قائیدی موسڵمانان سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یوبی كوردی _ ره‌حمه‌تی خوای لێبێت –

قائیدی موسڵمانان

 سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یوبی كوردی

_ ره‌حمه‌تی خوای لێبێت –

 

سه‌لاحه‌ددین یه‌كێكه‌ له‌ پاڵه‌وانانی ئیسلام ؛ له‌ شارێك له‌دایك بووه‌ كه‌ ده‌كه‌وێته‌ نێوان شاری به‌غداد و موصل كه‌ پێی ده‌وترێت تكریت ؛ له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی ناوداری كوردی له‌ دایك بووه‌ ؛ باوكی سه‌لاحه‌ددین حاكمی قه‌لعه‌ی تكریت بووه‌ ؛ سه‌لاحه‌ددین زانسته‌كانی قورئانی پیرۆز و زمانی عه‌ره‌بی خوێندووه‌ ؛ وه‌ قورئانی پیرۆز و فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ری خوای (صلی الله علیه وسلم) له‌به‌ر كردووه‌ .

وه‌ فێری ئه‌سپ سواری و هونه‌ره‌كانی جه‌نگ كردن و هه‌ڵگرتنی چه‌ك بووه‌ ؛ كه‌سێك بوو زۆر حه‌زی له‌ جیهاد و تێكۆشان بوو له‌پێناو خوا ؛ بوو به‌یه‌كێك له‌ به‌هێزترین قائیده‌كانی ئیسلام – ره‌حمه‌تی خوای لێبێت - .

سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یوبی – ره‌حمه‌تی خوای لێبێت – دامه‌زرێنه‌ری ده‌وڵه‌تی ئه‌یوبیه‌ ؛ سوڵتانی ئه‌م وڵاتانه‌ بوو ( سوریا وه‌ میصر وه‌ فه‌له‌ستین وه‌ یه‌مه‌ن وه‌ شیمالی عیراق ) .

توانی له‌ 2 ی ئۆكتۆبه‌ری ساڵی 1187 ی میلادی شاری قودس بگه‌ڕێنێته‌وه‌ ژێر ده‌سه‌ڵاتی موسڵمانان .

سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یوبی – ره‌حمه‌تی خوای لێبێت – له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی كوردی له‌ دایك بووه‌ بنه‌ماڵه‌كه‌یان ‌ ناسراون به‌ هۆزی روادی كه‌ له‌هۆزه‌ ناوداره‌كانی كوردن .

ئەبوو موزەففەر یووسفی کوڕی ئەییووب ناسراو بە سەلاحەددینی ئەیووبی  -  ره‌حمه‌تی خوای لێبێت - ؛ له‌ساڵی 532 ی كۆچی له‌دایك بووه‌ كه‌ ده‌كاته‌ ساڵی 1137 ی میلادی .

له‌ قه‌ڵای تكریت له‌دایك بووه‌ ؛ ئه‌م قه‌لایه‌ له‌كۆنه‌وه‌ له‌سه‌رده‌ستی پادشاكانی فورس دروستكراوه‌ ؛ ئه‌م قه‌ڵایه‌ چه‌ند مه‌خزه‌نێكی تیابووه‌ بۆ چه‌ك و هه‌ڵگرتنی خواردن ؛ ئه‌م قه‌ڵایه‌ له‌سه‌رده‌می خه‌لیفه‌ی باوه‌رداران عومه‌ری كوری خه‌تاب – ره‌زای خوای لێبێت -  ئازاد كراوه‌ ؛ له‌ساڵی 16 ی كۆچی ؛ كه‌ پێشتر له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی فارسه‌كان بووه‌ .

حوكمڕانی قه‌لعه‌ی تكرێت سپاردرا به‌ باوكی سه‌لاحه‌ددین به‌فه‌رمانی والی به‌غدا كه‌ ناوی موجاهیده‌دین به‌هرۆز بوو .

ڕۆژی لەدایکبوونی سەلاحەددین ھاوکات بوو لەگەڵ ئەو ڕۆژە کە موجاھیدەددین بەھرۆز ، والیی بەغدا ، بەھۆی کوژرانی یەکێک لە سەرکردەکانی قەڵا لەلایەن شێرکۆی مامی سەلاحەددینەوە ؛ كوشتنی ئه‌م كه‌سه‌ به‌هۆی خیانه‌ت كردن له‌شه‌ره‌ف و ناموسه‌وه‌ بووه‌ و ئافره‌تێك هانای بۆ مامی سه‌لاحه‌ددین بردووه‌ كه‌ به‌رگری لێ بكات  ، والی به‌غدا فەرمانی دا بە نەجمەددین ئەییووب و ئەسەدەددین شێرکۆی برای کە تکریت بەجێ بھێڵن ؛  ئەوانیش بەجێیان ھێشت و بەرەو مووسڵ بەڕێ کەوتن .

ئه‌م شه‌وه‌ سه‌لاحه‌دین له‌دایك بووه‌ ؛ ئه‌یوبی باوكی ره‌شبین بوو به‌ له‌دایك بوونی ئه‌م منداڵه‌ی ؛ نزیك بوو بیكوژێك ؛ به‌ڵام یه‌كێك له‌ شوێن كه‌وتوانی ئاگاداری كرده‌وه‌ له‌م كاره‌ و پێی ده‌وت ئه‌ی گه‌وره‌م واده‌بینم ره‌شبنی له‌لات دروست بووه‌ به‌هۆی له‌دایك بوونه‌ ئه‌م منداڵه‌ ! ئه‌م منداڵه‌ چ گوناهێكی هه‌یه‌ ؛ ئه‌م جۆره‌ بیركردنه‌وه‌یه‌ هه‌ڵه‌یه‌ و هه‌موو شتێك به‌قه‌ده‌ر و مه‌شیئه‌تی خوای په‌روه‌ردگاره‌ ؛ له‌وه‌یه‌ ئه‌م نداڵه‌ له‌داهاتوو ببێت به‌ پادشایه‌كی گه‌وره‌ و به‌هێز ؛ ئه‌مه‌ منداڵێكه‌ و هیچ تاوانێكی نیه‌ .

سه‌لاحه‌ددین سه‌ره‌تانی منداڵه‌تی له‌ به‌عله‌به‌ك به‌خوێندنی شه‌رعی به‌سه‌ر برد و قورئانی پیرۆزی له‌به‌ر ده‌كرد ؛ وه‌ فێری نوسین و خوێندنه‌وه‌ بوو ؛ وه‌ فێری زانسته‌كانی عه‌ره‌بی بوو ؛ له‌سه‌رده‌ستی كۆمه‌ڵێك له‌زانایان ؛ به‌تایبه‌تی پێشه‌وا عبدالله ی كوری عه‌صرون له‌ مزگه‌وتی ئه‌مه‌وی .

وه‌ فێری ترهاوێژی و ئه‌سپ سواری و شێوازی جه‌نگ كردن بووه‌ .

سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردنی كاری جه‌نگی سه‌لاحه‌ددین ئه‌وكاته‌بوو كه‌چووه‌ گه‌ڵ شێركۆی مامی كه‌ قائیدی سه‌ربازی بوو له ژێر حوكمڕانی نوره‌ددین ؛ سه‌لاحه‌ددین چووه‌ گه‌ڵ سێ سوپای سه‌ربازی به‌سه‌ركردایه‌تی شێركۆی مامی ؛ كه‌ ئه‌م سوپایه‌ نێردرا به‌ره‌و میصر بۆ رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی فه‌ره‌نجیه‌كان .

له‌ساڵی 1169 میلادی ململانێیه‌كی سێ باڵی دروست بوو له‌نێوان پادشای یه‌كه‌می قودس و  شێركۆ و شاوه‌ری وه‌زیری خه‌لیفه‌ی شیعه‌ فاتیمیه‌كان له‌ میصر .

له‌دوای مردنی شێركۆ و كوژرانی شاوه‌ر سه‌لاحه‌ددین بوو به‌ قائیدی له‌شكری موسڵمانان له‌ میصر ؛ ئه‌وكات ته‌مه‌نی ته‌نها 13 ساڵ بوو !

