|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
حه‌ڕاميه‌تى سوێند خواردن به غه‌يرى خوا ( وە مه‌ترسى سوێند خواردن به غه‌يرى خوا ) حه‌ڕاميه‌تى سوێند خواردن به غه‌يرى خوا له چه‌ندين فه‌رمووده‌ى سه‌حيحدا هاتووه
پێغه‌مبه‌رى خوا( صلی الله علیه وسلم )نه‌هى كردووه له سوێندخواردن به غه‌يرى
خواى گه‌وره و فرمانى به موسڵمانان كردوه كه ته‌نها سوێند به‌خواى گه‌وره بخۆن
و به پێچه‌وانه‌وه به‌غه‌يرى خوا سوێند به هيچ له دروستكراوه‌كانى نه‌خۆن ، ئه‌گه‌رچى
ئه‌م دروستكراوه به‌ڕێزترينى دروستكراوه‌كانيش بێت له لاى خواى گه‌وره بێگومان هه‌ر دروست نيه و حه‌ڕامه سوێندى پێ بوخرێت
، به به‌ڵگه‌ى ئه‌م فه‌رموودانه‌ى خواره‌وه : به‌ڵگه‌ى يه‌كه‌م وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمَا
قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله
علیه وسلم ) يَقُولُ: «مَنْ حَلَفَ بِغَيْرِ اللَّهِ فَقَدْ كَفَرَ أو أَشْرَكَ»
.ارواء الغليل: (2561). واته : له عبدالله ى كوڕى عومه‌ره‌وه
(ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) فه‌رمووى گوێم
له پێغه‌مبه‌رى خوا بوو ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌يفه‌رموو : هه‌ركه‌سێك سوێند
به غه‌يرى خوا بخوات ئه‌وه كوفرى كردووه يان شه‌ريكى بۆ خوا داناوه . به‌ڵگه‌ى دووه‌م عَنْ نَافِعٍ ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ ، رَضِىَ
اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّهُ أَدْرَكَ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ فِى رَكْبٍ وَهْوَ يَحْلِفُ
بِأَبِيهِ فَنَادَاهُمْ رَسُولُ اللهِ ( صلی الله علیه وسلم ) أَلاَ (إِنَّ اللَّهَ
يَنْهَاكُمْ أَنْ تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ فَمَنْ كَانَ حَالِفًا فَلْيَحْلِفْ بِاللَّهِ
وَإِلاَّ فَلْيَصْمُتْ ).صحيح البخارى : 6108. واته : نافيع ده‌لێت ئيبن عومه‌ر(ڕه‌زاى
خواى گه‌وره‌يان لێبێت) ده‌گێڕێته‌وه‌و ده‌ڵێت
: من گه‌يشتم به عومه‌رى كوڕى خه‌تاب له‌گه‌ڵ جه‌ماعه‌تێك دابوو سوێندى به باوكى
ده‌خوارد ، پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بانگى كردن و پێى فه‌رموون ئاگاداربن
خواى گه‌وره نه‌هى له ئێوه كردووه كه سوێند به باوك و باپيرانتان بخۆن ، هه‌ركه‌سێك
بيه‌وێت سوێند بخوات ئه‌وه با سوێند به‌خوا بخوات ئه‌گه‌رنا با بێده‌نگ بێت . به‌ڵگه‌ى سێيه‌م عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ
اللهِ ( صلی الله علیه وسلم ) : (مَنْ حَلَفَ مِنْكُمْ فَقَالَ فِى حَلِفِهِ بِاللاَّتِ
وَالْعُزَّى فَلْيَقُلْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ ، وَمَنْ قَالَ لِصَاحِبِهِ تَعَالَ
