په‌له‌كردن له‌ به‌ربانگ دا سوننه‌تى پێغه‌مبه‌رى خوايه‌ (صلی اللە علیە وسلم)

په له كردن له به ربانگ دا سوننه تى پێغه مبه رى خوايه (صلی اللە علیە وسلم)

جا ئه ى براى باوه ڕدار ، هه وڵى به ربانگ كردن بده كه خۆر ئاوا بووو ، په نديش له وه دا نيه سوراييه كى تۆخ له ئاسۆدا مابێت ، چونكه ئه و كاره ت شوێنكه وتنى سوننه ته كانى پێغه مبه رى خوايه (صلی اللە علیە وسلم) ، وه پێچه وانه كردنى جوله كه و گاور ( خاچ په رست ) ه كانه ، چونكه جوله كه و گاوره كان به ربانگ دوا ده خه ن بۆ كاتێكى دور و درێژ به شێوه يه ك تاكو ئه ستێره له ئاسماندا ده رده كه وێت ، ئه وه ش بزانه شوێنكه وتنى ڕێبازى پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم)
و دواكه وتنى سوننه ته كانى ده رخستنى دروشمه كانى ئايينه ، وه شانازى كردنه به و هيدايه ته ى كه موسڵمانانى له سه ره ، داواكارين له خواى په روه ردگار هه موو مرۆڤ و جنۆكه شى له سه ر كۆ بكاته وه . فه رمووده كانى پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم) له م بڕگانه دا ئه وه مان بۆ ڕوون ده كه نه وه كه :

أ / په له كردن له به ربانگ دا هۆكارێكه بۆ چاكه :

له (سهيل)ى كوڕى (سعد)ه وه (ڕەزای خوای لێبێت) ده گێڕنه وه فه رموويه تى : پێغه مبه رى خوا (صلی اللە علیە وسلم)
ده فه رمووێ :" لايَزالُ النَّاسُ بِخَيْرٍ مَا عَجَّلُوا الفِطْرَ " أخرجه البخاري : ( 4 / 173 ) رقم ( 1957 ) ، ومسلم رقم : ( 1093 )
.
واته : به رده وام خه ڵكى له چاكه دان ، تا ئه و كاته ى په له له به ربانگياندا ده كه ن .

ب / په له كردن له به ربانگ سوننه تى پێغه مبه رى خوايه (صلی اللە علیە وسلم) :

ئه گه ر ئومه تى ئيسلامى په له بكات له به ربانگى دا ، ئه وا له سه ر سوننه تى پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم)
مانه ته وه و هان له سه ر ڕێبازى پێشينه پياوچاكانى ئه م ئوممه ته ، وه هه رگيز گومڕا نابن ـ به ويستى خوا ـ تا ئه و كاته ى دانيان پێوه گرتـووه به كاكيله كان ، يان ئه وه ش ڕه ت ده كه نه وه كه ببێـته هـۆى گۆڕينى ئه و بنه وايانه . هه روه ها له ( سهل ) ى كوڕى ( سعد ) ه وه (ڕەزای خوای لێبێت)ده فه رمووێ : پێغه مبه رى خوا (صلی اللە علیە وسلم)فه رموويه تى : " لا تَزَالُ أُمَّتي عَلَى سُنَّتي مَا لَم تَنْتَظِرُ بِفِطْرِهَا النُّجُومَ " أخرجه ابن حبان رقم : ( 891 ) بسند صحيح . وأصله كما تقدم في ( الصحيحين ) . واته : به رده وام ئومه ته كه م له سه ر سوننه تى منن تا ئه و كاته ى به ربانگيان دوا نه خه ن بۆ كاتى ده ركه وتنى ئه ستێره كان .

