يارمه‌تيدانى هه‌ژارانء لێقه‌وماوان هۆكاره‌ بۆ زياد بوونى ڕزقء ڕۆزى{nl}عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ(ڕه‌زای خوای لێبێت) عَنِ النَّبِىِّ(صلی الله‌ علیه‌ وسلم) قَالَ «بَيْنَا رَجُلٌ بِفَلاَةٍ مِنَ الأَرْضِ فَسَمِعَ صَوْتًا فِى سَحَابَةٍ اسْقِ حَدِيقَةَ فُلاَنٍ فَتَنَحَّى ذَلِكَ السَّحَابُ فَأَفْرَغَ مَاءَهُ فِى حَرَّةٍ فَإِذَا شَرْجَةٌ مِنْ تِلْكَ الشِّرَاجِ قَدِ اسْتَوْعَبَتْ ذَلِكَ الْمَاءَ كُلَّهُ فَتَتَبَّعَ الْمَاءَ فَإِذَا رَجُلٌ قَائِمٌ فِى حَدِيقَتِهِ يُحَوِّلُ الْمَاءَ بِمِسْحَاتِهِ فَقَالَ لَهُ يَا عَبْدَ اللَّهِ مَا اسْمُكَ قَالَ فُلاَنٌ لِلاِسْمِ الَّذِى سَمِعَ فِى السَّحَابَةِ فَقَالَ لَهُ يَاعَبْدَ اللَّهِ لِمَ تَسْأَلُنِى عَنِ اسْمِى فَقَالَ إِنِّى سَمِعْتُ صَوْتًافِى السَّحَابِ الَّذِى هَذَا مَاؤُهُ يَقُولُ اسْقِ حَدِيقَةَ فُلاَنٍ لاِسْمِكَ فَمَا تَصْنَعُ فِيهَا قَالَ أَمَّا إِذَا قُلْتَ هَذَا فَإِنِّى أَنْظُرُ إِلَى مَا يَخْرُجُ مِنْهَا فَأَتَصَدَّقُ بِثُلُثِهِ وَآكُلُ أَنَا وَعِيَالِى ثُلُثًا وَأَرُدُّ فِيهَا ثُلُثَهُ»( أَخْرَجَهُ مُسْلِمٌ (7398) .).هاوه‌ڵى خۆشه‌ويست (أَبِى هُرَيْرَةَ (ڕه‌زای خوای لێبێت) ده‌فه‌رمووێت: پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) فه‌رموويه‌تى: له‌كاتێكدا پياوێك له‌ده‌شتێكدا (بيابانێكدا) بوو، گوێى له‌ ده‌نگێك بوو به‌ هه‌ورێكى ده‌ووت: باخء بێستانى فڵانه‌ كه‌س ئاو بده‌، ئينجا هه‌وره‌كه‌ش ئاوه‌كه‌ى كرد به‌سه‌ر زه‌وييه‌كى به‌رده‌ڵانى ڕه‌شدا (زه‌ويه‌كه‌ پڕبوو له‌به‌رد)، سه‌يرى كرد ئاوه‌كه‌ هه‌مووى به‌ جۆگه‌له‌يه‌كدا ڕۆيشت، وه‌ پياوێك به‌پێوه‌ وه‌ستابوو له‌ناو باخ وبێستانه‌كه‌يدا به‌بێڵه‌كه‌يه‌وه‌ ئاودێرى ده‌كات، ئه‌ميش به‌ پياوه‌ باخه‌وانه‌كه‌ى ووت: ئه‌ى به‌نده‌ى خوا ناوت چييه‌؟ پياوه‌ باخه‌وانه‌كه‌ش ووتى: فڵان (ناوى خۆى پێ ووت)، هه‌ر ئه‌و ناوه‌ بوو كه‌ گوێى لێ بوو له‌ هه‌وره‌كه‌ بيستى، پياوه‌ باخه‌وانه‌كه‌ پێى ووت: ئه‌ى به‌نده‌ى خوا بۆ له‌ناوى من ده‌پرسى؟ ئه‌ميش ووتى: چونكه‌ گوێم له‌ ده‌نگێك بوو له‌ هه‌وره‌وه‌ كه‌ ئه‌مه‌ ئاوه‌كه‌يه‌تى ده‌يووت: باخء بێستانى فڵانه‌كه‌س ئاو بده‌، وه‌ ناوى تۆى هێنا! پياوه‌كه‌ش به‌ باخه‌وانه‌كه‌ى ووت: ئايا تۆ چى له‌ به‌روبوم وحاصڵاتى ئه‌م باخء بێستانه‌ ده‌كه‌يت؟ پياوه‌ باخه‌وانه‌كه‌ش ووتى: من چاوه‌ڕێى به‌روبومء حاصڵاتى ئه‌م باخء بێستانه‌ ده‌كه‌م ئينجا هه‌ركات پێگه‌يشت، ئه‌وا (سێ يه‌كى) لێده‌كه‌م به‌خێرو صه‌ده‌قه‌ (بۆ فه‌قيرو هه‌ژاران)، وه‌ (سێ يه‌كى) له‌گه‌ڵ ماڵء منداڵه‌كه‌مدا ده‌يخۆين، وه‌ (سێ يه‌كى) بۆ بنه‌تۆو ده‌هێڵمه‌وه‌.