أُقَامِرْكَ فَلْيَتَصَدَّقْ ). صحيح البخارى : 6107 . واته : له ئه‌بو هوره‌يره‌وه فه‌رمووى
: پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووى : هه‌ر كه‌سێك له ئێوه سوێندى
خوارد و له سوه‌ێنده‌كه‌يدا ووتى سوێند به لات و عوززا ، ئه‌وه بابڵێت ( لا إله
إلا الله ) وه هه‌ركه‌سێك به هاوڕێكه‌ى
بڵێت وه‌ره قومارت له گه‌ڵ بكه‌م ، ئه‌وه باخێرێك بكات . به‌ڵگه‌ى چواره‌م قال ابن مسعود :( لأنْ أحلِف بالله كاذباً
أحبُّ إليّ من أنْ أحلِف بغيره صادقاً) .مختصر إرواء الغليل: ( صحيح )2562 . واته : ئيبن مه‌سعود فه‌رموويه‌تى : سوێند
به خوا بخۆم به‌درۆ له‌لام خۆشتره له‌وه‌ى سوێند به غه‌يرى خوا بخۆم به‌ڕاستى . به‌ڵگه‌ى پێنجه‌م وَعَنْ بُرَيْدَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ
اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ): «مَنْ حَلَفَ بِالْأَمَانَةِ فَلَيْسَ منا» . (صَحِيح)مشكاة
المصابيح: 3420. واته : له بوره‌يده‌وه فه‌رمووى : پێغه‌مبه‌رى
خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووى : هه‌ر كه‌سێك سوێند به ئه‌مانه‌ت بخوات له
ئێمه نيه . ـ
ئيمامى خه‌تابى فه‌رموويه‌تى : ئه‌مانه‌ت سيفه‌تێك نيه له سيفه‌ته‌كانى خوا
به‌ڵكو ئه‌مرێكه له ئه‌مره‌كانى وه فه‌رزێكه له فه‌رزه‌كانى ، بۆيه موسڵمانان
له سوێند خواردن به ئه‌مانه‌ت نه‌هيان لێكراوه بۆ ئه‌وه‌ى يه‌كسانى نه‌خرێته نێوان
ئه‌مر و فه‌رزه‌كان له گه‌ڵ ناو و سيفاته‌كانى خواى گه‌وره (معالم السنن"للخطابي:
(3/ 571) ). به‌ڵگه‌ى شه‌شه‌م قَالَ ابْنُ عُمَرَ سَمِعْتُ عُمَرَ يَقُولُ
: ( قَالَ لِى رَسُولُ اللهِ ( صلی الله علیه وسلم ) إِنَّ اللَّهَ يَنْهَاكُمْ أَنْ
تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ قَالَ عُمَرُ فَوَاللَّهِ مَا حَلَفْتُ بِهَا مُنْذُ سَمِعْتُ
النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم ذَاكِرًا ، وَلاَ آثِرًا ) . صحيح البخارى : 6647 . واته : ئيبن عمر فه‌رمووى گوێم له عومه‌ر
بوو ده‌يفه‌رموو : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) پێى فه‌رمووم خواى په‌روه‌ردگار
نه‌هى لێكردوون كه سوێند بخۆن به باوك و باپيرانتان ، عومه‌ر ووتى: سوێند به‌خوا
سوێندم به باوكم نه‌خواردووه له‌و كاته‌وه‌ى گوێم له پێغه‌مبه‌ر بوو ( صلی الله علیه وسلم ) كه نه‌هى لێكرد ، دواى
ئه‌م نه‌هيه نه به‌خۆم سوێندم به باوكم خواردووه وه نه‌ووتووشمه فلانه كه‌سه
سوێندى به باوكى خوارد و هه‌ر بۆ خه‌ڵكيشم نه‌گێڕاوه‌ته‌وه . به‌ڵگه‌ى حه‌وته‌م عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ أَنَّهُ
سَمِعَ ابْنَ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -( صلی الله علیه وسلم )- « مَنْ
كَانَ حَالِفًا فَلاَ يَحْلِفْ إِلاَّ بِاللَّهِ ». وَكَانَتْ قُرَيْشٌ تَحْلِفُ بِآبَائِهَا
