|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
بۆچى كرده‌وه‌ى به‌نده‌كان له‌سه‌ر پردى (صِراط) بێ توانا ده‌بێت؟ بۆچى كرده‌وه‌ى به‌نده‌كان له‌سه‌ر پردى (صِراط) بێ توانا ده‌بێت؟ موسڵمانى خۆشه‌ويست بيرێك بكه‌وه له حاڵى ئه‌و كه‌سانه‌ى كه له‌سه‌ر پردى (صِراط) كرده‌وه‌كانيان بێ توانا ده‌بێت و ناتوانێت بيان په‌ڕێنێته‌وه؟ ئايا ده‌بێت هۆكار چى بێت؟ ئايا ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه نييه كه له دونيادا ته‌مه‌نيان له په‌رستن و ڕازى كردنى خواى په‌روه‌ردگاردا سه‌رف نه‌كرووه؟ به‌ڵكو كاڵايه‌كى خراپيان پێيه، چه‌ند كرده‌وه‌يه‌كى چاكى كه‌م تێكه‌ڵيان كردووه به تاوان و خراپه‌كارييه‌كى زۆر. زاناى پايه‌به‌رز الملا علي القاري (ڕه‌حمه‌تى خواى لێبێت) سه‌باره‌ت به فه‌رمووده‌كه‌ى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) كه فه‌رموويه‌تى: ((حَتَّى يَجِىءَ الرَّجُلُ فَلاَ يَسْتَطِيعُ السَّيْرَ إِلاَّ زَحْفًا)).ده‌ڵێت: واته: پياوێك كاتێك ناتوانێت به باشى به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا بڕوات ته‌نها به سكه خشكێ نه‌بێت، هۆكاره‌كه‌ى ئه‌وه‌يه: كرده‌وه‌ى چاكه‌ى كه‌مه، له دونيادا پێشبڕكێى نه‌كردووه بۆ كردنى كرده‌وه‌ى چاكه، به‌ڵكو كه‌سێكى ته‌مبه‌ڵ بووه‌و پاڵى لێدابووه‌وه‌و كرده‌وه‌ى چاكه‌ى زۆر كه‌م كردووه، بۆيه له‌سه‌ر پردى (صِراط) ناتوانێت بڕوات مه‌گه‌ر به گاوڵكێ و سكه‌خشكێ نه‌بێت (بڕوانه: "مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح" للملا علي القاري (9/574). ). موسڵمانى خۆشه‌ويست ئايا پاش ئه‌مه كه‌سێك هه‌يه له ئێمه بيرێك له حاڵى خۆى نه‌كاته‌وه‌و هه‌وڵى ڕزگار بوون نه‌دات له‌و هه‌موو ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تيانه‌ى سه‌ر پردى (صِراط)؟ ئايا كه‌سێك له ئێمه هه‌يه كاته‌كانى ژيانى به فێڕۆ بدات، ته‌وبه‌و گه‌ڕانه‌وه بۆ لاى خواى په‌روه‌ردگار دوا بخات؟ له كاتێكدا له پێشمانه‌وه چه‌ندين كۆسپ و ڕێگرو ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تى هه‌يه، ڕزگار بوون لێيان هه‌روا ئاسان نييه، مه‌گه‌ر به گه‌ڕانه‌وه بۆ لاى خواى په‌روه‌ردگارو كردنى كرده‌وه‌ى چاكه‌ى زۆرو خۆ پاراستن له خراپه‌و تاوان.ته‌نها كرده‌وه چاكه‌كان هاوڕێ و هاوه‌ڵمانن له‌سه‌ر پردى (صِراط)، خێرا ڕۆيشتن و په‌ڕينه‌وه له‌سه‌ر پردى (صِراط) به سه‌لامه‌تى ته‌نها به كرده‌وه چاكه‌كان ده‌بێت، نه‌ك به ناوو پله‌و پايه‌و ماڵ و سه‌روه‌ت و سامانى زۆر.هاوه‌ڵى به‌ڕێز أبو هُريره (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى: ((مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الدُّنْيَا نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ، ...، وَمَنْ بَطَّأَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ يُسْرِعْ بِهِ نَسَبُهُ)) (رواه الإمام أحمد "الفتح الرباني"(19/65)، ومسلم واللفظ له (2699)، والترمذي (1425)، وأبو داود (4946). ). واته: هه‌ر موسڵمانێك ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تييه‌ك له ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تييه‌كانى دونيا له‌سه‌ر ئيماندارێك لابه‌رێت و بارى سه‌رشانى سووك بكات، ئه‌وه خواى په‌روه‌ردگار ناڕه‌حه‌تييه‌ك له ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تييه‌كانى دواڕۆژى له‌سه‌ر لاده‌بات، .....، وه هه‌ركه‌سێك كرده‌وه‌كانى دواى بخات له‌سه‌ر پردى (صِراط) ئه‌وه به هيچ شێوه‌يه‌ك كه‌س و كارو ناوداريه‌كه‌ى خێراى ناكات (تا بتوانێت به خێرايى به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا بپه‌ڕێته‌وه.
