|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
ناڕه‌حه‌تييه‌كانى سه‌ر پردى (صِراط) و ئه‌و كارانه‌ى كه ڕونـاكى ده‌كه‌نه‌وه ناڕه‌حه‌تييه‌كانى سه‌ر پردى (صِراط) و ئه‌و كارانه‌ى كه ڕونـاكى ده‌كه‌نه‌وه ناڕه‌حه‌تى و تاريكى سه‌ر پردى (صِراط) زۆر زۆره له كاتێكدا ئه‌وه‌نده تاريكه موسڵمان هيچ نابينێت، مه‌گه‌ر كه‌سانێك خواى په‌روه‌ردگار ڕوناكى پێ به‌خشيبێتن و پردى (صِراط)ى بۆ ڕوناك كردبێتنه‌وه، له پاداشتى ئه‌و كرده‌وه چاكانه‌ى كه له دونيادا كردوويانه، له كاتێكدا ئاگرى دۆزه‌خ ئه‌وه‌نده ڕه‌ش و تاريكه تروسكه‌يه‌ك ڕوناكى تێدا نييه، هاوه‌ڵى به‌ڕێز أبوهريرة (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى: ((أَتَحْسَبُونَ أَنَّ نَارَ جَهَنَّمَ مِثْلُ نَارِكُمْ هَذِهِ؟ هِيَ أَشَدُّ سَوَادًا مِنَ الْقَارِ، هِيَ جُزْءٌ مِنْ بِضْعَةٍ وَسِتِّينَ جُزْءًا مِنْهَا)) صححه الألباني في "صحيح الترغيب والترهيب" (3666)،. واته: ئايا وا گومان ده‌به‌ن كه ئاگرى دۆزه‌خ وه‌كو ئاگرى دونياتان وايه؟ نه‌خێر ئاگرى دۆزه‌خ ڕه‌شتره له قير، ئاگرى دونيا به‌شێكه له شه‌ست و ئه‌وه‌نده به‌شى ئاگرى دۆزه‌خ (واته: ئاگرى دۆزه‌خ شه‌ست و ئه‌ونده جار ڕه‌شترو گه‌رمترو به تينتره له ئاگرى دونيا). هاوه‌ڵى به‌ڕێز ثـوبان (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: جارێكيان لاى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) وه‌ستابووم، زانايه‌ك له زاناكانى جوله‌كه هات و ووتى سه‌لامت لێبێت ئه‌ى موحه‌ممه‌د (صلی الله علیه وسلم) (صلی الله علیه وسلم) ، ثوبان (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: پاڵێكم پێوه‌ناو ئه‌زيه‌تمدا، زانا جوله‌كه ووتى: بۆ پاڵم پێوه ده‌نێى؟ منيش ووتم: بۆ ناڵێى ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ، ئه‌ويش ووتى: ئێمه بانگى ده‌كه‌ين به‌و ناوه‌ى كه ئه‌هله‌كه‌ى ناويان ناوه، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: ناوم "مُحَمَّد"ـه، ئه‌هله‌كه‌م به‌و ناوه ناوميان ناوه، زانا جوله‌كه‌كه ووتى: بۆ ئه‌وه هاتووم بۆلات تا چه‌ند پرسيارێكت لێ بكه‌م، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: جا هه‌ر شتێكت بۆ باس بكه‌م سوودت پێده‌گه‌يه‌نێت؟ جوله‌كه‌كه ووتى: گوێى لێده‌گرم، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) چيلكه دارێكى به ده‌سته‌وه بوو له زه‌وى ده‌خشاند، ووتى: پرسيار بكه، جوله‌كه‌كه ووتى: خه‌ڵكى له كوێن له‌و ڕۆژه‌ى كه ئاسمانه‌كان و زه‌وى ده‌گۆڕدرێن؟ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: (هُمْ فِي الظُّلْمَةِ دُونَ الجِسْرِ) له تاريكيدان له‌سه‌ر پردى (صِراط)، جوله‌كه‌كه ووتى: يه‌كه‌م كه‌س كێيه به‌سه‌ريا ده‌په‌ڕێته‌وه؟ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: (فُقَراءُ المُهاجِرين) فه‌قيرو هه‌ژاره كۆچكردووه‌كانن، جوله‌كه‌كه ووتى: كاتێ ده‌چنه به‌هه‌شته‌وه چييان ده‌درێتێ، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: جه‌رگى حووت، جوله‌كه‌كه ووتى: دواى ئه‌وه چى خواردنێكيان ده‌درێتى؟ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: (يُنْحَرُ لَهُم ثَورُ الجَنَّةِ الّذي كانَ يَأكُلُ مِنْ أطْرافِها) گاى به‌هه‌شتيان بۆ سه‌ر ده‌بڕدرێت، كه له ده‌ورو پشتى به‌هه‌شت ده‌له‌وه‌ڕێت، جوله‌كه‌كه ووتى: ئه‌ى خواردنه‌وه‌يان چييه؟ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: (مِنْ عَينٍ فيها تُسَمّى سَلْسَبيلاً) خواردنه‌وه‌يان له كانى و چاوه‌يه‌كه پێى ده‌ووترێت (السّلْسَبيل)، جوله‌كه‌كه ووتى: ڕاسته فه‌رمووى. كاتێك هاتم بۆلات و ئه‌و پرسيارانه‌تم لێ كرد، مه‌به‌ستم ئه‌وه‌بوو ڕاستى پێغه‌مبه‌رێتى (صلی الله علیه وسلم) تۆم بۆ ده‌ربكه‌وێت، چونكه هيچ كه‌س له‌سه‌ر ڕووى زه‌وى وه‌ڵامى ئه‌م پرسيارانه نازانێت مه‌گه‌ر پێغه‌مبه‌رێك (صلی الله علیه وسلم) ، يان پياوێك، يان دوو پياو، زانا جوله‌كه‌كه ووتى: پرسيارێكى ترت لێده‌كه‌م، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: جا هه‌ر شتێكت بۆ باس بكه‌م سوودت پێده‌گه‌يه‌نێت؟ جوله‌كه‌كه ووتى: گوێى لێده‌گرم، هاتووم پرسيارى منداڵت لێبكه‌م (واته: ئايا پێش له دايك بوونى ده‌زانرێت كوڕه يان كچه؟)، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: (مَاءُ الرَّجُلِ أَبْيَضُ وَمَاءُ الْمَرْأَةِ أَصْفَرُ، فَإِذَا عَلاَ مَنِىُّ الرَّجُلِ مَنِىَّ الْمَرْأَةِ أَذْكَرَا بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى، وَإِذَا عَلاَ مَنِىُّ الْمَرْأَةِ مَنِىَّ الرَّجُلِ آنَثَا بِإِذْنِ اللَّهِ). واته: ئاوى پياو سپييه‌و ئاوى ئافره‌تيش زه‌رده، ئه‌گه‌ر هه‌ردووكيان كۆبونه‌وه، ئاوى پياوه‌كه زاڵ بوو به‌سه‌ر ئاوى ئافره‌ته‌كه‌دا ئه‌وه منداڵه‌كه كوڕ ده‌بێت به ويستى خواى په‌روه‌ردگار، وه ئه‌گه‌ر ئاوى ئافره‌ته‌كه زاڵ بوو به‌سه‌ر ئاوى پياوه‌كه‌دا ئه‌وه منداڵه‌كه كچ ده‌بێت به ويستى خواى په‌روه‌ردگار، جوله‌كه‌كه ووتى: ڕاستت فه‌رموو به‌ڕاستى تۆ پێغه‌مبه‌رى خوايت (صلی الله علیه وسلم) ، پاشان پشتى هه‌ڵكردوو ڕۆيشت، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووى: ((لَقَدْ سَأَلَنِى هَذَا عَنِ الَّذِى سَأَلَنِى وَمَا لِى بِشَىْءٍ مِنْهُ عِلْمٌ حَتَّى أَتَانِى اللَّهُ بِهِ)) رواه الإمام مسلم (315)، والبيهقي في "السنن الكبرى" (1 / 169، رقم:830) . واته: كاتێك ئه‌و جوله‌كه‌يه پرسيارى ئه‌و شتانه‌ى لێكردم، زانياريم به هيچيان نه‌بوو تا خواى