فَقَالَ « لاَ تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ ».صحيح مسلم: 4348 . واته : له عبدالله ى كوڕى ديناره‌وه
گوێى له ئيبن عومه‌ر بووه فه‌رموويه‌تى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم
) فه‌رمووى : هه‌ر كه‌سێك بيه‌وێت سوێند بخوات ئه‌وه با سوێند نه‌خوات ته‌نها به (الله) نه‌بێت
، قوره‌يشيه‌كان سوێنديان به باوك و باپيرانيان ده‌خوارد ، پێغه‌مبه‌رى خوا
( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووى : سوێند به باوك باپيرانتان مه‌خۆن . به‌ڵگه‌ى هه‌شته‌م عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَمُرَةَ
قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) « لاَ تَحْلِفُوا بِالطَّوَاغِى
وَلاَ بِآبَائِكُمْ ». صحيح مسلم : 4351 . واته : له عبدالرحمن ى كوڕى سه‌موره‌وه
فه‌رمووى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووى : سوێند به هيچ شتێك
مه‌خۆن كه زێده‌ڕه‌وى تيا كراوه و ده‌په‌رسترێت جگه له خوا ، وه سوێند به باوك
و باپيرانتان مه‌خۆن . به‌ڵگه‌ى نۆيه‌م عَنْ قُتَيْلَةَ امْرَأَةٍ مِنْ جُهَيْنَةَ أَنَّ يَهُودِيًّا أَتَى النَّبِيَّ ( صلی الله
علیه وسلم ) فَقَالَ( إِنَّكُمْ تُنَدِّدُونَ وَإِنَّكُمْ تُشْرِكُونَ تَقُولُونَ مَا
شَاءَ اللَّهُ وَشِئْتَ وَتَقُولُونَ وَالْكَعْبَةِ فَأَمَرَهُمْ النَّبِيُّ ( صلی
الله علیه وسلم ) إِذَا أَرَادُوا أَنْ يَحْلِفُوا أَنْ يَقُولُوا وَرَبِّ الْكَعْبَةِ
وَيَقُولُونَ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ شِئْتَ ). صحيح ، الصحيحة (136) . واته : له قوته‌يله‌وه كه ئافره‌تێكه
له هۆزى (جوهه‌ينيه) فه‌رمووى : جوله‌كه‌يه‌ك
هاته لاى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ووتى : ئێوه هاوه‌ڵ بۆ خواى گه‌وره داده‌نێن ،
ئێوه ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر ويستى خوا و ويستى تۆى
له‌سه‌ر بێت ، وه ده‌ڵێن سوێند به كه‌عبه ، كاتێك پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه
وسلم ) ئه‌م قسه‌يه‌ى له‌م جوله‌كه‌يه بيست
فرمانى به هاوه‌ڵانى كرد كه ئه‌گه‌ر ويستيان سوێند بخۆن ئه‌وه بابڵێن سوێند به
په‌روه‌ردگارى كه‌عبه ، وه با بڵێن ئه‌گه‌ر ويستى خواى گه‌وره‌ى له‌سه‌ر بێت پاشان
ويستى تۆى له‌سه‌ر بێت . به‌ڵگه‌ى ده‌يه‌م قالَ رسولُ اللهِ ( صلی الله علیه وسلم
) « كُلُّ يَمِينٍ يُحْلَفُ بِهَا دُونَ اللهِ شِرْكٌ » . الصحيحة 2042. واته : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه
وسلم ) فه‌رمووى : هه‌ر سوێندێك به غه‌يرى خوا بوخرێت ئه‌وه شه‌ريك بۆ خوا بڕياردانه. به‌ڵگه‌ى يانزه‌م عَنِ سَعْدِ بْنِ عُبَيْدَةَ قَالَ: كُنْتُ
