|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
درۆكردن ڕه‌وشتێكى خراپه !!! درۆكردن ڕه‌وشتێكى خراپه !!! بسم الله الرحمن الرحیم الـحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام
على محمد وعلى آله وصحبه أجمعين ، وبعد .. به‌ڕاستى درۆكردن ڕه‌وشتێكى زۆر خراپ و
ناشيرينه و مرۆڤيش به‌ره‌و خراپه ده‌بات : پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم) له‌م باره‌يه‌وه
فه‌رموويه‌تى : ((عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ فَإِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ
، وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الْجَنَّةِ ، وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَصْدُقُ وَيَتَحَرَّى
الصِّدْقَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ صِدِّيقَاً ، وَإِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّ
الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ ، وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ ،
وَمَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَكْذِبُ وَيَتَحَرَّى الْكَذِبَ حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ
كَذَّابَاً)) صحيح البخاري رقم : (6094) وصحيح مسلم رقم : (6582) .واته : په‌يوه‌ست
بن به ڕاسگۆييه‌وه ، چونكه به‌ڕاستى ڕاستگۆيى ڕێنماييت ده‌كات بۆ چاكه ، وه به‌ڕاستى
چاكه ڕێنماييت ده‌كات بۆ به‌هه‌شت ، وه پياو به‌رده‌وام ڕاست ده‌كات و به دواى ڕاستيدا
ده‌گه‌ڕێت تاوه‌كو له لاى خوا به زۆر ڕاستگۆ ده‌نووسرێت ، وه وريا و به ئاگا بن
له درۆ ، چونكه به‌ڕاستى درۆ ڕێنماييت ده‌كات بۆ خراپه ، وه به‌ڕاستى خراپه ڕێنماييت
ده‌كات بۆ ئاگرى دۆزه‌خ ، وه پياو به‌رده‌وام درۆ ده‌كات و به دواى درۆدا ده‌گه‌ڕێت
تاوه‌كو له لاى خوا به زۆر درۆزن ده‌نووسرێت . * چاره‌سه‌رى درۆكردن : جا هه‌ركه‌سێك ده‌يه‌وێت
ڕزگارى ببێت له ڕه‌وشتى خراپى درۆكردن و هاوشێوه‌كانى له تاوانه‌كانى ترى زمان ئه‌وا
ده‌بێت ئه‌م كارانه‌ى خواره‌وه ئه‌نجام بدات : 1 ـ هه‌ست كردن به‌وه‌ى كه له كاتى قسه‌كردندا
خوا ئاگاى لێته و هه‌رچى وته‌يه‌ك بڵێيت ئه‌وا خوا ده‌يبيسێت و له سه‌ريشت تۆمار
ده‌كرێت ، به به‌ڵگه‌ى ئه‌م ئايه‌تانه‌ى خواره‌وه : 1 / ( أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ
مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا
هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِنْ ذَلِكَ
وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا
عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ) المجادلة [7] ـ واته
: ئايا نازانيت كه‌وا به‌ڕاستى خوا ئه‌وه‌ى له ئاسمانه‌كان و ئه‌وه‌ى له زه‌ويدايه
ده‌يزانێت ، هيچ چپه‌يه‌ك نى يه له نێوان سێ كه‌سدا ئيللا خوا چواره‌ميانه ، وه
له نێوان پێنجدا ئيللا خوا شه‌شه‌ميانه ، وه له نێوان كه‌متر له‌وه و زياتريش
له‌وه ئيللا خوا له‌گه‌ڵياندايه له هه‌ر كوێيه‌ك ببن ئه‌نجا له ڕۆژى قيامه‌تدا
هه‌واڵيان ده‌داتێ به‌وه‌ى كه كردوويانه ، به‌ڕاستى خوا زانايه به هه‌موو شتێك
. 2 / ( أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ
يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ وَأَنَّ اللَّهَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ) التوبة [78] ـ واته : ئايا نه‌يانزانيوه كه‌وا