په‌روه‌ردگار فێرى كردم و ئاگادارى كردمه‌وه. كاتێك ئاسمانه‌كان و زه‌وى ده‌گۆڕدرێن به ئاسمان و زه‌وى تر، خه‌ڵكى له ناڕه‌حه‌تى و تاريكيدان له‌سه‌ر پردى (صِراط)، هه‌روه‌ك دايكى ئيمانداران خاتوو عائيشه له‌م باره‌يه‌وه فه‌رمووده‌يه‌كمان له پێغه‌مبه‌ره‌وه (صلی الله علیه وسلم) بۆ ده‌گێڕێته‌وه‌و ده‌فه‌رمووێت: پرسيارم له پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) كرد سه‌باره‌ت به‌م ئايه‌ته:( يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَوَاتُ )(إبراهيم: ٤٨). واته: له‌و ڕۆژه‌دا كه قيامه‌ته ئاسمانه‌كان و زه‌وى ده‌گۆڕدرێت بۆ ئاسمان و زه‌وى تـــر. ووتم: ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) له‌و ڕۆژه‌دا خه‌ڵكى له كوێن؟ ئه‌ويش فه‌رمووى: له‌سه‌ر پردى (صِراط)ن، له ڕيوايه‌تێكى تردا كه ئيمامى التّرمذي ده‌يگێڕێته‌وه، فه‌رمووى: خه‌ڵكى له‌و ڕۆژه‌دا له تاريكيدان له‌سه‌ر پردى (صِراط) رواه الإمام أحمد "الفتح الرباني" (18/189)، ومسلم (2791)، و الترمذي (3121)، وإبن ماجه (4279)، والدارمي (2809)، وإبن حبان (331)، والحاكم (2/473).. له‌وكاته‌دا خواى په‌روه‌ردگار ڕوناكى به ئيمانداران و دووڕووان ده‌به‌خشێت، پێى ده‌ڕۆن له‌سه‌ر پردى (صِراط)، له ناكاو "له‌و تاريكى و ناڕه‌حه‌تييه" ڕوناكى دووڕووه‌كان ده‌كوژێته‌وه، تا بكه‌ونه ناو ئاگرى دۆزه‌خه‌وه، ڕوناكى ئيمانداران ده‌مێنێته‌وه به‌ڵام هه‌ر كه‌س به پێى كرده‌وه‌كانييه‌تى. أبوالزُّبير (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: ئاگام لێبوو پرسيار له جابڕ كوڕى عبدُالله كرا (خوايان لێ ڕازى بێت) ده‌رباره‌ى: (وَإنْ مِّنكُم إلاّ وارِدُها) ئه‌ويش فه‌رمووى: له دواڕۆژدا دێين، بانگى ئوممه‌تان ده‌كرێت به په‌رستراوه‌كانيانه‌وه (ئه‌وه‌ى له دونيادا په‌رستوويانه) ئوممه‌ت له دواى ئوممه‌ت، دواى ئه‌وه خواى په‌روه‌ردگار دێت بۆ لامان و پێمان ده‌ڵێت: كێتان ده‌وێ و چاوه‌ڕێى كێ ده‌كه‌ن؟ موسڵمانان ده‌ڵێن: چاوه‌ڕِێى په‌روه‌ردگارمان ده‌كه‌ين، خواى په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رمووێت: من په‌روه‌ردگارتانم، ئێمه‌ش ده‌ڵێين ده‌مانه‌وێ بتبينين، خواى په‌روه‌ردگار خۆى پيشانيان ده‌دات و پێده‌كه‌نێت، خواى په‌روه‌ردگار ده‌يان بات و ئه‌وانيش شوێنى ده‌كه‌ون، پاشان خواى په‌روه‌ردگار ڕوناكيان پێده‌به‌خشێت ئيماندار بن يان دووڕوو، ئه‌وانيش دواى ڕووناكييه‌كه‌يان ده‌كه‌ون تا له‌سه‌ر پردى (صِراط) پێى بپه‌ڕنه‌وه، له‌سه‌ر پردى (صِراط) قولاپ و دڕكى ئاگرينى لێيه ئه‌و كه‌سانه ده‌گرێت كه خواى په‌روه‌ردگار ويستى لێيه، پاشان ڕوناكى دووڕووه‌كان ده‌كوژێته‌وه، موسڵمانان له‌سه‌ر پردى (صِراط) ده‌په‌ڕنه‌وه‌و ڕزگاريان ده‌بێت، يه‌كه‌م كۆمه‌ڵ كه