ته‌وبه‌ كردنى كه‌سى بيدعه‌چی{nl}موسوڵمانى خۆشه‌ويست باش بزانه‌ و گومان له‌وه‌دا نييه‌ كه‌ بيدعه‌كردن ترسناكتره‌ له‌ تاوان كردن، هه‌ر كاتێك تاوان له‌ به‌نده‌يه‌كدا كۆببێته‌وه‌ و ئه‌و كه‌سه‌ سوور بێت له‌سه‌رى ئه‌وه‌ له‌ناوى ده‌بات، وه‌بيدعه‌ كردن زياتر له‌ ناوى ده‌بات، هه‌روه‌ك سُفيانى الپّورى (ڕه‌حمه‌تى خواى لێبێت) ده‌فه‌رموێت: (البِدعَةُ أَحَبُّ إلى إبليسَ مِنَ المَعصيةِ؛ فإنّ المَعصيةَ يُتابُ مِنها وَالبِدعَةُ لا يُتابُ مِنها)(1). واته‌: بيدعه‌كردن خۆشه‌ويستتره‌ لاى شه‌يتان (إبليس) له‌ تاوان كردن، چونكه‌ تاوان ته‌وبه‌ى لێ ده‌كرێت به‌ڵام بيدعه‌ ته‌وبه‌ى لێ ناكرێت. {nl}زاناى پايه‌ به‌رز إبن تيميّه‌ (ڕه‌حمه‌تى خواى لێبێت) ده‌فه‌رموێت: (واتاى (وَالبِدعَةُ لا يُتابُ مِنها) ئه‌وه‌يه‌: كه‌سى بيدعه‌چى كاتێك دينێكى تازه‌ى داهێناوه‌ كه‌ نه‌ خواى په‌روه‌ردگار و نه‌ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) به‌ دينيان دانه‌ناوه‌، ئه‌و كاره‌ خراپه‌ى بۆ ڕازێنراوه‌ته‌وه‌ و به‌ كارێكى چاك و باشى ده‌زانێت، بۆيه‌ هه‌تا ئه‌و بيدعه‌يه‌ به‌ باش بزانێت ئه‌وه‌ هه‌رگيز ته‌وبه‌ى لێ ناكات، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى سه‌ره‌تاى ته‌وبه‌ بريتييه‌ له‌وه‌ى كه‌ مرۆڤـ ده‌بێت بزانێت كارێكى خراپى كردووه‌ تا ته‌وبه‌ى لێ بكات، يان ده‌بێت عيلمى هه‌بێت و بزانێت كه‌ كارێكى فه‌رز يان سوننه‌تى فه‌وتاندووه‌ تا ته‌وبه‌ى لێ بكات، بۆيه‌ هه‌تا ئه‌و بيدعه‌چييه‌ ئه‌و كاره‌ بيدعه‌يه‌ى لا باش بێت ئه‌وه‌ هه‌رگيز ته‌وبه‌ى لێ ناكات)(2). پاشان فه‌رموويه‌تى: (به‌ڵام ده‌شێت كه‌سى بيدعه‌چى ته‌وبه‌ بكات و ته‌وبه‌ى لێ ده‌وه‌شێته‌وه‌، ئه‌ويش به‌وه‌ى كه‌ خواى په‌روه‌ردگار هيدايه‌تى بدات و ڕێنمونى بكات تا حه‌ق و ڕاستى بۆ ڕوون ده‌بێته‌وه‌، هه‌ر وه‌ك خواى په‌روه‌ردگار هيدايه‌تى چه‌ندين بآباوه‌ڕ و مونافيق و كۆمه‌ڵانى ئه‌هلى بيده‌ع و سه‌رلێشێواوانى داوه‌)(3). وه‌ فه‌رموويه‌تى: (ئه‌وه‌ى ده‌ڵێت: به‌ هيچ شێوه‌يه‌ك ته‌وبه‌ى كه‌سى بيدعه‌چى گيرا نييه‌، ئه‌وه‌ به‌ڕاستى هه‌ڵه‌يه‌كى گه‌وره‌ى كردووه‌)(4). وه‌ هه‌روه‌ها له‌ شه‌رحى ئه‌و فه‌رموده‌يه‌ى كه‌ ده‌فه‌رمووێت: په‌رده‌ دراوه‌ته‌ نێوان ته‌وبه‌ و كه‌سى بيدعه‌چى، هه‌روه‌ك أنسى كوڕى مالك (ڕه‌زای خوای لێبێت) له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ (صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) بۆمان ده‌گێڕێته‌وه‌، كه‌ فه‌رمويه‌تى: ((إنَّ اللهَ حَجَبَ التَّوبَةَ عَن صاحِبِ كُلِّ بِدعَةٍ))(5). واته‌: خواى په‌روه‌ردگار به‌رى ته‌وبه‌ى گرتووه‌ له‌ نێوان هه‌موو كه‌سێكى بيدعه‌چى. واتاى ئه‌م فه‌رموده‌يه‌ له‌ ووته‌كه‌ى پێشوى إبن تيميه‌ زۆر به‌ جوانى ڕوون بووه‌وه‌.