به‌ڕاستى خوا به نهێنى و چپه‌چپيان ده‌زانێت و به‌ڕاستى خوا زۆرزانايه به په‌نهانى
يه‌كان . 3 / ( مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا
لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ ) ق [18] ـ، واته
: هيچ وته‌يه‌ك (قسه‌يه‌ك) نايه‌ت به سه‌ر زمانيدا ئيللا چاودێر و نووسه‌رێكى له
لادايه و هه‌موو وته‌كانى له‌سه‌ر ده‌نوسێت . 4 / ( أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ
سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ بَلَى وَرُسُلُنَا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ ) الزخرف [80] ـ واته
: ئايا وا حيساب ده‌كه‌ن (واده‌زانن) كه‌وا ئێمه نهێنى و چپه‌چپيان نابيسين ؟ به‌ڵێ
ده‌يبيسين و نێردراوه‌كانيشمان له لاياندان و ده‌ينووسن . كه‌واته هه‌ست كردنت به‌وه‌ى كه خوا هه‌موو
وته‌كانت ده‌بيسێت و ده‌يزانێت و فريشته‌كانيش ده‌ينووسن له‌سه‌رت ده‌بێت ببێت به
ڕێگر له‌وه‌ى كه‌وا به هيچ شێوه‌يه‌ك درۆ و وته‌ى بێ سوود و قسه‌ى خراپ نه‌يه‌ت به
زمانتدا . 2 ـ ئه‌گه‌ر هه‌ر كاتێك ويستت قسه بكه‌يت
و حه‌زت له قسه‌كردن بوو ئه‌وا يان قسه‌ى خـێـر و چاك بكه يان بێ ده‌نگ ببه : پێغه‌مبه‌رى
خوا (صلی الله علیه وسلم) له‌م باره‌يه‌وه فه‌رموويه‌تى : ((مَنْ
كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرَاً أَوْ لِيَصْمُتْ))
صحيح البخاري رقم : (6475) و (6019) وصحيح مسلم رقم : (171) . ، واته : هه‌ر كه‌سێك
باوه‌ڕى به خوا و ڕۆژى دوايى هه‌يه ئه‌وا با يان قسه‌ى چاك بكات يان با بێ ده‌نگ
بێت . هه‌روه‌ها فه‌رموويه‌تى : ((مَنْ صَمَتَ
نَـجَا)) صحيح سنن الترمذي رقم : (660) . واته
: هه‌ر كه‌سێك بێ ده‌نگ بێت ئه‌وا ڕزگارى ده‌بێت . 3 ـ بزانه درۆ كردن تاوانێكى زۆر ترسناك
و گه‌وره‌يه و سزاكه‌شى سه‌خته و وازهێنان لێشى ده‌تباته به‌هه‌شته‌وه : پێغه‌مبه‌رى
خوا (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى : ((تَقَبَّلُوا لِي سِتَّاً أَتَقَبَّلْ
لَكُمْ بِالْجَنَّةِ ، قَالُوا : مَا هِيَ ؟ قَالَ : إِذَا حَدَّثَ أَحَدُكُمْ فَلا
يَكْذِبْ ، وَإِذَا وَعَدَ فَلا يُخْلِفْ ، وَإِذَا اؤْتُمِنَ فَلا يَخُنْ ، وَغُضُّوا
أَبْصَارَكُمْ ، وَكُفُّوا أَيْدِيَكُمْ ، وَاحْفَظُوا فُرُوجَكُمْ)) مسند أبـي يعلى
الـموصلي رقم : (4 / 188) وصحيح الـجامع الصغير رقم : (2978) . واته
: ئێوه شه‌ش شتم لێوه‌ربگرن و منيش به‌هه‌شتان بۆ وه‌رده‌گرم : ئه‌گه‌ر يه‌كێك له
ئێوه قسه‌ى كرد ئه‌وا با درۆ نه‌كات ، وه ئه‌گه‌ر په‌يمانى دا ئه‌وا با پێچه‌وانه‌ى
نه‌كات ، وه ئه‌گه‌ر ئه‌مانه‌تێك خرايه لاى ئه‌وا با خيانه‌تى لێنه‌كات ، وه چاوتان
دابخه‌ن و ده‌ستتان بگرنه‌وه و عه‌وره‌ت و دامێنتان بپارێزن . 4 ـ هاوه‌ڵێتى كه‌سانێك بكه كه‌وا قورئان
خوێن و ده‌م به زيكرى خوا بن ئه‌وانه‌ى كه‌وا له مه‌جليسه‌كانياندا به‌رده‌وام باسى
خێر و چاكه‌كارى ده‌كرێت و ڕاستگۆن و به هيچ شێوه‌يه‌ك درۆيان لێ نابيسيت و لێتيش
ڕازى نابن درۆيان بۆ بكه‌يت . پێغه‌مبه‌رى خوا (صلی الله علیه وسلم)
فه‌رموويه‌تى : ((إِنَّمَا مَثَلُ الْجَلِيسِ الصَّالِحِ وَالْجَلِيسِ السَّوْءِ :
كَحَامِلِ الْمِسْكِ وَنَافِخِ الْكِيرِ ، فَحَامِلُ الْمِسْكِ إِمَّا أَنْ يُحْذِيَكَ
