نده‌كانی به‌دروست كردنیان و ڕۆزی پێدانیان و ته‌ندروستیان و خۆشگوزه‌رانیان ؛ له‌گشتی گه‌وره‌تر نیعمه‌تی ئیمان و ئیسلامه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا ۖ قُلْ لَا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلَامَكُمْ ۖ بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَدَاكُمْ لِلْإِيمَانِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ) . الحجرات : 17 . واته : ئه‌و که‌سانه منه‌ت ده‌که‌ن به‌سه‌ر تۆدا (ئه‌ی موحه‌ممه‌د(صلی الله علیه وسلم)) چونکه موسوڵمان بوون تۆش بڵێ منه‌تی موسوڵمان بوونی خۆتان به‌سه‌ر مندا مه‌که‌ن به‌ڵکو خوا منه‌ت ده‌کات به‌سه‌ر ئێوه‌دا چونکه ڕێنموونیی کردوون بۆ باوه‌ڕ هێنان ئه‌گه‌ر ئێوه ڕاستگۆن که ئیماندارن. وه فه‌رموویه‌تی : ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَىٰ إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ ۚ كَذَٰلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ) . النساء : 94 . واته : ئه‌ی ئه‌وانه‌ی باوه‌ڕتان هێناوه، کاتێک ده‌رئه‌چن بۆ گه‌یاندنی ئیسلام و جیهاد له‌پێناوی خوادا، وردبین بن و هه‌موو شتێک ڕوون بکه‌نه‌وه (دووره په‌رێزبن له په‌له‌و هه‌ڵه‌شه‌یی) و به‌وکه‌سانه مه‌ڵێن که سه‌لامتان لێده‌که‌ن: (ڕاست ناکه‌یت) تۆ ئیماندار نیت!! (به‌و هه‌ڵوێسته) مه‌به‌ستتان ده‌سکه‌وتی ژیانی دنیابێت، لای خوا ده‌ستکه‌وتی زۆر هه‌یه، خۆ کاتی خۆی ئێوه‌ش وابوون (باوه‌ڕتان شاراوه بوو) تا خوا منه‌تی نایه سه‌رتان (سه‌رکه‌وتنی پێبه‌خشین و ده‌رووی لێکردنه‌وه) که‌واته، وردو دووربین بن، چونکه به‌ڕاستی خوا ئاگاداره به‌هه‌موو ئه‌وکاروکرده‌وانه‌ی که ده‌یکه‌ن . 96_ الوَلِيّ : دۆست و پشتیوان و هاوكار و سه‌رپه‌ریشتكار . خوای پهروهردگار ئه‌م ناوه پیرۆزه‌ی بۆخۆی داناوه و فه‌رموویه‌تی : ( أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ ۖ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ وَهُوَ يُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ) . الشوری : 9 . واته : ئایا بێجگه له خوا پشتیوانی تریان بۆ خۆیان دۆزیوه‌ته‌وه؟ ته‌نها خوای پهروهردگار پشتیوانه و مردووان زیندوو ده‌کاته‌وه و هه‌ر خۆیشی ده‌سه‌ڵاتی به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا هه‌یه ! وه فه‌رموویه‌تی : ( وَهُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَيَنْشُرُ رَحْمَتَهُ ۚ وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ ) . الشوری : 28 . واته : خوا ئه‌و زاته‌یه که باران ده‌بارێنێ له‌پاش ئه‌وه‌ی که خه‌ڵکی نائومێد بوون وه (بارانی) رهحمهتی خۆی بڵاو ده‌کاته‌وه وه هه‌ر ئه‌و پشتیوان و سوپاس کراوه . _ خوای پهروهردگار هاوكار و پشتیوانی به‌نده‌كانیه‌تی بۆ ئه‌نجامدانی كرده‌وه چاكه‌كان و دووركه‌وتنه‌وه له‌كرده‌وه خراپه‌كان ؛ وه سه‌رپه‌رشتی هه‌موو به‌نده‌كانی ده‌كات بۆ به‌رێوه‌بردنی كاروباریان و جێ به‌جێ كردنی