|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
دينى خوا بپارێزه خوا ده‌تپارێزێت دينى خوا بپارێزه خوا ده‌تپارێزێت بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام
على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين، وبعد: (عبدالله ى كورِى عەباس) (ڕەزای خوای
لێبێت) ده‌فه‌رمێت: ڕۆژێكيان له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ردا ( صلی الله علیه وسلم ) بووم
ئامۆژگارى كردم و پێى فه‌رمووم: (يا غلام إنى أعلمك كلمات: احفظ الله يحفظك احفظ الله
تجده تجاهك إذا سألت فاسأل الله وإذا استعنت فاستعن بالله واعلم أن الأمة لو اجتمعت
على أن ينفعوك بشيء لم ينفعوك إلا بشيء قد كتبه الله لك ولو اجتمعوا على أن يضروك بشيء
لم يضروك إلا بشيء قد كتبه الله عليك رفعت الأقلام وجفت الصحف) (رواه الترمذي:
2516، وأحمد: 2664، وصححه الشيخ الألبانى فى صحيح الجامع الصغير: 7957). بێگومان له‌م فه‌رمووده‌يه‌دا پێغه‌مبه‌رى
خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ئامۆژگارى يه‌كێك له صه‌حابه به‌ڕێزه‌كانى ده‌كات كه
ئه‌ويش عبدالله ى كوڕى عه‌باسه(ڕەزای خوای لێبێت) ئاشكرايه كه ئامۆژگارى كردنى پێغه‌مبه‌رى
خوا ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ هه‌ر كه‌سێك ماناى خۆش ويستنێتى بۆ ئه‌و كه‌سه، ده‌با
ئێمه‌ى باوه‌ڕدارو شوێنكه‌وته‌ى پێغه‌مبه‌رى خۆشه‌ويست ( صلی الله علیه وسلم ) تێ بگه‌ين وه بزانين
ئامۆژگارى پێغه‌مبه‌رى خۆشه‌ويست ( صلی الله علیه وسلم ) بۆ ئه‌م هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌ى
چی يه؟ 1- إنى أعلمك كلمات: واته: فێرى چه‌ند
ووشه‌يه‌كت ده‌كه‌م. 2- إحفظ الله يحفظك: واته: دينى په‌روه‌ردگارت
بپارێزه، واته: فه‌رمانه‌كانى په‌روه‌ردگارت جێ به‌جێ بكه وه دوور بكه‌وه‌ره‌وه
له قه‌ده‌غه لێكراوه‌كان، ئه‌گه‌ر وات كرد ئه‌وا په‌روه‌ردگارت ده‌تپارێزێت له هه‌موو
كێشه‌كانى دونيا، بآ گومان يه‌كێك له فه‌رمان پێكراوه‌كانى په‌روه‌ردگار بريتی يه
له نوێژ كه به‌ڕاستى پێويسته هه‌موو باوه‌ڕدارێك پارێزگارى لێ بكات و له كاتى خۆيدا
ئه‌نجامى بدات و كه‌مته‌رخه‌مى تيا نه‌كات، چونكه په‌روه‌ردگار فه‌رمانى پێ كردووين
كه پارێزگارى لێ بكه‌ين كه ده‌فه‌رمێت: (حَافِظُوا عَلَى
الصَّلَوَاتِ) [البقرة: 238]. واته: ئه‌ى باوه‌ڕداران پارێزگارى له
نوێژه‌كان بكه‌ن وه كه‌مته‌رخه‌مى تيا مه‌كه‌ن، وه له ئايه‌تێكى تردا ده‌فه‌رمێت:
(وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ) [المؤمنون: 9] . واته: ئه‌و باوه‌ڕدارانه‌ى كه پارێزگارى له نوێژه‌كانيان ده‌كه‌ن سەر‌كه‌وتوو
سه‌رفراز ده‌بن . وه پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه
وسلم ) ده‌فه‌رمێت: (من حافظ عليهن كن له نورا وبرهانا ونجاة يوم القيامة) (رواه أحمد:
6540، وصححه الشيخ الألبانى فى المشكاة: 578) . واته: هه‌ر كه‌سێك پارێزگارى له نوێژه‌كانى بكات وه له كاتى خۆيدا
ئه‌نجامى بدات، وه كه‌مته‌رخه‌مى تيا نه‌كات ئه‌وا ئه‌و نوێژه ده‌بێت به ڕووناكی
و ڕزگارى ده‌كات له ناڕحه‌تيه‌كانى ڕۆژى دوايى. 3- إحفظ الله تجده تجاهك: واته: هه‌ر كه‌سێك
پارێزگارى له دينى په‌روه‌ردگارى بكات ئه‌وا په‌روه‌ردگارى به زانست و زانيارى خۆى
ده‌يپارێزێت، وه سه‌رى ده‌خات وه پارێزراوى ده‌كات له‌سه‌ر ئايين، وه ڕێگاى ڕاستى
نيشان ده‌دات، (قه‌تاده) (ڕه‌حمه‌تى خواى لێ بێت) ده‌فه‌رمێت: (هه‌ر كه‌سێك پارێزگارى
له سنورى خواى گه‌وره بكات ئه‌وا ئه‌و كه‌سه شايه‌نى ئه‌وه‌يه په‌روه‌ردگارى سه‌رى
بخات، وه هه‌ر كه‌سێكيش په‌روه‌ردگارى سه‌رى بخات ئه‌وا بێ گومان ئه‌و كه‌سه پێويستى
به هيچ كه‌سێك نابێت كه سه‌رى بخات). هه‌ندێ له سه‌له‌ف ئه‌گه‌ر نوسراوێكيان بۆ برايه‌كيان بنوسيايه له
كۆتايدا ده‌ياننوسى: (ئه‌گه‌ر په‌روه‌ردگار سه‌رت بخات ئيتر له چى ئه‌ترسيت وه گه‌ر
په‌روه‌ردگارت پشتگيريت لێ نه‌كات كێ ئه‌توانێت سه‌رت بخات). شێخ (محمد بن صالح العثيمين) (ڕه‌حمه‌تى
خواى لێ بێت) له ڕاڤه‌ى ئه‌م ڕسته‌يه‌دا ده‌فه‌رمێت: (خواى گه‌وره ڕێگاى ڕاست و كرده‌وه‌ى
چاك نيشان باوه‌ڕداران ئه‌دات وه تووشى شتى باشيان ده‌كات خواى گه‌وره‌يش ده‌فه‌رمێت:
(إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آَمَنُوا) [الحج: 38]. شێخ (عبدالرحمن بن ناصر السعدى) له ڕاڤه‌ى
ئه‌م ئايه‌ته پيرۆزه‌دا ده‌فه‌رمێت: (ئه‌مه هه‌واڵێكه وه په‌يمان و مژده‌يه بۆ
باوه‌ڕداران به‌هۆى باوه‌ڕهێنانيان وه په‌روه‌ردگار ده‌يانپارێزێت وه پشتگيريان ده‌كات
له هه‌موو ئاژاوه‌و ناڕحه‌تی و وه‌سوه‌سه‌ى شه‌يتان و خراپه‌و خراپه‌كارى دونيا). وه‌ك له ئايه‌تێكى تردا ده‌فه‌رمێت: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ
آَمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ) [محمد:
7] . واته: ئه‌ى ئه‌و كه‌سانه‌ى باوه‌ڕتان هێناوه
به په‌روه‌ردگار ئه‌گه‌ر ئێوه به‌ڕاستى باوه‌ڕ بهێنن، وه خه‌ڵكى بانگ بكه‌ن بۆ لاى
دينى خوا وه مه‌به‌ستان ڕه‌زامه‌ندى خواى گه‌وره بێت ئه‌وا خواى گه‌وره‌يش ئێوه
سه‌ر ده‌خات و دامه‌زراوتان ده‌كات له‌سه‌ر ئايين، وه به دڵنيايى خواى گه‌وره په‌يمانى
داوه ئه‌گه‌ر باوه‌ڕداران كرده‌وه‌ى باش ئه‌نجام بده‌ن ئه‌وا سه‌ريان ده‌خات و ده‌يانكات
به جێنيشينى خه‌ڵكى له‌سه‌ر زه‌وى: (وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آَمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ
لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ) [النور: 55]. 4- إذا سألت فاسأل الله: واته ئه‌گه‌ر داواى پێداويستيت كرد ئه‌وا ته‌نها داوا له خواى گه‌وره بكه‌و به هيچ شێوه‌يه‌ك داوا له دروست كراوه‌كانى مه‌كه، په‌روه‌ردگاريش ده‌فه‌رمێت: (وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَكُمْ) [غافر: 60] . واته: ئه‌ى گرۆى ئاده‌ميزاد داوام لێ بكه‌ن بۆ پێداويستيه‌كانتان منيش وه‌ڵامتان ده‌ده‌مه‌وه . وه له ئايه‌تێكى تردا ده‌فه‌رمێت: (وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِى عَنِّى فَإِنِّى قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ)[البقرة: 186]. واته: ئه‌گه‌ر به‌نده‌كانم داواى پێداويستيه‌كانيانم لێ بكه‌ن ئه‌وا من نزيكم لێيانه‌وه(به بيستن وبينين وزانيارى وتوانا)، وه وه‌ڵاميان ده‌ده‌مه‌وه ئه‌گه‌ر دوام لێ بكه‌ن، پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌فه‌رمێت: خواى گه‌وره فه‌رموويه‌تى: (وإن سألنى أعطيته) (صحيح البخاري: 6502). واته: ئه‌گه‌ر به‌نده‌كانم داواى يارمه‌تی و پێداويستيم لێ بكه‌ن ئه‌وا پێيان ده‌به‌خشم . شێخ (عثيمين) ده‌فه‌رمێت: (ئه‌گه‌ر ئه‌و
كه‌سه‌ى داواى شتێك له په‌روه‌ردگارى بكات به‌ڵام زيانى خۆى تيادا نه‌بێت ئه‌وا خواى
گه‌وره پێى ده‌به‌خشێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر زيانى بۆ خۆى داوا كرد ئه‌وا خواى گه‌وره
پێى نابه‌خشيت و وه‌ڵامى ناداته‌وه). لێره‌وه ده‌بێت ئه‌وه‌شمان له‌ياد
نه‌چێت كه ئه‌گه‌ر داواى يارمه‌تى له په‌روه‌ردگارمان نه‌كه‌ين ئه‌وا په‌روه‌ردگارمان
لێمان تووڕه ده‌بێت: (من لا يسأل الله يغضب عليه) (سلسلة الأحاديث
الصحيحة: 2654). واته: هه‌ر كه‌سێك له په‌روه‌ردگارى نه‌پاڕێته‌وه و هاناى بۆ نه‌بات
ئه‌وا په‌روه‌ردگاريش لێى تووڕه ده‌بێت. 5- وإذا استعنت فاستعن بالله: واته ئه‌گه‌ر
داواى پشتگيری و پشتيوانيت كرد ئه‌وا ته‌نها داوا له په‌روه‌ردگات بكه، خواى گه‌وره
ده‌فه‌رمێت: (إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ) [الأنفال: 9]. واته:
كاتێك ئێوه داواى كۆمه‌ك و پشتگيرى ويارمه‌تيتان له خواى گه‌وره كرد، خواى گه‌وره‌يش
وه‌ڵامتانى دايه‌وه . پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) ده‌فه‌رمێت: (إحرص
على ما ينفعك واستعن بالله) (صحيح الجامع الصغير: 6650). واته: گرنگى بده‌ن به‌وه‌ى
كه سوودى تێدايه بۆتان وه سوور بن له‌سه‌رى وه پشت به خوا ببه‌ستن له هه‌موو
كارێكتاندا . هه‌روه‌ها كاتێك فيرعه‌ون بڕياريدا منداڵه‌كان بكوژێت پێغه‌مبه‌ر موسى
( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رموى: (قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ)
[الأعراف: 128]. موسى( صلی الله علیه وسلم ) به نه‌ته‌وه‌كه‌ى
فه‌رموو: داواى يارمه‌تى له خواى گه‌وره بكه‌ن. وه هه‌ندێك له سه‌له‌ف فه‌رموويانه: (يارب عجبت لمن يعرفك كيف يرجوا غيرك، وعجبت
لمن يعرفك كيف يستعين بغيرك). واته: ئه‌ى په‌روه‌ردگار سه‌رسام بوومه
له كه‌سێك كه تۆ ده‌ناسێت چۆن به ئومێدى جگه له تۆيه؟ وه‌سه‌رسام بوومه له
كه‌سێك كه تۆ ده‌ناسێت چۆن داواى يارمه‌تى له جگه له تۆ ده‌كات؟. 6- واعلم أن الأمة لو اجتمعوا على أن ينفعوك
