سوتره‌ی نوێژکه‌ر حوکم وئادابه‌کانی له‌سوننه‌تی صه‌حیحی پێغه‌مبه‌ری خوادا (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) به‌شی دووه‌م

سوتره ی نوێژکه ر حوکم وئادابه کانی له سوننه تی صه حیحی پێغه مبه ری خوادا (صلی الله علیه وسلم)

ئه گه ر يه كێك ويستى به نێوان نوێژكه ر و سوتره كه يدا تێپه ڕ بێت،نوێژكه ر چى ده كات؟

پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) ده يفه رموو:" لا تصل إلا إلى سترة، ولا تدع أحدا يمر بين يديك، فإن أبـى فلتقاتله؛ فإن معه القرين" قال العلامة الألباني: رواه ابن خزيمة في " صحيحه " ( 1 / 93 / 1 ) بسند جيد. واته : نويژ مه كه ئيللا ڕووه و به ربه ستيك نه بێ ، ڕێگه ش به كه س مه ده به به رده ستدا تێپه ڕێت، ئه گه ر هه ر سوور بوو له سه ر ڕۆيشتن ئه وا له گه ڵيدا بجه نگێ ، چونكه شه يتانى له گه ڵ دايه . هه روه ها ده يفه رموو: " إذا صلى أحدكم إلى سترة؛ فليدن منها، لا يقطعن الشيطان عليه صلاته " قال العلامة الألباني:رواه أبو داود و البزار( ص 54 ـ زوائده ) والحاكم وصححه ووافقه الذهبي والنووي . واته : ئه گه ر يه كێك له ئێوه ڕووه و به ربه ستيك نوێژى كرد، با لێ ى نزيك بێته وه ، نه وه كو شه يتان نوێژه كه ى پێ ببڕێت.وه ده يفه رموو: " إذا صلى أحدكم إلى شيء يستره من الناس فأراد أحد أن يجتاز بين يديه فليدفع في نحره [وليدرأ ما استطاع] وه له ڕيوايه تێكى تردا هاتووه : [ فليمنعه مرتين] له ڕيوايه تێكى تريشدا هاتووه : فإن أبى فليقاتله فإنما هو شيطان " صحيح البخاري (باب يرد المصلي من مر بين يديه) وصحيح مسلم (باب منع الإشارة بين يدي المصلي) رقم: (505). واته : ئه گه ر هه ريه ك له ئێوه نوێژى ڕووه و به ربه ستێك ده كرد ڕێگربوو له هاتووچۆى خه ڵكى به به ردستيدا، وه كه سێك ويستى به به رده ستيدا تێپه ڕ ببێ ، با ده ست بنێت به سينگى يه وه ،

{ وه تا ده توانێ دوورى بكاته وه } له  ڕيوايه تێكى تردا هاتووه : با ڕێى لێ بگرێت دوو جار، ئه گه ر هه ر سوور بوو له سه ر ڕۆيشتن با له گه ڵيدا بجه نگێ ، چونكه ئه وه شه يتانه .

پێشه وا (الحافظ ابن حجر) فه رموويه تى: " ئه و ووته يه ى كه پێغه مبه ر (صلی الله علیه و سلم) كه فه رموويه تى:" فإنما هو شيطان " واتة: فعله فعل الشيطان، لأنه أبى إلا التشويش على المصلي، وإطلاق الشيطان على المارِّ من الأنس سائغ شائع، وقد جاء في القرآن قوله تعالى: (شَيَاطِينَ الإِنسِ وَالْجِنِّ) [سورة الأنعام: 112]، وقال ابن بطال: في هذا الحديث جواز إطلاق لفظ الشيطان على من يفتن في الدين، وأن الحكم للمعاني دون الأسماء، لاستحالة أن يصير الإشارة شيطانا، بمجرد مروره انتهى " فتح الباري: ( 1 /584 ).