فه‌رمانه‌كان و قه‌ده‌ره‌كانی به‌سه‌ریان . وه پشتیوان و هاوكاری به‌نده‌كانیه‌تی بۆ ده‌رخستنیان له‌تاریكیه‌كانی گومڕایی بۆ رووناكیه‌كانی هیدایه‌ت ؛ وه دۆست و پشتیوانیانه بۆ سه‌رخستنیان و یارمه‌تی دانیان ؛ خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ) . البقرة : 275 . واته : خوا پشت و په‌نا و خاوه‌نی ئه‌و که‌سانه‌یه باوه‌ڕیان هێناوه، له تاریکاییه‌کانی (گومان و سته‌م) ده‌ریان ده‌هێنێت و ده‌یانبات به‌ره‌و نوورو ڕووناکی، ئه‌وانه‌ش که ڕێبازی کوفریان گرتۆته‌به‌ر، یارمه‌تی ده‌ره‌کانیان ته‌نها ـ تاغوته‌کانه، له نوورو ڕووناکی ده‌ریان ده‌هێنن و به‌ره‌و تاریکاییه‌کان ده‌یانبه‌ن، ئا ئه‌وانه نیشته‌جێی ناو ئاگری دۆزه‌خن و بۆ هه‌میشه تیایدا ده‌مێننه‌وه . وه فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّهُمْ لَنْ يُغْنُوا عَنْكَ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا ۚ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۖ وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُتَّقِينَ ) . الجاثية : 19 . واته : بێگومان ئه‌وانه هیچ کات فریات ناکه‌ون و له‌ده‌ستی خوا ڕزگارت ناکه‌ن (ئه‌گه‌ر خوا له‌خۆت بڕه‌نجێنیت و نافه‌رمانی بکه‌یت)، به‌ڕاستی سته‌م کاران یار و یاوه‌ری هه‌ندێکیانن، خوایش پشت و په‌نای خۆشه‌ویستی دیندارو چاکانه. _ خوای پهروهردگار دۆست و خۆشه‌ویستی باوه‌ردارانه و هه‌ره‌شه‌ی توندی له‌وكه‌سانه كردووه كه دوژمنایه‌تی دۆست و خۆشه‌ویستانی ده‌كه‌ن ؛ له‌فه‌رمووده‌یه‌كی قودسیدا هاتووه خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( مَنْ عَادَى لِى وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ ) . البخاری . واته : هه‌ركه‌سێك دژایه‌تی دۆستێكم بكات ئه‌وا من جه‌نگی له‌گه‌لدا ڕاده‌گه‌یه‌نم ! . _ خوای پهروهردگار پشتیوان و سه‌رخه‌ری دۆست و خۆشه‌ویسته‌كانیه‌تی له‌دونیا و له‌دوارۆژ . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( قُلْ لَنْ يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا هُوَ مَوْلَانَا ۚ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ) . التوبة : 51 . واته : ئه‌ی موحه‌ممه‌د(صلی الله علیه وسلم) بڵێ هیچمان تووش نابێت بێجگه له‌وه‌ی که خوا نوسیویه‌تی بۆمان خوا پشتیوانی ئێمه‌یه وه بڕواداران با ته‌نها پشت به‌خوا ببه‌ستن . 97_ المَوْلَى : سه‌رخه‌ر و پشتیوان . خوای پهروهردگار ئه‌م ناوه پیرۆزه‌ی له‌خۆی ناوه و فه‌رموویه‌تی : ( وَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ ۚ نِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ ) . واته : وه ئه‌گه‌ر ڕوویان وه‌رگێڕاو پشتیان هه‌ڵکرد ئه‌وه بزانن به‌ڕاستی خوا پشتیوان و یارمه‌تی ده‌رتانه ئه‌و(خوا) باشترین پشتیوانه وه باشترین یاریده‌ده‌ر و سه‌رخه‌رتانه . وه فه‌رموویه‌تی : ( فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ ۖ فَنِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ ) . الحج : 78 . واته : به چاکی نوێژه‌کانتان بکه‌ن و زه‌کات بده‌ن وه ته‌نها پشت به‌خوا ببه‌ستن چونکه هه‌ر ئه‌وه پشتیوانتانه ئای چه‌ند پشتیوان و یارمه‌تی ده‌رێکی چاکه . وه فه‌رموویه‌تی : ( ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَأَنَّ الْكَافِرِينَ لَا مَوْلَىٰ لَهُمْ ) . محمد : 11 . واته : چونکه بێگومان خوا پشتیوانی ئه‌وانه‌یه که باوه‌ڕیان هێناوه بێگومان کافرانیش هیچ پشتیوانێکیان نی یه . _ خوای پهروهردگار دۆست و پشتیوان و سه‌رخه‌ری باوه‌ڕدارانه وه رێنموویان ده‌كات بۆ گشت ئهوشتانهی لهبهرژهوهندی ئه‌واندایه له‌دونیا و له‌دوارۆژ ؛ هه‌ركه‌سێك خوای پهروهردگار مه‌ولا و پشتیوانی بێت ئه‌وا هیچ ترسێكی له‌سه‌رنیه ؛ بێگومان خوای پهروهردگار باشترین سه‌رخه‌ر و یاریده‌ده‌ری باوه‌ردارانه ؛ خوای پهروهردگار فه‌رمویه‌تی : ( بَلِ اللَّهُ مَوْلَاكُمْ ۖ وَهُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ ) . آل عمران : 150 . واته : (دڵنیابن که خوانه‌ناسان یارو یاوه‌ری ئێوه نین) به‌ڵکو خوا یارو یاوه‌رتانه، بێگومان ئه‌و زاته چاکترین پشتیوان و یاریده‌ه‌رتانه . _ یه‌كێك له‌دوعای باوه‌رداران كه له‌قورئانی پیرۆزدا باس كراوه ئه‌وه‌یه كه ده‌فه‌رموون (أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ) . البقرة : 286 . واته : خودایه هه‌ر‌تۆی یاریده‌ده‌رو پشتیوانمان که‌واته سه‌رمان بخه به‌سه‌ر گه‌لی بێ بڕوایاندا . وه فه‌رموویه‌تی : ( إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا ۖ وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَٰلِكَ ظَهِيرٌ ) . التحریم : 4 . واته : (بۆیه خوا گه‌وره پێیان ده‌فه‌رموێت :) ئه‌گه‌ر هه‌ردووکتان داوای ته‌وبه و په‌شیمانی بکه‌ن و بگه‌ڕێنه‌وه بۆ لای خوا، ئه‌وه باشه، چونکه دڵه‌کانتان له‌خشته چوو بوو و ترازا بوو، خۆ ئه‌گه‌ر پشتی یه‌کتر بگرن دژ به پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم)، ئه‌وه چاک بزانن که خوا خۆی یاریده‌ده‌رێتی و هه‌روه‌ها جوبره‌ئیل و ئیمانداره چاکه‌کان، فریشته‌کانیش له‌وه‌ودوا پشتیوانن بۆی. وه فه‌رموویه‌تی : ( قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَانِكُمْ ۚ وَاللَّهُ مَوْلَاكُمْ ۖ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ) . التحریم : 2 . واته : به‌ڕاستی خوا هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سوێده‌کانتانی بۆ بڕیارداون (به‌وه‌ی که‌فاره‌تی بده‌ن)، ئه‌و خوایه گه‌وره‌تانه و پشتیوان و یارمه‌تی ده‌رتانه، هه‌ر ئه‌ویش زاتێکی زاناو دانایه . _ وه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌جه‌نگی ئوحودا فه‌رمانی به‌هاوه‌ڵانی كرد وه‌ڵامی ئه‌بوسوفیان بده‌نه‌وه كاتێك ئه‌بو سوفیان وتی : لَنا العُزَّى وَ لا عُزَّى لَكُم ! واته عوززا بۆ ئێمه‌یه عوززا بۆ ئێوه نیه ؛ پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووی : وه‌ڵامی بده‌نه‌وه و بڵێن : ( اللهُ مَوْلانا وَ لا مَوْلا لَكُم ) . واته : الله سه‌رخه‌ر و پشتیوانی ئێمه ئێوه هیچ پشتیوانێكتان نیه . 