ده‌په‌ڕنه‌وه‌و ڕزگاريان ده‌بێت ده‌م و چاويان دره‌وشاوه‌يه وه‌كو مانگ له شه‌وى چوارده‌دا، حه‌فتا هه‌زار كه‌سن لێپرسينه‌وه‌يان له‌گه‌ڵدا ناكرێت (سزا نادرێن)، پاشان كۆمه‌ڵى دواى ئه‌وان كه ده‌په‌ڕنه‌وه‌و ڕزگاريان ده‌بێت وه‌كو ئه‌ستێره‌كانى ئاسمان دره‌وشاوه‌ن، پاشان كۆمه‌ڵ كۆمه‌ڵ به‌و شێوه‌يه ده‌په‌ڕنه‌وه‌و ڕزگاريان ده‌بێت، پاشان شه‌فاعه‌ت ڕێگه پێده‌درێت، موسڵمانان شه‌فاعه‌ت ده‌كه‌ن، به هۆى شه‌فاعه‌تيانه‌وه كه‌سانێك له ئاگرى دۆزه‌خ ده‌رده‌كه‌ن ووتويانه: (لا إله إلاّ الله)، وه له دڵياندا خێرو چاكه هه‌بووه به ئه‌ندازه‌ى ده‌نكه جۆ، ده‌رده‌هێنرێن له ئاگرى دۆزه‌خ و له ده‌ورى به‌هه‌شت داده‌نرێن، ئه‌هلى به‌هه‌شت ئاويان به‌سه‌ردا ده‌كه‌ن، ئه‌وانيش ده‌گه‌شێنه‌وه (سووتاويان چاك ده‌بێته‌وه‌و ڕه‌شێتيان نامێنێت) به وێنه‌ى دانه‌وێڵه چۆن ئاوى به‌سه‌ردا ده‌ڕوات ده‌ڕوێت و ده‌گه‌شێته‌وه، ئه‌وانيش به‌و ئاوه ده‌گه‌شێنه‌وه، پاشان ئه‌و موسڵمانانه به‌رده‌وام داواى به‌هه‌شت ده‌كه‌ن تا خواى په‌روه‌ردگار بــــــه وێنه‌ى دونياو ده جار ئه‌وه‌نده‌ى دونيا موڵكيان پێده‌دات رواه الإمام أحمد "المسند"(14763)، ومسلم موقوفا على جابر (ڕه‌زای خوای لێبێت)(191).. خواى په‌روه‌ردگار ديمه‌نى ئيماندارانمان بۆ باس ده‌كات كه له ڕوناكيدا ده‌ڕۆن، وه ديمه‌نى دووڕووانمان بۆ باس ده‌كات چۆن ڕوناكيان ده‌كوژێته‌وه‌و داوا له ئيمانداران ده‌كه‌ن تا چاوه‌ڕێيان بكه‌ن و ئه‌مانيش به هۆى ڕوناكى ئه‌وانه‌وه بتوانن له تاريكى سه‌ر پردى (صِراط) رِزگاريان بێت و بپه‌ڕنه‌وه، خـواى په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رمووێت:( يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آَمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلَاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ )(الحديد: ١٢ - ١٥). واته: ڕۆژى قيامه‌ت پياوان و ئافره‌تانى ئيماندار ده‌بينيى ڕوناكيه‌كه‌يان له‌به‌ر ده‌م و لاى ڕاستيانه‌وه ده‌دره‌وشێته‌وه، فريشته پێيان ده‌ڵێن: مژده‌تان لێبێت ئه‌مڕۆ به باخ و باخاتێك كه جۆگه‌و ڕووبار به ژێر دره‌خت و كۆشكه‌كانياندا ده‌ڕوات، به هه‌ميشه‌يى و هه‌تا هه‌تايى تيايدا ده‌مێننه‌وه، به‌ڕاستى ئه‌وه‌يه سه‌ركه‌وتن و سه‌رفرازى گه‌وره،( يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آَمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ) له‌و ڕۆژه‌دا پياوانى دووڕوو و ئافره‌تانى دووڕوو به ئيمانداران ده‌ڵێن: چاوه‌ڕوانيمان بكه‌ن تا له نوورو ڕوناكيه‌كه‌تان وه‌رگرين،( قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا ) پێيان ده‌ووترێ: بگه‌ڕێنه‌وه بۆ دواوه‌تان (دونيا) و له‌وێ ڕوناكى وه‌ربگرن، (فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ ) يه‌كسه‌ر به‌ربه‌ستێك (ديوارێك) ده‌خرێته نێوان ئيمانداران و مونافيقه‌كان، ده‌رگايه‌كى تيايه، ديوى ناوه‌وه‌ى ڕه‌حمه‌تى تيايه (ئه‌وه‌ى له ئيمانداره‌كانه‌وه دياره)، له ديوى ده‌ره‌وه‌شى سزاى تيايه (ئه‌وه‌ى له مونافيقه‌كانه‌وه دياره)، دواى ئه‌وه به‌هه‌شتيه‌كان ده‌چنه به‌هه‌شته‌وه،( يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ )مونافيقه‌كان بانگيان لێده‌كه‌ن و ده‌ڵێن: باشه ئێمه له‌گه‌ڵ ئێوه نه‌بووين "له دونيا"، موسڵمانان ده‌ڵێن: (بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ ) به‌ڵێ به ڕواڵه‌ت له‌گه‌ڵمان بوون، به‌ڵام ئێوه خۆتان تووشى دووڕوويى كرد، وه هه‌ميشه چاوه‌ڕوانيتان ده‌كرد تا ئێمه توشى به‌ڵا بين، وه‌ك له سوره‌تى (التَّـوبَـة)دا خواى په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رمووێت: (وَيَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوائِر) خۆيان مه‌ڵاس دابوو تا زيان به موسڵمانان بگه‌يه‌نن، (ۆارْتَبْتُمْ )وه هه‌ميشه له دوو دڵى و گوماندا ده‌ژيان به‌رامبه‌ر دينه‌كه‌ى خوا، (وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ ) وه هيواو ئاره‌زووى ناشياو فريوى دابوون، تا فه‌رمانى خوا هات (مردن)، وه شه‌يتانى نه‌فره‌ت لێكراوو خراپه‌كاريش فريوى دابوون به‌رامبه‌ر فه‌رمانه‌كانى خوا، ده‌ى كه‌وابوو (فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلَاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ) ئه‌مڕۆ هيچ فيديه‌يه‌ك له ئێوه‌و ئه‌وانه‌ى كه بێ باوه‌ڕبوون وه‌رناگيرێت، شوێن و جێگه‌تان ئاگرى دۆزه‌خه‌و ئه‌وه شايسته‌تره پێتان، ئاگرى دۆزه‌خيش خراپترين جێگاى گه‌ڕانه‌وه‌يه (بۆ بێ باوه‌ڕان و دووڕووان). موسڵمانى خۆشه‌ويست بيركه‌وه له داواكارى دووڕووه‌كان و وه‌ڵامى موسڵمانان بۆيان ئه‌وه‌ت بۆ ده‌رده‌كه‌وێت هاوڕێيه‌تى كردنى پياوچاكان به ئيمان و به به‌رده‌وامى چه‌ندێ گرنگه، (يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قَالُوا بَلَى). هاوه‌ڵى به‌ڕێز عَبدُالله كوڕى مَسعود (خواى لێ ڕازى بێت) له ته‌فسيرى ئايه‌تى (يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ) ده‌فه‌رمووێت: موسڵمانان به پێى كرده‌وه‌كانيان ڕوناكيان پێ ده‌درێت، هه‌يانه ڕوناكييه‌كه‌ى به قه‌د شاخێكه، وه كه‌مترينيان ڕوناكييه‌كه‌ى به‌سه‌رى په‌نجه‌يه‌وه‌يه‌تى جارێك ده‌كوژێته‌وه‌و جارێك ڕوناك ده‌بێـته‌وه رواه الحاكم (2/479)، وقال الذهبي في التلخيص. له ڕيوايه‌تێكى تردا ده‌فه‌رمووێت: موسڵمانان به پێى كرده‌وه‌كانيان به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا ده‌ڕۆن، هه‌يانه ڕوناكييه‌كه‌ى به قه‌د شاخێكه، وه هه‌يانه به قه‌د دار