سه‌لاحه‌ددین به‌ پشتیوانی خوا توانی كۆتایی به‌ ده‌سه‌لاتی خاچ په‌رستان بێنیت له‌ فه‌له‌ستین له‌دوای وه‌رگرتنی ده‌سه‌ڵات له‌ شیمالی عیراقه‌وه‌ له‌گه‌ڵ میصر و وڵاتی شام .

ده‌ستی كردن به‌ خۆ ئاماده‌كردن بۆ ئازادكردنی قودس ؛ وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی وانه‌یه‌ك بدات به‌ خاچ په‌رستان كه‌ هه‌رگیز له‌ یاد نه‌كرێت ؛ چونكه‌ خاچ په‌رستان خوێن ڕێژی و خراپه‌كاریه‌كی زۆریان ئه‌نجام دابوو به‌رامبه‌ر به‌ موسڵمانان .

له‌ ساڵی 583 ی كۆچی سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یوبی سوپای موسلمانانی ئاماده‌كرد بۆ ئازادكردنی قودس و كۆتایی هێنان به‌ فه‌ره‌نجیه‌كان ؛ سه‌لامه‌ددین له‌شكره‌كه‌ی دامه‌زراند له‌ شارێكی نزیك فه‌له‌ستین به‌ ناوی بوصرا كه‌ ناسراوه‌ به‌ (كۆشی سه‌لامه‌ ) له‌م ناوچه‌یه‌ مایه‌وه‌ هه‌تا حاجیه‌كان به‌سه‌لامه‌تی تێپه‌رێن بۆ حه‌ج كردنی ماڵی خوا ؛ حاجیه‌كان دوعای سه‌ركه‌وتنیان بۆ سه‌لاحه‌ددین ده‌كرد .

پاشان سه‌لاحه‌ددین هه‌موو له‌شكره‌كه‌ی ڕێكخست رۆژی هێرشكردنی دیاری كرد كه‌ بریتی بوو له‌ 17 ی جمادی الآخر له‌ساڵی   583 ي كۆچی له‌دوای نوێژی هه‌ینی .

سه‌لاحه‌دین له‌گه‌ل سوپاكه‌ی به‌رێكه‌وت له‌ دیمه‌شقه‌وه‌ هه‌تا گه‌ییشت به‌ ئاوی ده‌ریایه‌ك سه‌ربازگه‌كه‌ی له‌وی دامه‌زراند ؛ وه‌ كوره‌كه‌شی له‌سه‌رچاوه‌ی ئاوه‌كه‌دانا له‌ بوصرا ؛ وه‌ موزه‌فه‌ره‌دینی نارد بۆ عه‌كا ؛ وه‌ خۆی رۆییشت به‌ره‌و كه‌رك ؛ واته‌ سوپاس موسڵمانانی به‌شێوه‌یه‌كی سێ قولی ته‌وزیع كرد .

كاتێك خاچ په‌رستان فراوانی سوپای سه‌لاحه‌ددینیان بیست خۆیان كۆكرده‌وه‌ و له‌ شوێنێك به‌ناوی حیتین رووبه‌رووی یه‌كتر بوونه‌وه‌ ؛ له‌دوای گه‌رمای خۆر ده‌ركه‌وتن خاچ په‌رسته‌كان شكان و ره‌ونراون ؛ سه‌لاحه‌ددین به‌ شێوه‌یه‌كی توند هێرشی ده‌كرده‌ سه‌ر خاچ په‌رسته‌كان ؛ له‌دوای چه‌ند رووبه‌ره‌وونه‌وه‌ و هێرشی توند خوای په‌روه‌ردگار موسڵمانانی سه‌رخست و خاچ په‌رستانی تێك و پێك شكاند و به‌ده‌یان هه‌زار كه‌س له‌ دوژمن كوژرا  ؛ كه‌سیان ده‌رنه‌چوو یان كوژران یان به‌دیل گیران .

سه‌لاحه‌ددینی ئه‌یوبی – ره‌حمه‌تی خوای لێبێت –له‌‌ساڵی 1193 میلادی كۆچی دوایی كرد له‌ شاری دیمه‌ش له‌ سوریا .

وه‌رگێڕانی : مامۆستا هه‌ڵگورد مسته‌فا گه‌ڵاڵه‌یی .