98_ النَّصِير : سه‌رخه‌ر و یاریده‌ده‌ر . خوای پهروهردگار سه‌رخه‌ر و یاریده‌ده‌ری باوه‌ڕدارانه ؛ وه بێگومان سه‌رخستنی پهروهردگار وه‌ك سه‌رخستنی به‌نده نیه له‌لایه‌ن كه‌سێكی تره‌وه ؛ سیفه‌ت و كردارهكانی خوای پهروهردگار كامل و ته‌واون به‌سیفه‌ت و كرداری دروستكراه‌كانی ناچێت و هیچ شتێك وێنه و هاوشێوه‌ی خوا نیه وه‌ك خوای په‌ره‌وه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ ۖ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ ) . الشوری : 11 . واته : هیچ شتێك به‌وێنه‌ی خوا نی یه ؛ وه خوا بیسه‌ری بینایه. خوای په‌وره‌ردگار ئه‌م ناوه پیرۆزه‌ی له‌خۆناوه و فه‌رموویه‌تی : ( وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ هَادِيًا وَنَصِيرًا ) . الفرقان : 31 . واته : په‌روه‌ردگات به‌سه که ڕێنموویت بکات و پشتیوانیت لێ بکات . وه فه‌رموویه‌تی : ( وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدَائِكُمْ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ وَلِيًّا وَكَفَىٰ بِاللَّهِ نَصِيرًا ) . النساء : 45 . واته : خوای گه‌وره‌ش چاک دوژمنه‌کانتان ده‌ناسێت، جا ته‌نها خوا به‌سه که یارو یاوه‌ر بێت و ته‌نها خوا به‌سه پشتیوان بێت . وه فه‌رموویه‌تی : (وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ ۖ فَنِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ ) . الحج : 78 . واته : ته‌نها پشت به‌خوا ببه‌ستن چونکه هه‌ر ئه‌وه پشتیوانتانه ئای چه‌ند پشتیوان و یارمه‌تی ده‌رێکی چاکه . وه فه‌رموویه‌تی : ( وَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ ۚ نِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ ) . الانفال : 40 . واته : وه ئه‌گه‌ر ڕوویان وه‌رگێڕاو پشتیان هه‌ڵکرد ئه‌وه بزانن به‌ڕاستی خوا پشتیوان و یارمه‌تی ده‌رتانه ئه‌و(خوا) باشترین پشتیوانه وه باشترین یاریده‌ده‌ر و سه‌رخه‌رتانه. _ بێگومان خوای پهروهردگار سه‌رخه‌ر و یاریده‌ده‌ری به‌نده باوه‌رداره‌كانیه‌تی وه‌ك فه‌رموویه‌تی : ( إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ ۖ وَإِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ ۗ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ) . آل عمران : 160 . واته : ئه‌گه‌ر خوا سه‌رتان بخات ئه‌وه هیچ که‌س زاڵ نابێ به‌سه‌رتاندا وه ئه‌گه‌ر یارمه‌تیتان نه‌دا(پشتتان به‌ردات) کێ یه ئه‌و که‌سه‌ی له پاش خوا سه‌رتان ده‌خات ؟! وه با بڕواداران پشت هه‌ر به‌خوا ببه‌ستن. وه فه‌رموویه‌تی : ( وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ ) . الروم : 47 . واته : سه‌ر خستنی ئیمانداران به ئه‌رکی خۆمان زانی و سه‌رکه‌وتنمان پێ به‌خشین. _ وه بێگومان سه‌رخستنی به‌نده له‌لایه‌ن خوای په‌روه‌ردگاره‌وه به‌وه‌ده‌بێت كه به‌نده گوێرایه‌لی خوا بكات و دینی