خورمايه‌كه، وه كه‌مترينيان ڕوناكييه‌كه‌ى به‌سه‌رى په‌نجه‌وه‌يه‌تى جارێك ڕووناك ده‌بێَـت و جارێك ده‌كوژێته‌وه أخرجه إبن جرير وإبن أبي حاتم، كما في البدور السافرة للسيوطي (ح 993) (ص 326). كرده‌وه چاكه‌كانت ده‌بێـته ڕوناكى بۆت له‌سه‌ر پردى (صِراط)، په‌يوه‌ندى نێوان خێرا ڕۆيشتن و ڕوناكيت له‌سه‌ر پردى (صِراط) په‌يوه‌نديه‌كى پێكه‌وه په‌يوه‌ستن، هه‌ر كاتێك ڕوناكيت زۆر بوو ئه‌وه زوو به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا ده‌په‌ڕيته‌وه، به‌ڵام چه‌ندێ ڕوناكيت كه‌م بێت ئه‌وه ڕۆيشتنت به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا هێواش ده‌بێت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هه‌ردووكيان په‌يوه‌ستن به كرده‌وه چاكه‌كانه‌وه، بيهێنه پێش چاوت ئه‌گه‌ر پێت بووترێت به‌شه‌و سه‌فه‌ر بكه بۆ شوێنێك به ئۆتۆمبيله‌كه‌ت، له كاتێكدا ئۆتۆمبيله‌كه‌ت لايته‌كانى بێ هێزبن (ڕوناكى كه‌م بێت)، چه‌ندێ كاتت پێويسته تا بگه‌يته ئه‌و شوێنه، بێ گومان زۆر، چونكه ڕوناكيت كه‌مه‌و زۆر له‌سه‌ر خۆ ده‌ڕۆيت؟ بـۆيه موسڵمانى خۆشه‌ويست پێويسته له‌م دونيايه‌دا پێشبڕكێ بكه‌يت بۆ كردنى كارى چاكه، تا ئه‌و كاره چاكانه كۆبكه‌يته‌وه كه ڕوناكى سه‌ر پردى (صِراط)ت زياد ده‌كات، تا له‌و گه‌شته ترسناكه بتوانى به سه‌لامه‌تى و خێرايى بڕۆيت، له كاتێكدا نازانيت ئايا ده‌يبڕيت يان نا؟ باش بزانه هيچ كه‌س به‌سه‌لامه‌تى پردى (صِراط) نابڕێت مه‌گه‌ر كه‌سانى له خوا ترس و ئه‌و كه‌سانه‌ى كارى چاكه زۆر ده‌كه‌ن و به گه‌رم و گوڕى دينيان گرتووه‌و به‌رده‌واميان هه‌يه له‌سه‌رى. هاوه‌ڵى به‌ڕێز عبدالله كوڕى مَسعود (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى: ((... والصِّراط كَحَدِّ السَّيْفِ دَحْضُ مَزِلَّةٍ، قَالَ: وَيَقُولُ: مُرُّوا، فَيَمُرُّونَ عَلَى قَدْرِ نُورِهِمْ، مِنْهُمْ مَنْ يَمُرُّ كَطَرْفِ الْعَيْنِ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَمُرُّ كَالْبَرْقِ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَمُرُّ كَالسَّحَابِ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَمُرُّ كَانْقِضَاضِ الْكَوْكَبِ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَمُرُّ كَالرِّيحِ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَمُرُّ كَشَدِّ الرَّجُلِ وَيَـرمَلُ رَمْلاً، فَـيـَمُرُّونَ عَلى قَدَرِ أعمَالِهِم، حَتّى يَمُرُّ الذّي نُورُهُ عَلى إبْهامِ قَدَمَيهِ، تَخِرُّ يَدٌ وَتَعْلَقُ يدٌ، وتَخِرُّ رِجْلُ، وَتَعْلَقُ رِجْلٌ، فَـتُصِيبُ جَوَانُبَهُ النَّار )) رواه الحاكم واللفظ له (4/633)، وصححه الألباني في "صحيح الترغيب والترهيب" (3629).. واته: ... پردى (صِراط) به وێنه‌ى ده‌مى