تاوانی دزیکردن

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمدلله رب العالمين والصلاة والسلام على نبينا محمد وعلى آله  وصحبه ومن تبعهم بإحسان إلى يوم الدين .

بە پشتیوانی خوای گەورە چەند رستەیەک لەسەر تاوانی دزیکردن دەنوسين بۆ ئەوەی ببێتە مایەی سوود مەندی ئەوکەسانەی تووشی ئەو تاوانە بوونە بە ئومێدی ئەوەی تەوبە بکەن و بیر لەژیانی دونیا و دوارۆژیان بکەنەوە و تەوبەیەکی ڕاستەقینە بکەن و مافی خەڵک بگەرێننەوە و هەرگیز ئەوکارە ناشەرعی و نا مرۆڤایەتیە دووبارە نەکەنەوە  .

پێناسەی دزیکردن

دزیکردن بریتیە لە بردنی مالێ خەڵک بە نهێنی و بە زوڵم لە شوێنێکی دانراو و  پارێزراو .

حوکمی دزیکردن لە شەرعدا

بێگومان بەڵگە قوڕئان و سوننەت دزیکردن حەڕامە و لە گوناحە گەورەکانە و کارێکى خراپ و ناشیرینە ، چونکە دەست درێژیکردنە بۆ مافى کەسانى تر و بردنى ماڵیانە بەناحەق .

پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم فەرمویەتی : ( تعالوا بايعونى على أن لا تشركوا بالله شيئا و لا تسرقوا و لا تزنوا و لا تقتلوا أولادكم و لا تأتوا ببهتان تفترونه بين أيديكم و أرجلكم و لا تعصونى فى معروف فمن وفى منكم فأجره على الله و من أصاب من ذلك شيئا فعوقب به فى الدنيا فهو له كفارة و من أصاب من ذلك شيئا فستره الله فأمره إلى الله إن شاء عاقبه و أن شاء عفا عنه ) صحيح الجامع : 2955 . واتە: وەرن بەیعەتم پێ بدەن لەسەر ئەوەى کەهیچ شتێک نەکەن بەشەریکى خوا، وە دزی نەکەن ، وە زینا نەکەن ، وە منداڵەکانتان نەکوژن، وە بۆهتان و قسەى ناڕاست بۆ یەکترى هەڵنەبەستن ، وە سەرپێچیم نەکەن ، جا هەر کەسێک گوێڕایەڵێم بکات و خۆى لەم تاوانانە بپارێزێت ئەوا پاداشتى لەلاى خواى گەورەیە ، وەهەر یەکێ توشى یەکێک لەو تاوانانە بوو و لەدونیادا سزا درا و حەددى شەرعى لەسەر جێ بەجێ کرا ئەوا دەبێتە کەفاڕەت بۆى ، وەهەر کەسێک تاوانێک لەم تاوانانە ئەنجام بدات و خواى گەورە لەدونیادا سەترى بکات و ئاشکراى نەکات ئەوا حوکمى ئەو کەسە لەرۆژى دواییدا لەلاى خواى گەورەیە ئەگەر ویستى لێبێت سزاى ئەدات وە ئەگەر ویستى لێبێت لێى دەبورێت .

دزیکردن لەعنەتی لەبارەوە هاتووە

پێغەمبەرى خوا صلى الله علیه وسلم فەرموویەتى : ( لَعَنَ اللَّهُ السارِقَ .. ) متفق علیه . واتە: خواى گەورە لەعنەتى لەکەسی دز کردووە . لەعنەت واتە دوور کەوتنەوە  لەرەحم و بەزەیی خوای گەورە .

ئەوکەسەی دزی دەکات لەکاتی دزیکردندا باوەردارنیە

پێغەمبەرى خوا صلى الله علیه وسلم فەرموویەتى : (لَا يَسْرِقُ السَّارِقُ حِينَ يَسْرِقُ وَهُوَ مُؤْمِنٌ .. ) صحيح ـ ((الصحيحة)) (3000) .  واتە : ئەوکەسەى دزى دەکات لەکاتى دزی کردندا باوەڕدار نییە .