خوا سه‌ربخات وه‌ك خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ ) . محمد : 7 . واته : ئه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی باوه‌ڕتان هێناوه ئه‌گه‌ر ئێوه یارمه‌تی (ئایینی) خوا بده‌ن و دینی خوا سه‌ربخه‌ن ئه‌وا خواش ئێوه زاڵ و سه‌رکه‌وتوو ده‌کات (به‌سه‌ر کافران دا) وه پێیه‌کانتان جێگیر ده‌کات (له جه‌نگدا خۆڕاگرتان) ده‌کات . _ خوای پهروهردگار له‌چه‌ندین ئایه‌تدا فه‌رمانی به به‌نده باوه‌ڕداره‌كانی كردووه كه دینی خوای پهروهردگار سه‌ربخه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م سه‌رخستنه ببێته مایه‌ی سه‌ركه‌وتنی ئه‌وان . 99_ الشَّافِي : شیفاده‌ری لاشه و دڵ و ده‌روونه‌كان . ئه‌م ناوه پیرۆزه له‌فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ری خوادا هاتووه ( صلی الله علیه وسلم ) ؛ دایكمان عائیشه - ره‌زای خوای لێبێت – فه‌رمووده‌كه ده‌گێرێته‌وه و ده‌فه‌رموێت : پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) روقیه‌ی له‌سه‌ر كه‌س و كاری ده‌خوێند و ده‌ستی ڕاستی پێدا ده‌هێنان و دهیفهرموو : ( اللَّهُمَّ ربَّ النَّاسِ ، أَذْهِب الْبَأسَ ، واشْفِ ، أَنْتَ الشَّافي لا شِفَاءَ إِلاَّ شِفَاؤُكَ ، شِفاءً لا يُغَادِرُ سقَماً ) . واته : خودایه ئه‌ی په‌روه‌ردگاری خه‌ڵك ؛ ناخۆشی لابه‌ره ؛ وه شیفا بده ؛ به‌ڕاستی ته‌نها تۆ شیفاده‌ری و هیچ شیفایه‌ك نیه ته‌نها شیفای تۆ نه‌بێت ؛ شیفایه‌كی وای بده كۆتایی به‌گشت نه‌خۆشیه‌ك بھێنێت . _ خوای پهروهردگار شیفاده‌ری نه‌خۆشیه‌كانه ؛ وه شیفای خوای پهروهردگار ده‌بێت به‌دوو جۆر : جۆری یه‌كه‌میان : شیفای مه‌عنه‌وی ؛ شیفای رۆحه‌كان ؛ شیفای نه‌خۆشی دڵه‌كان . خوای پهروهردگار فه‌رموویه‌تی : ( يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَشِفَاءٌ لِمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ ) . یونس : 57 . واته : ئه‌ی خه‌ڵکینه بێگومان بۆتان هاتووه ئامۆژگاری (قورئان) له لایه‌ن په‌روه‌ردگارتانه‌وه وه شیفا و چاره‌یه بۆ ئه‌وه‌ی له ناو دڵ و ده‌روونتان دایه وه ڕێنموونیی و میهره‌بانیه بۆ بڕواداران . وه فه‌رموویه‌تی : ( وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ ۙ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا ) . الاسراء : 82 . واته : وه له‌م قورئانه‌دا ده‌نێرینه خواره‌وه ئه‌وه‌ی که هۆی شیفاو میهره‌بانی یه بۆ بڕواداران به‌ڵام (هاتنی ئه‌م قورئانه) بۆ سته‌مکاران هیچ زیاد ناکات بێجگه له خه‌ساره‌ت مه‌ندی . وه فه‌رموویه‌تی : (قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ ۖ .. ) . فصلت : 44 . واته : (ئه‌ی موحه‌ممه‌د(صلی الله علیه وسلم)) بڵێ : قورئان بۆ که‌سانێ باوه‌ڕیان پێ ی هێناوه ڕێبه‌رو چاره‌سه‌ری گومانه‌كانه . ئه‌م قورئانه پیرۆزه شیفای هه‌موو نه‌خۆشیه‌كانی ناو دڵ و ده‌روونه وه‌ك نه‌خۆشی گومان و دوودڵی و شه‌هه‌وات و باقی نه‌خۆشیه‌كانی تر . جۆری دومیان : شیفای ماددی ؛ شیفای