بشيء لم ينفعوك إلا بشيء قد كتبه الله لك: واته: بزانه وه دڵنيابه ئه‌گه‌ر هه‌موو
خه‌ڵكى سه‌ر زه‌وى به جن ومرۆڤه‌وه كۆبنه‌وه
وه بيانه‌وێت سودێكت پێ بگه‌يه‌نێنن ناتوانن هيچ سودێكت پێ بگه‌يه‌نن مه‌گه‌ر خواى
گه‌وره تۆمارى كرد بێت له‌سه‌رت، خواى گه‌وره له ئايه‌تێكدا ده‌فه‌رمێت: (قُلْ لَنْ
يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا) [التوبة: 51]. واته: ئه‌ى محمد ( صلی الله علیه وسلم ) به باوه‌ڕداران بڵێ هيچ شتێكتان
توش نابێت مه‌گه‌ر خواى گه‌وره له‌سه‌رى تۆمار كردبێتن . پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله
علیه وسلم ) ده‌فه‌رمێت: (إن لكل شيء حقيقة وما بلغ عبد حقيقة الإيمان حتى
يعلم أن ما أصابه لم يكن ليخطئه، وأن ما أخطئه لم يكن ليصيبه) (رواه أحمد: 26944، وصححه
الشيخ الألبانى في: سلسلة الأحاديث الصحيحة:2471) واته: هه‌موو شتێك ڕاستييه‌كى هه‌يه، وه به‌نده ناگاته ڕاستێتى باوه‌ڕ
تا باوه‌ڕى وا نه‌بێت كه ئه‌وه‌ى كه توشى بووه بۆ ئه‌وه نه‌بووه كه هه‌ڵه بكات
وله‌م لادات، وه ئه‌وه‌ى كه له‌مى لاداوه بۆ ئه‌وه نه‌بووه كه توشى بێت. 7- ولو اجتمعوا على أن يضروك بشيء لم يضروك
إلا بشيء قد كتبه الله عليك: واته: بزانه ئه‌گه‌ر هه‌موو خه‌ڵكى سه‌ر زه‌وى به(جن)و مرۆڤه‌وه كۆببنه‌وه
وه بيانه‌وێت زيانت پێ بگه‌يه‌نن ناتوانن هيچ زيانێكت پێ بگه‌يه‌نن مه‌گه‌ر زيانت
به شتێك پێ بگه‌يه‌نێن مه‌گه‌ر په‌روه‌ردگارت له‌سه‌رت تۆمارى كرد بێت. خواى گه‌وره له ئايه‌تێكدا ده‌فه‌رمێت: (مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ
فِى الْأَرْضِ وَلَا فِى أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِى كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا)
[الحديد: 22] . واته: هيچ ڕووداوێك نی يه كه تووشتان
ده‌بێت و يه‌خه‌تان ده‌گرێت له‌سه‌ر زه‌وى ياخود له خۆتاندا ئه‌وا به دڵنياييه‌وه
خواى گه‌وره له‌سه‌رتان نوسيوێتى له(لوح المحفوظ)دا تۆمار كراوه پێش ئه‌وه‌ى كه
توشتان ده‌بێت، كه‌واته ده‌بێت باوه‌ڕدار ئه‌و ڕاستيه بزانێت كه هه‌ر ڕووداوێك ڕووده‌دات
ئه‌وا ويستى خواى گه‌وره‌ى له‌سه‌ره، وه ده‌بێت ڕازى بێت به‌و ڕووداوه، چونكه زۆر
ڕووداوو ناخۆشى ژيان هه‌يه كه تووشمان ده‌بێت خێرى ئێمه‌ى تێدايه به‌ڵام ئێمه هه‌ستى
پێ ناكه‌ين: (وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ
تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ)
[البقرة: 216]. 8- رفعت الأقلام وجفت الصحف: واته: به
دڵنيايى ئه‌وه‌ى په‌روه‌ردگار له‌سه‌رى تۆمار كردوون كۆتايى پێ هاتووه، وه له (لوح
المحفوظ) دا هه‌ڵگيراوه به هيچ شێوه‌يه‌ك ووته‌ى په‌روه‌ردگار گۆڕينى تێدا نێ يه:
(لَا تَبْدِيلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ) [يونس: 64]. جابرى كوڕى عبدالله (ڕەزای خوای لێبێت) ده‌فه‌رمێت: (كابرايه‌ك هات بۆ