حەدد و سزاى دزيکردن لەدونیادا

خواى گەورە فەرموویەتى : { وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُواْ أَيْدِيَهُمَا جَزَاء بِمَا كَسَبَا نَكَالاً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ } المائدة38 . واتە: پیاو و ئافرەتى دز دەستیان ببڕن لەتۆڵەى ئەو دزییەى کردوویانە ئەمە تۆڵە و تەمێ کردنێکە لەلایەن خواوە ؛ وە خوا باڵا دەستى کار درووستە .

سزاکەى ئەو کەسەى دزى دەکات لەدونیادا دەست بڕینە ئەگەر بەئەندازەى غڕامێک و روبعی غرامێک زێڕ ماڵی خەڵکی دزیبێت  ، پێغەمبەرى خوا (صلى الله علیه وسلم) فەرموویەتى : (تُقْطَعُ يَدُ السَّارِقِ فِى رُبْعِ دينارٍ فصاعداً) صحيح - ((الإرواء)) (2402) .  واتە : دەستى دز دەبڕدرێت لەسر دزینى ڕوبعێک دینارى زێر بەسەرەوە .

- ربع دینار :  دەکاتە غڕامێک و روبعی غرامێک لە زێڕ .

حیکمەت لە بڕینى دەستى دز بریتیە لە پاراستنى ماڵ و سامانى خەڵک و بلاوبوونەوەی ئەمن و ئاساییش وترساندنی ئەوکەسانەی هەوڵی دزیکردن دەدەن .

چەند ئامۆژگارییەک بۆ ئەو کەسانەى توشى ئەو تاوانە بوونە

١- ئەوکەسەی ئەوتاوانەی ئەنجامداوە پێویستە تەوبەیەکى راستەقینە بکات و پەشیمان ببێتەوە و لەخواى گەورە بپاڕێتەوە لەگوناهەکانى ببورێت ، وە ماڵى خەڵک بگەڕێنێتەوە و زۆر خێر و صەدەقە و کردەوەى چاک بکات .

٢- گومان لەوە نییە کە دەرگاى تەوبە کراوەیە و خواى گەورە لەهەموو تاوانێک خۆش دەبێت ئەگەر کەسەکە  بەڕاست تەوبە بکات و حەقى خەڵک بگەڕێنێتەوە .

٣- دوور کەوتنەوە لەهاوڕێى خراپ ، چونکە هاوڕێ کاریگەرى هەیە بەسەر هاوڕێکەیەوە ، ئەگەر مرۆڤ هاوڕێى دز و خراپەکارى هەبێت ئەوا بێگومان کاریگەرى بەسەرییەوە دەبێت و ئەویش کەسێکى دز و خراپەکارى لێ دەردەچێت بەڵام ئەگەر هاوڕێکەی دەست پاک و چاکە کاربێت ئەوە ئەویش دەست پاک و چاکە کاردەبێت یان هەر نەبێت ئەو هاوری چاکەی زیانی بۆی نابێت .

٤- بیرکردنەوە لەسزا و ناخۆشییەکانى دونیا و دواڕۆژ ، ئەو کەسانەى ئەوتاوانە ئەنجام دەدەن لەدونیادا توشى سەرشۆڕى و سزاى بەندیخانە و دەست بڕێنیش ئەگەر حوکمى خواى گەورەیان لەسەر جێ بەجێ بکرێت کە باشترین چارەسەریە بۆ بن برکردنی ئەو تاوانە  ، وە لەرۆژى دواییشدا شایستەى سزایەکى زۆر بەئێش دەبن کە ئاگرى دۆزەخە خواى گەورە بمانپارێزێت .

لە کۆتاییدا داواکارین لەخوای گەورە هیدایەتمان بدات بۆ گشت کردەوەیەکی چاک و دوورمان بخاتەوە لەگشت کردەوەیەکی خراپ .

وصلى الله على نبینا محمد وعلى آله وصحبه وسلم

نوسینی : مامۆستا هەڵگورد مصطفى گەلاڵەیی

١٦/ ربیع الأول/١٤٣٨ هـ   ----------    ١٤/١٢/٢٠١٦م