، وَإِمَّا أَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ ، وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ مِنْهُ رِيْحَاً طَيِّبَةً
، وَنَافِخُ الْكِيـرِ إِمَّا أَنْ يُحْرِقَ ثِيَابَكَ ، وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ رِيْحَاً
خَبِيثَةً)) صحيح البخاري رقم : (2101) و (5534) وصحيح مسلم رقم : (2628) . واته
: نموونه‌ى هاوه‌ڵى چاك و هاوه‌ڵى خراپ : وه‌كو هه‌ڵگرى بـۆنـى ميسك (واته بۆن فرۆش)
و فوكار به كووره‌دا (واته ئاسنگه‌ر) وايه ، جا هه‌ڵگرى بۆنى ميسك يان له‌و بۆنه‌ت
پێده‌به‌خشێت يان لـێى ده‌كڕيت يان بۆنى خۆشى لـێده‌بينيت و هه‌ڵيده‌مژيت ، به‌ڵام
فوكــار به كووره‌دا يان جله‌كانت ده‌سوتێنێت يان بۆنى پيسى لـێده‌بينيت و هه‌ڵده‌مژيت
. هه‌روه‌ها پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه
وسلم) فه‌رموويه‌تى : ((لاَ تُصَاحِبْ إِلاَّ مُؤْمِنَاً ، وَلاَ يَأْكُلْ طَعَامَكَ
إِلاَّ تَقِيٌّ)) صحيح أبـي داود رقم : (4832) . واته
: هاوه‌ڵێتى ئيماندار نه‌بێت نه‌يكه‌يت ، وه با كه‌س خواردنت نه‌خوات ئيللا كه‌سێكى
له خوا ترس و خۆپارێز له تاوان نه‌بێت . 5 ـ دوور كه‌وتنه‌وه و به‌جێهێشتنى ئه‌و
شوێن و جێگا و مه‌جليسانه‌ى كه‌وا تاوانى درۆ و قسه‌ى به‌تاڵ و بێ سوودى تێدا ده‌كرێت
، به به‌ڵگه‌ى فه‌رمووده‌ى ئه‌و كه‌سه‌ى كه‌وا سه‌د كه‌سى كوشت و پاشان ته‌وبه‌ى كرد
: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى : زاناكه پێى فه‌رموو : ((اخْرُجْ
مِنَ الْقَرْيَةِ الْخَبِيثَةِ الَّتِي أَنْتَ فِيهَا إِلَى الْقَرْيَةِ الصَّالِحَةِ
قَرْيَةِ كَذَا وَكَذَا [فَإِنَّ بِهَا أُنَاسَاً يَعْبُدُونَ اللَّهَ] فَاعْبُدْ رَبَّكَ
[مَعَهُم] فِيهَا ، [وَلاَ تَرْجِعْ إِلَى أَرْضِكَ فَإِنَّهَا أَرْضُ سَوْءٍ])) سلسلة
الأحاديث الصحيحة رقم : (2640) . واته : ده‌رچۆ له‌و گونده پيسه‌ى كه
تۆ تێيدا ده‌ژيت و بڕۆ بۆ ئه‌و گونده چاكه‌ى كه خه‌ڵكانێكى تێدايه خوا ده‌په‌رستن
و تۆش له‌گه‌ڵ ئه‌واندا خواى په‌روه‌ردگارت بپه‌رسته تێيدا ، وه نه‌گه‌ڕێيته‌وه
بۆ زه‌ويه‌كه‌ى خۆت چونكه خه‌ڵكه‌كه‌ى خراپن . 6 ـ ئه‌گه‌ر ويستت درۆ بكه‌يت ئه‌وا له
شوێن و جێگايه‌كدا بيكه كه‌وا موڵكى خوا نه‌بێت ! ئايا ده‌توانيت ؟! يان له شوێن
و جێگايه‌كدا درۆ بكه كه‌وا خوا نه‌يبيسێت ! ئايا ده‌توانيت ؟! كه‌واته
شه‌رم له خوا بكه و درۆ مه‌كه . 7 ـ به‌رده‌وام داوا له خواى گه‌وره بكه
و لێى بپارێره‌وه و بڵێ : خوايه په‌نات پێ ده‌گرم له درۆ كردن و يارمه‌تيم بده
بۆ ئه‌وه‌ى به يه‌كجارى واز بێنم له درۆ كردن به هه‌موو شێوه‌يه‌ك . نوكته
وتن و سوعه‌به‌ت كردنى ناڕاستيش جۆرێكه له درۆكردن : پێغه‌مبه‌رى
خوا (صلی الله علیه وسلم) فه‌رموويه‌تى : ((وَيْلٌ لِلَّذِي يُحَدِّثُ بِالْحَدِيثِ
لِيُضْحِكَ بِهِ الْقَوْمَ فَيَكْذِبُ وَيْلٌ لَهُ وَيْلٌ لَهُ)) صحيح أبـي دواد رقم
: (4990) وصحيح سنن الترمذي رقم : (557) . ، واته
: وه‌يل و تياچوون و فه‌وتان بۆ ئه‌و كه‌سه‌ى كه‌وا قسه ده‌كات و درۆ ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ى
خه‌ڵكى پێى پێبكه‌نن ، وه‌يل و تياچوون و فه‌وتان بۆ ئه‌و كه‌سه ، وه‌يل و تياچوون
و فه‌وتان بۆ ئه‌و كه‌سه . ئاماده‌كردنى : مامؤستا محمد عبدالرحمن |