( أبو صالح السمان) ده فه رموێت: له كاتێكدا من له گه ڵ  (أبو سعيد) دا بووم (ڕه زای خوای لێبێت) خه ريكى نوێژكردن بوو له ڕۆژى هه ينى، ڕووه و شتێك كه ده يپاراست له ڕۆيشتنى خه ڵك به پێشيدا، له و كاته دا لاوێك له خێڵى ( أبو معيط) ويستى به پێش نوێژه كه يدا بڕوات، به ڵام (أبو سعيد) (ڕه زای خوای لێبێت) پاڵى نا به سينگىيه وه ، لاوه كه ش شوێنى ترى نه بوو جگه له و ڕێگه يه نه بێت، بۆيه جارێكى تر گه ڕايه وه ، ئه ويش جارێكى تر و توندتر پاڵى نا به سينگىيه وه ، له جارى يه كه م توندتر بوو، ئه ويش بێ تاقه ت بوو له (أبو سعيد) (ڕه زای خوای لێبێت)، پاشان ڕۆيشته ناو قه ڵه باڵه غى خه ڵكه كه ، و ڕۆيشته ده ره وه ، و چوه لاى ( مروان ) و گله يى ئه و ڕووداوه ى كرد له لاى، و له و كاته دا (أبو سعيد)يش (ڕه زای خوای لێبێت) ڕۆيشته ژووره وه بۆ لاى (مروان)، (مروان) پێى ووت: ئه وه چيت بوو له گه ڵ برازاكه تدا، هاتبوو گله يى لێ ده كرديت؟  ( أبو سعيد ) يش (ڕه زای خوای لێبێت) فه رمووى: بيستوومه له پێغه مبه رى خواوه (صلی الله علیه و سلم) فه رموويه تى:" إذا صلى أحدكم إلى شيء يستره من الناس، فأراد أحد أن يجتاز بين يديه، فليدفع في نحره، فإن أبي فليقاتله، فإنما هو شيطان " صحيح البخاري (باب يرد المصلي من مر بين يديه) رقم: (487)، وصحيح مسلم (باب منع الإشارة بين يدي المصلي) رقم: (505). واته : ئه گه ر هه ريه ك له ئێوه نوێژى ڕووه و به ربه ستێك ده كرد ڕێگربوو له هاتووچۆى خه ڵكى به به رده ستيدا، وه كه سێك ويستى به به رده ستيدا تێپه ڕ ببێ ، با ده ست بنێت به سينگى يه وه ، تا ده توانێ دوورى بكاته وه ، ئه گه ر هه ر سوور بوو له سه ر ڕۆيشتن با له گه ڵيدا بجه نگێ، چونكه ئه وه شه يتانه .كه واته : له كۆى هه موو ئه و فه رموودانه ى سه ره وه كه باسكرا ئه وه ئاشكرا ده بێت، پێويسته له سه ر نوێژكه ر، كه ڕووه و سوتره يه ك نوێژى كرد پێويسته ڕێ نه دات به هيچ كه سێك به پێشيدا تێپه ڕ ببێت .

ڕێگرتن لە ڕۆیشتنی منداڵ بە نێوان سوترە و نوێژكەردا:

كه سێك پرسيار ده كات له ( ده سته ى هه ميشه يى بۆ توێژينه وه زانستى يه كان و فه توا) سه باره ت تێپه ڕبوونى منداڵ به پێش نوێژه كه يدا:

پرسيار: چه ند كچه زايه كم هه يه ، هه موويان منداڵى بچووكن و ته مه نيان له پێنج ساڵ تێناپه ڕێت، له كاتى نوێژدا به پێش نوێژه كه مدا تێپه ڕ ده بن، نوێژه كه م پێ ده بڕن، زۆر جار ئه وه ئه نجام ده ده ن، نه شم توانيوه بيانگه ڕێنمه وه ، له كاتێكدا له نوێژدا بووم، ئايا هيچ تاوانێكم له سه ره ؟