ج / په له كردن له به ربانگ كاركردنه به پێچه وانه ى جوله كه و گاوره كان :

ئه گه ر خه ڵكى له چاكه دا بن له به ر ئه وه ى ڕێبازى پێغه مبه ره كه يان گرتبێته به رو پارێزگاريان له سه ر سوننه ته كانى كردبێت ، كه واته ئاينى ئيسلام به ئاشكرايى و به توانايى ئه مێنێته وه هيچ زيانێكى پێ ناگات له لايه ن ئه و كه سانه وه كه پێچه وانه ى ده بن ، له و كاته شدا ئوممه تى ئيسلامى وه كو چرايه كى ڕووناك ده بێت له تاريكى شه وه زه نگ دا ده دره وشێته وه و پێشه وايه كى چاكيش ده بێ بۆ لاساى كردنى ، چونكه ئه و كاته نابێته كلك و شوێنكه وته ى هيچ ئوممه تێكى ڕۆژهه ڵات و ڕۆژئاواش ، و ناشبێته سێبه ره ى هيچ بانگه وازێك له گه ڵ بادا بێت و بڕوات .

له ( أبو هريرة ) وه (ڕەزای خوای لێبێت)ده گێڕنه وه فه رموويه تى : پێغه مبه ى خوا (صلی اللە علیە وسلم)ده فه رمووێت : " لا يَزَالُ الدِّينُ ظَاهِراً مَا عَجَّلَ النَّاسُ الفِطْرَ ، لأنَّ اليَهُودَ وَالنَّصَارَى يُؤَخِّرُونَ " أخرجه أبو داود : ( 2 / 305 ) ، وابن حبان رقم : ( 224 ) وسنده حسن .واته : به رده وام ئايينى ئيسلام ئاشكرا و سه ركه وتووه به سه ر هه موو ئايينه كان تا ئه و كاته ى كه خه ڵكى په له بكه ن له به رانگ كردنياندا چونكه جوله كه گاوره كان به ربانگ دوا ده خه ن . له و كۆمه ڵه فه رموودانه ى كه باسكران كۆمه ڵێك سوود و په نديان لێ به دى ده كرێت ، ئه وه ش به م پێيه ى خواره وه :

يه كه م : مانه وه ى ئيسلام و شه كاندنى ئاڵاكه ى به شێوه يه كى ئاشكرا ، به ستراوه به پێچه وانه كردنى ئه و ئومه تانه ى كه له پێش ئيسلام دا هه بوون و هه ن له وانه ى كه كتێبى ئاسمانيان بۆ نێردراوه ( أهل الكتاب ) ، وه له وه شدا ئه وه ئاشكرا ده بێ بۆ ئوممه تى ئيسلامى كه له خێردا ده بێ ئه گه ر هاتوو ئوممه تێكى خواوه ندى ( ڕه بانى ) و جياواز بوو ، واته نه ڕۆژهه ڵاتى و نه ش ڕۆژئاوايى بن ، وه ئه وه ش ڕه ت بكه نه وه كه له ئاسمانى ( كرملن ) دا بسورێنه وه ، يان ئارامى و خۆشيان ده سكه وێت له باخچه كانى ( كۆشكى سپى ) دا ـ خواى په روه ردگار ڕه شى به سه ردا برێژێت ـ ، يان ڕوويان وه ربگێڕن به ره و ( لندن ) ـ خواى په روه ردگار بيكات به كه لاوه و چۆڵه وانى ـ ئه گه ر ئه و شتانه ى كرد ئه و كاته وه كو خاڵێكى دره وشا و ده مێنێته وه له ناو ئوممه تاندا و هه موو خه ڵكى چاوى لێ ده بێ ، دڵه كانيش ڕووى تێ ده كه ن ، ئه مه ش هه رگيز نابێت جگه له و كاته نه بێت كه ئه گه ڕێته وه بۆ لاى قورئانى پيرۆز و سوننه ته كانى پێغه مبه ر (صلی اللە علیە وسلم)له بيرو باوه ڕ و پڕۆگراميشدا .