{nl}چه‌ند سوودو ئامۆژگارييه‌ك له‌م چيرۆكه‌دا.{nl}(1) خواى گه‌وره‌ چه‌ند مه‌لائيكه‌يه‌كى تايبه‌ت كردووه‌ به‌ هه‌ورو باران بۆ ئاودانى باخء بێستانء كشتوكاڵى ئه‌وكه‌سانه‌ى كه‌ خێرو صه‌ده‌قه‌ ده‌ده‌ن به‌ هه‌ژارانء لێقه‌وماوان.{nl}(2) يه‌كێك له‌ ده‌رگاكانى به‌هه‌شت ناوى خێرو صه‌ده‌قه‌يه‌:{nl} (وَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الْصَّدَقَةِ، دُعِي مِنْ بَابِ الْصَّدَقَةِ)( أَخْرَجَهُ الْبُخَارِيُّ (1897)، ومُسْلِمٌ (2368) .) .واته‌: هه‌ر كه‌سێك كه‌ خێروچاكه‌ بكات، ئه‌وا له‌ ده‌رگايه‌ك له‌ ده‌رگاكانى به‌هه‌شته‌وه‌ بانگ ده‌كرێت بۆ ناو به‌ هه‌شت كه‌ناوى ئه‌و ده‌رگايه‌ (الْصَّدَقَةِ)يه‌.{nl}(3) مه‌لائيكه‌ته‌كان دواى لێخۆش بوون بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ ده‌كه‌ن كه‌ له‌ به‌ر ره‌زامه‌ندى په‌روه‌ردگار ده‌به‌خشن، پێغه‌مبه‌رى خوا(صلی الله‌ علیه‌ وسلم) فه‌رموويه‌تى:{nl} (مَا مِنْ يَوْمٍ يُصْبحُ الْعِبادُ فيهِ إِلاَّ مَلَكَانِ يَنْزِلاَنِ فَيَقُولُ أَحَدُهُمَا: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُنْفِقًا خَلَفاً وَيَقُولُ الآخَرُ: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُمْسِكًا تَلَفاً)( أَخْرَجَهُ الْبُخَارِيُّ (1442)، ومُسْلِمٌ (2333) .) .واته‌: هيچ ڕۆژێك نييه‌ كه‌ به‌نده‌كان ڕۆژى تێدا بكه‌نه‌وه‌ ئيللا دوو مه‌لائيكه‌ دێنه‌ خوار يه‌كێكيان ده‌ڵێت: ئه‌ى خوايه‌ ببه‌خشه‌ به‌و كه‌سه‌ى كه‌ ده‌به‌خشێت له‌به‌ر ره‌زامه‌ندى تۆ(جێگاى ئه‌وه‌شى بۆ پڕ بكه‌ره‌وه‌ كه‌به‌خشيوێتى) وه‌ مه‌لائيكه‌ته‌كه‌ى تريان ده‌ڵێت: ئه‌ى خوايه‌ ئه‌و كه‌سه‌ى ده‌ستى گرتۆته‌وه‌و نابه‌خشێت ماڵه‌كه‌ى لێ بگره‌وه‌و له‌ناوى ببه‌.{nl}(4) هه‌ر كه‌سێك له‌ پێناوى خواى په‌روه‌ردگاردا ببه‌خشێت، ئه‌وا خواى په‌روه‌ردگار جێگه‌ى به‌خشينه‌كه‌ى بۆ پڕده‌كاته‌وه‌ به‌زياده‌وه‌، پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) فه‌رموويه‌تى: خواى په‌روه‌ردگار له‌ فه‌رمووده‌ى قودسيدا فه‌رموويه‌تى: {nl}(يَا ابْنَ آدَمَ أَنْفِقْ أُنْفِقْ عَلَيْكَ)( أَخْرَجَهُ الْبُخَارِيُّ (7419)، ومُسْلِمٌ (2305) .{nl}) .واته‌: ئه‌ى نه‌وه‌ى ئاده‌م ببخشه‌ له‌وه‌ى كه‌ پێت به‌خشراوه‌(له‌لايه‌ن په‌روه‌ردگارته‌وه‌)، ئه‌وا ئه‌وه‌نده‌ى ترت پێ ئه‌به‌خشم، ئه‌و كه‌سه‌ى ده‌ستى چه‌پى پێى نه‌زانێت له‌ كاتێكدا ئه‌م به‌ده‌ستى ڕاستى ئه‌به‌خشێت .