عِنْدَ ابْنِ عُمَرَ فَحَلَفَ رَجُلٌ بِالْكَعْبَةِ فَقَالَ ابْنُ عُمَرَ: وَيْحَكَ
لَا تَفْعَلْ فَإِنِّى سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ) يَقُولُ:
(مَنْ حَلَفَ بِغَيْرِ اللَّهِ فَقَدْ أَشْرَكَ) . صحيح - ((الإرواء)) (2561) ، ((الصحيحة))
(2042). واته : له سه‌عدى كوڕى عوبه‌يده‌وه فه‌رمووى
: من له لاى ئيبن عومه‌ر بووم پياوێك سوێندى به كه‌عبه خوارد ، ئيبن عومه‌ر پێى
فه‌رموو: به هيلاك چووى ئه‌م كاره مه‌كه ، گوێم له پێغه‌مبه‌رى خوا بوو ( صلی الله
علیه وسلم ) ده‌يفه‌رموو: هه‌ركه‌سێك سوێند به غه‌يرى خوا بخوات ئه‌وه شه‌ريكى بۆ
خوا داناوه. به‌ڵگه‌ى دوازده عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ
اللَّهِ ( صلی الله علیه وسلم ): (لَا تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ وَلَا بِأُمَّهَاتِكُمْ
وَلَا بِالْأَنْدَادِ وَلَا تَحْلِفُوا إِلَّا بِاللَّهِ وَلَا تحلفوا إلا وأنتم صادقون)
صحيح - ((المشكاة)) (3418/التحقيق الثاني) . واته : له ئه‌بو هوڕه‌يره‌وه فه‌رمووى
: پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووى : سوێند به باوكتان مه‌خۆن وه سوێند به دايكتان
مه‌خۆن ، وه به هيچ له‌و شتانه‌ى كه ده‌په‌رسترێن سوێند مه‌خۆن جگه له خوا ، وه
سوێند مه‌خۆن ته‌نها به الله نه‌بێت ، وه سوێند مه‌خۆن ته‌نها به ڕاستگۆيى نه‌بێت
. مه‌ترسى سوێند خواردن به غه‌يرى خوا: حوكمه‌كانى له نێوان كوفر و شركى بچوك
و گه‌وره‌دايه: شێخ ئيبن باز (ڕه‌حمه‌تى خواى گه‌وره‌ى
لێبێت) فه‌رموويه‌تى : (فالحلف بغير الله من
المحرمات الكفرية ، ولكنه من الشرك الأصغر ، إلا إذا قصد أن محلوفه عظيم كعظمة الله،
أو أنه يتصرف فى الكون، أو أنه يستحق أن يدعى من دون الله، صار كفرا أكبر والعياذ بالله
... وقال ابن عبد البر الإمام المشهور رحمه الله : أجمع العلماء على أنه لا يجوز الحلف
بغير الله) فتاوى نور على الدرب ابن باز :1/237. واته : سوێند خواردن به‌غه‌يرى خوا له حه‌ڕامكراوه
كوفرييه‌كانه ، به‌ڵام له شركى بچوكه ، ئيللا ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست به سوێند پێ خوراوه‌كه
به گه‌وره دانان بێت وه‌كو به گه‌وره دانانى خواى گه‌وره ، يان وا گومان ببرێت
كه‌وا به‌ڕێوه‌بردنى دروستكراوه‌كانى به ده‌سته ، يان شايانى ئه‌وه‌يه داواو پاڕانه‌وه‌ى
لێبكرێت ئه‌وه ده‌بێت به كوفرى گه‌وره په‌نا به‌خواى گه‌وره ..... وه ئيمامى
(ابن عبدالبر) ڕه‌حمه‌تى خواى گه‌وره‌ى لێبێت
فه‌رموويه‌تى : زانيان يه‌كده‌نگن له‌سه‌ر نادروستيه‌تى سوێند خواردن به‌غه‌يرى خوا
. گومانێك و وه‌ڵامه‌كه‌ى: فه‌رمووده‌يه‌ك هه‌يه ئه‌گه‌ر موسوڵمانان بۆ تێگه‌ييشتن لێى نه‌گه‌ڕێنه‌وه لاى زانايان شوبهه‌و
كێشه‌يان بۆ دروست ده‌بێت ، ئه‌م فه‌رمووده‌يه ئه‌مه ده‌قه‌كه‌يه‌تى : «أفلح وأبيه