خه‌ڵكى له دونيادا زۆر هه‌وڵ ده‌ده‌ن بۆ به‌ده‌ست هێنانى ئامێرى خێراو پێشكه‌وتوو بۆ گواستنه‌وه‌و هاتۆچۆ كردن له گه‌شته‌كانياندا، هه‌رچه‌نده ماڵ و پاره‌ى زۆريش سه‌رف بكه‌ن بۆ به‌دى هێنانى، كه‌سى وا هه‌يه ده‌يبينيت كاتێك گه‌شتێك ده‌كات بۆ وڵاتێكى دوور، به ته‌ياره گه‌شت ده‌كات هه‌رچه‌نده پاره‌ى زۆرتر تێبچێت وه‌ك له سه‌ياره، ته‌نها مه‌به‌ستى ئه‌وه‌يه به‌زووترين كات بگات و تووشى ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تى ئه‌و گه‌شته نه‌بێت، ته‌نها بۆ ڕزگار بوونه له ناخۆشى و ناڕه‌حه‌تييه‌كانى دونيا، ده‌ى موسڵمان بيرێك بكه‌وه ئايا بۆ تۆى موسڵمان باشترو له پێشتر نييه كه هه‌وڵى كردنى كرده‌وه‌ى چاكه زۆر بده‌يت تا به ئاسانترين و خێراترين شێوه به‌سه‌ر پردى (صراط)دا بپه‌ڕيته‌وه‌و ڕزگارت بێت لێى؟ چونكه پردى (صِراط) رِێگه‌يه‌ك نييه به ڕاخه‌رى نه‌رم و جوان و ديمه‌نى سه‌رنج ڕاكێش نه‌خشێنرابێت، به‌ڵكو ڕێگه‌يه‌كى ته‌نكى خليسكه، هه‌مووى قولاپ و ناخۆشى و سزاو سووتانه. هاوه‌ڵى به‌ڕێز عَبدالله كوڕى مَسعود (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: ((... يَأمُرُ اللهُ بِالصِّراطِ، فَيُضْرَبُ عَلى جَهَنَّمَ، فَيَمُرُّ النَّاسُ عَلى قَدَرِ أعمالِهِم زُمَرَاً زُمَرَاً، أوائلُهُم كَلَمْحِ البَرْقِ، ثمُّ كَمَرِّ الرِّيحِ، ثمَّ كَمَرِّ الطَّيرِ، ثمَّ كَمَرِّ البَهائِمِ، حَتَّى يَمُرَّ الرَّجُلُ سَعْياً، وَحتّى يَمُرَّ الرَّجُلُ مشيَاً، حَتَّى يَمُرَّ آخِرُهُمْ يَتَلبََّطُ عَلى بَطْنِهِ، فَيَقولُ: يا رَبِّ، لِمَ بَطَّأتَ بِي؟ فَيَقولُ: إنِّي لَمْ أبَطِّئ بِكَ، إنَّما بَطَّأ بِكَ عِمَلُكَ ...)) (أخرجه: إبن أبي شيبة (37637)، والمروزي في "تعظيم قدر الصلاة " ( 282 )، والطبري في"تفسيره" (17063)، والطبراني في "الكبير"(9761)، والحاكم (4/598-560)، وحسن إسناده شعيب الأرناؤوط في "تخريج أحاديث جامع العلوم والحكم" لإبن رجب(2/308) وقال: روي مرفوعا وموقوفا.). واته: خواى په‌روه‌ردگار فه‌رمان ده‌كات كه پردى (صِراط) دابنرێت، كاتێك داده‌نرێت له‌سه‌ر دۆزه‌خ، خه‌ڵكى كۆمه‌ڵ كۆمه‌ڵ به پێى كرده‌وه‌كانيان به‌سه‌ريدا ده‌ڕۆن، .......