وه ڵام: هه وڵى ئه وه بده ڕێيان لێ بگريت له وه ى كه به نێوان خۆت و سوتره كه تدا تێپه ڕ ببن، به ڵام ئه گه ر نه توانيت ڕێيان لێ بگريت، و تێپه ڕبوون، ئه وا هيچت له سه ر نى يه ، چونكه جگه له : ئافره تى باڵغ بوو، و گوێدرێژ، و سه گ، هيچ شتێك نوێژ نابڕێت، ئه گه ر به نێوان نوێژكه ر و سوتره كه يدا، يان نزيك له نوێژكه ردا بڕۆن، له كاتێكدا سوتره ى دانه نابێت، و له مه وداى سێ باڵ، يان كه متردا بڕوات، ئه وه ش له به ر ئه و فه رمووده يه ى كه پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه و سلم) تێيدا فه رموويه تى: " إذا صلى أحدكم إلى شيء، يستره من الناس، فأراد أحد أن يجتاز بين يديه، فليدفعه، فإن أبى فليقاتله؛ فإنه شيطان "، سه ركه وتنيش ته نها به ده ستى په روه ردگاره و صه ڵات و سه لاميش له سه ر پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه و سلم)، و ئه هل و به يت، و يار و ياوه رانى بێت موسوعة فتاوى اللجنة والإمامين الفتوى رقم: (9226). ته نانه ت ڕێگه نادرێت به مه ڕو بزنيش به نێوان سوتره و نوێژكه ردا تێپه ڕ ببێت:وه " كان (صلی الله علیه و سلم) لا يدع شيئا يمر بينه وبين السترة، فقد كان يصلي، إذ جاءت شاة تسعى بين يديه، فساعاها حتى ألزق بطنه بالحائط، [ ومرت من ورائه ] " قال العلامة الألباني: (رواه ابن خزيمة في "صحيحه" (1 / 95 / 1)، والطبراني (3 / 140 / 3) والحاكم وصححه ووافقه الذهبي). واته : پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم): ڕێى به هيچ نه ده دا به به ينى ئه و و به ربه سته كه يدا تێپه ر ببێ ، جارێكيان " پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) نوێژى ده كرد، شه كێك ويستى به به رده ستيدا تێپه ر ببێ ، به ڵام پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) ده ست پێش خه رده بوو (سابقها)، به شێوه يه ك سكى به ديواره كه وه لكاند و، { واى لێ كرد به پشتيدا تێپه ر ببێ } .
وه جارێكيان پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه و سلم) : له نوێژيك له نويژه فه رزه كانيدا بوو ده ستى برده پێشه وه و كێشايه وه ، پاشان كه لێ بووه وه ، ووتيان: ئه ى پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) هيچ له نوێژ گۆڕا؟ فه رمووى: " لا، إلا أن الشيطان أراد أن يمر بين يدي، فخنقته حتى وجدت برد لسانه على يدي، وأيم الله لولا ما سبقني إليه أخي سليمان، لارتبط إلى سارية من سواري المسجد؛ حتى يطيف به ولدان أهل المدينة، [فمن استطاع أن لا يحول بينه وبين القبلة أحد، فليفعل] " قال العلامة الألباني: (رواه أحمد والدارقطني والطبراني بسند صحيح، وهذا الحديث قد ورد معناه في " الصحيحين " وغيرهما عن جمع من الصحابة (ڕه زای خوای لێبێت) ). واته : نه خير، ئه وه نه بێ شه يتان ويستى به به رده ستمدا بڕوات، منيش چنگم له ناقيڕه ى نا تاوه كو ساردى زمانيم له سه ر ده ستم هه ست پێكرد، سوێندبێ به خوا ئه گه ر پاڕانه وه ى پێغه مبه ر (سُليمان )ى برام نه بوايه كه پێش من له خوا پاڕايه وه ، ده به سترايه وه به كۆڵه كه يه ك له كۆڵه كه كانى مزگه وت، تاوه كو منداڵه كانى مه دينه به ده وريدا بسووڕايانه وه ، [ بۆيه هه ركه س له ئێوه توانى نه هێلێت كه س به به ينى ئه و و قيبله كه يدا بڕوات، با ئه و كاره ئه نجام بدات ] .

چ كاتێك نوێژكه ر ڕێگر نابێت له ڕۆيشتنى كه سێك به پێشيدا ؟

نوێژكه ر ڕێگر نابێت له ڕۆيشتنى كه سێك به پێشيدا، ئه گه ر تێپه ڕبوونه كه به و ديوى سوتره كه يدا بوو: پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) فه رموويه تى: " إذا وضع أحكم بين يديه مثل مؤخرة الرحل فليصل ولا يبالي من مر وراء ذلك" صحيح مسلم (باب سترة المصلي) رقم: (499). واته : ئه گه ر هه ريه ك له ئێوه وه كو ئه و داره ى له به رده ستدا بێ كه له دواوه وه ى زينى وڵاخدا هه يه ، ئه وا با نوێژه كه ى بكات و هيچ باكێكى نه بێ به و كه سانه ى كه به وديوى به ربه سته كه دا ده ڕۆن . وه (عون بن أبي جحيفة) ده گێڕێته وه كه له باوكى يه وه بيستوويه تى ده فه رمووێت: ڕۆژێكيان له گه رمه ى نيوه ڕۆدا بوو پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) هاته لامان، و ئاوى ده ست نوێژيان بۆ هێنا، و ئه ويش ده ست نوێژى شوشت، و نوێژى نيوه ڕۆ و عه سرى پێكردين، له پێش ده ستيدا دارێك چه قێنرابوو به زه ويدا، ئافره ت و گوێ درێژيش به و ديوى سوتره كه يدا ده ڕۆيشتن صحيح البخاري (باب الصلاة إلى العنـزة)رقم: (477).له كۆى ئه م فه رمودانه وه بۆمان ئاشكرا ده بێت كه ئه گه ر كه سێك ويستى به نێوان نوێژكه ر و سوتره كه ى دا بڕوات، ئه وا پێويسته ڕێى لێ بگرێت تا ده توانێت، به ڵام ئه گه ر به و ديوى سوتره كه يدا ڕۆيشت، هيچى به رامبه ر ئه نجام نادات، و هيچيشى له سه ر نىيه با له و شتانه ش بن، كه ئه گه ر به نێوان نوێژكه ر و سوتره كه ى دا بڕۆن نوێژه كه ى به تاڵ ده كه نه وه .