دووه م : پابه ند بوون به ئيسلام ده بێ پابه ند بوون بێ به وردوو درشتى ئيسلام ، به ڵگه ش ووته ى خواى په روه ردگاره كه ده فه رمووێ : (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِي السِّلْمِ كَآفَّةً ) [البقرة : 208] ، واته : ئه ى ئه و كه سانه ى كه باوه ڕدارن ئايينى ئيسلام وه رگرن به گشتى .له سه ر ئه م بنه وايه ش دابه شكردنى ئايين بۆ ناوه ڕك و ڕوكه ش بيدعه يه و تازه گه ريه كى نه فامانه ى سه رده مه ، مه به ست لێى تێكدانى بيرى موسوڵمانانه و موسوڵمانان ده خاته گێژاوه ى گرنگى دان به هه ندێك شت كه هيچ بنه وايه كى نى يه له ئايينى ئيسلامدا ، به ڵكو ڕه گه كه ى درێژ ده بێته وه تا ده گاته سه ر ئه و كۆمه ڵه ى كه خواى په روه ردگار غه زه بى لێ گرتن و توڕه بوو لێيان ( واته : جوله كه كان ) ئه وانه ى كه باوه ڕيان به به شێك له كتێبه كه يان هه بوو كوفريشيان به به شه كه ى ترى ده كرد ، ئه وانه ى فه رمانمان پێ كراوه پێچه وانه يان بين له وردوو درشتماندا ، ئه وه شت زانى كه به رهه مى پێچه وانه بوونى جولوكه و گاوره كان مانه وه ى ئايينه به ئاشكرا و به ده سه ڵات دارێتى .

سێيه م : بانگه واز كردن بۆ لاى خواى په روه ردگار و بيرخستنه وه ى باوه ڕداران ، بنه واكانيان له يه كتر جيا نابێته وه ، وه ئه و ڕوداوه گه ورانه ى كه هاتۆته سه ر ئوممه تى ئيسلامى وامان لێ ناكات جياوازى بكه ين له نێوان دروشمه كانى خواى په روه ردگار ، واشمان لێ ناكات به شێكى به باشتر بزانين له به شه كه ى ترى ، به مه به ستى به كه م زانينى هه ندێك له و به شانه وه بڵێين هه روه كو زۆر كه س هه ن ده ڵێن : ئه م شتانه ى ڕوكه شين و لاوكين و خيلافين و هان له په راوێزى بابه ته كان وپێويسته وازيان لێ بێنين و تواناكنمان يه كخه ين له سه ر بابه ته سه ره كيه كان كه هۆكارى تێكدانى ڕيزى موسوڵمانانن و په رش و بڵاوى كردووين !!

كه واته ، ئه ى موسوڵمانى بانگه وازكار بۆ لاى خواى په روه دگار له سه ر بينايى و زانست . ئه وه ت زانى له م فه رمووده پيرۆزانه وه كه مانه وه ى ئايين به ئاشكرايى به ستراوه به په له كردن له به ربانگ كردن و ئه وه ش به ئاوا بوونى بازنه ى خۆر ده بێت ، جا با له خواى په روه ردگار بترسن ئه و كه سانه ى گومانى ئه وه ده كه ن كه به ربانگ كردن له كاتى ئاوابوونى بازنه ى خۆر هۆى ئاشوبه ، وه بانگه واز كردن بۆ زيندو كردنه وه ى ئه م سوننه ته بانگه وازه بۆ گومڕايى و نه زانين و دور خستنه وه ى موسوڵمانان له ئاينه كه يان ، يان ئه و كاره بانگه شه يه كه هيچ نرخێكى نى يه و هه رگيز موسوڵمانانى له سه ر كۆ نابێته وه ، چونكه به شێكه له كرده وه لاوه كيه خيلافيه كان يان به شێكه له ڕوكه ش !! وه ( لا حول ولا قوة إلا بالله ) .

(لەوەرگێڕانی مامۆستا عدنان بارام)