شمشێر تيژه، خليسكه‌و پێيه‌كان له‌سه‌رى خۆى ناگرێت، ده‌فه‌رمووێت: پێيان ده‌ووترێت: به‌سه‌ريدا بــڕۆن، خه‌ڵكيش به پێى ئه‌و نورو ڕوناكييه‌ى پێيان به‌خشراوه به‌سه‌ريدا ده‌ڕۆن، هه‌يانه به خێرايى چاو تروكان به‌سه‌ريدا ده‌ڕوات و ده‌په‌ڕێته‌وه، وه هه‌يانه به خێرايى تيشك و به وێنه‌ى خێرايى هه‌ور، وه هه‌يانه به وێنه‌ى ئه‌ستێره‌كشان، وه هه‌يانه به خێرايى با، وه هه‌يانه به وێنه‌ى ڕاكردنى پياوێك به خێرايی، به پێى كرده‌وه‌كانيان به‌سه‌ريا ئه‌په‌ڕنه‌وه، تا ئه‌گاته ئه‌و كه‌سه‌ى كه نورو ڕوناكييه‌ى به‌سه‌ره په‌نجه‌وه‌يه‌تى (زۆر كه‌مه)، ده‌ستێكى داده‌نێت و ده‌سته‌كه‌ى ترى هه‌ڵده‌گرێت، پێيه‌كى داده‌نێت و پێيه‌كه‌ى ترى هه‌ڵده‌گرێت، ئاگر ئه‌ملاو ئه‌ولاى ئه‌و موسڵمانه ده‌گرێت و ده‌يسووتێنێت. هاوه‌ڵى به‌ڕێز عبدُالله كوڕى مَسعود (خواى لێ ڕازى بێت) ده‌فه‌رمووێت: خواى په‌روه‌ردگار له دواڕۆژدا هه‌موو خه‌ڵكى كۆ ده‌كاته‌وه، ....، پاشان نورو ڕوناكيان به پێى كرده‌وه‌كانيان ده‌درێتێ، هه‌يانه زياتر له كرده‌وه‌كانى خۆى ڕوناكى پێ ده‌درێت، وه هه‌يانه به ئه‌ندازه‌ى دار خورمايه‌ك ڕوناكى پێده‌درێت به ده‌ستى ڕاستيه‌وه‌يه‌تى، وه هه‌يانه ڕوناكى له‌وه كه‌مترى پێده‌درێت، تا كۆتا كه‌س ئه‌وه‌نده ڕوناكييه‌كه‌ى كه‌مه به‌سه‌رى په‌نجه‌ى پێيه‌وه‌يه‌تى جارێك هه‌ڵده‌بێت و جارێك ده‌كوژێته‌وه، كاتێك ڕوناك ده‌بێت هه‌نگاوێك ده‌نێت وه كاتێك ده‌كوژێته‌وه له شوێنى خۆى ده‌وه‌ستێت و ناتوانێت هه‌نگاو بنێت، ئه‌وها خه‌ڵكى به‌سه‌ر پردى (صِراط)دا ده‌ڕۆن، پردى (صِراط)يش به وێنه‌ى ده‌مى شمشێر تيژه، خليسكه‌و پێيه‌كان له‌سه‌رى خۆى ناگرێت، ده‌فه‌رمووێت: پێيان ده‌ووترێت: به‌سه‌ريدا بڕۆن، خه‌ڵكيش به پێى ئه‌و نورو ڕوناكييه‌ى پێيان به‌خشراوه به‌سه‌ريدا ده‌ڕۆن، هه‌يانه به خێرايى چاو تروكان به‌سه‌ريدا ده‌ڕوات و ده‌په‌ڕێته‌وه، وه هه‌يانه به خێرايى تيشك و به وێنه‌ى خێرايى هه‌ور، وه هه‌يانه به وێنه‌ى ئه‌ستێره‌كشان، وه هه‌يانه به خێرايى با، وه هه‌يانه به وێنه‌ى ڕاكردنى پياوێك به خێرايي، به پێى كرده‌وه‌كانيان به‌سه‌ريا ده‌په‌ڕنه‌وه، تا ده‌گاته ئه‌و كه‌سه‌ى كه نورو ڕوناكييه‌ى به‌سه‌ره په‌نجه‌يه‌وه‌يه‌تى (زۆر كه‌مه)، كاتێك په‌ڕينه‌وه‌و ڕزگاريان بوو، ده‌ڵێن: سوپاس بۆ ئه‌و خوايه‌ى كه ڕزگارمانى كرد لێت، دواى ئه‌وه‌ى تۆى نيشان داين، به‌ڕاستى خواى په‌روه‌ردگار شتێكى پێبه‌خشيوين به هيچ كه‌سێكى نه‌به‌خشيوه رواه الحاكم (2/408)، والبيهقي، وصححه الألباني في تخريج أحاديث العقيدة الطحاوية (صفحة 470).. نوسينى: د.محمّد بن إبراهيم النّعيم وه‌رگێڕانى مامۆستا . شاخه‌وان جه‌واد ئه‌حمه‌د مافی گشت موسڵمانێکه بۆسود وه‌رگرتن و بڵاوکردنه‌وه‌ی گشت بابه‌ته کانی ماڵپه‌ڕی فه‌رمووده |