فه رمووده ى كێشانى هێڵا (خط) بۆ سوتره (ضعيف) ه و نابێت به به ڵگه :

ئايا ده كرێت نوێژكه ر له جياتى سوتره هێڵێك له به رده ستى بكێشێت بۆ ئه وه ى ببێت به سوتره ، و ڕێگر بێت له هاتوو چۆى خه ڵك به پێشيدا ؟  له وه ڵامدا ده وترێت: ئه و فه رمووده يه ى كه ( أبو هريره ) (ڕه زای خوای لێبێت) ده يگێڕێته وه سه باره ت به كێشانى هێڵا له جياتى سوتره ، و ده قه كه ى به م شێوه يه يه :
عن أبي هريرة (ڕه زای خوای لێبێت) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و سلم):"إذا صلى أحدكم، فليجعل تلقاء وجهه شيئا، فلينصب عصا، فإن لم يكن معه عصا، فليخط خطا، ثم لا يضره ما مر بين يديه"واته : ئه گه ر يه كێك له ئێوه نوێژى ئه نجام دا، با له پێش خۆى شتێك دابنێتت به سوتره ، با پارچه دارێك به زه ويدا بچه قێنێت، ئه گه ر پارچه دارى پێ  نه بوو، با هێڵێك بكێشێت، ئه وه ش كه به و ديوى سوتره كه دا بڕوات، هيچ زيانێك به ئه و ناگه يه نێت .فه رمووده ناسان ئه م فه رمووده يه يان به فه رمووده يه كى (ضعيف) داناوه ، له زانايانى پێشين: (سفيان بن عيينة)، و(الشافعي)، و (البغوي)، و(الدارقطني)، و(مالك)، و له دوايينه كانيش (المتأخرين) كه ئه م فه رمووده يه ى به (ضعيف) داناوه : (ابن الصلاح)، و(النووي)، و(العراقي) (الحافظ ) ـ به ڕه حمه ت بن ـ ئه وه ش له به ر دوو هۆكار:

يه كه م: (الاضطراب) .

دووه م: (الجهـــالة) .

وه زانايانى فه رمووده ناس (العلامة الشيخ محمد ناصر الدين الألباني) و (العلامة الشيخ مقبل بن الهادي الوادعي) ـ به ڕه حمه ت بن ـ به (ضعيف) يان زانيوه .  بۆ نموونه شێخى (الألباني) ـ به ڕه حمه ت بێت ـ له (سنن ابن ماجه)دا: به ژماره ى: (943) به ( ضعيف )ى زانيوه ، شێخ (مقبل) يش ـ به ڕه حمه ت بێت ـ له (تحفة المجيب على أسئلة الحاضر والغريب: أسئلة إخوة من أمريكا، پرسيارى: 121) پرسيارى ئه و فه رمووده يه ى لێ ده كرێت، ئه ويش له وه ڵامدا ده فه رموێت: " وأما حديث الخط فهو ضعيف ... " .واته : سه باره ت به فه رمووده ى هێڵه كه فه رمووده يه كى ( ضعيف ) ه .وه شێخى (الألباني) ـ به ڕه حمه ت بێت ـ له (تمام المنة في التعليق على فقه السنة) هه ندێك به فراونى باسى له (ضعيف) ى ئه م فه رمووده يه كردووه بڕوانه : " تـمام المنة " ل 300 - 302 ).كه واته : نابێت هێل بكرێت به سوتره ، ئه وه ش له به ر ئه وه ى ئه و فه رمووده يه ى باسى كێشانى هێڵا ده كات فه رمووده يه كى ( ضعيف ) ه ، و ( ضعيف ) يش نابێت به به ڵگه بۆ هيچ گوفتار و كردارێك .

چى ڕه وا نى يه بكرێت به سوتره ؟

ڕه وا نىيه گۆڕ بكرێت به سوتره له كاتى نوێژ كردندا، چونكه پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه و سلم) نه هى كردووه له نوێژ كردن ڕووه و گۆڕ، و ده يفه رموو: " لا تصلوا إلى القبور ولا تـجلسوا عليها " رواه مسلم، وأبو داود، وابن خزيمة (1/ 95 / 2). واته : ڕووه و گۆر نويژ مه كه ن، و له سه ريشيان دامه نيشن .

