15 سوود

ده‌رباره‌ی مانگی ذوالقَعْدَة

1_ مانگی ذوالقَعْدَة یازده‌مین مانگه‌ له‌مانگه‌كانی ساڵی كۆچی ؛ بۆیه‌ به‌م ناوه‌ نراوه‌ چونكه‌ عه‌ره‌به‌كان له‌م مانگه‌دا داده‌نیشن و ده‌رناچن بۆ جه‌نگ ؛ چونكه‌ یه‌كێكه‌ له‌ومانگانه‌ی جه‌نگ كردن تیایدا حه‌رامه‌ ؛ وه‌ له‌م مانگه‌دا خۆیان ئاماده‌ ده‌كه‌ن بۆ حه‌ج .

2_ مانگی ذوالقَعْدَة یه‌كێكه‌ له‌وچوارمانگه‌ كۆچیه‌ی جه‌نگ كردن تێیدا حه‌رامه‌ ؛ هه‌رچواریان به‌دوای یه‌كدا دێت ؛ یه‌كه‌میان بریتیه‌ له‌ مانگی ذوالقَعْدَة پاشان ذوالحِجة پاشان موحه‌ره‌م پاشان ره‌جه‌ب ؛ خوای په‌روه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ۚ .. ) . التوبة : 36 .

واته‌ : به‌ڕاستی ژماره‌ی مانگه‌کان(ی ساڵ) لای خوا دوانزه‌ مانگه‌ له‌ (لوح المحفوظ) دا دانراوه‌ له‌ ڕۆژێکه‌وه‌ (خوا) ئاسمانه‌کان و زه‌وی دروست کردووه‌ چوار له‌و مانگانه‌ گه‌وره‌و به‌ڕێزن (شه‌ڕیان تێدا قه‌ده‌غه‌ کراوه‌ .

3_ ئه‌م چوار مانگه‌ له‌لای خوای په‌ره‌ردگار زۆر گه‌وره‌ و مه‌زنن ؛ حه‌رامه‌ تیایدا زۆڵم و سته‌م له‌نه‌فستی خۆتان بكه‌ن به‌ئه‌نجامدانی گوناه و تاوان ؛ هه‌روه‌ك خوای په‌روه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ ۚ  ) . التوبة : 36 .

واته‌ : له‌و چوار مانگه‌دا سته‌م مه‌که‌ن له‌ خۆتان .

قه‌تاده‌ - ره‌حمه‌تی خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : ئه‌نجامدانی گوناه و  تاوان له‌م چوار مانگه‌دا زۆر مه‌ترسیدارتر و گه‌وره‌تره‌‌ له‌مانگه‌كانی تر .

4_ عه‌ره‌به‌كانی له‌سه‌رده‌می نه‌فامیدا پێش هاتنی ئایینی پیرۆزی ئیسلام زۆر ڕێزیان له‌م چوار مانگه‌ ده‌گرت ؛ بۆ نموونه‌ له‌م چوار مانگه‌دا هیچ كه‌سێكیان نه‌ده‌ترسان ؛ وه‌ خوێنیان تیادا نه‌ده‌ڕشت ؛ هه‌تا پیاوی واهه‌بووه‌ له‌ناو ئه‌م چوار مانگه‌دا یان له‌ناو كه‌عه‌به‌دا كاتێك كه‌سێكی  ده‌بینی له‌گه‌ڵ باوكی یان له‌گه‌ڵ براكه‌یشه‌ڕ ده‌كات نه‌ده‌چوو ده‌ستی بۆ درێژبكات به‌رگری له‌باوكی یان له‌براكه‌ی  بكات .

5_ له‌سه‌ر موسڵمان واجبه‌ ئه‌م چوار مانگه‌ به‌گه‌وره‌ دابنێت ؛ به‌ پاراستنی سنووره‌كانی خوای په‌روه‌ردگار تیایدا ؛ وه‌ ئه‌نجامدانی فه‌رزه‌كان و واجباته‌كان به‌وشێ،ه‌یه‌ی خوای په‌روه‌ردگار فه‌رمانی پێ كردووین ؛ وه‌ دوور كه‌وتنه‌وه‌ له‌گوناه و تاوان .