، تا كۆتا كه‌س دێت تا به‌سه‌ريا بپه‌ڕێته‌وه، ده‌ڕوات و به‌سه‌ر سك و ڕوويا ده‌كه‌وێت، ده‌ڵێت: ئه‌ى په‌روه‌ردگار بۆ دوام ده‌خه‌يت و تاخيرم ده‌كه‌يت، خواى په‌روه‌ردگاريش پێى ده‌ڵێت: من دوام نه‌خستويت و هێواشم نه‌كردووى، به‌ڵكو كرده‌وه‌كانت هێواشى كردوويت و دواى خستويت. ئه‌مه‌ش ڕاستێتى ئه‌و فه‌رمووده‌يه‌مان بۆ ده‌رده‌خات كه هاوه‌ڵى به‌ڕێز أبوذر (خواى لێ ڕازى بێت) له پێغه‌مبه‌ره‌وه (صلی الله علیه وسلم) ئه‌ويش له خواى په‌روه‌ردگاره‌وه بۆمان ده‌گێڕێته‌وه كه فه‌رموويه‌تى: ((... يَا عِبَادِي إِنَّمَا هِيَ أَعْمَالُكُمْ أُحْصِيهَا لَكُم ثُمَّ أوَفِّيكُمْ إِيَّاهَا، فَمَنْ وَجَدَ خَيْرًا فَلْيَحْمَدِ اللَّهَ، وَمَنْ وَجَدَ غَيْرَ ذَلِكَ فَلا يَلُومَنَّ إِلاَّ نَفْسَهُ)) (رواه الإمام مسلم (2577)، وأخرجه أيضاً: معمر في "جامعه"( 20272 )، والطيالسي ( 463 )، وأحمد 5/154 و160 و177، وهناد في "الزهد" ( 905 )، والبخاري في "الأدب المفرد" ( 490 )، وإبن ماجه ( 4257 )، والترمذي ( 2495 )، والبزار ( 4051 ) و ( 4052 ) و ( 4053 )، وإبن حبان ( 619 )، والطبراني في "مسند الشاميين" ( 338 ) و( 2811 )، والحاكم 4/241، وأبو نعيم في "الحلية" (5/125 – 126)، والخطيب في "تأريخه" 7/203 - 204. ). واته: ... ئه‌ى به‌نده‌كانم ئه‌وه‌ى كه ده‌يبينن (له دواڕۆژدا) ته‌نها كرده‌وه‌كانى خۆتانه كه من به ته‌واوى و به ڕێكى بۆم ژماردبوون و بۆم نوسيبوون (به زانيارى خۆم، وه به‌هۆى فريشته‌كانمه‌وه)، پاشان پاداشتى ته‌واوتان ده‌ده‌مه‌وه له‌سه‌رى، پاداشتى چاكه به كرده‌وه چاكه‌كانتان، وه سزاش به تاوان و خراپه‌كانتان، هه‌ر كه‌سێك كارى چاكه‌و پاداشتى باشى بينى ئه‌وه با ته‌نها سوپاسى خواى په‌روه‌ردگار بكات (چونكه ته‌نها خواى په‌روه‌ردگار يارمه‌تى داوه بۆ كردنى كرده‌وه‌ى چاكه نه‌ك به هێزو تواناى خۆى)، وه هه‌ركه‌سێك جگه له‌وه‌ى بينيى (كرده‌وه‌ى خراپ و سزاى بينى) ئه‌وه با سه‌رزه‌نشتى هيچ كه‌س نه‌كات ته‌نها نه‌فسى خۆى نه‌بێت. (ئاماده‌کردنی مامۆستا شاخه‌وان جه‌واد) ماڤی گشت موسڵمانێکه بۆسود وه‌رگرتن و بڵاوکردنه‌وه‌ی گشت بابه‌ته کانی ماڵپه‌ڕی فه‌رمووده |