{nl}موسوڵمانى خۆشه‌ويست به‌ڕاستى ده‌قه‌كانى قورئانى پيرۆز و سوننه‌ت هه‌ندێكيان هه‌ندێكيان ڕوون ده‌كه‌نه‌وه‌، وه‌ خواى په‌روه‌ردگار ڕوونى كردۆته‌وه‌ بۆ به‌نده‌كانى كه‌ ته‌وبه‌ى ته‌وبه‌كاران وه‌رده‌گرێت ئه‌گه‌ر واز له‌ تاوانه‌كانيان بێنن و سوور بن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى كه‌ جارێكى تر نه‌گه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌رى، وه‌ مافى خه‌ڵكى بگێڕنه‌وه‌ ئه‌گه‌ر له‌سه‌ريان بوو، خواى په‌روه‌ردگار پاش ئه‌وه‌ى باسى هاوه‌ڵا بڕيارده‌ران و بكوژان و زيناكه‌ران ده‌كات و په‌يمانى پێيان داوه‌ كه‌ له‌ دوا ڕۆژدا سه‌رشۆڕيان بكات، فه‌رموويه‌تى:( إِلَّا مَنْ تَابَ وَآَمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا )(الفرقان 70). واته‌: مه‌گه‌ر كه‌سانێك كه‌ ته‌وبه‌ ده‌كه‌ن (پاش ئه‌نجام دانى ئه‌و تاوانانه‌) وه‌ باوه‌ڕى ته‌واو دێنن و كرده‌وه‌ى چاكه‌ ده‌كه‌ن، ئا ئه‌و كه‌سانه‌ خواى په‌روه‌ردگار كرده‌وه‌ خراپه‌كانيان ده‌گۆڕێ بۆ كرده‌وه‌ى چاكه‌، وه‌ خواى په‌روه‌ردگار زۆر لێ خۆش بوو زۆر به‌به‌زه‌ييه‌(6). وه‌ هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت: (وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَآَمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَى )(طه: ٨٢) . واته‌: دڵنيا بن به‌ ڕاستى من زۆر لێخۆش بووم له‌و كه‌سه‌ى كه‌ ته‌وبه‌ ده‌كات و باوه‌ڕ ده‌هێنێت و كرده‌وه‌ى چاكه‌ ده‌كات، له‌وه‌و دوا (تا دوا هه‌ناسه‌ى ژيانى) به‌رده‌وام ده‌بێت له‌سه‌ر ئه‌و مه‌نهه‌ج و ڕێبازه‌. هه‌روه‌ها خواى په‌روه‌ردگار فه‌رمويه‌تى: (قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ )(الزمر: ٥٣) . واته‌: ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر (صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) به‌ به‌نده‌كانم بڵێ: خواى په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رمـوێت: ئه‌ى به‌نده‌كانم ئه‌وانه‌ى كه‌ خۆيان تووشى تاوان كردووه‌ و خراپه‌يان زۆره‌، نا ئومێد مه‌بن له‌ ڕه‌حمى خواى په‌روه‌ردگار، چونكه‌ به‌ڕاستى ئه‌گه‌ر ئێوه‌ ته‌وبه‌ى ڕاست و دروست بكه‌ن، خواى په‌روه‌ردگار له‌ هه‌موو گوناهو تاوانه‌كانتان خۆش ده‌بێت، چونكه‌ بآگومان ئه‌و خوايه‌ زۆر لێخۆشبوو و لێبورده‌يه‌ وه‌ زۆر به‌ ڕه‌حم و به‌ به‌زه‌ييه‌. وه‌ هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت: (وَمَنْ يَعْمَلْ سُوءًا أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَحِيمًا )(النساء). واته‌: هه‌ر كه‌سێك خراپه‌يه‌ك بكات (به‌رامبه‌ر به‌ خه‌ڵكى) يان سته‌م له‌ نه‌فسى خۆى بكات (له‌وه‌ودوا به‌ خۆيدا بچێته‌وه‌) و داواى لێخۆش بوون له‌ خوا بكات ئه‌وه‌ ده‌بينێت كه‌ خواى په‌روه‌ردگار زۆر لێخۆش بوو و به‌ به‌زه‌ييه‌. ئه‌م ته‌وبه‌كردنه‌ گشتى يه‌ و هه‌ركه‌سێك له‌ كافران و موشريكان و بيدعه‌چييان و جگه‌ له‌وانيش له‌ كه‌سانى تاوانبار ته‌وبه‌ بكه‌ن، ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌كانى ته‌وبه‌يان تێدا بێت، خواى په‌روه‌ردگار ته‌وبه‌يان لێ وه‌رده‌گرێت، ولله اعلم. {nl}(1) بڕوانه‌: شرح السنة، للبغوي، 1/216.{nl}(2) بڕوانه‌: مجموع فتاوى شيخ الإسلام إبن تيمية، 10/9.{nl}(3) بڕوانه‌: هةمان سةرضاوة، 10/9-10.{nl}(4) بڕوانه‌: هةمان سةرضاوة، 11/685.{nl}(5) أخرجه الطبراني في المعجم الأوسط، 8/62، برقم 4713 [مجمع البحرين في زوائد المعجمين. وقال الهيثمي في مجمع الزوائد: ورجاله رجال الصحيح، غير هارون بن موسى الفروي وهو ثقة، 10/189، وصحح إسناده الألباني في سلسلة الأحاديث الصحيحة 4/154، برقم 1620، وذكر طرقه الأخرى.{nl}(6) بڕوانه‌: تفسير القرآن العظيم لإبن كثير (رحمه الله)، 6/124.