|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
ســـه‌ره‌تاو كۆتا كه‌س كه به‌سـه‌ر پــردى (صِراط)دا تێده‌په‌ڕێت ســـه‌ره‌تاو كۆتا كه‌س كه به‌سـه‌ر پــردى (صِراط)دا تێده‌په‌ڕێت يه‌كه‌م ئوممه‌ت له ئوممه‌تان كه به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا تێده‌په‌ڕێت ئوممه‌تى پێغه‌مبه‌رى خۆمانه (صلی الله علیه وسلم)، ئه‌ويش له‌به‌ر ڕێزێتى لاى خواى په‌روه‌ردگار، هاوه‌ڵى به‌ڕێز أبو هُريرة (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى: ((... فَيُضْرَبُ الصِّراطُ بَينَ ظَهراني جَهَنَّمَ، فَأكونُ أوَّلُ مَن يجوز مِنَ الرُّسُلِ بِأُمَّتِهِ، ...)) رواه الإمام أحمد "لفتح الرباني" (24/157)، والبخاري واللفظ له (806)، ومسلم (182)، وإبن ماجه (4280). واته: ... پاشان پردى (صِراط) له‌سه‌ر دۆزه‌خ داده‌نرێت، من يه‌كه‌م پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ده‌بم كه ئوممه‌ته‌كه‌مى به‌سه‌ردا ده‌په‌ڕێنمه‌وه. وه يه‌كه‌م كه‌سيش له‌م ئوممه‌ته كه به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا ده‌په‌ڕێته‌وه پێغه‌مبه‌رى خوايه (صلی الله علیه وسلم)، له‌به‌ر ئه‌و فه‌رمووده‌يه‌ى كه هاوه‌ڵى به‌ڕێز أبو سَعيد الخُدرى (ڕه‌زای خوای لێبێت) بۆمان ده‌گێڕێته‌وه كه پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى: ((... وَالأنبياءُ بِجَنْبَتَي الصِّراطِ، وَأَكْثَرُ قَولِهِم: اللَّهُمَّ سَلِّمْ سَلِّمْ، فَأكونُ أنا وَأُمَّتي أوَّلَ مَنْ يَـمُرُّ، أَو قالَ: أَوَّلُ مَنْ يُجيزُ،...)) رواه ابن أبي عاصم في "السنة" (1/284)، وقال الألباني في "ظلال الجنة": إسناده جيد وهو على شرط مسلم (634). واته: ... له‌و ڕۆژه‌دا پێغه‌مبه‌ران (سه‌ڵات و سه‌لامى خوايان له‌سه‌ر بێت) له ته‌نيشت پردى (صِراط)ـه‌وه ده‌وه‌ستن و له خواى په‌روه‌ردگار ده‌پاڕێنه‌وه تا شوێن كه‌وتوانيان به‌سه‌لامه‌تى بپه‌ڕنه‌وه‌و ڕزگاريان بێت، زۆربه‌ى پاڕانه‌وه‌و ووته‌يان له‌و ڕۆژه‌دا ئه‌وه‌يه كه ده‌ڵێن: ئه‌ى په‌روه‌ردگار سه‌لامه‌تيان بكه، ئه‌ى په‌روه‌ردگار سه‌لامه‌تيان بكه، من و شوێن كه‌وتوانم يه‌كه‌م كه‌س و كۆمه‌ڵين كه به‌سه‌ريا ده‌ڕۆين، يان فه‌رمووى: ئێمه يه‌كه‌م كه‌س و كۆمه‌ڵين كه به‌سه‌ريا تێده‌په‌ڕين. وه يه‌كه‌م كۆمه‌ڵ دواى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) له‌م ئوممه‌ته كه به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا تێده‌په‌ڕن، موسڵمانه هه‌ژاره كۆچكردووه‌كانن (واته: پێش هه‌موو موسڵمانانى شوێنكه‌وتووى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم)، هه‌روه‌ك هاوه‌ڵى به‌ڕێزو خۆشه‌ويستى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ثـوبان (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: ((أنَّ حَبْرَاً مِنْ أحبارِ اليَهودِ سَألَ النَّبيَّ (صلی الله علیه وسلم) عِدَّةَ أسْئِلَةَ كانَ مِنها قَوله: أينَ يَكونُ النّاسُ يَومَ تُبَدَّلُ الأرضُ غَيرَ الأرضِ وَالسَّمواتِ؟ فَقالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه وسلم): هُمْ فِي الظُّلْمَةِ دُونَ الجِسْرِ، قالَ: فَمَنْ أوَّلُ النّاسِ إجـازَةً؟ قالَ: فُقَراءُ الـمُهـاجِـرينَ ...)) رواه الإمام مسلم (315). واته: زاناو گه‌وره‌يه‌كى جوله‌كه هاته لاى پێغه‌مبه‌رو (صلی الله علیه وسلم) و چه‌ند پرسيارێكى لێكرد، يه‌كێك له‌و پرسيارانه ئه‌وه‌بوو ووتى: خه‌ڵكى له كوێن له‌و ڕۆژه‌ى كه زه‌وى و ئاسمانه‌كان ده‌گۆڕدڕێن (له دواڕۆژدا)؟ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم): فه‌رمووى: به‌ڵێ خه‌ڵكى له‌و ڕۆژه‌دا له تاريكاييدان له‌سه‌ر پردى (صِراط)، ئه‌ويش ووتى: ئه‌ى كێ يه‌كه‌م كه‌سه كه به‌سه‌ريدا ده‌په‌ڕێته‌وه؟ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: موسڵمانه هه‌ژاره كۆچكردووه‌كانن. وه كۆتا كه‌س كه به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا ده‌ڕوات و تێده‌په‌ڕێت پياوێكه جارێك ئاسايى ده‌ڕوات و جارێك به ده‌ما ده‌كه‌وێت و جارێك ده‌م و چاوى ڕه‌ش ده‌بێت و هه‌ڵاوى گه‌رمى دۆزه‌خى بۆ دێت و ئه‌ميش به‌رگه‌ى ناگرێت. هاوه‌ڵى به‌ڕێز عَبدُالله كورِى مَسعُود (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى: ((آخِرُ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ يَمْشِي عَلَى الصِّرَاطِ، وَهُوَ يَمْشِي مَرَّةً وَيَكْبُو مَرَّةً، وَتَسْفَعُهُ النَّارُ، فَإِذَا جَاوَزَهَا الْتَفَتَ إِلَيْهَا، قَالَ: تَبَارَكَ الَّذِي نَجَّانِي مِنْكِ، أَعْطَانِي شَيْئًا مَا أَعْطَاهُ أَحَدًا مِنَ الأَوَّلِينَ وَالآخِرِينَ ...)) رواه الإمام أحمد "الفتح الرباني" (24/175)، والبخاري (6571)، ومسلم واللفظ له (187). واته: كۆتا كه‌س كه ده‌چێته به‌هه‌شته‌وه پياوێكه كاتێك به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا ده‌ڕوات، جارێك ئاسايى ده‌ڕوات و جارێك به‌ده‌مدا ده‌كه‌وێت و جارێك هه‌ڵاوى گه‌رمى ئاگرى دۆزه‌خى بۆ دێت و ئازارى ده‌دات، كاتێك تێپه‌ڕى به‌سه‌ريداو ڕزگارى بوو لێى، ئاوڕێك ده‌داته‌وه‌و سه‌يرێكى دۆزه‌خ ده‌كات و ده‌ڵێت: به‌خششى زۆره ئه‌و په‌روه‌ردگاره‌ى كه منى له تۆ ڕزگار كرد، به‌ڕاستى خواى په‌روه‌ردگار شتێكى به من به‌خشيوه (ڕزگارى كردم له ئاگرى دۆزه‌خ) به هيچ شێوه‌يه‌ك به كه‌سى نه‌به‌خشيوه نه له پێشينان و نه له كۆتاييان ...). وه فه‌رمووده‌يه‌كى ترمان له پێغه‌مبه‌ره‌وه (صلی الله علیه وسلم) بۆ ده‌گێڕێته‌وه كه فه‌رموويه‌تى: ((... يَأمُرُ اللهُ بِالصِّراطِ، فَيُضْرَبُ عَلى جَهنَّمَ، فَيَمُرُّ النَّاسُ عَلى قَدرِ أعمالِهِم زُمَراً زُمَرَاً، أوائِلُهُم كَلَمْحِ البرقِ، ثمَّ كَمَرِّ الرِّيحِ، ثُمَّ كَمَرِّ الطَّيرِ، ثُمَّ كَمَرِّ البَهائِمِ، حَتَّى يَمُرَّ الرَّجُلُ سَعْياً، وَحتّى يَمُرَّ الرَّجلُ مَشْياً، حتَّى يَمُرَّ آخِرُهُم يَتَلَـبَّطُ عَلى بَطْنِهِ، فَيَقولُ: يا رَبِّ، لِمَ بَطَّأْتَ بِي؟ فَيَقولُ: إنِّي لَمْ أُبَطِّئُ بِكَ، إنَّما بَطَّأ بِكَ عَمَلُكَ ...)) أخرجه: إبن أبي شيبة ( 37637 )، والمروزي في "تعظيم قدر الصلاة" ( 282 )، (6) رواه البخاري واللفظ له (7440)، ومسلم (183). واته: خواى په‌روه‌ردگار فه‌رمان ده‌كات كه پردى (صِراط) دابنرێت، كاتێك داده‌نرێت له‌سه‌ر دۆزه‌خ، خه‌ڵكى كۆمه‌ڵ كۆمه‌ڵ به پێى كرده‌وه‌كانيان به‌سه‌ريدا ده‌ڕۆن، يه‌كه‌م كۆمه‌ڵيان به وێنه‌ى تيشك تێده‌په‌ڕن به‌سه‌ريا، پاشان وه‌كو خێرايى با به‌سه‌ريا ده‌ڕۆن، پاشان وه‌كو ڕۆيشتنى باڵنده، پاشان وه‌كو سوارچاكێكى باش، پاشان وه‌كو ڕۆيشتنى پياوێكى خێرا، پاشان وه‌كو ڕۆيشتنى پياوێكى ئاسايي، تا كۆتا كه‌س دێت تا به‌سه‌ريا بپه‌ڕێته‌وه، ده‌ڕوات و به‌سه‌ر سك و ڕوويا ده‌كه‌وێت، ده‌ڵێت: ئه‌ى په‌روه‌ردگار بۆ دوام ده‌خه‌يت و تاخيرم ده‌كه‌يت؟ خواى په‌روه‌ردگاريش پێى ده‌ڵێت: من دوام نه‌خستوويت و هێواشم نه‌كردووى، به‌ڵكو كرده‌وه‌كانت هێواشى كردوويت و دواى خستوويت (واته: كرده‌وه‌ى چاكه‌ت كه‌مه). هاوه‌ڵى به‌ڕێز أبوسَعيد الخُدري (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى: ((... ثُمَّ يُؤْتَى بِالْجَسْرِ فَيُجْعَلُ بَيْنَ ظَهْرَىْ جَهَنَّمَ، قُلْنَا: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا الْجِسْرُ؟ قَالَ: مَدْحَضَةٌ مَزِلَّةٌ، عَلَيْهِ خَطَاطِيفُ وَكَلاَلِيبُ وَحَسَكَةٌ مُفَلْطَحَةٌ، لَهَا شَوْكَةٌ عُقَيْفَاءُ تَكُونُ بِنَجْدٍ، يُقَالُ لَهَا: السَّعْدَانُ، الْمُؤْمِنُ عَلَيْهَا كَالطَّرْفِ وَكَالْبَرْقِ وَكَالرِّيحِ وَكَأَجَاوِيدِ الْخَيْلِ وَالرِّكَابِ، فَنَاجٍ مُسَلَّمٌ وَنَاجٍ مَخْدُوشٌ وَمَكْدُوسٌ فِى نَارِ جَهَنَّمَ، حَتَّى يَمُرَّ آخِرُهُمْ يُسْحَبُ سَحْبًا ...)) واته: ... پاشان پردى (صِراط) ده‌هێنرێت و له‌سه‌ر پشتى دۆزه‌خ داده‌نرێت، ووتمان: ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) پردى (صِراط) چييه و چۆنه؟ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: پردى (صِراط) ڕێگه‌يه‌كه زۆر لووسه پێى له‌سه‌ر به‌ند نابێت به‌ڵكو هه‌ڵده‌خليسكێت، له‌سه‌ر ئه‌و ڕێگه‌يه كۆمه‌ڵه قولاپ و ڕاكێشه‌رێك هه‌يه، وه دڕكى (عُقَيفاءِ) پێوه‌يه كه به‌له‌شيانه‌وه ده‌نووسێت و ڕايان ده‌كێشێت، پێى ده‌ووترێت: (سَعدان) كه له ووڵاتى نه‌جد هه‌يه، "ئه‌و دڕكه‌يه كه به‌له‌شى ئاژه‌ڵانه‌وه ده‌نوسێت به‌ڵام ئه‌وه‌ى سه‌ر پردى (صِراط) پێ ده‌چێ ئاسن بێت" ئيمانداران به‌سه‌ريا ده‌په‌ڕنه‌وه هه‌يانه وه‌كو: چاو تروكان ده‌په‌ڕێته‌وه، وه هه‌يانه وه‌كو: تيشك ده‌په‌ڕێته‌وه، هه‌يانه وه‌كو: با ده‌په‌ڕێته‌وه، هه‌يانه وه‌كو: سوارچاكێك ده‌په‌ڕێته‌وه، هه‌يانه به پياده ده‌په‌ڕێته‌وه‌و به‌سه‌لامه‌تى ڕزگارى ده‌بێت، وه هه‌يانه ڕزگارى ده‌بێت به‌ڵام له‌ش و ده‌م و چاوى ڕووشاوه، هه‌يانه به‌رده‌بێته‌وه ناو ئاگرى دۆزه‌خ و ناتوانێت بپه‌ڕێته‌وه، هه‌تا كۆتا كه‌سيان ڕزگارى ده‌بێت ده‌كه‌وێت و هه‌ڵده‌ستێته‌وه‌و ڕاده‌كێشرێت، به‌و حاڵه ناخۆشه به‌ڵام ڕزگارى ده‌بێت، ...)). مردن و ژيانى ناو گۆڕ له قورئان و فه‌رمووده صه‌حيحه‌كاندا مافی گشت موسڵمانێکه بۆسود وه‌رگرتن و بڵاوکردنه‌وه‌ی گشت بابه‌ته کانی ماڵپه‌ڕی فه‌رمووده |