لاى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) پاشان ووتى: ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا (
صلی الله علیه وسلم ) ئايينى ئيسلاممان بۆ ڕوون بكه‌ره‌وه ئايا ئێمه چۆن كرده‌وه‌ى
باش و خراپ بكه‌ين له كاتێكدا كه قه‌ڵه‌م هه‌موو شتێكى نووسيوه و مه‌ره‌كه‌به‌كه‌يشى
ووشك بۆته‌وه وقه‌ڵه‌ميش هه‌ڵگيراوه، يان له‌مه‌و دوا هه‌ر كه‌سه‌و به ئاره‌زووى
خۆى كرده‌وه‌ى باش و خراپ ده‌كات؟ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) وه‌ڵامى
دايه‌وه‌و فه‌رمووى: نه‌خێر به‌ڵكو له‌وه‌دا كرده‌وه‌ى باش و خراپ ده‌كرێت كه قه‌ڵه‌م
تۆمارى كردووه وه قه‌زاو قه‌ده‌ر بڕيارى له‌سه‌ر داوه . كابراكه‌يش ووتى: كه‌واته
بۆچى كرده‌وه بكه‌ين؟ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله علیه وسلم ) فه‌رمووى كرده‌وه‌ى
باش و چاك بكه‌ن هه‌ر كه‌سێك بۆچى به‌ديهێنرابێت هه‌ر ئه‌وه‌ى بۆ ئاسان ده‌كرێت) (رواه
مسلم: 2648) بێگومان فه‌رمووده‌ى تر زۆره له‌سه‌ر ئه‌م
بابه‌ته به‌ڵام لێره‌دا ئه‌م فه‌رمووده‌يه به‌سه: (فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى وَصَدَّقَ
بِالْحُسْنَى فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى وَأَمَّا مَنْ بَخِلَ وَاسْتَغْنَى وَكَذَّبَ
بِالْحُسْنَى فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَي) [الليل: 5-10]. واته: هه‌ر كه‌سێك ماڵ ببه‌خشێ و له‌خوا بترسێت و له‌كارى خراپ خۆى بپارێزێت
و بڕواى به پاداشتى ڕۆژى دوايى هه‌بێت ئه‌وا ئه‌و كه‌سه چاكه‌ى بۆ ئاسان ده‌كرێت
وڕێگاى ڕاستى نيشان ئه‌درێت، به‌ڵام ئه‌و كه‌سه‌ى ڕه‌زيلى بكات و خۆى بێ نياز بزانێت
وه بڕواى به پاداشتى ڕۆژى دوايى نه‌بێت ئه‌وا ئه‌و كه‌سه زوو ڕێگاى خراپه كردنى
نيشان ئه‌درێت. نمونه: خواى گه‌وره له قورئاندا ده‌فه‌رمێت:
(لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ) [القدر: 3]. واته: شه‌وى قه‌در باشترو چاكتره له به‌ندايه‌تى هه‌زار مانگ . به‌ڕاستى ئه‌م به‌ندايه‌تييه هه‌موو كه‌سێك ناتوانێت ئه‌نجامى بدات مه‌گه‌ر
كه‌سێك بۆ خوا صوڵحا بێت، كه‌واته هه‌ر كه‌سێك ئه‌و شه‌وه زيندوو نه‌كاته‌وه و به‌ندايه‌تى
بۆ خوا نه‌كات ئيتر چۆن ئه‌و پاداشته گه‌وره‌يه‌ى ده‌ست ئه‌كه‌وێت، به‌ڵام باوه‌ڕدارى
ڕاسته‌قينه باوه‌ڕه‌كه‌ى پاڵى پێوه ده‌نێت و زيندووى ده‌كاته‌وه، كه‌واته لێره‌وه
بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه: (إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ) [النساء:
40]. سه‌رچاوه‌كان القرآن الكريم شرح أربعين النووي: للشيخ محمد بن صالح
العثيمين. القضاء والقدر: الدكتور سليمان الأشقر. وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبه
وسلم. ئامادەكردنی مامۆستا : أبو بكر أحمد |