إن صدق» ، ماناى زاهيرى فه‌رمووده‌كه واته : سه‌رفراز ده‌بێت ـ ( سوێند به‌باوكى
) ـ ئه‌گه‌ر ڕاست بكات . وه‌ڵام : بۆ وه‌ڵامى ئه‌م شوبهه‌يه شێخ ابن عثيمين
(ڕه‌حمه‌تى خواى گه‌وره‌ى لێبێت ) فه‌رموويه‌تى
: 1ـ ووشه‌ى (وأبيه) هه‌ندێك له‌زانايان فه‌رموويانه
ئه‌م ووشه‌يه له‌م فه‌ر مووده‌يه زيادكراوه‌و قسه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا نيه . 2ـ زانايان فه‌رموويانه ئه‌گه‌ر ئه‌م ووشه‌يه
له فه‌رمووده‌كه‌دا هه‌شبێت ئه‌وه ده‌چێته بابى (مشكل و متشابه) له‌شه‌رعدا واته
ئه‌وده‌قانه‌ى هه‌موو كه‌س لێى تێناگات و روون نيه ، به پێچه‌وانه‌ى ده‌قى(محكم)
كه بريتين له‌وده‌قانه‌ى ئاشكراو ڕوون و شاراوه‌نين ، ئه‌وده‌قانه‌ى باسى نه‌هى ده‌كه‌ن
له‌سوێند خواردن به‌غه‌يرى خوا گشتيان (محكم)ن ، وه هه‌ركاتێك ده‌قى (مشكل) پێچه‌وانه‌ى
ده‌قى (محكم) بوو ده‌قه موشكه‌له‌كه ڕه‌دده‌كرێته‌وه و موحكه‌مه‌كه وه‌رده‌گيرێت موسوڵمانان ده‌بێت شوێنى بكه‌ون ، به‌ڵام ئه‌هلى
بيدعه‌و خوڕافه‌ت شوێن ده‌قه موشكه‌له‌كان ده‌كه‌ون بۆ ئه‌وه‌ى فيتنه و گومان بخه‌نه
ناودڵى خه‌ڵكه‌وه ، خواى گه‌وره فه‌رموويه‌تى : (هُوَ الَّذِى أَنْزَلَ عَلَيْكَ
الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ
فَأَمَّا الَّذِينَ فِى قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ
الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ ...) . (آل عمران :7) . واته : خواى گه‌وره ئه‌وخوايه‌يه كه
قوڕئانت به‌سه‌رداده‌به‌زێنێت هه‌ندێك له‌ئايه‌ته‌كانى ماناكانى ڕوون و ئاشكران و كه‌سانى
دڵ نه‌خۆش ناتوانن ماناكه‌ى بگۆڕن و بۆ مه‌به‌سته‌كانى خۆيان به‌كار بێنن ، وه هه‌ندێك
له‌ئايه‌ته‌كانى هه‌موو كه‌سێك لێى تێناگاو ماناى جۆراو جۆر له‌خۆده‌گرێت ، ئه‌وانه‌ى
دڵيان نه‌خۆشه‌و له‌حه‌ق لايانداوه شوێن ئه‌م جۆره ئايه‌تانه ده‌كه‌ون و به‌ئاره‌زووى
خۆيان ته‌ئويلى ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى خه‌ڵكى تووشى فيتنه بكه‌ن و له‌ڕێى ڕاست لايان
بده‌ن وه به‌گويره‌ى مه‌به‌ستيان ماناى ده‌قه‌كه
لێك بده‌نه‌وه . 3ـ زانايان فه‌رموويانه له‌وانه‌يه ئه‌م
فه‌رمووده‌يه پێش نه‌هى كردن له‌سوێند خواردن به‌غه‌يرى خوا ووترابێت ، ئه‌گه‌ر بڵێين
ئه‌م ووشه‌يه(وأبيه) له فه‌رمووده‌كه‌دا هه‌يه . 4ـ زانايان فه‌رموويانه له‌وانه‌يه ئه‌مه
تایبه‌ت بێت به پێغه‌مبه‌رى خواوه ( صلی الله علیه وسلم ) به‌هۆى دوورى له شرك
. 5ـ له‌وانه‌يه ئه‌مه يه‌كێك بێت له‌و قسانه‌ى به‌سه‌ر زمان دادێت به‌بێ مه‌به‌ست (مجموع فتاوى ورسائل فضيلة الشيخ محمد بن صالح العثيمين:2/217 ). ئامادەكردنی مامۆستا : هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه‌يى |