نه‌خۆشی لاشه‌كان ؛ خوای پهروهردگار له‌په‌رتووكه‌كه‌یدا باسی ئه‌م دووجۆره‌ی كردووه ؛ وه پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) له‌فه‌رمووده‌كانیدا باسی كردووه و فه‌رموویه‌تی : هیچ ده‌رد و نه‌خۆشیه‌ك نیه ئیلا خوای پهروهردگار شیفا و چاره‌سه‌ری بۆ دابه‌زندووه . خوای پهروهردگار ده‌رباره‌ی پێغه‌مبه‌ر ئیبراهیم – علیه السلام – فه‌رموویه‌تی : ( وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ ) . الشعراء : 80 . واته : وه کاتێ نه‌خۆش بکه‌وم هه‌ر ئه‌و شیفام ده‌دات واته چاکم ده‌کاته‌وه. _ لهفهرموودیهكی سه‌حیحدا هاتووه كه هه‌ندێك له‌هاوه‌ڵانی پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌چنه گوندێك ؛ خه‌ڵكی ئه‌م گونده میوانداریان ناكه‌ن و خواردنیان پێ نه‌دان ؛ له‌ناكاو گه‌وره‌ی ئه‌م گونده دووپشكێك پێیوه‌دا ؛ چه‌ند كه‌سێك له‌خه‌ڵكی ئه‌م گونده هاتنه‌لای ئه‌م هاوه‌ڵه به‌ڕێزانه پێیان وتن ئایه ئێوه هیچ دوعا و روقیه‌كه‌كتان لاینیه له‌سه‌ر ئه‌م گه‌وره‌مان بخوێنن شتێك پێی وه‌داوه ؟ وتیان به‌ڵێ له‌لامان هه‌یه به‌ڵام ئێوه میوانداری ئێمه‌تان نه‌كرد بۆیه هه‌تا شتێكمان پێ نه‌ده‌ن روقیه به‌سه‌ر گه‌وره‌كه‌تاندا ناخوێنین ؛ خه‌لكی گونده رازی بوون كه چه‌ند مه‌ڕێك بده‌ن پێیان ؛ یه‌كێك له‌م هاوه‌ڵه به‌رێزانه ده‌ستی كرد به‌خوێندنه‌وه‌ی سوره‌تی فاتیحه به‌سه‌ر گه‌وره‌ی گونده‌كه راسته‌وخۆ خوای پهروهردگار شیفای بۆناردوو چاك بویه‌وه ؛ پاشان مه‌ره‌كانیان وه‌رگرت و وتیان مه‌ره‌كان دابه‌ش ناكه‌ین هه‌تا پرسیار له پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌كه‌ین ؛ كاتێك هاتنه خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) رووداوه‌كه‌یان بۆ گێرایه‌وه ؛ پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) پێكه‌نی و فه‌رمووی : چۆن زانیت سوره‌تی فاتیحه روقیه‌یه و شیفایه ؟ وه فه‌رمووی : مه‌ره‌كان وه‌ربگرن و به‌شی منیش دابنێن . وه له‌فه‌رمووده‌یه‌كی تردا هاتووه دایكمان عائیشه - ره‌زای خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : پێغه‌مبه‌ری خوا ( صلی الله علیه وسلم ) كاتێك نه‌خۆش ده‌بوو سوره‌تی ئیخلاص و فه‌له‌ق و ناسی به‌سه‌ر خۆیدا ده‌خوێن وه فووی به‌ناو له‌پی ده‌ست و لاشه‌ی خۆی ده‌كرد . _ كاتێك زانیمان ته‌نها خوای پهروهردگار شیفاده‌ره ئه‌وا بۆ هیچ كه‌سێك دروست نیه داوای شیفا له‌غه‌یر خوا بكات چونكه ئه‌م سیفه‌ته كه سیفه‌تی شیفا به‌خشینه تایبه‌ته به‌خوای پهروهردگار داواكاردنی له‌غه‌یر خوا له پێغه‌مبه‌ران و چیاوچاكان ده‌بێت به‌شه‌ریك بۆخوادانان بۆیه كه‌سی باوه‌ردار ده‌بێت داوای شیفا ته‌نها له‌خوای پهروهردگار كه بێگومان خوای پهروهردگار وه‌ڵامی به‌نده‌كانی ده‌داته‌وه و شیفاده‌ر و به‌خشنده‌یه . نوسینی : د . سعید بن علي بن وهب القحطاني . وه‌رگێڕانی : مامۆستا هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه‌یی . 26 / رمضان / 1443 ك --- 27 / 4 / 2022 م
|