چى نوێژ ده بڕێت، و ده بێته هۆى به تاڵ بوونه وه ى ئه گه ر به نێوان به ربه ست و نوێژكه ردا بڕوات
؟

پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم)سه باره ت به و شتانه ى كه ده بنه هۆى به تاڵ كردنه وه ى نوێژى نوێژكه ر، ئه گه ر به نێوان نوێژكه ر و سوتره كه يدا بڕۆن، ده يفه رموو: " يقطع صلاة الرجل، إذا لم يكن بين يديه كآخرة الرحل: المرأة [ الحائض ]، والحمار، والكلب الأسود " صحيح مسلم (باب قدر ما يستر المصلي) رقم: (510) و (511).واته : ئه وه ى كه نويژ به نوێژكه ر ده بڕێت و به تاڵى ده كاته وه ـ ئه گه ر وه كو پاشكۆى زينى وڵاخ له به ر ده ستيدا نه بێت ـ ئافره تى باڵغ بوو، و گوێ درێژ، و سه گى ڕه ش، (أبو ذر) (ڕه زای خوای لێبێت): فه رمووى: ئه ى پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) چ جياوازى يه كيان هه يه ڕه ش بێ يان سوور؟ ئه ويش فه رمووى: " الكلب الأسود: شيطان " . واته : چونكه سه گى ڕه ش شه يتانه .  زاناى فه رمووده ناس ( الشيخ العلامة محمد ناصر الدين الألباني ) فه رموويه تى: مه به ست لێره دا به ووشه ى ( القطع ): پوچه ڵكردنه وه يه ( بڕوانه : صفة صلاة النبي (صلی الله علیه و سلم) ) .پرسيار كرا له شێخ (محمد بن إبراهيم آل الشيخ)، كه : ئايا ڕۆيشتن به پێش نوێژكه ردا نوێژ به تاڵ ده كاته وه ؟  ئه ويش له وه ڵامدا فه رمووى: ( نوێژ پووچه ڵ و به تاڵ ده بێته وه به تێپه ڕبوونى: ئافره ت، و گوێ درێژ، و سه گى ڕه ش، ئه گه ر نوێژكه ر پێش نوێژ بێت، يان ته نها، له نوێژى فه رز بێت، يان له نوێژى سوننه ت دا، و يه كێك له و شتانه به نێوان خۆى و سوتره كه يدا بڕوات، ئه گه ر سوتره ى هه بێت، يان به به رده ستيدا و نزيك لێيه وه بڕوات، له مه وداى سێ باڵ له پێكانىيه وه ، ئه گه ر سوتره ى نه بێت ... ڕووكه شى فه رمووده كه ، ئه وه ده گه يه نێت كه مه به ست له ووشه ى (القطع) ئه وه يه كه نوێژه كه پوچه ڵ و به تاڵ ده كاته وه ) موسوعة فتاوى ورسائل الشيخ محمد ابن إبراهيم. جگه له م سێ شته ش نوێژ به تاڵ ناكاته وه ئه گه ر تێپه ڕ ببێت، به ڵام نابێت به نێوان نوێژكه ر و سوتره كه يدا تێپه ڕ ببێت، ئه گه ر سوتره ى هه بێت .

ئافره ت ئه گه ر خه وتبێت له پێش نوێژى مێرده كه ى، ده توانێت بيكات به سوتره :

ڕه نگه هه ندێك له خوێنه ران بڵێن: له هه ندێك له فه رمووده كانى پێغه مبه رى خوادا (صلی الله علیه و سلم) هاتووه كه ئافره تى باڵغ بوو ئه گه ر به پێش نوێژكه ردا بڕوات، نوێژه كه به تاڵ ده كاته وه ، له و لاشه وه دايكه (عائشه ) (خواى لێ ڕازى بێت)ده فه رموێت: له به ر ده ستى دا خه وتووه و پێغه مبه رى خواش(صلی الله علیه و سلم) ڕووى لێ ده كرد!! چۆن بتوانين له م دوو فه رمووده يه تێبگه ين؟  له وه ڵامى ئه م پرسياره ده ووترێت: ڕاسته پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) سه باره ت به و شتانه ى كه ده بنه هۆى به تاڵ كردنه وه ى نوێژى نوێژكه ر، ئه گه ر به نێوان نوێژكه ر و سوتره كه يدا بڕۆن، ده يفه رموو: " يقطع صلاة الرجل، إذا لم يكن بين يديه كآخرة الرحل: المرأة [ الحائض ]، ... " صحيح مسلم (باب قدر ما يستر المصلي) رقم: (510). واته : ئه وه ى كه نويژ به نوێژكه ر ده بڕێت و به تاڵى ده كاته وه ـ ئه گه ر وه كو پاشكۆى زينى وڵاخ له به ر ده ستيدا نه بێت ـ ئافره تى باڵغ بوو،... وه جارى وايش هه بوو ـ هه روه كو له (البخاري)، و (مسلم) دا هاتووه - پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) ڕووه و جێگه خه وتنه كه ى (عائشه ) (خواى لێ ڕازى بێت) نوێژى ده كرد, و (عائشه )ش(خواى لێ ڕازى بێت) به سه ريه وه له ژێر لێفه كه ى دا ڕاكشابوو. به ڵام ئه گه ر به ووردى بڕوانرێنه هه ردوو فه رمووده كه ، ده بينرێت كه دوو بارى جياوازن، يه كه ميان: باس له وه ده كات كه ئه گه ر ئافره تى باڵغ بوو، به به ر ده ستى نوێژكه ردا بڕوات نوێژه كه ى به تاڵ ده كاته وه ، كه چى دووه ميان: باس له وه ده كات كه خودى ئافره ته كه ـ له بارى خه وتنيدا ـ بكرێت به سوتره ، ئاشكراشه ئه مه وه كو ئه وه نىيه كه به ر ده ستيدا تێپه ڕ ببێت، به ڵكو هه ريه كه يان حوكمێكى تايبه تى خۆى هه يه ، يه كه ميان: كه تێپه ڕبوونه : نوێژ به تاڵ ده كاته وه ، كه چى دووه ميان: كه خه وتنه له به ر ده ستى نوێژكه ردا: هيچ له حوكمى نوێژه كه ناگۆڕێت، چ جاى نوێژه كه ى پێ ببڕێت، و به تاڵى بكاته وه ! هه روه كو چۆن حه رام و قه ده غه كراوه پياوان به به رده ستى نوێژكه ردا تێپه ڕ ببن، كه چى دانيشتن له پێش نوێژكه ر بۆ ئه وه ى بكرێن به سوتره شتێكى ڕه وايه ، به مه ش وه ڵامى ئه م پرسياره ئاشكرا ده بێت .