{nl}(5) به‌خشين له‌به‌ر ره‌زامه‌ندى خواى گه‌وره‌ پارێزه‌ره‌ له‌ ئاگر، پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) فه‌رموويه‌تى:(مَنْ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يَسْتَتِرَ مِنَ النَّارِ وَلَوْ بِشِقَّ تَمْرَةٍ فَلْيَفْعَلْ)( أَخْرَجَهُ مُسْلِمٌ (2344) .{nl}) .واته‌: هه‌ر كه‌س ئه‌توانێت خۆى په‌نابدات وه‌ خۆى بپارێزێت له‌ ئاگر ئه‌گه‌ر به‌نيو له‌ت خورمابوو با ئه‌نجامى بدات .{nl}(6) به‌خشين له‌به‌ر ره‌زامه‌ندى خواى گه‌وره‌ چاره‌سه‌ره‌ بۆ نه‌خۆشى، پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) فه‌رموويه‌تى: (وَدَاوُوا مَرْضَاكُمْ بِالصَّدَقَة)( صَحِيح: صَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (3358) .{nl}) .واته‌: چاره‌سه‌رى نه‌خۆشه‌كانتان بكه‌ن(لاشه‌ى، ده‌روونى) به‌ به‌خشين و چاكه‌كارى (خواردن به‌خشين بێت به‌ هه‌ژاران، يان پاره‌و سامان بێت بدرێت به‌ هه‌ژاران و لێ قه‌وماوان) به‌تايبه‌ت بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ى كه‌ هه‌ژارن، به‌ڵام شاراوه‌ن و داوا له‌كه‌س ناكه‌ن (له‌ڕوويان نايات داوا له‌ هيچ كه‌س بكه‌ن) .{nl}(7) به‌خشين له‌به‌ر ره‌زامه‌ندى خواى گه‌وره‌ توڕه‌يى خوا لاده‌بات، پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) فه‌رموويه‌تى: (صَدَقَةَ السِّرِّ تُطْفِيءُ غَضَبَ الرَّبِّ)( صَحِيح: صَحَّحَهُ الشَّيْخ الأَلْبَاني فِي صَحِيح الْجَامِع (3759) .{nl}) .به‌خشين وچاكه‌كارى به‌ نهێنى تووڕه‌يى خوا لائه‌بات.{nl}(8) موسڵمانى ژيرو داناو تێگه‌يشتو ئه‌و كه‌سه‌يه‌ كه‌ يارمه‌تى هه‌ژارو لێقه‌وماوان بدات، وه‌ مافى خێزانيشى بدات.{nl}(9) يارمه‌تيدانى هه‌ژارانء لێقه‌وماوان هۆكاره‌ بۆ زياد بوونى ڕزقء ڕۆزىء فه‌ڕدارى.{nl}(10) ئه‌گه‌ر ناوى كه‌سێكت نه‌زانى پێى بڵێى (عَبْد اللَّه)، واته‌: ئه‌ى به‌نده‌ى خوا.{nl}(11) ئه‌گه‌ر كه‌سێك هه‌واڵى ناوه‌كه‌تى پرسى دروسته‌ پێى بڵێى بۆ له‌ ناوى من ده‌پرسى؟ وه‌كو خاوه‌ن باخه‌كه‌ كه‌ به‌پياوه‌كه‌ى ووت. بۆ له‌ ناوى من ده‌پرسى؟{nl}(12) دروسته‌ گێڕانه‌وه‌ى هه‌واڵى كه‌سێك كه‌ خواى په‌روه‌ردگار ڕێزى لێنابێت، ئه‌گه‌ر زانرا ئه‌و كه‌سه‌ توشى فتنه‌ نابێت.{nl}(13) دروسته‌ گێرانه‌وه‌ى هه‌واڵى ئه‌و قومانه‌ى پێش خۆمان، بۆ ئه‌وه‌ى ببێته‌ په‌ندو ئامۆژگارى بۆ ئێمه‌، چونكه‌ به‌ڕاستى له‌ چيرۆكء به‌سه‌رهاته‌كانياندا په‌ندو ئامۆژگارى هه‌يه‌ بۆ كه‌سانێ كه‌ ژيرو هۆشمه‌ندن.{nl}ماڵپه‌ڕی فه‌رمووده‌{nl}www. fermude.com