6_ مانگی ذوالقَعْدَة یه‌كێكه‌ له‌مانگه‌كانی حه‌ج ؛ خوای په‌روه‌ردگار فه‌رمووه‌یه‌تی : ( الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ ۚ  ) . البقرة : 197 .

واته‌ : کاتی حه‌ج له‌چه‌ند مانگێکی دیاری کراودایه‌ .

عبدالله ی كوڕی عومه‌ر – ره‌زای خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : مانگه‌كانی حه‌ج بریتین له‌ : شه‌وال ؛ وه‌ ذوالقَعْدَة ؛ وه‌ ده‌ڕۆژی سه‌ره‌تای مانكی ذوالحجة .

7_ سونه‌توایه‌ عومره‌ له‌مانگی ذوالقَعْدَة ئه‌نجام بدرێت ؛ چونكه‌ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم له‌م مانگه‌دا عومره‌ی كردووه‌ له‌ژیانیدا چوار عومره‌ی كردووه‌ هه‌ر هه‌مووی له‌مانگی ذوالقَعْدَة بووه‌ .

عومره‌ی یه‌كه‌می له‌مانگی ذوالقَعْدَة بوو له‌ساڵی شه‌شی كۆچی بوو له‌سه‌رده‌می حوده‌یبیه‌ .

وه‌ عومره‌ی دووه‌می له‌ مانگی ذوالقَعْدَة بوو له‌ ساڵی دواتر ساڵی حه‌وتی كۆچی كه‌ پێی ده‌وترێت ( عمرةُ القَضاء ) .

وه‌ عومره‌ی سێیه‌می له‌جوعراوه‌نه‌وه‌ بوو له‌دوای دابه‌شكردنی ده‌ستكه‌وته‌كانی جه‌نگی حونه‌ین له‌مانگی ذوالقَعْدَة له‌ ساڵی هه‌شتی كۆچی ساڵی ئازاد كردنی مه‌ككه‌ .

وه‌ عومره‌ی چواره‌می ئه‌وه‌ بوو كه‌ له‌گه‌ڵ حه‌ج كردن ئه‌نجامیدا ؛ له‌مانگی ذوالقَعْدَة ئيحرامی به‌ست له‌سالی ده‌ی كۆچی ؛ وه‌ كاره‌كانی له‌سه‌ره‌تای مانگی ذوالحجة بوو چونكه‌ پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم حه‌جه‌ی به‌ قِران كرد .

8_ عومره‌ كردن له‌مانگی ذوالقَعْدَة فه‌زڵی زیاتره‌ له‌مانگه‌كانی تر ته‌نها مانگی ره‌مه‌زان نه‌بێت ؛ وه‌ هه‌ندێك له‌ پێشینه‌ چاكه‌كان پێیان وایه‌ ئه‌نجامدانی عومره‌ له‌ مانگی ذوالقَعْدَة و شةوال فه‌زڵی زیاتره‌ له‌مانگی ره‌مه‌زان ؛ ئه‌مه‌ ره‌ئی  دایكه‌ عائیشه‌ و ابن عومه‌ر و عه‌تائه‌ – ره‌زای خوایان لێبێت - .

9_ سونه‌ته‌ له‌مانگی ذوالقَعْدَة دا رۆژووی سونه‌ت بگیرێت ؛ چونكه‌ ئه‌م مانگه‌ مانگێه‌ له‌ مانگه‌كانی حوروم ؛ كۆمه‌ڵێك له‌پێشینان و زانایان باسی فه‌زڵی به‌رۆژووبوونيان كردووه‌ له‌م مانگه‌دا ؛ له‌وانه‌ : عبدالله ی كوڕی عومه‌ر ؛ وه‌ حه‌سه‌نی به‌صری ؛ وه‌ سوفیانی ثه‌وری و جومهوری زانایان .