شێخى پايه به رزى ئيسلام (ابن القيم) ـ به ڕه حمه ت بێت ـ له م باره يه وه فه رموويه تى: " فإنه صح عنه أنه يقطع صلاته؛ المرأة، والحمار، والكلب الأسود، وثبت ذلك عنه من رواية: أبي ذر، وأبي هريرة، وابن عباس، و عبدالله بن مغفل (ڕه زای خوای لێبێت)، ومعارض هذه الأحاديث قسمان:  صحيح غير صريح، وصريح غير صحيح، فلا يترك العمل بها لمعارض هذا شأنه، وكان رسول الله (صلی الله علیه و سلم) يصلي وعائشة (رضي الله عنها) نائمة في قبلته، وكأن ذلك ليس كالمار ؛ فإن الرجل محرم عليه المرور بين يدي المصلي، ولا يكره له أن يكون لابثا بين يديه، وهكذا المرأة، يقطع مرورها الصلاة دون لبثها، والله أعلم " زاد المعاد لابن القيم: ( 1 / 306 ـ 307 ). واته : ئه وه ى كه له پێغه مبه رى خواوه (صلی الله علیه و سلم) جێگر و سه لمێنراوه كه نوێژ به نوێژكه ر ده بڕێت و به تاڵى ده كاته وه : ئافره ت، و گوێ درێژ، و سه گى ڕه شه ، ئه وه ش له (أبي ذر و أبي هريرة و ابن عباس و عبدالله بن مغفل )ه وه (ڕه زای خوای لێبێت)، جێگير و سه لمێنراوه ، ئه و فه رموودانه ش كه پێچه وانه ى ئه مانه ن دوو كۆمه ڵن:  كۆمه ڵێكيان ( صحيح ) ه ، به ڵام ڕاشكاو ( صريح ) نىيه ، كۆمه ڵه كه ى تريان ڕاشكاوه به ڵام ( صحيح ) نىيه ، بۆيه نابێت وازيان لێ بهێنين له به ر به رهه ڵست كارێك كه به م شێوه بن، وه ئه و فه رمووده يه ش كه تێيدا هاتووه پێغه مبه رى خوا (صلی الله علیه و سلم) نوێژى ده كرد، (عائشه )ه ش(خواى لێ ڕازى بێت) له قيبله كه يدا خه وتبوو، بێ گومان ئه و كرداره وه كو تێپه ڕبوو نىيه ، چونكه پياوان بۆيان ڕه وا نى يه و حه رامه له سه ريان كه به پێش نوێژكه ردا بڕۆن، كه چى نا په سه ند نىيه بۆى له به ر ده ستى نوێژكه ردا بمێنێته وه ، هه روه ها ئافره تيش به هه مان شێوه يه ، ئافره تيش تێپه ڕ بوونى نوێژ به تاڵ ده كاته وه ، به پێچه وانه ى مانه وه ى هيچ كاريگه ريه كى نىيه له نوێژه كه ، خواى په روه ردگاريش زاناتره .