10_ چه‌ند روداوێكی گه‌وره‌ و مه‌زن له‌مانگی ذوالقَعْدَة دا رویانداوه‌ ؛ خوای په‌روه‌ردگار له‌م مانگه‌دا به‌ڵێن و مه‌وعیدی دا به‌ پێغه‌مبه‌ر موسی - علیه السلام - ؛ خوای په‌روه‌ردگار فه‌رموویه‌تی : ( ۞ وَوَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ۚ وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ ) . الاعراف : 142 .

واته‌ : وه‌ به‌ڵێنمان به‌ مووسا دا سی شه‌و به‌ ده‌ شه‌وی تر ماوه‌که‌مان ته‌واو کرد ئه‌وسا وه‌ختی دیداری په‌روه‌ردگاری بوو به‌ چل شه‌وی ته‌واو .

زۆربه‌ی ڕاڤه‌وانانی قورئانی پیرۆز فه‌رموویانه‌ سی رۆژه‌كه‌ بریتیه‌ له‌ مانگی ذوالقَعدة ؛ وه‌ ده‌ڕۆژه‌ی تر بریتیه‌ له‌ مانگی ذوالحجة ؛ هه‌روه‌ك موجاهید و مه‌سروق و ابن جوره‌یج فه‌رموویانه‌ ؛ وه‌ ابن عه‌باس – ره‌زای خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی  : ته‌واو بوونی كاتی دیاریكراوه بریتیه‌ له‌ ڕۆژی نه‌حر ڕۆژی جه‌ژنی قوربان وه‌ له‌ورۆژه‌دا خوای په‌روه‌ردگار قسه‌ی له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ر موسی كرد – علیه السلام - .

11_ غه‌زوه‌ی به‌دری بچووك له‌ساڵی چواره‌می كۆچی بوو له‌ مانگی ذوالقَعدة ؛ ئه‌و جه‌نگه‌ی ئه‌بو سوفیان به‌ڵێنیدا له‌دوای جه‌نگی ئوحود بێت به‌لام به‌ڵێنه‌كه‌ی نه‌هێنایه‌دی .

12_  پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم له‌مانگی ذوالقَعدة له‌ساڵی چواره‌می كۆچی هاوسه‌رگیری كرد له‌گه‌ڵ ئامۆزاكه‌ی زه‌ینه‌بی كچی جه‌حش – ره‌زای خوای لێبێت - ؛ وه‌ له‌م مانگه‌دا ئایه‌تی واجب بوونی حیجاب دابه‌زی .

13_ غه‌زوه‌ی خه‌نده‌ق له‌ساڵی پێنجه‌می كۆچی له‌ مانگی ذوالقَعدة ڕویدا ؛ وه‌ هه‌ندێك ده‌ڵێن له‌مانگی شه‌وال بوو .

14_ غه‌زوه‌ی به‌نی قوره‌یظه‌ له‌ساڵی پێنجی كۆچی له‌مانگی ذوالقَعدة رویدا ؛ وه‌ ده‌وترێت له‌مانگی شه‌وال بوو .

15_ سولحی حوده‌یبیه‌ له‌ساڵی شه‌شی كۆچی رویدا له‌مانگی ذوالقَعدة ؛ خوای په‌روه‌ردگار ئه‌م سولحه‌ی ناونا به‌ ئازاد كردن ؛ هه‌روه‌ك له‌ئه‌نه‌سه‌وه‌ هاتووه‌ ره‌زای خوای لێبێت – فه‌رموویه‌تی : مانای ( إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا ) . واته‌ : سوڵحی حوده‌یبیه‌ ئازابوونێكی ئاشكاریه‌ بۆ شاری مه‌ككه‌ .

ئه‌مه‌ ته‌فسیری  زۆربه‌ی ڕاڤه‌وانانی قورئانی پیرۆزه‌ .

نوسینی : شێخ محمد بن صالح .

وه‌رگێڕانی : م هه‌ڵگورد مسته‌فا گه‌لاڵه‌یی .

13 / ربیع اڵاخر / 1444 ك – 7 / 11 / 2022 م