سوتره ى پێش نوێژ سوتره يه بۆ شوێنكه وتوانى:

( عبدالله بن عباس ) (ڕه زای خوای لێبێت) بۆمان ده گێڕێته وه وده فه رمووێت: " أقبلت راكبا على حمار أتان، وأنا يومئذ قد ناهزت الاحتلام، ورسول الله (صلی الله علیه و سلم) يصلي بالناس [وفي رواية لمسلم: في حجة الوداع] بمنى جدار، فمررت بين يدي بعض الصف، فنزلت وأرسلت الأتان ترتع، ودخلت في الصف، فلم ينكر ذلك علي أحد " صحيح البخاري (باب سترة الإمام سترة من خلفه) رقم: (471) وصحيح مسلم رقم: (504) و (505). واته : ڕۆژێكيان به سوارى گوێ درێژێكى مێيه هاتم، له و ڕۆژه دا ته مه نم نزيكى باڵغ بوون بوو، له و كاته دا پێغه مبه رى خوا(صلی الله علیه و سلم) نوێژى به خه ڵك ده كرد، له كاتى حه جى ماڵ ئاوايى بوو، له مينادا، منيش به پێش ده ستى هه ندێك له ڕيزه كانى نوێژدا ڕۆيشتم، پاشان دابه زيم و گوێ درێژه كه م به ره ڵاكرد بۆ ئه وه ى بله وه ڕێت، دواى ئه وه ڕۆيشتمه ڕيزێك له ڕيزه كانى نوێژه وه ، و دواى ته واو بوونى نوێژ كه س هيچ سه رزه نشتێكى نه كردم .

پێشه وا بوخارى كاتێك كه ئه م فه رمووده يه له (صحيح) ه كه يدا ده هێنێته وه ده ڵێت: (باب: سترة الإمام سترة من خلفه)، واته : بابه تى ئه وه ى كه سوتره ى پێش نوێژ سوتره يه بۆ ئه و كه سانه ى كه به دوايدا نوێژ ده كه ن، ئه مه ش ئه وه ده گه يه نێت كه ئه م پێشه وا به ڕێزه بۆچوونى ئه وه بووه كه سوتره ى پێش نوێژ سوتره يه بۆ نوێژكه ران به دوايدا.

وه (النووى) فه رموويه تى:"وفي هذا الحديث ...وأن سترة الأمام سترة لمن خلفه" شرح صحيح مسلم: (4 / 222). واته : وه له م فه رمووده دا ئه وه مان بۆ ئاشكرا ده بێت كه ...، وه ئه وه ش كه سوتره ى پێش نوێژ سوتره يه بۆ ئه و كه سانه ى كه به دوايدا نوێژ ده كه ن .

وه پرسيار كرا له ( ده سته ى هه ميشه يى بۆ توێژينه وه زانستى يه كان و فه توا ): " هل إذا كانت الصفوف خلف الإمام أيمشى بين الصفوف وهل يكون ذلك المشي قطعا للصلاة أم لا ؟ " .ئه وانيش له وه ڵامدا فه رموويان: " تێپه ڕبوون به نێوان ڕيزه كانى نوێژدا، نابێته هۆى بڕينى نوێژ، به ڵام پێويسته له كاتى زه رووره ت نه بێت وازى لێ بهێنرێت، له به ر ئه و فه رمووده يه ى كه (ابن عباس) ده يگێڕێته وه ، و تيايدا ده فه رموێت: "أقبلت راكباً على أتان وأنا يومئذ قد ناهزت الاحتلام، ورسول الله (صلی الله علیه و سلم) يصلي بالناس بمنى، فمررت بين يدي بعض الصف فنزلت فأرسلت الأتان ترتع، ودخلت في الصف فلم ينكر ذلك أحد " وه له به ر ئه وه ى كه ئه و كاره سه قاڵى نوێژكه ران ده كات ... " موسوعة فتاوى اللجنة والإمامين الفتوى رقم: (4360).ئه گه ر پێش نوێژ سه لامى دايه وه له نوێژه كه ى ئايا ئه و كه سه چى ده كات كه نه گه يشتۆته بڕێك له نوێژه كه ى، و سوتره يشى نه ماوه ؟ئاشكرايه دواى سه لام دانه وه ى پێش نوێژ، ئه و كه سه ى كه نه گه يشتۆته بڕێك له نوێژه كه ى له گه ڵ پێش نوێژدا، ئه وا له حوكمى مه ئمومى ده بڕێت، واته وه كو كه سێك حيسابى بۆ ده كرێت كه نوێژ به ته نها بكات، ئا له و كاته دا هه وڵى ئه وه ده دات سوتره يه ك بۆ خۆى ديارى بكات، به ڕۆيشتنه پێش بێت، يان پاش، وه يان به ڕۆيشتنه ئه م لاو ئه ولا بێت .

پێشه وا ( مالك ) فه رموويه تى: " ولا بأس أن ينحاز الذي يقضي الصلاة، بعد سلام الإمام إلى ما قَرُبَ منه، من الأساطين بين يديه، وعن يمينه وعن يساره، وإلى خلفه، يقهقر قليلا، يستتر بها إذا كان ذلك قريبا، وإن بَعُدَ أقام، ودرأ المارَّ جهده " شرح الزرقاني على مختصر خليل: (1: 208)، نقلا عن "القول المبين في أخطاء المصلين" ص: (87 ).واته : هيچى تێدا نىيه ئه و كه سه ى كه هه ندێك له نوێژه كه ى ماوه ته وه دواى سه لام دانه وه ى پێش نوێژ خۆى نزيك كاته وه له و شته ى كه نزيكێتى، وه ك كۆڵه كه كانى مزگه وت، يان له لاى ڕاست و چه پ يه تى، يان هه ندێك بڕواته دواوه ، و بيانكات به سوتره ئه گه ر نزيك بوون لێ يه وه ، به ڵام ئه گه ر دور بوو، ئه وا له شوێنى خۆى ده مێنێته وه ، و به پێى تواناى ڕێگر ده بێت له و كه سانه ى كه ده يانه وێت به پێشيدا تێپه ڕ ببن .

وه پێشه وا (ابن الرشد) فه رموويه تى: " إذا قام لقضاء ما فاته من صلاته: فإن كانت بقربه سارية، سار إليها، وكانت سترة له في بقيّة صلاته، وإن لم تكن بقربه سارية، صلى كما هو، ودرأ من يمر بين يديه ما استطاع، ومن مرَّ بين يديه فهو آثم ... " فتاوى ابن الرشد: (2 / 904)، نقلا عن "القول المبين في أخطاء المصلين" ص: (87). واته : ئه گه ر ئه و كه سه ى كه نه گه يشتۆته بڕێك له نوێژه كه ى له گه ڵ پێش نوێژدا هه ستايه وه بۆ ته واوكردنى ئه وه ى كه ماوه ته وه ، و پێى نه گه يشتووه له نوێژه كه ى، ئه گه ر كۆڵه كه يه ك له نزيكى يه وه بوو، ئه وا ده ڕواته لاى كۆڵه كه كه وه و ده يكات به سوتره له و به شه ى كه ماوه له نوێژه كه ى، به ڵام ئه گه ر كۆڵه كه كه له نزيكى نه بوو، ئه وا هه روه كو خۆى له و جێگه يه ى نوێژه كه ى ده كات و تا ده توانێت ڕێگر ده بێت له و كه سانه ى كه ده يانه وێت به پێشيدا تێپه ڕ ببن، وه كه سێكيش كه به پێشيدا تێپه ڕ ببێت تاوانبار ده بێت .

پاشكۆى فه رمووده (ضعيف) ه كان كه سه باره ت به سوتره هاتوون:

1
ـ عن ابن عباس قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و سلم): " إذا صلى أحدكم إلى غير سترة فإنه يقطع صلاته الكلب، والحمار، والـخنـزير، واليهودي، والـمجوسي، والمرأة، ويجزئ عنه إذا مروا بين يديه على قذفة بحجر " ضعيف سنن أبي داود رقم: (704).

2 ـ عن الفضل بن عباس قال: " أتانا رسول الله (صلی الله علیه و سلم)، ونحن في بادية لنا، ومعه عباس، فصلى في صحراء، ليس بين يديه سترة، وحمارة لنا وكلبة تعبثان بين يديه، فما بالى ذلك " ضعيف سنن أبي داود رقم: (718).

3 ـ عن كثير بن كثير عن بعض أهلي عن جده أنه رأى النبي (صلی الله علیه و سلم) مما يلي باب بني سهم والناس يمرون بين يديه وليس بينهما سترة، قال سفيان: ليس بينه وبين الكعبة سترة " ضعيف سنن أبي داود رقم: (2016).

4 ـ عن أبي هريرة قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و سلم): " إذا صلى أحدكم، فليجعل تلقاء وجهه شيئا، فلينصب عصا، فإن لم يكن معه عصا، فليخط خطا، ثم من مر أمامه" ضعيف سنن ابن ماجه رقم: (943).

5 ـ " لا تقطع الصلاة شيء " حديث ضعيف انظر: " تـمام الـمنة "
ص: (306 ).

6 ـ عن ابن عباس " أن النبي (صلی الله علیه و سلم): صلى في فضاء، وليس بين يديه شيء " سلسلة الأحاديث الضعيفة رقم: (5814).

(به شی دووه م)


وَآخِرُ دَعْوَانا أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

ئاماده کردنی مامۆستا عدنان بارام

(مافی گشت موسڵمانێکه بۆسود وه رگرتن و بڵاو کردنه وه ی گشت بابه ته کانی ماڵپه ڕی فه رمووده )